Ochrona zdrowia i pomoc społeczna

3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach 1995-2005
3.1. Opis danych statystycznych
Badanie zmian w potencjale opieki zdrowotnej można przeprowadzić w oparciu o
dane dotyczące zatrudnienia w tej gałęzi gospodarki. Jedną z najważniejszych statystycznych
klasyfikacji danych jest Polska Klasyfikacja Działalności – PKD, w której wśród 17
głównych grupowań rodzajów działalności przedsiębiorstw (publicznych i prywatnych)
znajdujemy sekcję N zatytułowaną „Ochrona zdrowia i pomoc społeczna”. Sekcja ta
obejmuje działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego (szpitalnictwo, praktykę
lekarską, pielęgniarską, stomatologiczną, fizjoterapeutyczną), weterynarię oraz opiekę
wychowawczą i społeczną (pomoc społeczną, żłobki i poradnie psychologicznopedagogiczne).
Do zbadania zmian w zatrudnieniu 1 w ochronie zdrowia użyliśmy danych
pochodzących z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności z okresu od I kwartału 1995 do
IV kwartału 2005 roku, co stanowi 44 obserwacje. Dostęp do nieidentyfikowalnych ankiet
BAEL dla IV kwartału 2005 roku pozwolił nam na obliczenie jaką część zatrudnienia w
ochronie zdrowia stanowi zatrudnienie w poszczególnych działach tej sekcji, a mianowicie:
 ochrony zdrowia ludzkiego,
 weterynarii,
 opieki wychowawczej i społecznej.
Wykresy 3.1a i 3.1b wskazują, że zatrudnienie w działalności związanej z ochroną zdrowia
ludzkiego stanowi 80-90% (w zależności od województwa –por wykres 3.1a) całkowitego
zatrudnienia w tej sekcji. Prawie całą pozostałą część stanowi zatrudnienie w opiece
wychowawczej i społecznej –por. wykres 3.1b. Znikome zatrudnienie w działalności
weterynaryjnej spowodowało brak danych na ten temat w niektórych województwach,
dlatego nie prezentujemy dla tego działu wykresu.
1
Zamiennie używamy tutaj pojęcia pracujący i zatrudnieni. Zawsze jednakże mamy na myśli kategorię
definiowaną przez BAEL jako pracujący.
Wykres 3.1a.
Udział pracujących w działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) w ogóle
pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) w IV kwartale 2005 r.
ślą
św
sk
ie
ię
wa
t
o
rm
kr
iń
zy
sk
sk
oie
m
az
ur
sk
wi
ie
za
elk
ch
op
od
ol
ni
sk
oie
po
m
or
sk
ie
kie
łó
dz
ki
m
e
ał
op
ol
sk
m
ie
az
ow
ie
ck
ie
op
ol
sk
po
ie
dk
ar
pa
ck
ie
po
dl
as
kie
po
m
or
sk
ie
lu
bu
s
ku
jaw
do
ln
o
ślą
sk
sk
ie
opo
m
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
90.0%
80.0%
70.0%
60.0%
50.0%
40.0%
30.0%
20.0%
10.0%
0.0%
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Wykres 3.1b.
Udział pracujących w działalności związanej z opieką wychowawczą i społeczną w ogóle
pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) w IV kwartale 2005 r.
ie
sk
or
om
-p
ie
l
za
c
ho
d
w
ni
o
ko
po
ur
ls
sk
kie
ie
e
ki
sk
iń
ar
m
w
az
rz
ys
ię
to
k
om
ąs
ki
e
śl
św
sk
ie
as
k
or
po
m
ki
ie
e
po
dl
ie
ie
ar
pa
c
sk
po
dk
op
ol
e
ie
ck
ki
ow
ol
s
az
m
ki
e
ał
op
m
łó
dz
ie
sk
lsk
ie
lu
bu
lu
be
or
om
sk
op
ku
ja
w
do
ln
oś
l
ąs
sk
ki
e
ie
35.0%
30.0%
25.0%
20.0%
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Wykresy 3.1a i 3.1b wskazują, że analizując poniżej dane dotyczące sekcji N: ochrona
zdrowia i opieka społeczna, mamy przede wszystkim na myśli działalność w zakresie ochrony
zdrowia ludzkiego.
3.2. Zatrudnienie w opiece zdrowotnej w województwach Polski: wartości średnie dla
okresu 1995-2005
Wykres 3.2a pokazuje średnią liczbę zatrudnionych w sekcji ochrony zdrowia2. Odczytujemy
z niego, że najwięcej osób w tej sekcji zatrudnia się w województwie mazowieckim – średnio
127 tys. osób, najmniej w województwie opolskim – 24 tys. osób i lubuskim 23 tys. osób.
Wykres 3.2a.
Średnia liczba zatrudnionych (w tys. osób) w sekcji N: ochrona zdrowia i pomoc społeczna
w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005
ślą
sk
św
ie
i
ęt
wa
ok
rm
r
zy
iń
sk
sk
ie
om
az
ur
sk
wi
ie
el
za
k
op
ch
ol
od
sk
ni
ie
opo
m
or
sk
ie
po
ie
dk
ar
pa
ck
ie
po
dl
as
ki
e
po
m
or
sk
ie
op
ol
sk
e
łó
dz
kie
m
ał
op
ol
sk
m
ie
az
ow
ie
ck
ie
lu
bu
sk
i
do
ln
ku
oś
ja
lą
ws
sk
ko
ie
-p
om
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
140
120
100
80
60
40
20
0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Z wykresu 3.2a nie wynikają jednakże różnice pomiędzy województwami w potencjale opieki
zdrowotnej, ze względu na różną skalę zjawiska – tutaj zatrudnienia. Pokazuje to wykres
3.2b, z którego odczytujemy, że największym pracodawcą w Polsce jest województwo
mazowieckie, które w okresie I kwartał 1995- IV kwartał 2005 zatrudniało średnio 2045 tys.
osób. Województwa opolskie i lubuskie zatrudniały w tym okresie najmniejszą liczbę osób:
odpowiednio 386 tys. i 367 tys.
2
Mówiąc o ochronie zdrowia będziemy mieli na myśli wszystko to co obejmuje sekcja N: ochrona zdrowia i
pomoc społeczna.
Wykres 3.2b.
Średnia liczba zatrudnionych (w tys. osób) w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005
ślą
św
sk
ie
ię
wa
t
o
rm
kr
iń
zy
sk
sk
oie
m
az
ur
sk
wi
ie
za
elk
ch
op
od
ol
ni
sk
oie
po
m
or
sk
ie
op
ol
sk
ie
ar
pa
ck
ie
po
dl
as
kie
po
m
or
sk
ie
po
dk
łó
dz
ki
m
e
ał
op
ol
sk
m
ie
az
ow
ie
ck
ie
kie
lu
bu
s
ku
jaw
do
ln
o
ślą
sk
sk
ie
opo
m
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
2000
1500
1000
500
0
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Aby stwierdzić, które z województw cieszy się stosunkowo najlepszą kondycją opieki
zdrowotnej (mierzoną liczbą zatrudnionych w sekcji N), a które najgorszą, policzono udziały
średniego zatrudnienia (dane z wykresu 3.2a) w ogóle zatrudnionych w danym województwie
(dane z wykresu 3.2b). Tak wyliczone frakcje pokazuje wykres 3.2c
Wykres 3.2c.
Udział pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i opieka społeczna) w ogóle pracujących w
danym województwie w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005
ślą
św
sk
ie
ię
wa
to
rm
kr
iń
zy
sk
sk
oie
m
az
ur
sk
wi
ie
za
elk
ch
op
od
ol
ni
sk
oie
po
m
or
sk
ie
op
ol
sk
po
ie
dk
ar
pa
ck
ie
po
dl
as
kie
po
m
or
sk
ie
łó
dz
ki
m
e
ał
op
ol
sk
m
ie
az
ow
ie
ck
ie
lu
bu
sk
ie
ku
jaw
do
ln
o
ślą
sk
i
sk
oe
po
m
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0%
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Z wykresu 3.2c wynika, że najlepszym dostępem do opieki zdrowotnej (mierzonym frakcją
pracujących w ochronie zdrowia) charakteryzowało się województwo dolnośląskie, gdzie
udział pracujących w ochronie zdrowia wynosił 7,9% ogółu pracujących w tym
województwie. Na ostatnim miejscu pod tym względem jest województwo wielkopolskie z
odsetkiem rzędu 5,9%. Posortowane malejąco wartości udziału pracujących w ochronie
zdrowia przedstawia tablica 3.2.
Tablica 3.2.
Posortowane malejąco wartości udziału pracujących w ochronie zdrowia
w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005
Udział pracujących w sekcji N w
Województwo
ogóle
dolnośląskie
7,9%
zachodnio-pomorskie
7,6%
warmińsko-mazurskie
7,1%
lubuskie
6,8%
śląskie
6,7%
łódzkie
6,5%
podlaskie
6,5%
lubelskie
6,5%
kujawsko-pomorskie
6,5%
małopolskie
6,5%
opolskie
6,3%
mazowieckie
6,2%
pomorskie
6,2%
podkarpackie
6,0%
świętokrzyskie
5,9%
wielkopolskie
5,9%
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
3.3 Tendencje rozwojowe zatrudnienia w ochronie zdrowia
Obliczenia przedstawione w podrozdziale 3.2 dotyczyły średnich wartości z okresu I kw.
1995 – IV kw. 2005. Biorąc pod uwagę przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce w tym
okresie, należy spodziewać się, że w tak długim horyzoncie czasowym zachodziły zmiany,
które różnicowały dostęp do opieki zdrowotnej w ramach danego województwa. Hipotezę tę
potwierdzają dane z tablicy 3.3a w których obok wartości średniej liczby pracujących, podano
wartość minimalną i maksymalną w badanym okresie oraz dodatkowo odchylenie
standardowe oraz współczynnik zmienności liczby pracujących w danym województwie 3.
3
Współczynnik zmienności obliczono jako iloraz odchylenia standardowego i średniej arytmetycznej zjawiska.
Tablica 3.3a.
Podstawowe charakterystyki dla danych dotyczących zatrudnienia w ochronie zdrowia w
okresie I kw. 1995-IV kw. 2005
min
max
średnia odchylenie wsp.zm.
dolnośląskie
44
110
81
18
22%
kujawsko-pomorskie
32
65
51
8
15%
lubelskie
45
76
61
7
12%
lubuskie
19
31
25
3
13%
łódzkie
60
94
74
8
11%
małopolskie
59
104
83
13
16%
mazowieckie
94
154
127
15
12%
opolskie
15
34
24
5
20%
podkarpackie
25
60
47
8
17%
podlaskie
18
51
31
7
21%
pomorskie
27
66
44
8
18%
śląskie
80
133
109
13
12%
świętokrzyskie
21
46
31
6
19%
warmińsko-mazurskie
25
44
34
5
15%
wielkopolskie
57
104
77
13
16%
zachodnio-pomorskie
29
59
44
8
19%
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Z tablicy 3.2a odczytujemy, że liczba pracujących w ochronie zdrowia zmieniała się
znacząco w badanym okresie. Wskazują na to różnice pomiędzy minimalną i maksymalną
liczbą pracujących w poszczególnych kwartałach lat 1995-2005 oraz stosunkowo wysokie
współczynniki zmienności. Największe zmiany zaszły w województwie dolnośląskim
(współczynnik zmienności rzędu 22% oznaczający, że wartości zjawiska odchylały się od
wartości przeciętnej o średnio 22%), najmniejsze w województwie łódzkim (współczynnik
zmienności 11%).
Aby stwierdzić jaki kierunek miały te zmiany (wzrost/spadek) należy obliczyć
parametry funkcji trendu, które pozwolą stwierdzić, o ile średnio – z kwartału na kwartał –
wzrastała lub malała liczba pracujących w danym województwie. Obliczenia takie wskazują,
że we wszystkich województwach poza świętokrzyskim, mieliśmy do czynienia ze spadkiem
liczby zatrudnionych. Największe spadki zanotowały województwa (w kolejności siły zmian):
zachodnio-pomorskie, dolnośląskie, wielkopolskie, podkarpackie, małopolskie, podlaskie,
opolskie.
Fakt, że we wszystkich niemalże województwach mieliśmy do czynienia ze spadkami
zatrudnienia w służbie zdrowie nie dowodzi bynajmniej wyjątkowo złej kondycji tej sekcji
gospodarki (a w każdym razie tego wniosku nie można wysunąć z powyższej przesłanki). Po
prostu spadki w ochronie zdrowia są wynikiem ogólnego spadku zatrudnienia, który
widoczny jest w większości sekcji gospodarczych we wszystkich województwach. Jest to
konsekwencją złej kondycji rynku pracy w Polsce, który rozpoczął się pod koniec 1998 roku
(w którym wg BAEL pracowało 15608 tys. osób) i trwał aż do początku roku 2003 w którym
to pracowało prawie o 15% mniej ludzi (13348 tys. osób) – por. wykres 3.3.
Wykres 3.3.
Liczba zatrudnionych w Polsce w okresie I kw. 1995-IV kw. 2005
15000
1998q3;
15608,126
14000
2003q1;
13348,244
13000
1995q1 1996q1 1997q1 1998q1 1999q1 2000q1 2001q1 2002q1 2003q1 2004q1 2005q1
,
Źródło: obliczenia własne
Aby zatem ocenić dynamikę zmian w ochronie zdrowia w kontekście ogólnie słabej kondycji
rynku w pracy w Polsce, policzono parametry funkcji trendu dla udziałów pracujących w
ochronie zdrowie w ogóle pracujących w danym województwie. Wyniki przedstawiono na
wykresach rysunku 3.3a i w tablicy 3.3b.
Rysunek 3.3a
Wykresy pzebiegu i liniowe funkcje trendu4 dla udziału pracujących w ochronie zdrowia w
ogóle pracujących w danym województwie
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
y = -0,0003x + 0,0722
y = -0,0006x + 0,0926
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
10,0%
8,0%
6,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
12,0%
lubelskie
lubuskie
y = -0,0002x + 0,0701
y = -0,0001x + 0,0707
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
łódzkie
y = -0,0004x + 0,0731
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
y = 0,00000x + 0,067
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
małopolskie
mazowieckie
4,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4
y = 0,00000x + 0,0629
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
y = -0,0002x + 0,0656
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
8,0%
opolskie
Oczywiście nie dla wszystkich województw i podokresów postać funkcji trendu jest liniowa. Aby jednak
zapewnić sobie porównywalność oszacowań parametru trendu zdecydowano się wszędzie przyjąć jedną postać
funkcyjną – liniową.
podkarpackie
podlaskie
y = -0,0003x + 0,0678
y = -0,0003x + 0,0713
10,0%
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
7,0%
6,0%
5,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
8,0%
śląskie
pomorskie
y = -0,0003x + 0,068
10,0%
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
y = 0,0002x + 0,0625
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
warmińsko-mazurskie
świętokrzyskie
y = -0,0004x + 0,0799
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
y = 0,0006x + 0,0451
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
12,0%
10,0%
8,0%
6,0%
4,0%
10,0%
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
wielkopolskie
zachodniopomorskie
y = -0,0006x + 0,0722
12,0%
y = -0,0008x + 0,0938
10,0%
8,0%
6,0%
4,0%
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
19
95
19 q1
96
19 q1
97
19 q1
98
19 q1
99
20 q1
00
20 q1
01
20 q1
02
20 q1
03
20 q1
04
20 q1
05
q1
9,0%
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL.
Poniżej znajduje się tablica w której zestawiono współczynniki trendu z wykresów na
rysunku 3.3a w kolejności malejącej.
Tablica 3.3b
Współczynniki trendu liniowego dla udziału pracujących w ochronie zdrowia w ogóle
pracujących w danym województwie
świętokrzyskie
0,0006
śląskie
0,0002
łódzkie
0,0000
opolskie
0,0000
lubuskie
-0,0001
lubelskie
-0,0002
mazowieckie
-0,0002
kujawsko-pomorskie
-0,0003
podkarpackie
-0,0003
podlaskie
-0,0003
pomorskie
-0,0003
małopolskie
-0,0004
warmińsko-mazurskie
-0,0004
dolnośląskie
-0,0006
wielkopolskie
-0,0006
zachodnio-pomorskie
-0,0008
Źródło: opracowanie własne.
Z wykresów na rysunku 3.3a oraz tablicy 3.3b wynika, że sytuacja zatrudnionych w
ochronie zdrowia w porównaniu do ogółu zatrudnionych kształtowała się różnie w
poszczególnych województwach, choć w większości z nich zanotowano spadki. Największe
były one w województwie zachodnio-pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim, warmińskomazurskim,
małopolskim. Oprócz województwa warmińsko-mazurskiego wszystkie
wymienione województwa należą do tych, w których współczynniki liczby zatrudnionych w
ochronie zdrowia były największe. Wtedy stwierdziliśmy, że to za mało, aby stwierdzić
negatywne tendencje w ochronie zdrowia, bowiem spadki te odbywały się w trakcie ogólnego
załamania rynku pracy. Teraz jednak, po przeanalizowaniu danych z wykresów na rysunku
3.3a oraz tablicy 3.3b możemy potwierdzić, że spadki zatrudnienia w województwach:
zachodnio-pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim, warmińsko-mazurskim, małopolskim
były znacznie wyższe niż ogólne spadki zatrudnienia w danym województwie.
Jedyne pozytywne tendencje zanotowano w województwie świętokrzyskim (w śląskim
współczynnik jest dodatni lecz dużo mniejszy) gdzie udział pracujących w ochronie zdrowia
rósł średnio o 0,0006%. Za taki wynik w tym województwie odpowiada fakt nie
zmieniającego się istotnie zatrudnienia w służbie zdrowia podczas znacząco spadającego
zatrudnienia ogółem.
W sytuacji, w której większość województw zanotowało spadki udziału pracujących w
ochronie zdrowie, brak zmian w województwie łódzkim i opolskim należy uznać za tendencję
optymistyczną.