Strona 3 - Choroba Aspergera powodująca

3 III 2014 (1)_Layout 1 2014-08-08 21:20 Page 1
Asperger znany i mniej znany
Jest taka grupa ludzi w naszym społeczeństwie, która wykazuje wybitne uzdolnienia w jakimś kierunku, ma wąskie,
specjalistyczne zainteresowania, a jednocześnie nie potrafi
nawiązać odpowiednich relacji z rówieśnikami i w związku z tym
w kontaktach społecznych pojawiają się u niej liczne trudności.
Mowa tu o osobach z Zespołem Aspergera, których liczba z każdym rokiem wzrasta. I choć pochodzą oni z różnych środowisk,
posiadają uzdolnienia w jakimś kierunku, osiągają często oszałamiające sukcesy w danej dziedzinie, to jednak łączy je ten
sam rodzaj wymienionych przeze mnie deficytów, który jest typowy dla autyzmu i występuje u tych ludzi od wczesnego dzieciństwa.
Bardzo często zadajemy sobie pytanie: czym należy się
kierować, by poznać, że dana osoba jest Aspergerowcem?
Przecież nawet obecnie podczas badań nie stosuje się jednego
arkusza diagnostycznego, który wskazywałby jednoznacznie
na to konkretne zaburzenie. Oczywiście jest to prawda. Ale
wiele lat obserwacji różnych pacjentów w końcu przyniosło
efekty i dziś możemy wyróżnić ogólne kryteria wykorzystywane
podczas stawiania diagnozy. O możliwości wystąpienia Zespołu
Aspergera mówimy wówczas, gdy dziecko nie potrafi nawiązać
odpowiednich relacji z rówieśnikami, nie rozumie pewnych sygnałów społecznych, a jego zachowanie emocjonalne jest niewłaściwe. Możemy tutaj także wspomnieć o nietypowych zainteresowaniach, powtarzających się cyklicznie pewnych czynnościach oraz rutynie. U naszego podopiecznego będą pojawiać się również zaburzenia mowy i języka charakteryzujące
się błędną interpretacją znaczeń dosłownych i ukrytych - wszelkiego rodzaju przenośnie, powiedzenia, związki frazeologiczne
będą rozumiane dosłownie. Sam język jest bardzo ekspresyjny,
czasem nacechowany jakimś manieryzmem lub dziwną prozodią. W komunikacji niewerbalnej zauważamy ograniczoną
gestykulację i niezdarną mowę ciała, mimika twarzy jest niewielka, za to spojrzenie - wydłużone, osobliwe i chłodne.
Zespół Aspergera, choć dla niektórych jest odmianą autyzmu, wiele od autyzmu dzieli. Różnice są istotne i dla specjalistów autyzm i Asperger to dwie odrębne jednostki kliniczne,
których nie należy ze sobą w żaden sposób łączyć. Przede
wszystkim dzieci z Zespołem Aspergera mają iloraz inteligencji
(IQ) na poziomie przeciętnym i nie występuje u nich istotne
opóźnienie rozwoju mowy. Można wręcz powiedzieć, że dzieci
takie sprawiają wrażenie rozwiniętych językowo znacznie
ponad swój wiek. W rozmowie używają wyszukanych słów, są
elokwentne i swą lekkością w sposobie mówienia zadziwiają
innych.
Pierwsze wątpliwości natomiast zaczynają się pojawiać
w momencie, gdy zauważamy u dziecka pewne trudności w nawiązywaniu relacji z kolegami, gdy izoluje się od grupy, nie wykazuje zainteresowania w nawiązywaniu kontaktów, zamyka się
w sobie. Ogólnie - przejawia niechęć w stosunku do innych.
U Aspergerowców często występują napady agresji lub
autoagresji. Być może jest to próba zwrócenia na siebie uwagi,
pewien rodzaj krzyku: „Ja tu jestem! Czy ktoś mnie w końcu zauważy?!” A być może jest to próba odreagowania na niezrozumienie przez innych. W każdym bądź razie napady te są nagłe
i gwałtowne. Wszystkie reakcje emocjonalne bywają wyolbrzymione i nieproporcjonalne do zaistniałej sytuacji. Dodatkowo dobre kontakty z rówieśnikami utrudnia im nieprawidłowe rozpoznawanie poszczególnych stanów emocjonalnych. Dzieci te nie
potrafią odczytać mimiki i gestów, w związku z czym nie rozkodują zapisanego na twarzy kolegi lub koleżanki wyrazu smutku,
złości czy radości.
Kolejną cechą charakterystyczna dla tej grupy osób jest
wrażliwość na różnego rodzaju bodźce sensualne, takie jak:
dotyk, dźwięk, światło, zapach czy smak.
Zarówno autystycy jak i Aspergerowcy nie lubią być dotykani. Przyzwyczajają się także do jednego stałego miejsca lub
środowiska i nie lubią go zmieniać. Takie zachowanie sprawia
ogromny problem rodzicom, którzy w sposób oczywisty i naturalny nie mogą okazywać swojej miłości dzieciom, bowiem
one źle reagują na głaskanie czy przytulanie. Ich ciało niejako„
odmawia posłuszeństwa”, pręży się, nienaturalnie sztywnieje i
zamiast ukojenia nasza pociecha doznaje dyskomfortu.
W podobny sposób może reagować na rodzaj tkanin, z których
zrobione są ubrania. Jeżeli dana tkanina mu nie odpowiada, to
ubrań tych nie nosi. Czasami nawet zrzuca je z siebie, nie
przejmując się zgorszeniem, jakie może wywołać wśród obserwatorów. Ma więc swoje ulubione ciuchy, które ubiera bardzo
często. Rodzice, bojąc się emocjonalnej reakcji swojego dziecka, dbają o to, by zawsze były czyste, wyprasowane, gotowe
do użycia.
Wrażliwość przejawia się również w stosunku do dźwięków,
które są intensywnie odczuwane i mogą w niektórych przypadkach sprawiać fizyczny ból. Spektrum odczuwania dźwięków
jest dosyć szerokie. Wszystko może pójść równie dobrze
w przeciwnym kierunku. Osoby z Zespołem Aspergera mogą
sprawiać wrażenie, że niedosłyszą. Taka sytuacja ma miejsce
w momencie, gdy dziecko tak skupione jest na jakiejś czynności, że nieświadomie blokuje dostęp innych bodźców z zewnątrz. Ta „pozorna głuchota” wynikać może zatem z trudności
przekazania informacji za pomocą kilku zmysłów jednocześnie.
Dzieci z Zespołem Aspergera wrażliwe są również na światło.
Jaskrawe i migotające źle wpływa na ich samopoczucie. Odradza się więc rodzicom długotrwałe oglądanie telewizji w obecności dzieci, a jeżeli w domu jest komputer, to czas pracy na
nim również należy im ograniczać, bowiem „pulsowanie” monitora jest bardzo męczliwe i może wywołać niepożądane skutki
(np. mogą pojawić się stany padaczkowe).
Jeżeli na polu jest brzydka pogoda, to trzeba kontrolować,
czy dziecko odpowiednio się ubiera. Często zdarza się tak, że
ubiór jest nieadekwatny do panujących na zewnątrz warunków
atmosferycznych. Taka sytuacja zachodzi, ponieważ dzieci te
mają obniżony próg bólu i mogą go nie odczuwać we właściwym nasileniu. Do ciekawych cech (czasami denerwujących
nas - zwykłych ludzi) zaliczyć możemy fotograficzną wręcz
pamięć Aspergerowców i dziwne rytuały związane z posiłkami.
Dzieci zauważają od razu najdrobniejsze szczegóły i zmiany
zachodzące w otoczeniu. Mogą więc nas poinformować, gdzie
mamy plamę na ubraniu, jak byliśmy ubrani podczas pierwszego z nimi spotkania, jakie zmiany zaszły w sali od ostatniej wizyty i grzecznie poprosić o wymianę krzesła, na którym siedzą,
bo to przecież nie jest ICH krzesło, czyli to, do którego przywykli.
A już na prawdziwą lekcję cierpliwości wystawiają nas podczas
wspólnego posiłku. A to tego nie będą jadły, a dlaczego nie ma
ich ulubionej potrawy, a czemu nie jemy o tej, co zawsze godzinie. Grymaszą, grymaszą i grymaszą. Mają więc swoje ulu-3-
Maj 2014
bione potrawy i ciągle chcą jeść to samo. Na szczęście z czasem z tego wyrastają i posiłki te bywają coraz bardziej urozmaicone.
Na koniec warto wspomnieć, że wszystkie powyższe reakcje sensoryczne możemy już dostrzec u nich w dzieciństwie
i chociaż z upływem czasu ich nasilenie zmniejsza się, to jednak
wiele z nich pozostaje na całe życie.
Wszystkie powyższe zaburzenia nierozerwalnie związane
są ze zmianami, jakie zachodzą w mózgu. Ich podstawowa
przyczyna nie jest jednak do końca wyjaśniona. Na przykład
trudno jest jednoznacznie wskazać, jakie zmiany w mózgu
odpowiadają za nieprawidłowości w koordynacji ruchowej.
Stwierdzić jedynie możemy, że zmiany te pojawiają się w móżdżku i wpływają negatywnie na wykonywanie zadań ruchowych. Dziwny jest np. chód tych osób - sztywny, pozbawiony
wdzięku i lekkości. Niezdarność ruchowa widoczna jest zwłaszcza na zajęciach z wychowania fizycznego, podczas wzmożonego wysiłku, dlatego też dzieci często na tych zajęciach nie
ćwiczą, nie chcąc narażać się na kpiny i złośliwe komentarze
swoich kolegów.
Kolejnym problemem jest odpowiednia analiza bodźców
emocjonalnych przez mózg. Wiąże się to ze sposobem wyrażania swoich uczuć. Zachowania innych ludzi osobom tym wydają
się często niezrozumiałe i nielogiczne. Przywiązują się więc one
do pewnych rytuałów, które nadają spokój i porządek ich życiu.
Wszelkie zmiany w ich życiu nie są pożądane i mogą nie być
tolerowane.
Wiele osób może zastanawia się, czy można wyleczyć autyzm lub Zespół Aspergera. Odpowiedź jest prosta: NIE. Nie ma
na te zaburzenia lekarstwa. Oczywiście, możemy pewnym zachowaniom przeciwdziałać, próbować je wyeliminować, łagodzić je, ale jest to odmienność neurologiczna, która trwa przez
całe życie. Wczesne rozpoznanie, interwencja, odpowiednie reagowanie, powodują, że osoby z Zespołem Aspergera łatwiej
integrują się ze społeczeństwem. Z drugiej strony, jaki byłby bez
nich ten świat? Czy byłby piękniejszy? Nie, bo oni swoimi talentami wzbogacają nasze życie i powodują, że jest on dla nas
ciekawszy.
Marek Słomczyński