icnp

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Małgorzata Kisilowska*
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytet Warszawski
INTERNATIONAL CLASSIFICATION FOR NURSING PRACTICE
(ICNP®) JAKO PRODUKT WSPÓŁPRACY INTERDYSCYPLINARNEJ
[INTERNATIONAL CLASSIFICATION FOR NURSING PRACTICE (ICNP®)
AS A PRODUCT OF INTERDISCIPLINARY COLLABORATION]
Abstrakt: Pokazano ewolucję Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej jako narzędzia terminologicznego, powstającego w wyniku współpracy środowiska pielęgniarskiego z przedstawicielami innych dyscyplin,
m.in. informacji naukowej. Historia ICNP rozpoczyna się w połowie lat 80. XX w. W miarę rozwoju projektu i dołączania nowych osób i instytucji, zaangażowanych w budowanie słownika i programy pilotażowe w placówkach
opieki zdrowotnej, jak i udziału przedstawicieli innych dyscyplin – doskonalono kolejne wersje klasyfikacji. Wprowadzane zmiany (m.in. strukturalne) były wynikiem współpracy ze specjalistami z zakresu informacji naukowej
i technologii komputerowej. Planowane badania dotyczą rozwoju zasobu słownikowego oraz relacji ICNP® z innymi narzędziami lingwistycznymi z zakresu nauk o zdrowiu.
INFORMACJA NAUKOWA – INTERNATIONAL CLASSIFICATION FOR NURSING PRACTICE – KLASYFIKACJA
– NARZĘDZIE LINGWISTYCZNE – ONTOLOGIA
Abstract: The article presents the evolution of the International Classification for Nursing Practice as a terminological tool developed by the nursing community in cooperation with experts from other disciplines, including information science. The history of the ICNP® starts in the mid-80s of the 20th century. Along with the project development and joining of new members and institutions engaged in dictionary’s development and pilot testing
in healthcare institutions, following versions of the classification have been improved. Introduced changes (also
structural) resulted from the cooperation with information science and IT professionals. Planned studies and
research focus on the development of terminological base and the ICNP® relations with other linguistic tools
within health disciplines.
CLASSIFICATION – INFORMATION SCIENCE – INTERNATIONAL CLASSIFICATION FOR NURSING PRACTICE
– LINGUISTIC TOOL – ONTOLOGY
*
*
*
*
Dr hab. MAŁGORZATA KISILOWSKA, adiunkt w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytetu Warszawskiego; absolwentka bibliotekoznawstwa i informacji naukowej; doktor nauk humanistycznych
i doktor habilitowany w zakresie bibliologii (Uniwersytet Warszawski). Dwie najważniejsze publikacje: (2009) Modelowanie
rozległych systemów informacyjnych: zdrowie i kultura. Warszawa: Wydaw. SBP, 316 s.; (2009) Informational Priorities
in Health Information System. [In:] A. Dwivedi ed. (2009). Handbook of Research on IT Management and Clinical Data
Administration in Healthcare. Hershey, PA: IGI Global, p. 763–781. E-mail: [email protected]
[MAŁGORZATA KISILOWSKA, PhD (Habilitation) in Bibliology; Institute of Information Science and Book Studies,
Warsaw University; MA in LIS. Two the most important publications: (2009). Modelowanie rozległych systemów
informacyjnych: zdrowie i kultura [Modelling Wide Information Systems in Health and Culture Domains]. Warszawa:
Wydaw. SBP, 316 s.; (2009) Informational Priorities in Health Information System. [In:] A. Dwivedi ed. (2009) Handbook
of Research on IT Management and Clinical Data Administration in Healthcare. Hershey, PA: IGI Global, p. 763–781.
E-mail: [email protected]].
372
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
WSTĘP
Powstawanie specjalistycznych narzędzi organizacji wiedzy w poszczególnych dyscyplinach jest wynikiem
oddziaływania wielu zmiennych. Pobieżna analiza przestrzeni informacyjnej domeny zdrowia pozwala wyodrębnić wiele różnych rodzajów takich narzędzi, o dłuższej bądź krótszej historii, które uznano za niezbędne dla
„zapanowania” nad narastającą ilością informacji związanych z badaniami, organizacją i praktyką opieki zdrowotnej. Najlepiej znaną (także poza środowiskiem medycznym) spośród nich jest International Classification
of Diseases (wersja 10, tzw. ICD-10) – nawet pacjenci mają świadomość, że ich schorzenia są „kodowane”
w dokumentacji lekarskiej i ubezpieczeniowej. ICD z założenia była początkowo „listą przyczyn zgonów”
[Bowker 1996]. Dość szybko jednak – ze względu na zmieniające się warunki społeczne (migracje), ekonomiczne i techniczne – zaczęła być wykorzystywana w diagnostyce, jako narzędzie pomocne w wyodrębnianiu wielu,
często powiązanych ze sobą, problemów zdrowotnych jednego pacjenta. Jej szybki rozwój odpowiadał zapotrzebowaniu środowiska medycznego. Wciąż jednak zdominowana jest przez „kulturę zdrowotną” euroamerykańską
– krytycy często zwracali uwagę na braki w zakresie np. kodowania chorób tropikalnych.
ICD-10 jest najpowszechniej znaną, ale nie jedyną z klasyfikacji współtworzących tzw. Rodzinę Klasyfikacji WHO (ang. WHO Family of Classifications) – zespół narzędzi terminologicznych rozwijanych pod nadzorem
Światowej Organizacji Zdrowia lub podmiotów z nią współpracujących, których twórcy dążą do zapewnienia
ich kompatybilności i komplementarności. Należą do niej również między innymi: International Classification of
Primary Care (ICPC-2), International Classification of External Causes of Injury (ICECI), International Classification of Health Interventions (ICHI), International Classification of Functioning, Disabilities and Health (ICF).
Do WHO FIC dołączono w roku 2009 także International Classification of Nursing Practice®. Oznacza to uznanie ICNP za reprezentatywną dla dyscypliny.
HISTORIA ICNP
Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej nie jest ani jedynym, ani najstarszym narzędziem
terminologicznym stosowanym przez to środowisko. Do często stosowanych należą chociażby: NANDA (Nursing Diagnosis Terminology, rozwijana przez North American Nursing Diagnosis Association), Omaha System,
NIC (Nursing Interventions Classification) & NOC (Nursing Outcomes Classification), połączone niedawno z
NANDA w tzw. klasyfikację NNN [Kautz et al. 2006].
Historia ICNP rozpoczyna się w połowie lat 80. XX w. Decyzja o rozpoczęciu projektu, prowadzonego pod
auspicjami International Council of Nurses, umotywowana była wieloma czynnikami. Należały do nich:
•
dostrzeżone zapotrzebowanie na stworzenie stabilnego, uporządkowanego, ujednoliconego* zasobu
terminologicznego,
•
rozwój komunikacji wewnątrz środowiska pielęgniarskiego, w skali międzynarodowej i międzykulturowej – i związane z tym zapotrzebowanie na precyzyjną terminologię,
•
wdrażane w placówkach opieki systemy informatyczne, wykorzystujące w elektronicznej dokumentacji
pacjenta (także pielęgniarskiej) słowniki specjalistyczne,
*
„Ujednolicenie” rozumiem tu jako istnienie równoważnych wersji językowych zasobu bazowego (w języku angielskim),
pozwalającego na wykorzystywanie ICNP do komunikacji międzynarodowej (i jednocześnie międzykulturowej).
373
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
•
potrzeba stworzenia klasyfikacji w pewnym sensie nadrzędnej wobec pozostałych, tzn. kompatybilnej
z nimi, umożliwiającej „tłumaczenie” terminów, a także kompatybilnej z narzędziami organizacji wiedzy stosowanymi w innych naukach o zdrowiu (a także ze SNOMED CT) [Bakken 2002].
Pozytywne nastawienie całego środowiska i zaangażowanie pielęgniarek z różnych stron świata spowodowały, że obecnie – po ćwierć wieku prac i pilotażowych wdrożeniach kolejnych wersji klasyfikacji – w dokumentacji pielęgniarskiej wielu krajów świata wykorzystywana jest ICNP V. 2.0 (opublikowana 2009), wiele projektów badawczy dotyczy porównania zgodności tej terminologii z innymi klasyfikacjami pielęgniarskimi [Matney 2008]. Jej elastyczna konstrukcja stała się punktem wyjścia do opracowania normy ISO dotyczącej terminologii referencyjnej w pielęgniarstwie, o charakterze ontologicznym, tzn. określającej wymagania, jakie spełniać
powinny terminy dopuszczone do opisu rzeczywistości, oraz relacje między tymi terminami [ISO FIDS 2004;
Hardiker, Coenen 2007]. Standard ten został opracowany wspólnie przez ISO Technical Committee 215 –
Health Informatics (Workgroup 3 – Health Concept Representation), International Medical Informatics Association – Nursing Special Interest Group (IMIA-NI) oraz International Council of Nurses.
WSPÓŁPRACA INTERDYSCYPLINARNA
O ICNP® można dziś mówić w kategoriach sukcesu. Świadczy o nim rosnąca liczba wdrożeń, tzn. zastosowania tej klasyfikacji w programach obsługujących elektroniczną dokumentację pacjenta w placówkach lecznictwa ogólnego i specjalistycznego, otwartego i zamkniętego w wielu krajach świata, na różnych kontynentach.
Potwierdza go także rola (kluczowa), jaką odegrała ICNP® w opracowaniu wspomnianej już normy terminologicznej dla pielęgniarstwa.
Sukces ten jest efektem wieloletniej, wytrwałej pracy środowiska pielęgniarskiego, ale również jego otwartości na współpracę z przedstawicielami innych dyscyplin. Jako pierwszych wymienić tu należy tłumaczy (nie
zawsze są to zawodowe pielęgniarki) reprezentujących różne kraje i języki. Ich wkład najbardziej widoczny był
w pierwszych fazach projektu (początek lat 90. XX w.), kiedy pierwszy zgromadzony zasób terminologiczny
wymagał odpowiedniego przełożenia na równie specjalistyczną terminologię pielęgniarską w poszczególnych
językach narodowych. Dzięki tak szerokiemu upowszechnieniu (projekty translatorskie i pilotażowe realizowano
m.in. wielu w krajach europejskich, afrykańskich, w USA i Ameryce Południowej, Japonii i Korei Południowej)
możliwe było szybkie przetestowanie faktycznej użyteczności tego narzędzia w praktyce opieki – pod względem
zasobów słownikowych, jak i struktury klasyfikacji – wymiana doświadczeń (jak choćby podczas warsztatów
translatorskich w portugalskiej Coimbrze w 2000 r.) i wprowadzanie kolejnych zmian.
W Polsce, po 15 latach przygotowań, w roku 2009 Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie opublikowało
pierwszą wersję polskojęzyczną [Górajek-Jóźwik et al. 2009]. Wydano ICNP V.1.0, nie najnowszą – ICNP V.
2.0. Było to spowodowane głównie opóźnieniami związanymi z procesem tłumaczenia, weryfikacji, przygotowania redakcyjnego tekstu. W lutym 2010 r. powstał natomiast Zespół ds. ICNP jako organ opiniodawczodoradczy dyrektora Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Współpraca PTP i CSIOZ ma na
celu wdrożenie polskiej wersji ICNP jako standardu terminologicznego dla (elektronicznej) dokumentacji pielęgniarskiej.
Całość prac klasyfikacyjnych od początku realizowano z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych – najpierw bazę (posadowioną w Marquett University w Stanach Zjednoczonych) prowadzono w oprogramowaniu
374
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Paradox, obecnie w środowisku Protégé, z wykorzystaniem Web Ontology Language. Ponieważ do głównych
zadań ICNP® należy jej zastosowanie w (elektronicznej) dokumentacji pacjenta, zbiór leksykalny jest w poszczególnych krajach wprowadzany do systemów informatycznych obsługujących placówki zdrowotne. Tworzone są także narzędzia elektroniczne wspomagające rozwój i upowszechnianie klasyfikacji, m.in. prototyp
wyszukiwarki w ramach projektu Telenurse, platforma dla tłumaczy BaT Tool, programy szkoleniowe (CompET
opracowany przez Medical Informatics Group University of Manchester) [Górajek-Jóżwik 2007]. Największym
podmiotem reprezentującym informatyczny aspekt prac nad ICNP® jest International Medical Informatics Association – Nursing Special Interest Group. Wydaje się oczywiste, że bez ścisłej współpracy z informatykami nie
byłoby możliwe ani prowadzenie bazy głównej projektu, ani opracowanie normy ontologicznej, ani wdrożenia
ICNP® w poszczególnych krajach [Honey et al. 2007].
W 2009 r. partnerom projektu ICNP® zaproponowano nowe narzędzie współpracy – platformę społecznościową C-Space. Pozwala ona na swobodną komunikację zainteresowanych osób i grup, konsultacje terminologiczne, wygodny sposób dzielenia się doświadczeniami i wiedzą (ang. knowledge sparing). Platforma zapewnia
możliwość skorzystania z wyszukiwarki najnowszej wersji klasyfikacji oraz tzw. katalogów („zdań” zbudowanych z zaakceptowanych terminów, nazywających tzw. diagnozy pielęgniarskie). Na podstawie dostępnego na
bieżąco materiału można proponować, konsultować i oceniać wprowadzane zmiany, przygotowywać propozycje
nowych terminów i katalogów, indywidualnie bądź w zespołach (tu przykładem może być współpraca pielęgniarek szkockich). Z platformy korzystają nie tylko pielęgniarki, ale również specjaliści z innych dziedzin.
Ewolucja klasyfikacji jest także przedmiotem zainteresowania i współpracy ze strony środowiska informacji
naukowej. Miało ono swój udział w doskonaleniu struktury ICNP® na początku realizacji projektu. Mianowicie
w pierwszych wersjach (tzw. Alfa i Beta) klasyfikacja była podzielona na dwie części (przedmiot opieki pielęgniarskiej, interwencje pielęgniarskie), w obrębie których wprowadzono strukturę wieloosiową. Część z tych osi
dublowała się, ponadto jedna z nich była zbudowana z terminów przejętych wprost (łącznie z kodami) ze
SNOMED CT. Taka redundancja nie spełniała wymogów poprawności budowy narzędzia, w związku z czym
zaproponowano [np. Kisilowska 2001] modyfikacje, które uwzględniono w konstruowaniu kolejnej – tzw.
ICNP® Version 1.0 (opublikowanej w roku 2005). Ta wersja klasyfikacji (jak i kolejne) nie ma już wyodrębnionych części. Obecnie jest to struktura siedmioosiowa (przedmiot opieki, ocena, czas, lokalizacja, środki, działania, klient), zrezygnowano również z zapożyczania terminologii z innych narzędzi leksykalnych.
Podjęto natomiast starania o zapewnienie kompatybilności ICNP® nie tylko z innymi klasyfikacjami zdrowotnymi czy pielęgniarskimi [Hyun, Park 2002], ale również z narzędziami lingwistycznymi stosowanymi w organizacji wiedzy z zakresu zdrowia, w tym SNOMED CT. Aktualne wspólne projekty interdyscyplinarne to analiza potencjału ICNP® jako źródła słownictwa nie tylko dla potrzeb dokumentacji opieki, ale również indeksowania publikacji (w tym również naukowych) z zakresu pielęgniarstwa.
W 2009 r. rozpoczęłam analizę porównawczą słów kluczowych stosowanych w opisie rzeczowym artykułów w dwóch czasopismach naukowych „International Nursing Review” (INR – kwartalnik, rocznik 2009, numery 1-3) oraz „International Journal of Nursing Practice” (IJNP – miesięcznik, rocznik 2009, numery 1–11).
Pierwszy z tytułów został wybrany do badania, ponieważ patronuje mu International Council of Nurses – organizacja odpowiedzialna za Projekt ICNP®. Drugi – ze względu na (jak się wydaje, sądząc po tytule i zawartości
treściowej) zakres, pokrywający się z wyznaczonym zakresem klasyfikacji. Wyodrębniono odpowiednio 600
375
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
i 597 słów kluczowych, które następnie porównano z terminami ICNP V. 2.0 (z wykorzystaniem wyszukiwarki
dostępnej na platformie ICNP® C-Space).
Wstępna analiza ilościowa wykazała ogromne rozbieżności terminologiczne w planie wyrażania. Wyodrębniono zaledwie 16% identycznych pod względem formalnym terminów dla obu źródeł czasopiśmienniczych (97
– na 600 słów kluczowych z INR i 596 z IJNP), co sugerowałoby znaczne rozbieżności w tematyce tych tytułów.
Z kolei w wyniku porównania słów kluczowych z ICNP® V.2.0 (anglojęzyczna) uzyskano zaledwie 148 terminów, które można by uznać za równoznaczne z tymi zastosowanymi w charakterystykach treściowych artykułów. 48 spośród nich było zbieżne ze słowami kluczowymi umieszczonymi przez INR, 70 – w IJNP, natomiast
30 – w obu tytułach naraz. Stanowi to między 5% a 11,7% ogólnej liczby słów kluczowych dla każdego tytułu,
które mają swoje odpowiedniki w ICNP®.
Mapowanie terminologii nie jest jednak tylko prostym, mechanicznym wyszukiwaniem słów podobnych
pod względem formy i/lub treści. Problemem (zwłaszcza jeżeli chodzi o plan treści) jest tu wieloosiowość klasyfikacji i różne interpretacje pojęć umieszczanych w konkretnym kontekście. Np. termin „nadużywanie narkotyków” (ang. drug abuse) pojawia się w klasyfikacji podstawowej w osi „przedmiot zainteresowania”, ale również
w katalogach wyrażeń reprezentujących diagnozy pielęgniarskie. W praktyce oznacza to, że dla jednemu słowu
kluczowemu przyporządkowywano niekiedy kilka terminów (lub zastosowań terminu) z ICNP®. W szczególności dotyczy to tych pojęć, które znalazły już zastosowanie w rozwijanych podkatalogach diagnoz i działań pielęgniarskich. I tak np. w INR dwukrotnie znaleziono słowo kluczowe falls (upadki – w domyśle: pacjentów), natomiast w ICNP® mamy je obecne wyłącznie w rozbudowanych wyrażeniach nazywających działania pielęgniarskie: teaching fall prevention, assessing risk for falls, teaching the family about falls prevention, demonstrating falls prevention. Ta forma obecności w klasyfikacji nie została przeze mnie uznana za ekwiwalent słowa
kluczowego, ze względu na rozbudowaną, z góry narzuconą interpretację pojęcia i jego zastosowań. Akceptowałam natomiast odmienne formy gramatyczne (np. INR adolescents – ICNP adolescent), uwzględniając fakt, że
odmienne systemy terminologiczne przyjmują własne zasady gramatyki, niekoniecznie takie same jak w innych
systemach.
Wśród przyczyn tak znacznych różnic ilościowych i jakościowych wymienić należy m.in. obecność dużej
liczby nazw geograficznych w zasobach INR i IJNP (ok. 10% dla każdego tytułu) oraz medycznych nazw chorób, których ICNP® nie uwzględnia (ewentualnie w formie uogólnionej – tzn. znajdziemy tu „cukrzycę”, ale już
nie „cukrzycę typu 1”). Kolejny powód różnic ilościowych to powszechność (w analizowanych czasopismach)
błędu polegającego na włączaniu do zasobów słów kluczowych kolejnych form gramatycznych tych samych
terminów (np. blood pressure – blood pressures). Inna obszerna grupa terminów stosowanych przez autorów
artykułów to te odnoszące się do działalności badawczej - nazywające metody, procedury, techniki czy narzędzia. Jak wspomniano, ICNP dotyczy przede wszystkim praktyki opieki nad pacjentem, nie uwzględnia więc
specyfiki działalności badawczej. Wydaje się jednak, że realizacja podstawowego celu, jakim jest wykorzystanie
klasyfikacji do komunikacji wewnątrzzawodowej i interdyscyplinarnej, wymaga modyfikacji zdefiniowanego
zakresu i stopniowego rozszerzania zasobu słownikowego, także w kierunku badań naukowych w pielęgniarstwie.
Taki wynik badania stał się bodźcem do dalszej analizy – tym razem zgodności słownikowej omawianej
klasyfikacji z MeSH (wersja anglojęzyczna). Tu porównanie „próbki terminologicznej” ICNP® uzyskanej na
wcześniejszym etapie poszukiwań dało dobre rezultaty – większość z nich jest tożsama z terminami MeSH,
376
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
uwzględniwszy różnice liczby (w ICNP® przeważają rzeczowniki w liczbie pojedynczej, w MeSH natomiast –
w liczbie mnogiej).
Wstępne wnioski z przeprowadzonych badań porównawczych skłaniają do następujących stwierdzeń:
•
konieczna jest stała kontrola zgodności terminów ICNP® i MeSH: w języku oryginalnym (tzn. angielskim) oraz konsekwentnie w wersjach narodowych,
•
znajomość ICNP® zwiększa kompetencje informacyjne pielęgniarek i położnych w zakresie samodzielnego korzystania z naukowych serwisów informacyjnych (wykorzystujących w procesie opracowania rzeczowego MeSH),
•
rozpowszechnienie ICNP® w elektronicznej dokumentacji pacjenta daje nadzieję na popularyzację tej
ustandaryzowanej terminologii, a pośrednio również na poprawę jakości słów kluczowych towarzyszących publikacjom.
Podjęcie współpracy z IHTSDO w zakresie współtworzenia SNOMED CT [ICN 2010] oznacza dalsze prace
nad ustalaniem relacji łączących terminy pielęgniarskie z pozostałymi zasobami słownikowymi składającymi się
na SNOMED CT, dla potrzeb ich stosowania w elektronicznej dokumentacji pacjenta.
ZAKOŃCZENIE
Ponad dwudziestoletnia obserwacja prac związanych z tworzeniem Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki
Pielęgniarskiej pozwala nakreślić etapy procesu rozwoju podstawowego (docelowo) narzędzia komunikacji całej
grupy zawodowej, oddziaływanie otoczenia zewnętrznego oraz multidyscyplinarny charakter projektu. Otwartość środowiska pielęgniarskiego na współpracę i wykorzystanie dostępnych narzędzi teleinformatycznych
wpływają pozytywnie zarówno na funkcjonalność projektu, jak i jego produkt.
Warunkiem koniecznym współczesnych prac, zwłaszcza związanych z zarządzaniem informacjami i ich
udostępnianiem, czy szeroko rozumianą komunikacją naukową, jest ich interdyscyplinarny charakter i otwartość
na innowacje. Współpraca pielęgniarek, informatyków, specjalistów informacji naukowej, tłumaczy (choć pewnie nie wszystkie grupy zostały tu wymienione) doprowadziła nie tylko do powstania lepszego pod względem
struktury i funkcjonalności narzędzia. Wartością dodaną (jak zawsze w tego typu projektach) jest rozwój kompetencji zaangażowanych w projekt partnerów i rozwój wiedzy „z pogranicza dyscyplin”. A to na pograniczach
przede wszystkim rozwija się współczesna nauka.
WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA I OPRACOWANIA
Bakken, S. et al. (2002). An Evaluation of the Usefulness of Two Terminology Models for Integrating Nursing Diagnosis
Concepts into SNOMED Clinical Terms®. International Journal of Medical Informatics Vol. 68, p. 71-77.
Bowker, G.C. (1996). The History of Information Infrastructure. The Case of the International Classification of Diseases.
Information Processing & Management Vol. 32, No. 1, p. 49–61.
Górajek-Jóźwik, J. red. (2007). Wprowadzenie do diagnozy pielęgniarskiej. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 217 s.
Górajek-Jóźwik, J. et al., red. (2009). Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej ICNP wersja 1.0. Warszawa –
Lublin: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, 218 s.
Hardiker, N.; A. Coenen, A. (2007). Interpretation of an International Terminology Standard in the Development of a LogicBased Compositional Terminology. International Journal of Medical Informatics Vo. 76, p. 274–280.
377
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Honey, M. et al. (2007). Use of Emerging Technologies in Healthcare: A Future vision for u-nursing. [In:] K.A. Kuhn,
J.R. Warren, T-Y. Leong eds. (2007). Medinfo 2007: Proceedings of the 12th World Congress on Health (Medical) Informatics; Building sustainable health systems. Amsterdam: IOS Press, p. 1684–1685.
Hyun, S.; Park, H.A. (2002). Cross-Mapping the ICNP with NANDA, HHCC, Omaha System and NIC for Unified Nursing
Language System Development. International Nursing Review Vol. 49, No. 2, p. 99–110.
ICN, dok. elektr. ICNP C-Space. http://icnp.clinicaltemplates.org/ [odczyt: 29.03.2010].
ICN, dok. elektr. (2010). ICN and IHTSDO Team-Up to Ensure a Common Health Terminology.
http://www.icn.ch/PR04_10.htm [odczyt: 29.03.2010].
ICNP® Version 1.0. (2005). Geneva: International Council of Nurses, 33 p.
ISO FIDS (2004). Integration of a Reference Terminology Model for Nursing. ISO FIDS 18104. Geneva: ISO, 44 p.
Kautz, D. D. et al. (2006). Using NANDA, NIC and NOC (NNN) Language for Clinical Reasoning with the OutcomePresent State-Test (OPT) Model. International Journal of Nursing Terminologies and Classifications Vol. 17, No. 3,
p. 129–137.
Kisilowska, M. (2001). Reorganized Structure and Other Proposals for the ICNP® Development. International Nursing Review Vol. 48, No. 4, p. 218–223.
Matney, S.A. et al. (2008). Translation and Integration of CCC Nursing Diagnoses into INCP. Journal of American Medical
Informatics Association Vol. 15, p. 791–793.
Schrader, U., dok. elektr. ICNP BaT Tool 4.0. http://icnp-bat.de/icnp-bat-de/icnp_show.php [odczyt: 29.03.2010].
378