Pobierz plik PDF

Edukator
Edukator
Zadania maturalne • JZYK POLSKI
Bohaterowie s zmczeni
JZYK POLSKI:
przykadowe zadania
maturalne poziomu
podstawowego i rozszerzonego
z rozwizaniami
Rozumienie czytanego tekstu
(zadanie na poziomie
podstawowym)
Przeczytaj uwa)nie tekst, a nast,pnie wykonaj zadania zamieszczone
pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu w2asnymi s2owami,
chyba )e polecenie sugeruje inaczej. Udzielaj tyle odpowiedzi,
o ile jeste( proszony.
32
1. Je)eli raz na jaki( czas pojawia si, w ksi+)ce lub na ekranie
cz2owiek sukcesu, którego sk2onni byliby(my polubi', to zaraz si,
okazuje, )e to typ spod ciemnej gwiazdy. Nie zosta2 równie) wykreowany bohater heroiczny, uosabiaj+cy nasze warto(ci narodowe
i historyczne. Nic dziwnego, )e dzieci bawi+ si, wci+) w Klossa
i czterech pancernych, którzy powracaj+ raz po raz na ekrany telewizorów, mimo protestów stowarzysze kombatanckich. Jak to
si, wi,c dzieje, )e bohaterstwo i m,stwo ci+gle u nas w cenie,
prezydent Lech Kaczyski co pewien czas przyznaje par, kilo
orderów zas2u)onym w walce o woln+, niepodleg2+ Polsk,,
tymczasem w galerii bohaterów masowej wyobrani pustka?
2. Najprostsza odpowied mog2aby brzmie' nast,puj+co: mimo
wszystko )yjemy w ca2kiem normalnych czasach i nie ma potrzeby
kreowania idoli. [...] Po drugie, kryteria, kto by2 bohaterem, a kto
nie, tylko w pierwszych miesi+cach po 4 czerwca 1989 r. wydawa2y
si, bezdyskusyjne. Potem, kiedy byli bojownicy o demokracj,
sami zacz,li rz+dzi', zapanowa2 w tej sferze spory zam,t, który
trwa do dzi(. [...]
3. Nie chodzi jednak wy2+cznie o herosów przewodz+cych
ludowi, cierpi+cych za miliony, lecz tak)e o zwyczajnych ludzi
z krwi i ko(ci, w losach których odbiorca móg2by odnale' elementy
sk2adaj+ce si, na jego emocjonaln+ biogra,. Kiedy( takich
bohaterów spotyka2o si, w literaturze i w kinie.
4. Wydawa' by si, mog2o, )e po 1989 r. ekran zape2ni+ klony
ludzi z marmuru i )elaza, lecz nic takiego si, nie sta2o. Wr,cz przeciwnie, niemal natychmiast pojawi2 si, ton ironiczny – do(' przypomnie' g2o(n+ scen, z „Psów”, kiedy to pijani ubecy dwigaj+
na ramionach kompana, (piewaj+c „Janek Wi(niewski pad2”.
Widownia wprost tarza2a si, ze (miechu, co by2o znakiem, )e na
razie nie ma zapotrzebowania na nowych kombatantów i re)yserzy
wzi,li sobie t, wizytówk, do serca. Nasta2a epoka kina spokoju
moralnego, przerywanego raz na jaki( czas wyj+tkowymi tytu2ami,
takimi jak „D2ug” Krzysztofa Krauzego czy „Cze(' Tereska” Roberta
Gliskiego.
5. Co zaskakuj+ce, bohaterów nie wykreowa2y wielkie inscenizacje,
które pojawi2y si, seryjnie na prze2omie stuleci. Miliony posz2y na
„Pana Tadeusza”, ale czy kto( z tego powodu zakocha2 si, w Jacku
Soplicy? Nawet pewniak Sienkiewicz tym razem zawiód2: w ka)dym
razie Skrzetuski z „Ogniem i mieczem” nie sta2 si, tak popularny
jak Kmicic czy Wo2odyjowski po poprzednich ekranizacjach
„Trylogii”. Trudno te) mówi' o zachwytach nad Winicjuszem z „Quo
vadis?” czy Chopinem z „Pragnienia mi2o(ci”. Wkrótce zreszt+
okaza2o si,, )e na pó2kach z lekturami obowi+zkowymi robi si,
pusto, co powinno by2o sk2oni' re)yserów do szukania inspiracji
w literaturze wspó2czesnej. [...]
6. Wspó2czesna proza dostarcza krytykom (lecz nie zawsze
czytelnikom) wielu pozytywnych prze)y', g2ównie z powodu
osi+gni,' lingwistycznych. Pochwa2a j,zyka jest najwi,kszym komplementem, jaki mo)e dzisiaj spotka' ambitnego krajowego autora.
Opowiadaniem ciekawych historii zajmuj+ si, ju) tylko nieliczni:
niemal zanika narracja w dawnym epickim stylu, dlatego z napisaniem
wypracowania na temat „Charakterystyka g2ównego bohatera powie(ci” dzieci mia2yby dzi( niema2y k2opot. Poczet wyrazistych bohaterów literackich, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, jest
doprawdy ubogi, co nie znaczy, )e nie pojawiaj+ si, od czasu do
czasu wyj+tki. A) dziw, )e )aden re)yser nie wykorzysta2 jeszcze
ksi+)ki Janusza Andermana „Ca2y czas” ze (wietnie skonstruowan+
postaci+ peerelowskiego konformisty o inicja2ach A.Z. Korzystaj+c
z udogodnie, jakie ówczesny system stwarza2 twórcom, postanawia
zosta' pisarzem, uciekaj+c si, do wyj+tkowo wprost obrzydliwych
metod. Jest to wzorcowa peerelowska kanalia, w dodatku operuj+ca
w (rodowisku inteligenckim, które autor przedstawia bez zb,dnych
sentymentów.
7. Z autorów najm2odszych zwraca uwag, Dawid Biekowski,
który konsekwentnie pokazuje ma2ego bohatera czasu wielkich
przemian. W powie(ci „Nic” by2 to nies2ychanie ambitny handlarz
JZYK POLSKI • Zadania maturalne
z warszawskiego Stadionu Dziesi1ciolecia, który szybko pnie si1
po drabinie kariery, a/ zostanie z niej brutalnie str3cony. W najnowszej
ksi3/ce „Bia:o-czerwony” antypatycznym typem jest m:ody prawnik,
dla którego sukces jest wszystkim, a drugi cz:owiek, nawet
najbli/sza rodzina, niczym. Gatunek wyj3tkowo antypatyczny, wyst1puj3cy niew3tpliwie w pejza/u RP, ale lepiej takich omija,
z daleka. Ciekawego plebejskiego bohatera, przede wszystkim ze
wzgl1du na u/yty do jego opisu j1zyk, stworzy: Micha: Witkowski
w swej ostatniej powie0ci „Barbara Radziwi::ówna z Jaworzna –
Szczakowej”.
8. Walory j1zykowe prozy Doroty Mas:owskiej s3 powszechnie
znane, ale czy Janowi Jakubowi Kolskiemu uda si1 ekranizacja
„Wojny polsko-ruskiej pod ag3 bia:o-czerwon3”, nie wiadomo.
Jak bowiem s$lmowa, j1zyk? Na ogó: nie powiod:y si1 próby
przeniesienia w nasze czasy bohatera z peerelowskim /yciorysem
(podejmowane tak/e z braku nowych pomys:ów).
9. Najbardziej dojmuj3c3 kl1sk3 okaza:a si1 kontynuacja kultowego
serialu „Alternatywy 4”, z dozorc3 Anio:em, uosabiaj3cym zamordyzm,
w roli g:ównej. Nie zab:ysn3: w nowej rzeczywisto0ci in/ynier Karwowski, czyli „Czterdziestolatek”, starszy o dwadzie0cia lat (barwniej
wypad: Maliniak, dzia:aj3cy na niwie solidarno0ciowej). Prezes
Ochódzki, niezmiennie w popisowym wykonaniu Stanis:awa Tyma,
radzi: sobie na ogó: niele i ostatecznie tra$: nawet do parlamentu
Najja0niejszej, ale sukcesu „Misia” nie da:o si1 powtórzy,. Cho,
nie da si1 wykluczy,, /e prezes jeszcze kiedy0 nam poka/e.
W nowej rzeczywisto0ci politycznej pojawi: si1 nawet nie0miertelny
Nikodem Dyzma, wprawdzie w formie zdrobnia:ej jako „Niko0
Dyzma”, ale z t3 sam3 chamsk3 :apczywo0ci3 na w:adz1. Film
Jacka Bromskiego nie zdoby: jednak popularno0ci doskona:ego
serialu lat 70., z niezapomnianym Romanem Wilhelmim w roli
g:ównej.
10. „Z przeniesienia” jest Ada0 Miauczyski, bohater stworzony
przez Marka Koterskiego, który po raz pierwszy pojawi: si1 na
ekranie w 1985 r. w $lmie „Dom wariatów” (w czo:ówce wyst1puje
jako Ada0). To jednak sytuacja szczególna, kolejne $lmy nie s3
bowiem prost3 kontynuacj3, bohater te/ si1 zmienia (najpierw gra:
go Marek Kondrat, potem Cezary Pazura, ostatnio znowu Kondrat).
Najwi1ksze uznanie zdoby: „Dzie 0wira”, w którym Kondrat zagra:
zdegradowanego inteligenta /yj3cego z /ebraczej nauczycielskiej
pensji. W osobie tytu:owego 0wira niemal ka/dy widz rozpozna:
kogo0 ze znajomych, a byli te/ tacy, co przyznawali – „0wir to ja”.
W ostatnich latach bohater Koterskiego pewnie cierpia: jeszcze
bardziej, ale teraz wygra: wreszcie wybory i czeka na lepsze
czasy. Mo/e zobaczymy jeszcze kiedy0 dalszy ci3g na ekranie.
11. Prawdziwego bojownika o wolno0, mo/na ostatnio ogl3da,
tylko w Teatrze Telewizji, gdzie wyodr1bniona zosta:a specjalna
Scena Faktu, na której prezentowane s3 historyczne, cho, nie
zawsze powszechnie znane postaci – z regu:y o$ary komunistycznego
terroru. Spektakle takie jak „Inka 1946”, „mier, rotmistrza
Pileckiego” czy „Rozmowy z katem” przypomnia:y ludzi dzielnych,
odwa/nych i nieugi1tych. Trudno jednak oczekiwa,, by by:a to atrakcyjna propozycja dla masowego widza, dla którego przesz:o0,,
trawestuj3c wieszcza, to ju/ nie jest dzi0, lecz dalej, coraz dalej...
Pomijaj3c, /e w niektórych przedstawieniach dominowa: ton patetyczny, na który dzisiejszy odbiorca jest szczególnie uczulony.
12. Mówi si1, /e ka/dy czas ma takiego bohatera, na jakiego zas:uguje, co jednak w naszym przypadku nie ca:kiem si1 sprawdza.
Czasy mamy ciekawsze.
Zdzis:aw Pietrasik, Bohaterowie s3 zm1czeni,
Polityka 2007 nr 51/52 z 22-29 XII 2007, s. 86-87.
Edukator
Edukator
Zadanie 2 (2 pkt)
Sformu:uj w:asnymi s:owami pytanie, które mog:oby zast3pi,
pytanie z akapitu 1. Odpowiedz na nie. Wystarczy jedna odpowied.
np. Dlaczego w dzisiejszej kulturze nie znajdziemy osób, które
uznane by"yby za bohaterów, idoli?
• wiat nie potrzebuje bohaterów, osób wzorcotwórczych
• nie ma jasnych kryteriów, które zadecydowa"yby o przyznaniu
statusu bohatera
Zadanie 3 (1 pkt)
Na podstawie akapitu 3. napisz, co by:o dawniej miar3 bohaterstwa?
• moliwo utosamienia si z bohaterem lub
• wspólne dowiadczenia, przeycia
Zadanie 4 (1 pkt)
Dlaczego autor tekstu przywo:uje rok 1989?
• prze"om historyczny – Polska odzyskuje niepodleg"o
• po 1989 r. nastpuje zerwanie z tosamoci politycznego zniewolenia i poszukiwanie nowych wartoci osadzonych w nowej
rzeczywistoci spo"eczno-politycznej
Zadanie 5 (1 pkt)
Co charakteryzuje $lmy wymienione w akapicie 4.?
• zrywaj z tradycj kina moralnego niepokoju
• prezentuj brutaln rzeczywisto
Zadanie 6 (1pkt)
Na podstawie akapitu 6. wska/ dwie cechy wspó:czesnej prozy.
• nowatorskie rozwi zania lingwistyczne
• odejcie od epickiej narracji
• rezygnacja z wyrazistych, indywidualistycznych bohaterów
Zadanie 7 (2 pkt)
Na podstawie akapitów 6. i 7. wymie powie0ci wspó:czesne, które
stworzy:y kreacj1 bohaterów nowych czasów. Nazwij ich. Uzupe:nij
tabelk1.
Powie
Typ bohatera
„Ca"y czas”
Peerelowski konformista o rodowodzie
inteligenckim/wzorcowa peerelowska kanalia
„Nic”
Ambitny handlarz ze Stadionu Dziesiciolecia
„Bia"o-czerwony”
M"ody prawnik, dla którego sukces jest wszystkim,
drugi cz"owiek niczym
„Barbara Radziwi""ówna z Jaworzna – Szczakowej”
Bohater plebejski
Zadanie 8 (1 pkt)
W kontek0cie zadania 7. wyja0nij, co oznacza zwrot: ma:y bohater
czasu wielkich przemian.
• bohater wykreowany przez twórców kina wspó"czesnego odznaczaj cy si niskimi pobudkami, posta kontrastowa wobec
wielkich indywidualistów z literatury kanonicznej
• bohater odznaczaj cy si negatywnymi cechami charakteru, zajmuj cy nisk pozycj spo"eczn , nie realizuje etosu wielkich bohaterów literackich
Zadanie 9 (2 pkt)
Uwaga! Sugerowane odpowiedzi zapisano kolorem niebieskim.
Co :3czy bohaterów $lmowych wymienionych w akapitach 9. i 10.?
• losy wszystkich bohaterów doczeka"y si kontynuacji lmowej
• powtórne kreacje lmowe by"y nieudane, s"absze ni pierwowzory
Zadanie 1 (1 pkt)
Zadanie 10 (2 pkt)
W jakiej relacji pozostaj3 akapity 1. i 2.?
Akapit 2. zawiera odpowied na pytanie kocz ce akapit 1.
Który z przywo:anych w akapitach 9. i 10. $lmów odniós: najwi1kszy
sukces? Uzasadnij.
33
Edukator
Edukator
Zadania maturalne • JZYK POLSKI
Tytu/ lmu: „Dzie wira” Marka Koterskiego
• bohater jest rozpoznawalnym typem bohatera, z którym mona
si! utosami
Zadanie 11 (1 pkt)
Co cechuje scen, Teatru Telewizji? (akapit 11.) Wymie trzy cechy.
• kreacje bohaterów – bojowników o wolno
• si!ganie do historii Polski, przywo%ywanie trudnych tematów
• patetyczny ton wypowiedzi
Zadanie 12 (1 pkt)
Autor artyku/u odwo/uje si, w akapicie11. do sentencji C. K.
Norwida. Przesz/o(! to dzi( tylko cokolwiek dalej. Jak rozumiesz
zwrot b,d+cy trawestacj+ tej my(li: przesz/o(! to ju nie jest dzi(,
lecz dalej, coraz dalej?
• Wspó%czeni Polacy w sposób coraz bardziej wyrany zrywaj
z histori, unikaj tematów odnoszcych si! do polskiej tradycji,
koncentruj si! na wspó%czesnoci
Zadanie 13 (1 pkt)
Jak+ rol, pe/ni trawestacja sentencji Norwida?
• buduje ocen! wspó%czesnych odbiorców kultury lub
• charakteryzuje mentalno dzisiejszego odbiorcy kultury
Zadanie 14 (1 pkt)
to b!d moje manewry przed obj!ciem w%adzy
trzeba wzi miasto za gard%o i wstrzsn nim troch!
Tak czy owak musia%e zgin Hamlecie nie by%e do ycia
wierzy%e w kryszta%owe poj!cia a nie glin! ludzk
y%e cig%ymi skurczami jak we nie %owi%e chimery
%apczywie gryz%e powietrze i natychmiast wymiotowa%e
nie umia%e adnej ludzkiej rzeczy nawet oddycha nie umia%e
Teraz masz spokój Hamlecie zrobi%e co do ciebie nalea%o
i masz spokój Reszta nie jest milczeniem ale naley do mnie
wybra%e cz! %atwiejsz efektywny sztych
lecz czyme jest mier bohaterska wobec wiecznego czuwania
z zimnym jab%kiem w d%oni na wysokim krzele
z widokiem na mrowisko i tarcz! zegara
egnaj ksi! czeka na mnie projekt kanalizacji
i dekret w sprawie prostytutek i ebraków
musz! take obmyli lepszy system wi!zie
gdy jak zauway%e s%usznie Dania jest wi!zieniem
Odchodz! do moich spraw Dzi w nocy urodzi si!
Gwiazda Hamlet Nigdy si! nie spotkamy
To co po mnie zostanie nie b!dzie przedmiotem tragedii
Ani nam wita si! ani egna yjemy na archipelagach
A ta woda te s%owa có mog có mog ksi!
Na jak+ prawid/owo(! wskazuje Zdzis/aw Pietrasik w akapicie
12.? Zacytuj.
• Kady z nas ma takiego bohatera, na jakiego zas%uguje
Zadanie 15 (2 pkt)
fot. Wikimedia/Pawe/ Cie(la
Czy bohaterowie wykreowani przez polsk+ kultur, wspó/czesn+
s+ odbiciem czasów wspó/czesnych? Uzasadnij.
• Nie. To tylko kreacja. Polska rzeczywisto dostarcza wielu
tematów, w których ludzie okazuj bohaterstwo. Mog oni sta
si! prawdziwymi wzorcami nowego bohaterstwa. Musi by jednak
na to spo%eczne zapotrzebowanie.
Poziom rozszerzony – pisanie
wasnego tekstu w zwizku
z tekstem literackim
zamieszczonym w arkuszu.
Temat: Dokonaj analizy i interpretacji „Trenu Fortynbrasa”
Zbigniewa Herberta
Herbert Zbigniew
Tren Fortynbrasa
Dla M.C.
Teraz kiedy zostalimy sami moemy porozmawia ksi!
jak m!czyzna z m!czyzn
chocia leysz na schodach i widzisz tyle co martwa mrówka
to znaczy czarne s%oce o z%amanych promieniach
Nigdy nie mog%em myle o twoich d%oniach bez umiechu
i teraz kiedy le na kamieniu jak strcone gniazda
s tak samo bezbronne jak przedtem To jest w%anie koniec
R!ce le osobno Szpada ley osobno Osobno g%owa
I nogi rycerza w mi!kkich pantoach
Pogrzeb mie b!dziesz o%nierski chocia nie by%e o%nierzem
jest to jedyny rytua% na jakim troch! si! znam
Nie b!dzie gromnic i piewu b!d lonty i huk
kir wleczony po bruku he%my podkute buty konie artyleryjskie
werbel werbel wiem nic pi!knego
34
1. Fortynbras – norweski ksi+,; bohater wyst,puj+cy w „Hamlecie”
W. Szekspira. W sztuce pojawia si, dwukrotnie. Pierwszy raz,
kiedy przechodzi przez Dani, ze swoimi wojskami, by uderzy!
na Polsk,. Hamlet, wys/any przez stryja z tajn+ misj, (której
celem by/a jego (mier!), spotyka Fortynbrasa i jego oddzia/y.
Po raz drugi Fortynbras pojawia si, na kocu sztuki, kiedy
wszyscy g/ówni bohaterowie sztuki umieraj+. Obejmuje w/adz,
w Danii i postanawia zaprowadzi! w niej porz+dek.
2. Wiersz zosta/ dedykowany Czes/awowi Mi/oszowi
PROPOZYCJA ROZWINICIA TEMATU
Praca Sylwii, uczennicy klasy IIg III Liceum
Ogólnoksztaccego w Biaymstoku.
Zbigniew Herbert, nazywany twórc+ neoklasycznym, w swoich
utworach cz,sto reinterpretuje literatur,. W „Trenie Fortynbrasa”
po raz kolejny spogl+da na dzieje bohatera Szekspirowskiej tragedii
JZYK POLSKI • Zadania maturalne
– Hamleta, marzyciela i lozofa. Poeta w metaforyczny sposób
przedstawia postaw( cz-owieka idealisty, konfrontuj&c j& z jej
zupe-nym przeciwiestwem. Poddaje analizie dwa typy skrajnych
osobowo*ci: idealisty i racjonalisty, rozpatruj&c przy okazji kwesti(
w-adzy.
Fortynbras po przybyciu na dwór Danii, zastaje martwego
Hamleta le'&cego na schodach i „z góry” przemawia do ksi(cia
duskiego. Jednak pomimo wyranego zwrotu do adresata –
Hamleta, utwór ma raczej form( rozmy*la podmiotu lirycznego –
Fortynbrasa. Jest to w-a*ciwie monolog o charakterze rzeczowego
rozrachunku dotycz&cego osoby zmar-ego w-adcy. Jak wskazuje
tytu-, utwór jest trenem, powinien wi(c wyra'a# ból i 'al po
zmar-ym, rozpami(tywa# jego zalety, dokonania. W „Trenie Fortynbrasa” o niczym takim nie ma mowy. Fortynbras ironicznie wypomina Hamletowi nie tylko jego nieprzystosowanie do 'ycia, zach-ann& wiar( we w-asne idee: „nie by-e* do 'ycia/wierzy-e*
w kryszta-owe poj(cia a nie glin( ludzk&”, ale te' jego zbytni&
ch(# idealizacji rzeczywisto*ci – „we *nie -owi-e* chimery”,
nadmierne zaanga'owanie w d&'enie do zmian i usilne ulepszanie
*wiata: „'y-e* ci&g-ymi skurczami/-apczywie gryz-e* powietrze
i natychmiast wymiotowa-e*”. Ostatecznie zarzuca mu zwyczajne
nieprzystosowanie do normalnego, „przyziemnego” 'ycia: „nawet
oddycha# nie umia-e*”.
Fortynbras pogardza Hamletem, nazywa go: „rycerzem w mi(kkich
pantoach”, dodaje, 'e „to co po nim [Fortynbrasie] zostanie nie
b(dzie przedmiotem tragedii”. Pomimo to, postanawia urz&dzi#
Hamletowi porz&dny pogrzeb. Widzi w tym jednak korzy*ci dla
siebie. „B(d& lonty i huk”, „kir wleczony po bruku”, „werbel”,
„konie artyleryjskie”... Wszystkie te „onomatopeiczne” przedmioty
budz& groz( i przestrach i takie uczucia w-a*nie maj& sia# owe
„manewry” w ca-ym mie*cie, poniewa' „nale'y je wzi&# za gard-o
i wstrz&sn&# nim troch(”. Fortynbras zapowiada si( na w-adc(
zupe-nie innego ni' dotychczasowy i wcale si( z tym nie kryje.
Fortynbras te' kpi niejako z Hamleta – „czym'e jest *mier#
wobec wiecznego czuwania/(…) z zimnym jab-kiem w d-oni na
wysokim krze*le”. Zaznacza w ten sposób swoj& wy'szo*# nad
zmar-ym i podkre*la swoj& racj(. Fortynbras teraz jest królem, do
Warto wiedzie
:
DEKALOG MATURZYSTY PRZYSTPUJCEGO DO EGZAMINU
MATURALNEGO Z JZYKA POLSKIEGO
1. Ka"de wypracowanie powinna poprzedza# rzetelna analiza tekstu,
powizana z sugerowanym tematem.
2. Praca nie mo"e by# krótsza ni" dwie strony (okoo 250 sów),
nie przyznaje si% wtedy punktów za j%zyk, styl, kompozycj% i zapis.
Piszcy traci wi%c od razu 25 punktów.
3. Wypracowanie musi mie# przemy lan kompozycj%, podporzdkowan tematowi pracy, z wyranie zaznaczonym funkcjonalnym
wst%pem, rozwini%ciem i zakoczeniem.
4. Nie unikajmy akapitowania w obr%bie rozwini%cia tematu.
5. Ka"de zakoczenie musi mie# charakter wniosków. Staramy si%
wystrzega# jednozdaniowych podsumowa.
6. Wniosek to zwi%ze zestawienie najwa"niejszych spostrze"e
poczynionych w pracy, powizanych wyranie z tematem.
7. Unikamy „lania wody”, punktem wyj cia pracy jest analiza fragmentu dziea literackiego, z którego wypisujemy konkretne tre ci.
8. Je"eli temat tego wymaga, konieczne jest odniesienie do cao ci
utworu.
9. Nale"y zadba# o stylistyczn jednorodno # pracy. Unikamy kolokwializmów.
10. Dbamy o poprawno # i jako # wypowiedzi j%zykowej.
Edukator
Edukator
niego nale'y *wiat i w-adza, natomiast martwy Hamlet nic ju' nie
mo'e i pomimo tego, 'e b(dzie legend& i stworzy w-asny mit –
„dzi* w nocy urodzi si( gwiazda Hamlet”, na nic to si( nie zda, poniewa' i tak to, co rzeczywiste i teraniejsze ma silniejszy wp-yw
na kszta-towanie przysz-o*ci, a wi(c te' i oddzia-ywanie na
odczytanie historii. Wszystko to pozostaje w r(kach nowego
w-adcy, który z „widokiem na mrowisko” ma zamiar zmienia#
*wiat po swojemu, zupe-nie inaczej ni' chcia-by tego Hamlet.
Hamlet – symbol intelektualistów, lozofów, my*licieli i marzycieli
– przegrywa, najpierw ze „z-ym *wiatem”, potem te' z Fortynbrasem,
którego sam na tron wyznaczy-. Hamlet walczy- w imi( dobra,
mierzy- si( z pod-o*ci& *wiata, gdzie brat zabija brata, post(puj&c
zgodnie z makiawelistycznym porzekad-em – „cel u*wi(ca *rodki”,
które w-adcy pozwala na wszystkie chwyty, aby tylko utrzyma#
w r(ku w-adz(. Fortynbras natomiast swoj& postaw& racjonalisty
i pragmatyka zaprzecza temu, co reprezentuje Hamlet, z dystansem
poddaj&c analizie jego post(powanie. Fortynbras zauwa'a ró'nice
i podkre*la odmienne postawy wobec *wiata, przemawiaj&c do
martwego Hamleta: „ani nam wita# si( ani 'egna# 'yjemy na archipelagach”.
Takie przedstawienie tych dwóch zupe-nie ró'nych postaci daje
symboliczny obraz *wiata, w którym 'yjemy, i który ka'e raczej
post(powa# zgodnie z tym, co podpowiada rozum, logiczne
my*lenie i suche fakty („projekt kanalizacji”, „dekret w sprawie
prostytutek i 'ebraków”), czego uosobieniem jest Fortynbras, ni'
z tym, co mówi serce, uczucia i targaj&ce emocje („kryszta-owe
poj(cia”, „chimery”), czyli punkt widzenia Hamleta.
Trudno konkretnie stwierdzi#, która postawa jest gorsza, a która
lepsza; która pozwala na -atwiejsze 'ycie, a która je utrudnia.
Z wiersza Herberta wynika, 'e to Fortynbras jest tym, który osi&gn&sukces i tym, który chce wprowadzi# zmiany, maj&ce na celu
napraw( miasta (*wiata). Jednak, patrz&c na jego stosunek do
Hamleta, mo'na zastanowi# si(, czego kosztem jest w-a*nie takie
a nie inne podej*cie. Hamlet nikim nie gardzi-, pragn&- walczy#
i walczy- ze z-em. Umar- w imi( idei. A Fortynbras niejako te idee
bezcze*ci, poniewa' wed-ug jego oceny walka Hamleta okazuje
si( bezcelowa.
Ca-o*# utworu mo'na wi(c potraktowa# jako zestawienie dwóch
postaw. Do czytelnika nale'y ocena i wybór, jednak poeta niejako
sam narzuca kierunek interpretacji. To Fortynbras-racjonalista,
cz-owiek my*l&cy logicznie i konkretnie, jest w-adc&, to on kszta-tuje
rzeczywisto*#. W takiej walce, Hamlet przegrywa, umiera, jedyne
co po nim pozostaje, to mit bohatera. Przyk-adu spoza ram
literatury nie trzeba szuka# daleko. Wystarczy spojrze# na realia
codzienno*ci i sytuacj(, w jakiej przysz-o Herbertowi i innym
*wiat-ym przedstawicielom polskiej kultury uprawia# ró'ne dziedziny
sztuki. Dzia-alno*# artystyczna przypada na okres restrykcyjnych
rz&dów komunistycznych, gdzie równocze*nie wspó-istnia-a
opozycja ludzi, intelektualistów i wolnomy*licieli, którzy nie do*#,
'e nie potrali podda# si( ustrojowi, pragn(li z nim walczy# w imi(
warto*ci i wolno*ci, które traci-y swoje znaczenie. Niejeden Hamlet
próbowa- co* zmieni#, jednak jednostki nie posiadaj& wystarczaj&cej
si-y sprawczej.
Tre*# utworu jest w-a*ciwie ponadczasowa. Ideali*ci i marzyciele
od wieków uwa'ani byli za „s-abszych”, przegrywali z systemem,
wyrzucani byli poza margines okre*lonych, z góry narzuconych
norm. Idee natomiast zawsze pozostawa-y w sferze idei, jako te
„ulotne”. Inaczej jest z realistami i ludmi twardo st&paj&cymi po
ziemi. Znaczenie ma dzia-anie i „silna r(ka”. I tego Fortynbrasowi
nie brakuje. Jest on wr(cz idealnym symbolem racjonalisty,
cz-owieka roztropnego, praktycznego, który poprzez po*wi(cenie
swoim jasno postawionym celom i d&'eniom, osi&ga sukces. On
jest zwyci(zc&, on tworzy histori(. Hamlet natomiast pozostanie
jedynie „duchem” zmian, poniewa' wi(cej my*la- ni' by- w stanie
dokona#.
Zadania maturalne opracowaa: Anna Kietliska,
egzaminator, nauczyciel j(zyka polskiego w III LO w Bia-ymstoku
35