Czynniki ryzyka 3/2008 - Wydawnictwo Medical Education

Czynniki ryzyka 3/2008 - Wydawnictwo Medical Education

prof. dr hab. n. farm. Marek Naruszewicz
LIST
OD REDAKTORA
Szanowni Czytelnicy
Tegoroczny Kongres Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, który odbył się na przełomie
sierpnia i września w Monachium, przyniósł szereg zaskakujących wyników dotyczących leczenia pacjentów z niewydolnością krążenia. W badaniu włoskim o powszechnie już znanym akronimie GISSI-HF, do
którego włączono ponad 4,5 tysiąca osób z klasy NYHA II do IV, nie wykazano pozytywnych, z punktu
widzenia klinicznego, efektów leczenia statyną (10 mg rosuvastatyny przez okres średnio 3,9 lat). Jest to
niestety kolejny po niedawno opublikowanych badaniach CORONA wynik wskazujący na fakt, że statyny,
mimo obniżenia poziomu cholesterolu LDL i białka CRP, nie przedłużają życia pacjentów z niewydolnością krążenia. Jednak autorzy badania zachowują godną podkreślenia ostrożność w wyciąganiu pochopnych wniosków i nie sugerują wycofania statyn z już wdrożonego leczenia, co z kolei mogłoby przynieść
wzrost ryzyka ostrych incydentów wieńcowych i/lub niedokrwiennego udaru mózgu. Tak więc nastąpił już
czas, aby przestać traktować statyny jako uniwersalny lek kardiologiczny dla każdego. Nie oznacza to, że
możemy zapomnieć, iż ta grupa leków przedłużyła skutecznie życie setkom tysięcy osób z niedokrwienną
chorobą serca na całym świecie.
W oddzielnym ramieniu badania GISSI-HF zastosowano natomiast kwasy tłuszczowe omega-3
(1 g dziennie w postaci preparatu Omacor) i tu wyniki są zdecydowanie bardziej obiecujące. Uzyskano
bowiem 8% redukcji śmiertelności oraz prawie 30% spadek hospitalizacji będącej wynikiem arytmii.
Wprawdzie nie osiągnięto zakładanego wcześniej spadku śmiertelności, o 15%, jednak należy uwzględnić
fakt, że zdecydowana większość pacjentów z niewydolnością serca, włączona do programu, była leczona
w sposób optymalny, a kwasy omega-3 stanowiły dodatkowy element terapii. Na ostateczny wynik mogła
wpływać także dieta, która u włoskich pacjentów z reguły jest bogata w tłuszcze z ryb morskich i w związku z tym do rzadkości należy zaliczyć poważne stany niedoborowe. Można więc przypuszczać, że np.
w Polsce, gdzie spożycie kwasów omega-3 jest jedno z najniższych w Europie, efekty terapii mogą być
zdecydowanie lepsze. Wymaga to jednak badań, z czym u nas nie jest najlepiej, szczególnie gdy musimy
sami je zorganizować i sfinansować!
W podsumowaniu należy stwierdzić, że współczesna kardiologia wciąż jest daleka od rozwiązania
narastającego problemu, jakim jest leczenie niewydolności krążenia. Mówił o tym w Monachium w swym
doskonałym wykładzie prof. Piotr Ponikowski, który obecnie sprawuje zaszczytną funkcję Przewodniczącego Europejskiego Stowarzyszenia Niewydolności Serca. Mówił on także o przyszłości i nadziei, jakimi
są dla chorych z niewydolnością serca programy związane z aktywnością fizyczną. Należy to wiązać z pobudzaniem procesów regeneracyjnych w obrębie mięśnia sercowego, gdyż aktywność fizyczna skutecznie
nasila produkcję komórek macierzystych. W końcu wszystkie drogi prowadzą znowu do złotej reguły kardiologii zapobiegawczej, to jest poprawy żywienia i wzrostu wysiłku fizycznego oraz umiejętności akceptacji własnej osoby. Mówi o tym szczegółowo załączona Europejska Deklaracja na rzecz zdrowia serca.
Na kolejnych stronach Czynników Ryzyka znajdziecie Państwo też ważny komunikat dotyczący
skuteczności i bezpieczeństwa stosowania steroli roślinnych. Przygotował go Europejski urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności – EFSA. Potwierdza on, że konsumpcja steroli roślinnych dodawanych do diety
w ilości 1-3 g skutecznie obniża cholesterol LDL i, co najważniejsze, jest bezpieczna dla konsumentów.
Z poważaniem,
Marek Naruszewicz
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
1
Redakcja
Al. Powstańców Wielkopolskich 72
70-111 Szczecin
tel. (091) 466-15-09
tel./fax (091) 466-15-10
www.ptbnm.pl
Redaktor naczelny
prof. Marek Naruszewicz
tel. (022) 572-09-86
e-mail: [email protected]
Sekretarz redakcji
mgr Kornel Chełstowski
tel. (091) 466-14-99
e-mail: [email protected]
Rada redakcyjna
prof. Aldona Dembińska-Kieć
prof. Zdzisława Kornacewicz-Jach
doc. Grażyna Nowicka
prof. Michael Aviram
prof. Mirosław Dłużniewski
prof. Wojciech Drygas
prof. Mario Mancini
prof. Peter Schwandt
prof. Tomasz Guzik
doc. Piotr Socha
prof. Bogusław Okopień
prof. Władysław Sinkiewicz
Wydano na zlecenie PTBnM
PISMO POLSKIEGO TOWARZYSTWA
BADAŃ NAD MIAŻDŻYCĄ
KOMUNIKAT
We wrześniu 2007 r. ukazało się uaktualnione wznowienie książki
pt. „Kardiologia Zapobiegawcza” pod redakcją prof. Marka Naruszewicza. W książce
pojawiają się nieporuszane dotąd zagadnienia oraz artykuły kilku nowych autorów.
Przypominamy, że jest to pierwsze i jak dotąd jedyne w polskiej literaturze medycznej opracowanie dotyczące pierwotnej i wtórnej prewencji chorób układu krążenia.
SPIS TREŚCI
Marek Naruszewicz
List od redaktora ........................................................................................................... 1
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
Piotr Tomaszewski, Grażyna Kubiak-Tomaszewska, Ryszard Tomasiuk, Jan Pachecka
Molekularne mechanizmy przeciwmiażdżycowego lub aterogennego działania
kwasów żółciowych ...................................................................................................... 3
Monika Kasprowicz, Waldemar Karnafel
Retinopatia cukrzycowa – nowe możliwości farmakoterapii ..................................... 4
Magdalena Węglarz, Władysław Sinkiewicz
Wpływ dawek i rodzaju alkoholu na hemostatyczne czynniki ryzyka choroby
niedokrwiennej serca ................................................................................................... 5
Wydawca:
Ewa Hadas, Elżbieta Świętochowska, Tomasz Wielkoszyński, Jerzy Jarząb
Wpływ fototerapii na wybrane wskaźniki profilu lipidowego u chorych
na łuszczycę zwykłą z uwzględnieniem kryterium wiekowego .................................... 6
01-244 Warszawa
ul. Bema 65 lok. 56
tel. (022) 862-36-63(64)
Dyrektor zarządzający
Andrzej Kowalczyk
tel. kom. 510-056-045
e-mail: [email protected]
Biuro reklamy
Monika Banach
tel. kom. 508-272-655
e-mail: [email protected]
Magdalena Budzyń, Maria Iskra
Żelazo jako potencjalny czynnik ryzyka miażdżycy ...................................................... 7
Małgorzata Milkiewicz
HIF-1α – czynnik transkrypcyjny indukowany nie tylko hipoksją ................................ 8
Aneta Cymbaluk-Płoska, Izabella Rzepka-Górska
Czynniki ryzyka raka błony śluzowej trzonu macicy – artykuł poglądowy
z uwzględnieniem badań własnych .............................................................................. 9
Kierownik produktu
Marcin Szpak
tel. kom. 510-056-050
e-mail: [email protected]
Opracowanie graficzne i skład:
Medical Education
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść reklam i ogłoszeń.
Nakład: 5000 szt.
2
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
dr n. farm. Piotr Tomaszewski1, mgr farm. Grażyna Kubiak-Tomaszewska1,
dr n. med. Ryszard Tomasiuk2, prof. dr hab. n. farm. Jan Pachecka1
MOLEKULARNE MECHANIZMY
PRZECIWMIAŻDŻYCOWEGO LUB ATEROGENNEGO DZIAŁANIA
KWASÓW ŻÓŁCIOWYCH
MOLECULAR MECHANISMS OF ANTIATHEROGENIC OR ATHEROGENIC
EFFECTS OF BILE ACIDS
Streszczenie
Abstract
Kwasy żółciowe w fizjologicznie niskich
stężeniach wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, którego mechanizmy molekularne obejmują m.in. stymulację jądrowego farnezoidowego
receptora X (FXR) oraz wątrobowego receptora
jądrowego Xα (LXRα). Konsekwencją pierwszego z tych mechanizmów jest nasilenie transportu
cholesterolu do hepatocytów oraz hamowanie jego
uwalniania z tych komórek. Drugi ze szlaków regulacyjnych prowadzi do uwalniania cholesterolu
i fosfolipidów z makrofagów oraz tkanek obwodowych, spowolnienia tworzenia komórek piankowatych, a także wzmożonego wydzielania cholesterolu do żółci oraz spowolnienia jego wchłaniania
w przewodzie pokarmowym.
Wysokie stężenia hydrofobowych form
kwasów żółciowych prowadzą do postępującej
dysfunkcji mitochondriów w komórkach śródbłonka, makrofagach oraz miocytach w otoczeniu
blaszki miażdżycowej. Działanie proapoptotyczne
i prozapalne tych związków sprzyja rozwojowi zaawansowanych stadiów miażdżycy z pogłębiającą
się destabilizacją blaszek miażdżycowych.
Słowa kluczowe: kwasy żółciowe, miażdżyca,
receptory jądrowe, apoptoza, dysfunkcja mitochondriów
Molecular mechanisms of the antiatherogenic action of physiologically low bile acids
concentrations include stimulation of farnesoid X
receptor (FXR) and liver X receptor α (LXRα).
The effect of the first of these mechanisms may
be stimulation of reverse cholesterol transport and
inhibition of cholesterol release from hepatocytes.
The second regulation pathway leads to cholesterol
release from the macrophages and peripheral tissues, inhibits foam cell formation, induces biliary
cholesterol secretion, and inhibits intestinal cholesterol absorption.
High concentrations of hydrophobic bile
acids lead to progressive mitochondrial dysfunction in endothelial cells, macrophages and smooth
muscle cells surrounding the atherosclerotic plaque. The proapoptotic and proinflammatory effects of hydrophobic bile acids promote progress of
advanced form of atherosclerosis with progressive
destabilisation of atherosclerotic plaques.
Key words: bile acids, atherosclerosis, nuclear
receptors, apoptosis, mitochondrial dysfunction
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
3
lek. Monika Kasprowicz, prof. dr hab. n. med. Waldemar Karnafel
RETINOPATIA CUKRZYCOWA
– NOWE MOŻLIWOŚCI FARMAKOTERAPII
DIABETIC RETINOPATHY – NEW POSSIBILITIES OF PHARMACOTHERAPY
4
Streszczenie
Abstract
Retinopatia cukrzycowa jest zaliczana do
mikroangiopatycznych powikłań cukrzycy. Zarówno czynniki ryzyka, jak i mechanizmy jej
powstania są złożone. Nie ulega wątpliwości, że
dobra kontrola glikemii, ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu oraz niepalenie papierosów pozwalają na opóźnienie pojawienia się niekorzystnych zmian w siatkówce oka oraz spowolnienie
ich progresji. Mimo to retinopatia cukrzycowa
pozostaje istotną przyczyną utraty wzroku u wielu pacjentów. Leczenie inwazyjne (fotokoagulacja
laserowa, krioretinopeksja, witrektomia) pozostaje
podstawą efektywnej terapii w zaawansowanych
stadiach retinopatii, ale obciążone jest poważnymi
powikłaniami. Znajomość biochemicznych podstaw pojawienia się i rozwoju retinopatii stwarza
nowe możliwości farmakoterapii. Znana jest rola
leków przeciwzapalnych lub działających na układ
renina-angiotensyna-aldosteron. Ostatnio wyniki
badania FIELD zwróciły uwagę na możliwe korzystne działanie fenofibratu, które jest niezależne
od stopnia redukcji stężenia cholesterolu.
Słowa kluczowe: cukrzyca, retinopatia, czynniki ryzyka, patogeneza, leczenie farmakologiczne, fenofibrat, fotokoagulacja laserowa
Diabetic retinopathy is one of the microangiopathic complications of diabetes. As well
risk factors as mechanisms of rising retinopathy
are complicated. There is no doubt that good control of blood-glucose level, hypertension, cholesterol level and non-smoking prevent the onset and
progression of retinopathy. Nevertheless, diabetic
retinopathy is still one of the leading causes of vision loss among lots of diabetic patients. Surgical
treatment (laser therapy, kriotherapy, vitrectomy)
remains the effective (but also connected with serious complications) therapy in advanced stages
of retinopathy. Knowledge of biochemical basis of
retinopathy gives the new possibilities of pharmacological therapy. The role of anti-inflammatory
agents or inhibitors of renin-angiotensin-aldosterone system is well known. Lately, the results of
FIELD trial pay attention to fenofibrate and its
advantageous influence that is independent of
cholesterol level reduction.
Key words: diabetes, retinopathy, risk factors,
pathogenesis, pharmacological treatment, fenofibrate, laser therapy
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
lek. Magdalena Węglarz2, prof. UMK dr hab. n. med. Władysław Sinkiewicz1,2
WPŁYW DAWEK I RODZAJU ALKOHOLU
NA HEMOSTATYCZNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY
NIEDOKRWIENNEJ SERCA
THE INFLUENCE OF DOSES AND TYPES OF ALCOHOL ON HAEMOSTATIC
RISK FACTORS IN ISCHAEMIC ARTERY DISEASE
Streszczenie
Abstract
Miażdżyca i jej powikłania są obecnie
głównymi przyczynami śmierci i inwalidztwa.
W powstawaniu blaszki miażdżycowej i ostrych
powikłaniach związanych z jej niestabilnością kluczową rolę odgrywają zaburzenia układu hemostazy. W rozwoju miażdżycy dochodzi do zwiększenia
aktywacji płytek, nasilenia procesów krzepnięcia
zależnych od czynnika tkankowego, upośledzenia
funkcji inhibitorów krzepnięcia oraz zmniejszenia
aktywności fibrynolitycznej osocza.
Wiele badań obserwacyjnych wykazało,
że umiarkowane spożycie alkoholu wiąże się ze
zmniejszeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Alkohol wpływa na hemostatyczne czynniki
ryzyka poprzez zahamowanie agregacji i aktywacji
płytek, obniżenie poziomu fibrynogenu, zmniejszenie ekspresji czynnika tkankowego oraz wpływ na
fibrynolizę. Wydaje się, że czerwone wino, zawierające liczne związki polifenolowe, szczególnie korzystnie działa na modyfikację czynników ryzyka.
Słowa kluczowe: alkohol, miażdżyca, hemostatyczne czynniki ryzyka
Atherosclerosis and its complications are
one of the most prevalent causes of death and
persistent disability. Hemostasis disorders play
a key role in atherosclerotic plaque formation and
acute complications leading to its instability. Atherogenesis is strongly connected with platelet
activation, stimulation of coagulation dependent
on tissue factor, decreased levels of coagulation
inhibitors and impaired plasma fibrinolytic activity.
Lots if observational studies revealed
that moderate alcohol consumption is connected
with lower cardiovascular risk. Alcohol leads to
coagulation inhibition by inhibition of platelet
aggregation and activation, decreasing fibrinogen serum level and tissue factor expression and
it also influences fibrinolysis. It seems that red
wine with its rich polyphenolic content has a particularly beneficial effect on risk factor modification.
Key words: alcohol, atherosclerosis, haemostatic risk factors
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
5
dr n. med. Ewa Hadas, dr n. med. Elżbieta Świętochowska, dr n. med. Tomasz Wielkoszyński,
dr hab. n. med. Jerzy Jarząb
WPŁYW FOTOTERAPII NA WYBRANE
WSKAŹNIKI PROFILU LIPIDOWEGO U CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ ZWYKŁĄ
Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIUM WIEKOWEGO
IMPACT OF PHOTOTHERAPY ON SELECTED LIPID PROFILE INDICES
IN PSORIATIC PATIENTS ALLOWING FOR AGE CRITERION
6
Streszczenie
Abstract
Liczne obserwacje dowodzą, że łuszczyca
należy do chorób zapalnych związanych z podwyższonym ryzykiem występowania miażdżycy.
Wynika to z proaterogennego profilu lipidowego
u chorych na łuszczycę zwykłą w średnim wieku.
Badanie miało na celu ocenę stężeń wybranych
wskaźników gospodarki lipidowej, markerów oksydacji oraz możliwości obrony antyoksydacyjnej
ustroju u chorych na łuszczycę zwykłą z uwzględnieniem wieku badanych, przed leczeniem i po leczeniu z zastosowaniem fototerapii. Zgodnie z kryterium wiekowym chorych podzielono na dwie
grupy – wartość graniczną podziału stanowił 45.
rok życia: grupę młodszą (WIEK 1 – 18–44 lata,
średnio 32,3 roku) i grupę starszą (WIEK 2 – 46–60
lat, średnio 52,5 roku). Wszystkich badanych poddano 10 zabiegom jednej z trzech metod fototerapii
(UVA, UVB, UVB 311 nm). Analiza wyników nie
wykazała między grupami istotnych statystycznie
różnic zarówno w zakresie wskaźników lipidowych, jak i markerów oksydacji czy równowagi
antyoksydacyjnej. Jedynie w grupie starszych chorych po fototerapii zaobserwowano obniżenie stężeń oxyLDL związane prawdopodobnie z efektem
terapeutycznym naświetlań. Brak istotnego wpływu
fototerapii na wskaźniki profilu lipidowego i markery oksydacji oraz równowagę antyoksydacyjną
ustroju pozwala oceniać dziesięciozabiegowy cykl
naświetlań jako bezpieczny, niepodwyższający dodatkowo ryzyka rozwoju miażdżycy u chorych na
łuszczycę w średnim wieku.
Słowa kluczowe: łuszczyca, oksydacyjnie zmodyfikowane lipoproteiny o niskiej gęstości
(oxyLDL), autoprzeciwciała anty-oxyLDL, całkowita osoczowa zdolność redukcyjna (FRAP)
Numerous observations have proven that
psoriasis is an inflammatory disease related to
increased risk of sclerosis. This is due to prosclerotic lipid profile in middle-age patients with
psoriasis. The study aimed at assessing concentrations of selected lipid management indicators, oxidation markers and antioxidant defense
potential in psoriatic patients, with allowance for
the patients’ age prior to and after phototherapy
treatment. The patients were divided according
to their age into two groups, with the age of 45
years being the division limit: the younger group
(AGE 1 – 18-44, mean age – 32,3 years) and the
older age group (AGE 2 – 46-60, mean age – 52,5
years). All the patients underwent 10 therapies
using one of three phototherapy methods (UVA,
UVB, UVB 311 nm). Result analysis did not
show significant statistical differences between
the groups within the scope of lipid indicators,
oxidation markers and antioxidant balance markers. Reduction of oxLDL concentrations was
only observed in the group of older patients after
phototherapy treatment, which probably was due
to therapeutical effect of phototherapy exposure.
Lack of significant impact of phototherapy on lipid profile indicators and oxidation markers, as
well as anti-oxidizing balance of the organism
leads to the conclusion that a 10-day phototherapy treatment cycle is safe and does not increase
the risk of sclerosis in middle-age patients with
psoriasis.
Key words: psoriasis, oxidatively modified lowdensity lipoprotein (oxLDL), autoantibodies
against oxLDL (auAb-oxLDL), ferric reducing
ability of plasma (FRAP)
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
mgr inż. Magdalena Budzyń, dr hab. n. med. Maria Iskra
ŻELAZO JAKO POTENCJALNY
CZYNNIK RYZYKA MIAŻDŻYCY
IRON AS A POTENTIAL ATHEROSCLEROSIS RISK FACTOR
Streszczenie
Miażdżyca tętnic oraz powikłania sercowo-naczyniowe, rozwijające się na jej podłożu, są poważnym problemem zdrowotnym na całym świecie.
Aby zredukować liczbę zgonów będących skutkiem
rozwoju i progresji zmian miażdżycowych, poszukuje się nowych czynników ryzyka tej choroby.
Od czasu hipotezy sformułowanej przez Sulivana w latach 80. XX wieku coraz częściej mówi
się o potencjalnej roli żelaza w procesie aterogenezy. Mimo że pierwiastek ten pełni istotną funkcję
w organizmie, obecność jego jonów w formie wolnej może prowadzić do pojawienia się reaktywnych
form tlenu. Te zaś poprzez indukowanie procesów
oksydacyjnych mogą brać udział w patogenezie
wielu schorzeń, w tym również miażdżycy tętnic.
W niniejszym artykule przedstawiono przypuszczalne mechanizmy, w których jony żelaza mogą
wpływać na proces formowania się blaszki miażdżycowej. Zaprezentowano także najważniejsze
prace badawcze, których wyniki potwierdzają
udział żelaza w aterogenezie i pozwalają przypuszczać, że wysokie stężenie tego pierwiastka w organizmie może być potencjalnym czynnikiem ryzyka
miażdżycy.
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
Słowa kluczowe: żelazo, miażdżyca, czynniki ryzyka, reaktywne formy tlenu
Abstract
Atherosclerosis and related cardiovascular
complications are common problem all over the
word. To reduce number of deaths caused by the
progression of atherosclerosis, new risk factor for
this disease are still investigated.
Moreover, the potential role of iron ions
in the atherogenesis is taken into consideration.
Iron is an essential element for living organism,
but in a free, unbound form this metal could generate reactive oxygen species that cause arterial
wall injuries and initiate atherosclerotic plaque
formation.
In this article some atherogenic abilities of
iron ions were discussed. Results of studies that
support participation of iron in development of
atherosclerosis and indicate that high level of this
metal in organism could be another risk factor for
cardiovascular diseases are presented.
Key words: iron, atherosclerosis, risk factors,
reactive oxygen species
7
prof. PAM dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz
HIF-1α – CZYNNIK TRANSKRYPCYJNY
INDUKOWANY NIE TYLKO HIPOKSJĄ
HIF 1α – TRANSCRIPTION FACTOR INDUCED NOT ONLY BY HYPOXIA
Streszczenie
HIF-1α – czynnik indukowany hipoksją,
jest uniwersalnym regulatorem homeostazy tlenowej i odgrywa znaczącą rolę w wielu procesach
fizjologicznych i patologicznych. Ekspresja i aktywacja HIF-α w komórce jest bardzo precyzyjnie regulowana i odbywa się na wielu poziomach:
transkrypcji, translacji, modyfikacji potranslacyjnej, interakcji białko-białko oraz degradacji.
Do dzisiaj opisano więcej niż 70 genów,
których transkrypcja jest modulowana przez ten
czynnik. Ekspresja i aktywacja transkrypcyjna
HIF-1α jest ściśle zależna od stężenia tlenu wewnątrzkomórkowego. Obok procesów ułatwiających adaptację do hipoksji HIF bierze również
udział w reakcjach komórkowych, które zachodzą
przy prawidłowym stężeniu tlenu (normoksji), do
nich należą między innymi: rozwój tkanki, regulacja apoptozy, proliferacja komórek, reakcja immunologiczna czy odpowiedź na stres mechaniczny.
Ogromny postęp w badaniach nad mechanizmami regulującymi ekspresję HIF otworzył nową
erę w rozwoju strategii terapeutycznych, które
mogą mieć w przyszłości istotne znaczenie w leczeniu lub zapobieganiu zmianom patologicznym,
takim jak epizody niedokrwienne, mikroangiopatia
naczyń odżywczych tętnic, guzy nowotworowe,
zaburzone gojenie się ran czy przebudowa ściany
naczyniowej. Praca jest przeglądem wiedzy na temat mechanizmów kontrolujących poziom HIF-α
w komórce. W artykule tym przeprowadzono również analizę możliwości stosowania strategii indukujących ekspresję HIF-1α u pacjentów z chorobą
wieńcową lub cierpiących z powodu niedokrwienia mięśni kończyn dolnych.
8
Słowa kluczowe: HIF-1α, hipoksja, czynnik
transkrypcyjny, choroby niedokrwienne
Abstract
HIF-1α – hypoxia inducible factor is a main
regulator of oxygen homeostasis that plays a crucial role in many physiological and pathological
processes. The expression and activation of HIFα
are very tightly regulated on multiple levels such
as transcription, translation, posttranslational modifications, protein-protein interaction or degradation.
Up to date more than 70 genes targeted
by HIF-1α have been described. Expression of
HIF-1α is dependent on intracellular oxygen tension. Besides the adaptation to hypoxic conditions
HIF-1α also contributes to other cellular responses
that take place under normoxic conditions including the normal growth of the tissue, apoptosis regulation, cell proliferation, immune responses and
the adaptation to mechanical stresses.
Substantial progress in the understanding
of HIF regulation opened a new era in a development of new therapeutic strategies that target pathological condition including ischemic incidence,
microangiopathy within atherosclerotic plaque,
tumor growth, wound healing and cardiovascular remodeling. This article reviews the advances
in understanding the mechanisms controlling the
level of HIF in the cell and analyses the possibility
of successful HIF-depended therapies in patients
with cardiovascular disease and ischemic lower
extremities.
Key words: HIF-1α, hypoxia, transcription factor, ischemia
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
dr n. med. Aneta Cymbaluk-Płoska, prof. dr hab. n. med. Izabella Rzepka-Górska
CZYNNIKI RYZYKA RAKA BŁONY
ŚLUZOWEJ TRZONU MACICY – ARTYKUŁ POGLĄDOWY
Z UWZGLĘDNIENIEM BADAŃ WŁASNYCH
ENDOMETRIAL CANCER RISK FACTOR – OVERVIEW ARTICLE INCLUDING
AUTHOR RESEARCH
Streszczenie
Abstract
Rak endometrium jest piątym co do częstości występowania nowotworem złośliwym, kobiet.
Głównym czynnikiem ryzyka raka endometrium
jest otyłość oraz związany z nią brak aktywności
fizycznej. Inne czynniki ryzyka tego nowotworu
to: cukrzyca typu 2 i związane z nią hiperinsulinemia i insulinooporność, nadciśnienie tętnicze,
niepłodność, wczesny wiek wystąpienia menarche,
menopauza po 50. roku życia, długotrwałe stosowanie wysokich dawek estrogenów, zespół Stein-Leventhala, guzy hormonalnie czynne wytwarzające estrogeny, stosowanie tamoksifenu w leczeniu
raka sutka. Obecnie oprócz znanych czynników ryzyka rozpatruje się rolę kilku hormonów, których
stężenie w surowicy krwi może korelować z ryzykiem zachorowania na raka endometrium. Ostatnio naukowcy przykładają dużą wagę do leptyny
i prolaktyny jako biomarkerów mogących służyć
do wczesnego wykrywania raka błony śluzowej
trzonu macicy. Natomiast adiponektynę rozpatruje
się jako kluczowy czynnik ochronny zmniejszający ryzyko wystąpienia raka endometrium.
Słowa kluczowe: otyłość, leptyna, adiponektyna, rak endometrium
Currently endometrial cancer (EC) is the
fifth most common malignant neoplasm in female’s population. The main factor of EC risk is
obesity as result of poor physical activity. Diabetes mellitus type 2 with its characteristic insulin
resistance, hyperinsulinemia and hypertensive disease are also known as EC risk factors, as well as
long-term exposition to high levels of estrogens in
cases of early menarche and late menopause, nulliparity, exogenic estrogens administration, estrogens secreting endocrine tumors, Stein-Leventhal
syndrome and Tamoxifen therapy in breast cancer.
Despite of these, some hormones are suspected to
correlate with EC development risk. Recently researchers are treating high level of serum leptine
and prolactine as effective bio-markers for early
detection of EC, while high level of serum adiponectin is considered as a key factor saving from EC
development.
Key words: obesity, leptin, adiponectin, endometrial cancer
CZYNNIKI RYZYKA 3/2008
9