ROLA I ZADANIA ZHP W WYCHOWANIU DZIECI I MŁODZIEŻY

ROLA I ZADANIA ZHP
W WYCHOWANIU DZIECI I MŁODZIE Y
ZWI ZEK HARCERSTWA POLSKIEGO (ZHP) - działaj ca od 1918 r.
najwi ksza organizacja wychowawcza w Polsce, skupiaj ca dzieci, młodzie i
dorosłych.
Zało enia ideowe:
Celem ZHP jest wychowanie warto ciowych obywateli Polski przez
kreowanie
ich
wszechstronnego
rozwoju
duchowego,
społecznego,
intelektualnego i fizycznego, wg harcerskich zasad (ideałów): słu by Bogu,
Polsce i bli nim, braterstwa z innymi lud mi, bez wzgl du na ich ras ,
narodowo
i wyznanie, pracy nad sob , czyli
wiadomego kształtowania
swojego charakteru i osobowo ci. Zasady te zawarte s w Przyrzeczeniu i
Prawie Harcerskim, a tak e (dla najmłodszych dzieci) w Obietnicy Zuchowej i
Prawie Zucha. Symbolem przynale no ci do ZHP jest krzy harcerski i (dla
najmłodszych dzieci) tzw. słoneczko zuchowe.
Struktura organizacyjna:
Praca w ZHP organizowana jest w małych grupach (system zast pów) i
odbywa si w gromadach zuchowych (dzieci 7-11 lat), dru ynach harcerskich
(11- 15 lat), starszoharcerskich (15-19 lat) oraz w kr gach instruktorskich. Dla
ka dej
grupy
wiekowej
istnieje
wypracowany
system
metodyczny,
uwzgl dniaj cy zabaw (zuchy), gry i rywalizacj (harcerze), wspólny wyczyn
(harcerze starsi). Harcerstwo jest nie tylko stowarzyszeniem, ale i ruchem
społecznym, w którym równie wa ne s dzieci i młodzie , jak i ludzie doro li.
Ruch harcerski powstał z inspiracji skautingu w latach 1910-1911, przy czym
idee skautowe – słu ba Bogu, Polsce i bli nim, kontakt z przyrod ,
wychowanie w grupie rówie niczej – zostały wzbogacone przez d enie do
odzyskania niepodległo ci.
Zwi zek Harcerstwa Polskiego to organizacja przede wszystkim
wychowawcza, której zadaniem jest wychowanie młodego człowieka. Główne
zało enia programu wychowawczego Zwi zku Harcerstwa Polskiego to
wychowanie ka dego członka na człowieka:
wra liwego na krzywd społeczn , odwa nego i nieust pliwego w walce
ze złem, staj cego zawsze w obronie krzywdzonych i prze ladowanych;
wiadomie pracuj cego nad własnym charakterem, pot piaj cego egoizm,
skromnego, prawdomównego, samodzielnego i zdyscyplinowanego,
umiej cego współ y w zespole i podporz dkowa si jego decyzjom,
znajduj cego rado
w działaniu, pracy i zabawie,
my l cego, pogł biaj cego sw wiedz , pod aj cego za post pem nauki
i techniki, gotowego ulepsza
wiat własnym wysiłkiem.
GŁÓWNE ZASADY WYCHOWAWCZE ZHP
1. ZASADA
WYCHOWANIA
SPOŁECZN .
PRZEZ
DZIAŁALNO
2. ZASADA
ROZWIJANIA
W
TOKU
DZIAŁALNO CI
SPOŁECZNEJ AKTYWNO CI I INICJATYWY KA DEGO
CZŁONKA ORGANIZACJI, A TAK E JEGO UMIEJ TNO CI
YCIA I WSPÓŁRZ DZENIA W ZESPOLE.
3. ZASADA UDZIAŁU W YCIU PODSTAWOWEGO OGNIWA
WYCHOWAWCZEGO (DRU YNY) CZŁONKA TEJ SAMEJ
ORGANIZACJI,
INSTRUKTORA
HARCERSKIEGO
WYCHOWAWCY.
Ad. zasady 1. (Zasada wychowania przez działalno
Działalno
działalno
społeczna - pod tym terminem
społeczn )
rozumiana jest wszelka
dzieci i młodzie y, która:
posiada cel ponadjednostkowy (czyli ma przynie
w efekcie jakie
dobro dla zespołu, kolegów, rodowiska, społecze stwa),
wymaga współpracy w osi gni ciu tego celu.
Działalno
charakteryzuj ca si obu tymi cechami przynosi w efekcie nie
tylko zaspokojenie potrzeb dzieci i młodzie y, ale tak e pewne dobro społeczne
w postaci zmian w osobowo ci wychowanka. W toku tak poj tej pracy
społecznej chłopiec, czy dziewczyna zdobywa umiej tno :
• współdziałania z innymi,
• uczy si podporz dkowywa interes własny interesowi zespołu, jeli dobro tego wymaga,
• nabywa zdolno ci kierowania innymi i sob ,
• uczy si ponosi odpowiedzialno
za siebie i innych, trudnej sztu-
ki zachowywania si w stosunkach nadrz dno ci i podrz dno ci.
Działalno
harcersk mo na podzieli na zadania i zaj cia. Ró ni si
one charakterem uczestnictwa i rol , jak w nich spełniaj harcerze. Zadania
harcerze planuj , wykonuj i oceniaj samodzielnie. Zaj cia kto dla nich przygotowuje, a oni bior w nich udział. Gdyby role przy wykonywaniu zada i zaj
podzieli na role kierowników - organizatorów, wykonawców i konsumen-
tów, to zadanie wi załoby si z rol pierwsz i drug , za zaj cie z trzeci .
Ad. zasady 2. (zasada rozwijania inicjatywy i aktywno ci, umiej tno ci ycia w zespole oraz współrz dzenia)
Do rozwijania aktywno ci, inicjatywy i samorz dno ci konieczne s odpowiednie warunki i „klimat”. Harcerstwo nawi zuje do potrzeb dzieci (np. u
zuchów potrzeba zabawy, ruchu, krzyku), stwarza dzieciom warunki robienia
tego, co lubi robi , a to jest podstawow przesłank aktywno ci.
U podstaw aktywno ci le
jeszcze inne czynniki: wiedza, umiej tno ci, pogl -
dy wyniesione z domu i szkoły, stopie rozumienia sensu ró nych społecznych
poczyna . Wreszcie uczucia społeczne powinny by kształtowane wcze nie, a
w ród nich jedno szczególnie wa ne i w kulturze naszego społecze stwa –
uczucie patriotyzmu.
W toku aktywnego działania chłopcy i dziewcz ta gromadz pewn sum
do wiadcze ro nego rodzaju. To do wiadczenie staje si podstaw i motywem ich inicjatywy. Zgłaszaj projekty i ch
uczestnictwa w ich reali-
zacji.
W harcerstwie stworzone s pewne reguły post powania dzieci i instruktorów.
Zaliczamy do nich:
1. Organizacyjne bod ce samowychowania
Do bod ców samowychowania zaliczamy:
• u zuchów: Prawo Zucha, gwiazdki, sprawno ci zuchowe,
• u harcerzy młodszych: Prawo Harcerskie, stopnie, sprawno ci zespołowe i fachowe,
• u harcerzy starszych: Prawo Harcerskie, stopnie, sprawno ci fachowe.
2. Struktura organizacji i okre lone przez ni zasady organizowania si
do pracy.
Struktura organizacji jest drugim, obok bod ców samowychowania,
czynnikiem wspieraj cym realizacj zasady rozwijania aktywno ci, inicjatywy, samodzielno ci, umiej tno ci ycia w zespole i samorz dno ci w pracy zespołów harcerskich.
Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi s dru yny harcerskie, w
których koncentruje si podstawowa praca wychowawcza, i kr gi instruktorskie. Ka dy członek organizacji musi nale e do okre lonej jednostki organizacyjnej.
Ad. zasady 3. (zasada udziału instruktora w yciu zespołu harcerskiego)
Realizacja zada byłaby niemo liwa bez udziału instruktora.
To on w zuchach i dru ynie młodszoharcerskiej jest tym, który:
• nauczy, poka e,
a w dru ynie starszoharcerskiej tym, który:
• podpowie kierunek, pomo e znale
najlepsze i najrozs dniejsze roz-
wi zanie.
Harcerski instruktor to człowiek, przy którym dziecko mo e by sob . Instruktor jest jednym z harcerzy, bo jego praca w organizacji – tak jak i jego
wychowanków – ma charakter działalno ci społecznej. Jest jednym z harcerzy, poniewa razem z nimi bawi si i pracuje, ma wspólny system warto ci.
Jest jednym z harcerzy, bo cho m drzejszy, szanuje zdanie ka dego i nawet
kiedy kieruje prac , liczy si z opini wszystkich, przestrzega wspólnych tajemnic. To nie szkodzi, e ma wi ksze prawa, ma te wi ksze obowi zki.
HARCERSTWO W SZKOLE
ROLA ZHP W SZKOLE
Rola harcerstwa polega na wzbogacaniu działalno ci szkoły, jakim jest wychowanie patriotyczne i wychowanie społeczne. Wynika to z kilku cech tej e
organizacji.
Pierwsz cech jest dobrowolno . Harcerze nale
do organizacji, bo chc
do niej nale e . Dobrowolnie przyjmuj na siebie zobowi zania, które na nich
nakłada organizacja.
Drug cech jest zró nicowanie wewn trzne zespołów harcerskich wyra aj ce si w tym, e tak jak zespół klasowy jest jednorodny, tak w harcerstwie budujemy zespoły o ró nym poziomie wiekowym (wył czaj c z tej zasady okres,
kiedy rozpoczynamy prac ). Zespół harcerski jest bardziej zbli ony do „normalnej” grupy społecznej. Daje dodatkowe mo liwo ci w wychowaniu społecznym.
Do zespołów harcerskich, nawet na poziomie zuchów, wchodz zazwyczaj
młodsi sta em i wiekiem. Ma to doniosłe znaczenie. Dzi ki temu instruktor nie
jest jak gdyby jedynym wychowawc . Starsi przekazuj swoje do wiadczenie i
umiej tno ci młodszym, pomagaj dru ynowemu. To, e pracuj z młodszymi,
ka e im zwraca tak e wi ksz
wywołuje ch
uwag na siebie samych. U młodszych za
dorównania starszym.
Trzeci cech jest działanie społeczne na ró nych płaszczyznach.
Wła nie dlatego, e dru yna nie jest zwi zana z problemami jednej klasy, powstaje szeroka mo liwo
działania na innych płaszczyznach:
• w szkole jako cało ci,
• w kontakcie z ro nymi instytucjami,
• na podwórkach.
Czwart cech jest kompleksowo
działania organizacji. W harcerstwie
podejmuje si ró ne zadania i w zwi zku z nimi od razu wykorzystuje si potrzebn wiedz . Jest to mo liwo
wzbogacania dziecka w społeczne do wiad-
czenia, w gł bokie prze ycia zwi zane z prac i nauk .
Oprac. Daniel Karczmarzyk
RÓDŁA:
MULTIMEDIALNA ENCYKLOPEDIA POWSZECHNA – EDYCJA 2002
M. WARD CKI: ZUCHY. WARSZAWA 1968