CHODŹMY RAZEM. Podręcznik do religii dla klasy

Chodźmy razem
Podręcznik do religii dla klasy III gimnazjum
Wydawnictwo WAM
Kraków 2009
Podręcznik nr AZ-33-01/1-8 do nauczania religii rzymskokatolickiej na terenie całej Polski, z zachowaniem praw
biskupów diecezjalnych, przeznaczony dla klasy III gimnazjum, zgodny z programem nauczania nr AZ‑3‑01/1.
Recenzenci
ks. prof. dr hab. Roman Murawski SDB
ks. dr hab. Piotr Tomasik
Recenzja literacka
dr Małgorzata Juda-Mieloch
Konsultanci
ks. Tomasz Homa SJ
ks. Tadeusz Nosek
ks. Marek Mendyk
Zespół redakcyjny
ks. Władysław Kubik SJ (kierownik zespołu)
Teresa Czarnecka
ks. Grzegorz Łuszczak SJ
Maria Poniewierska
Zespół autorów
ks. Krzysztof Biel SJ
Teresa Czarnecka
Anna Duka
Małgorzata Juda-Mieloch
ks. Władysław Kubik SJ
ks. Grzegorz Łuszczak SJ
Maria Poniewierska
Ilustracje
Katarzyna Rott
Izabella Czarnecka
Projekt okładki, opracowanie graficzne, łamanie
Tomasz Mieloch
Na okładce wykorzystano ilustrację z kartki
wydawnictwa Éditions Médiaspaul.
Imprimatur
Kuria Metropolitalna w Krakowie
bp Józef Guzdek, Wikariusz Generalny
ks. Kazimierz Moskała, Wicekanclerz
ks. prof. dr hab. Tadeusz Panuś, cenzor
nr 725/2008, 3 kwietnia 2008 r.
ISBN 978-83-7505-137-7
© Wydawnictwo WAM, Kraków 2008
Wznowienie 2009
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 • 31-501 KRAKÓW
tel. 012 62 93 200 • fax 012 429 50 03
e-mail: [email protected]
DZIAŁ HANDLOWY
tel. 012 62 93 254, 012 62 93 255, 012 62 93 256
fax 012 430 32 10
e-mail: [email protected]
Zapraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJ
http://WydawnictwoWam.pl
tel. 012 62 93 260 • fax 012 62 93 261
Druk: Drukarnia Leyko sp. z o.o. – Kraków
26
Kościół darem
dla wszystkich
Podzielę się z wami
Podzielę się z wami kilkoma rzeczami, których doświadczyłem w Taizé. Jedną z pierwszych rzeczy jest miłość, jaką mają
młodzi ludzie dla nowo przybyłych oraz dla ludzi nowo poznanych. Tam nie ma podziałów etnicznych, na odmienne kolory,
kultury, plemiona. To naprawdę sprawiało, że czułem się tam
jak w domu.
Modlitwa w Taizé miała głęboki wpływ na moje życie. Śpiewy z powtarzającymi się frazami dotykają cię głęboko w środku
i modlisz się, rozmyślając nad każdym wypowiedzianym słowem. Cisza, którą słyszysz wewnętrznie, sprawia, że naprawdę
wyczuwasz dotyk Boga, który zostawia w twoim sercu swoją
wiadomość. Wprowadzenia biblijne były czasem przypominania
Bożych słów oraz Jego miłości, którą obdarzył ludzkość. Późniejsze wspólne „dzielenie się” było tak wzbogacające i jednoczące: ludzie różnych kultur byli jak bracia i siostry.
W Taizé poznałem wielu przyjaciół, z którymi stale jestem
w kontakcie. Dzielimy się rozmyślaniami dotyczącymi przyszłości, naszych związków z Bogiem oraz tego, jak możemy kontynuować życie w zaufaniu.
Robert (Uganda), Świadectwo z Taizé
Nie wasza to rzecz znać czas i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą, ale gdy Duch Święty zstąpi na was,
otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jeruzalem i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi.
Dzieje Apostolskie 1, 7b-8
Jeden, choć wiele
Europejskie Spotkania Młodych organizowane przez wspólnotę braci z Taizé odbywają się od wielu lat. Uczestniczy w nich
zawsze kilkadziesiąt tysięcy tych, którzy szukają Prawdy w zakłamanym świecie, Miłości wśród ogromu zła i Nadziei obok
beznadziejności. Czy znajdują? – nie wiem. Jedno jest pewne:
Chcą znaleźć!
Jacek Garbaczewski, Europejskie Spotkanie Taizé
2005/2006, za: www.hosanna.org.pl
74
Kościół został założony przez Jezusa Chrystusa jako jedyny
i powszechny. […] Te dwa wymiary zrodziły się z woli Jezusa
Chrystusa. A jednak Dzieje Apostolskie i Listy Apostołów pokazują, że w obrębie jednego i powszechnego Kościoła dzięki
Apostołom, ich współpracownikom, a następnie dzięki ich następcom uformowały się Kościoły lokalne. Tak więc możemy
wyróżnić Kościół „powszechny”, powierzony Apostołom pod
kierunkiem Piotra, oraz Kościoły „lokalne”, mające swoich pasterzy. […]
Struktura jedynego Kościoła, składającego się z wielorakich
Kościołów lokalnych, z jednej strony odpowiada woli Chrystusa, a z drugiej – socjologicznym i psychologicznym prawom
rządzącym rozwojem i życiem wspólnot lokalnych [...] W wymiarze religijnym i chrześcijańskim istnienie Kościołów lokalnych ma podstawowe znaczenie dla życia Kościoła powszechnego. Uczniom Chrystusa potrzebne są wspólnoty, w których
mogą żyć Ewangelią tą samą dla wszystkich, w sposób zgodny
z miejscową kulturą.
Jan Paweł II, Katecheza na Anioł Pański, 14 VI 1995
Katolicki – powszechny
W naszym wyznaniu wiary Kościół nazywamy „katolickim”.
Co to znaczy? Słowo „katolicki” pochodzi z języka greckiego
i oznacza „powszechny”, „ogólny”. Znaczy to, że Kościół jest
posłany do wszystkich ludzi wszystkich czasów i kultur. On je
wszystkie przygarnia i prowadzi do Chrystusa. Tak więc nie ma
Kościoła angielskiego czy rosyjskiego lub polskiego. Pan Jezus
powiedział do św. Piotra, że na nim i jego następcach zbuduje
swój Kościół. W Kościele istnieją tzw. Kościoły partykularne
(diecezje), ale są one częścią Kościoła powszechnego, a nie jakimiś niezależnymi wspólnotami. Aby być katolikiem, trzeba być
we wspólnocie z następcą Piotra.
ks. Adam Martyna, Wierzę w jeden,
święty, powszechny i apostolski Kościół
Być posłanym
Podobnie jak jedność i świętość, również powszechność
Kościoła ma swoje uzasadnienie w swym Boskim pochodzeniu.
Kościół mocą Ducha Świętego ma być głosicielem i pośrednikiem Bożego zbawienia wszystkich ludzi. Taka misja przekracza
wszelkie ograniczenia: przestrzeni, czasu, rasy, klas społecznych, płci...
Konsekwencją powszechności Kościoła jest jego powołanie
misyjne. Ma zanieść dar zbawienia, głosząc Ewangelię wszystkim narodom, „aż po krańce ziemi”. Dziś Kościół jeszcze bardziej czuje się powołany do zbawiania i odnowy wszelkiego
stworzenia, aby wszystko doznało naprawy w Chrystusie i aby
w nim ludzie tworzyli jedną rodzinę i jeden lud Boży.
W obecnej sytuacji Kościół musi się otworzyć na nowe kultury. Kościołowi powinno zależeć jedynie na głoszeniu Ewangelii
wolności i wyzwolenia oraz na ukazywaniu w Chrystusie sensu
całej historii. Jedność i powszechność Kościoła może się dokonać jedynie w klimacie rzeczywistego dialogu.
na podstawie: Franz Courth, Peter Neuner,
Podręcznik teologii dogmatycznej
Pytania i zadania
1.Przeczytaj fragment Pisma Świętego oraz tekst Jeden,
choć wiele i odpowiedz, dlaczego wielość Kościołów lokalnych nie jest sprzeczna z powszechnością Chrystusowego Kościoła.
2.W oparciu o tekst Być posłanym powiedz, jakie powołanie Kościoła wynika z jego powszechności. Jak Kościół
katolicki realizuje to powołanie?
3.Na podstawie relacji Podzielę się z wami odpowiedz, jak
uczestnicy spotkań w Taizé realizują powszechność Kościoła.
4.Jan Paweł II powiedział, że wzorem każdej ewangelizacji kultury jest Wcielenie. Jezus Chrystus, Słowo Wcielone, przyszedł na świat, by odkupić całą ludzkość i być
Panem wszystkich, a jednak żył i działał w religijnej tradycji Izraela.
Napisz, w jakim sensie ten fakt jest wzorem dla działalności ewangelizacyjnej w różnych środowiskach.
Zadanie dodatkowe
Napisz recenzję filmu „Misja” (1986) w reż. Rolanda
Joffé.
Jak sądzisz?
Czy w twoim środowisku potrzebna jest ewangelizacja?
Refleksja i modlitwa
Proszę was też, abyście zachowali wierność
Chrystusowi, Jego Krzyżowi, Kościołowi i jego
pasterzom. Proszę, abyście przeciwstawiali się
wszystkiemu, co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa; co czasem może aż zagrażać jego egzystencji i dobru wspólnemu, co może umniejszać jego wkład do wspólnego skarbca ludzkości, narodów
chrześcijańskich, Chrystusowego Kościoła.
Jan Paweł II, List do Polaków
po wyborze na Stolicę Piotrową, Rzym, 23 X 1978
Pomódl się za tych, którzy wiedzą, że Kościół został
założony przez Boga za pośrednictwem Chrystusa, a nie
chcą przystąpić do niego albo w nim wytrwać.
Ojcze nasz...
Jeśli chcesz…
Jak ty doświadczasz powszechności Kościoła?
Pomódl się za misjonarzy i misjonarki, którzy pełnią
misję Kościoła powszechnego wśród różnych narodów,
ras i kultur na całym świecie.
Słownik
Kościół partykularny – określenie dotyczące przede wszystkim
diecezji
Masz wiadomość!
• Kościół jest powszechny, ponieważ jest w nim
obecny Chrystus, a także dlatego, że został posłany przez Chrystusa do wszystkich ludzi (por. KKK
830, 831).
• Kościół Chrystusowy jest prawdziwie obecny we
wszystkich prawowitych zrzeszeniach wiernych, które
trwają przy swoich pasterzach (KKK 832).
• Kościoły partykularne są w pełni powszechne
dzięki jedności z Kościołem rzymskim, który przewodniczy im w miłości (por. KKK 834).
75
Spis treści
Jak korzystać z podręcznika...........................................5
I. Nie żyjemy sami dla siebie.......................... 7
1. Nikt nie jest samotną wyspą........................................8
2. Jesteśmy częścią wielkiego lądu................................. 11
3. Drogowskazy....................................................... 14
4. Zaskakująca rzeczywistość....................................... 16
5. We wspólnocie Kościoła.......................................... 18
6. Serce Kościoła...................................................... 20
II. Kościół wspólnotą Ducha Świętego............. 23
7. Drogi Kościoła..................................................... 24
8. Idźcie więc.......................................................... 26
9. Christianoi........................................................... 28
10. Nie idziemy wygodną drogą.................................... 30
11. Kościół Chrystusowy jest jak…................................ 33
12. Ty jesteś skałą..................................................... 36
13. Pierwszy apostoł Chrystusa w diecezji........................ 38
III. Jesteśmy świątynią Ducha Świętego........... 43
14. Niewidzialny. Wierzę w Ducha Świętego.................... 44
15. Uczyni cię dorosłym. Bierzmowanie.......................... 46
16. Niezasłużone dary................................................ 49
17. Sztuka owocnego życia.......................................... 52
18. Nie bądźmy nieśmiałymi świadkami.......................... 54
IV. Mocni w wierze..................................... 57
19. Boży Duch na ludzkich drogach............................... 58
20. W nurcie wiary................................................... 60
21. Nasze dziedzictwo................................................ 62
22. Wchodzisz w nurt wiary?....................................... 64
23. Ciągle muszę się nawracać ..................................... 66
V. Wierzę w Kościół.................................... 69
24. Ikona Trójcy Świętej............................................. 70
25. Święty Kościół grzeszników.................................... 72
26. Kościół darem dla wszystkich.................................. 74
27. Kościół apostolski................................................ 76
28. Jedność poddawana próbie...................................... 78
29. Zraniony Kościół................................................. 80
30. W obliczu różnorodności........................................ 82
31. Symfonia Kościołów............................................. 84
VI. Mocni miłością...................................... 87
32. Miłość niejedno ma imię........................................ 88
33. Odpowiedź na dar................................................ 90
34. Pokochaj siebie.................................................... 92
35. Pokochaj drugiego................................................ 95
36. Dwie cywilizacje.................................................. 98
37. Powołanie do świętości.........................................100
VII. Mocni w działaniu.............................. 103
38. Gdybym nie miał miłości.......................................104
39. Apostoł Miłości..................................................106
40. Z serca, a nie z przymusu......................................108
41. Nasza sprawa.....................................................110
42. Ars sacra..........................................................112
VIII. U źródła żywej wiary.
Rok liturgiczny................................. 115
43. Kotwica nadziei. Modlitwa różańcowa......................116
44. Ujrzymy Go. Uroczystość Wszystkich Świętych
i Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych............118
45. Tak, jestem królem. Uroczystość Jezusa Chrystusa
Króla Wszechświata............................................120
46. Oto nadchodzi! Adwent.........................................122
47. Dar Bożego Narodzenia.
Uroczystość Narodzenia Pańskiego...........................124
48. Nie wyrzekaj się szczęścia. Wielki Post.....................126
49. Przez śmierć do życia. Triduum Paschalne.................128
50. Źródło ukojenia i nadziei.
Niedziela Miłosierdzia Bożego................................130
51. Tchnie, kędy chce... Zesłanie Ducha Świętego............132
52. Miłość doskonałej Jedności.
Uroczystość Trójcy Świętej....................................134
53. Nasze wyznanie wiary. Uroczystość
Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa.......................136
54. Serce, które do końca ukochało. Uroczystość
Najświętszego Serca Pana Jezusa.............................138
Słownik.................................................................141
Źródła ikonograficzne...............................................143