ZAŁĄCZNIK 1. OPISY OBSZARÓW CHRONIONYCH

ZAŁĄCZNIK 1. OPISY OBSZARÓW CHRONIONYCH
Obszary Natura 2000
Istniejący Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Górnej Wisły
PLB240001
Charakterystyka obszaru
Położony jest na terenie gmin: Czechowice-Dziedzice, Jasienica, Chybie, Dębowiec, Hażlach,
Skoczów, Strumień, Pszczyna i Goczałkowice-Zdrój. Obejmuje powierzchnię 24740,2 ha, na której
amplituda wysokości jest znaczna. Jej minimalna wartość wynosi 219 m n.p.m., a maksymalna 397 m
n.p.m.
Obszar obejmuje Zbiornik Goczałkowicki i przyległe stawy hodowlane. Jezioro Goczałkowickie
jest zbiornikiem wody pitnej i jest wyłączone z masowej rekreacji (kąpiel, sporty wodne), a uprawianie
wędkarstwa jest tu możliwe tylko z brzegu i to w ograniczonym zakresie. Poziom wody w zbiorniku jest
zmienny i w niektóre lata bywa niższy nawet o 2 m od średniej wieloletniej.
Na stawach prowadzona jest intensywna hodowla karpia, a jesienią odbywają się polowania. Obszar
ostoi jest gęsto zamieszkany, a zabudowa jest rozproszona wśród pól uprawnych. Niewielkie lasy to
głównie lasy liściaste o charakterze grądowym.
Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne
Zagrożeniem dla ostoi jest zaniechanie lub zmiana użytkowania stawów hodowlanych,
likwidacja wysp i szuwarów na stawach.
Na obszarze Doliny Górnej Wisły znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Rotuz (21,2 ha) oraz
Wiślicka Skarpa (24,2 ha). Dodatkowo w jego obrębie znajduje się Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk
Natura 2000 Zbiornik Goczałkowicki - Ujście Wisły i Bajerki. Obszar występuje ponadto w obrębie
ostoi ptasiej o randze europejskiej E61 (Dolina Górnej Wisły).
Przedmioty ochrony obszaru
 Czapla purpurowa Ardea purpurea
 Bączek Ixobrychus minutus
 Cyranka Anas querquedula
 Czernica Aythya fuligula
 Gęgawa Anser anser
 Głowienka Aythya ferina
 Kokoszka Gallinula chloropus
 Krakwa Anas strepera
 Krwawodziób Tringa totanus
 Mewa Larus melanocephalus
 Muchołówka Ficedula albicollis
 Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus
 Płaskonos Anas clypeata
 Rybitwa białowąsa Chlidonias hybridus
 Rybitwa czarna Chlidonias niger
 Rybitwa rzeczna Sterna hirundo
 Sieweczka rzeczna Charadrius dubius
 Ślepowron Nycticorax nycticorax
 Śmieszka Larus ridibundus
 Zausznik Podiceps nigricollis
Istniejący Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Zbiornik Goczałkowicki Ujście Wisły i Bajerki PLH240039
Charakterystyka obszaru
Znajduje się na terenie gmin Pszczyna i Goczałkowice-Zdrój. Obejmuje powierzchnię 1650,3
ha, na której średnia wysokość wynosi 262 m n.p.m. W jej skład wchodzi południowo - zachodni
fragment Jeziora Goczałkowickiego z uchodzącą do niego rzeką Wisłą jak również brzeg zbiornika w
przyujściowym odcinku rzeki Bajerki.
Zbiornik utworzony został poprzez spiętrzenie wody na Małej Wiśle w 1956 r. Zapora wodna w
2
Goczałkowicach zamyka zlewnię o powierzchni 523,1 km . Zbiornik Goczałkowice pracuje w systemie
wodociągowym Małej Wisły, Soły i Przemszy administrowanym przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo
Wodociągów w Katowicach.
3
Całkowita pojemność zbiornika wynosi 165,6 mln m , w tym pojemność wyrównawcza jako
3
użytkowa dla zaopatrzenia w wodę wynosi 105,6 mln m , a rezerwa powodziowa stała osiąga
3
45,3 mln m . Lokalizacja zbiornika retencyjnego Goczałkowice stwarza dogodne warunki regulowania
przepływów w okresie wezbrań w dolinie Małej Wisły. Ze względu na fakt, że poniżej zapory w
Goczałkowicach znajdują się ujścia większych niekontrolowanych odpływów Białej i Iłownicy,
sterowanie odpływem ze zbiornika ma istotny wpływ na redukcje kulminacji fal powodziowych.
Kolejną z funkcji zbiornika jest gospodarka rybacka, stanowiąca pierwszy etap biologicznego
uzdatniania wód systemu wodociągowego GPW SA. Goczałkowice oraz wodami dopływów,
starorzeczy i innych zbiorników wodnych o ciągłym dopływie lub odpływie do wód tego odcinka.
Wody zbiornika zamknięte są dla uprawiania rekreacji w formie sportów wodnych i jako kąpieliska.
Wyjątek stanowi sportowy połów ryb. Dla wędkarzy dostępne są północne brzegi zbiornika, tereny
poniżej i powyżej zbiornika oraz linia brzegowa od strony południowej (łącznie około 40 km linii
brzegowej).
Potok Bajerka jest jedynym większym dopływem uchodzącym w sposób naturalny do
zbiornika Goczałkowice. Źródła potoku znajdują się na płaskowyżu w rejonie wsi Pogórze. Poniżej
ujścia Brennicy część wód rzeki Wisły kierowana jest Młynówką do Bajerki.
Obszar ostoi pokrywają gęste fragmenty łęgów, zarośli wierzbowych, wilgotnych borów oraz
zbiorowisk szuwarowych i łąkowych. Zachodni fragment zalewu jest wypłycony.
Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne
Obszar ostoi "Zbiornik Goczałkowicki - ujście Wisły i Bajerki" stanowi ważne miejsce
występowania gatunków zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym i wodno-lądowym,
wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Z gatunków wymienionych z w Załączniku II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG można tu spotkać populację bobra, wydry, kumaka nizinnego, traszki
grzebieniastej oraz piskorza. Występują tu również inne gatunki rzadkich i zagrożonych w skali kraju
takich. Dodatkowo na tym obszarze gniazduje błotniak stawowy, wymieniony w Załączniku I
Dyrektywy Rady 79/409/EWG.
Do cennych walorów przyrodniczych tego terenu zaliczyć należy rzadko występujące w Polsce
fitocenozy z masowym udziałem salwinii pływającej i żabiścieku pływającego oraz bardzo liczne
występowanie ptaków wodno-błotnych. Zbiorowiska typowo wodne zajmują łącznie niewielką
powierzchnię roślinności wodno-szuwarowej zbiornika, wynoszącą poniżej 10%. Stan ich
wykształcenia i zachowania siedlisk jest dobry. Fitocenozy te nie są zbyt bogate florystycznie, co jest
jednak cechą typową dla tego rodzaju zbiorowisk. Płaty roślin wodnych wyraźnie wyodrębniają się
spośród innych zbiorowisk, są dobrze izolowane przez bujną i rozległą roślinność łąkową, ziołoroślową
i szuwarową, a w niektórych miejscach także przez fragmenty słabo wykształconych łęgów i zarośli
wierzbowych.
Głównym zagrożeniem dla powyższych gatunków jest presja turystyczno - rekreacyjna na
Zbiornik Goczałkowicki. Coraz częściej nie respektowany jest zakaz kąpieli, a dodatkowo wędkarze i
kłusownicy wdzierają się na obszary w nieprzystępnych partiach zbiornika. Ze względu na brak
sprawnie działającej sieci kanalizacyjnej w sąsiadującej zabudowie letniskowej następuje pogorszenia
warunków sanitarnych wody. Może to prowadzić do pozbawienia siedlisk wielu gatunków.
Ryzyko zmniejszania się powierzchni zbiorowisk wodnych może następować w wyniku
naturalnych procesów sukcesji w kierunku roślinności szuwarowej, a w dłuższym czasie - w kierunku
lasów łęgowych. Negatywny wpływ ma także wprowadzenie i wnikanie gatunków obcych dla naszej
fauny i flory: w przypadku roślin np. niecierpka gruczołowatego i kolczurki a w przypadku ryb
np. amura.
Zbiornik Goczałkowicki otoczony jest lasami oraz polami uprawnymi. Potencjalnie może więc
wystąpić zagrożenie zmiany stosunków wodnych wynikające z melioracji rolnych lub leśnych. Do
zagrożeń zewnętrznych zaliczyć należy wszelkie zmiany w górnych odcinkach Wisły i Bajerki
wpływające na sanitarny stan wody oraz zmiany wywołujące drastyczne zmiany w poziomie wód
gruntowych których przyczyna mogą być potencjalne melioracje.
Zbiornik Goczałkowicki - Ujście Wisły i Bajerki znajduje się całkowicie na terenie obszaru
OSOP Natura 2000 Dolina Górnej Wisły, wyznaczonego Rozporządzeniem Ministra Środowiska z
dnia 21 lipca 2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
Przedmioty ochrony obszaru
 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
 Kumak nizinny Bombina bombina
 Wydra Lutra lutra
 Piskorz Misgurnus fossilis
IBA Important Bird Area
Dolina Górnej Wisły PL122
Charakterystyka obszaru
Średniej wielkości ostoja obejmująca podgórską i nizinną dolinę Wisły, duży zbiornik zaporowy
oraz liczne kompleksy niewielkich stawów rybnych zlokalizowanych wzdłuż Wisły i jej południowych
dopływów. Cała ostoja, a szczególnie Zbiornik Goczałkowicki jest jednym z najważniejszych w Polsce
południowej miejsc koncentracji migracyjnych ptaków wodno-błotnych. Liczebność bączka,
ślepowrona, rybitwy białowąsej, rybitwy rzecznej kwalifikuje tę ostoję do najważniejszych w kraju
miejsc lęgowych dla tych gatunków
Akwen jest wyłączony z rekreacji - zabroniona jest kąpiel, biwakowanie i sporty wodne.
Administrujące zbiornikiem Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów prowadzi gospodarkę
rybacką.
Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne
Na terenie ostoi stwierdzono 270 gatunków ptaków, w tym 160 lęgowych. Odnotowano lęgi co
najmniej 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 12 gatunków z ,,Polskiej czerwonej
księgi zwierząt". Dolina Górnej Wisły jest jedną z dziesięciu najważniejszych w kraju ostoi lęgowych 6
gatunków ptaków: bączka, ślepowrona, czapli purpurowej, rybitwy rzecznej, rybitwy białowąsej i
rybitwy czarnej.






Gatunki ptaków wymienione w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej, które występują w ostoi:
Łabędź niemy Cygnus olor
Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus
Gęgawa Anser anser
Krakwa Anas strepera
Cyraneczka Anas crecca
Cyranka Anas querquedula











































Płaskonos Anas clypeata
Hełmiatka Netta rufina
Głowienka Aythya ferina
Czernica Aythya fuligula
Gągoł Bucephala clangula
Nurogęś Mergus merganser
Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus
Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena
Zausznik Podiceps nigricollis
Kormoran Phalacrocorax carbo
Bąk Botaurus stellaris
Bączek Ixobrychus minutus
Ślepowron Nycticorax nycticorax
Czapla biała Egretta alba
Czapla purpurowa Ardea purpurea
Bocian czarny Ciconia nigra
Bocian biały Ciconia ciconia
Trzmielojad Pernis apivorus
Bielik Haliaeetus albicilla
Błotniak stawowy Circus aeruginosus
Kropiatka Porzana porzana
Zielonka Porzana parva
Derkacz Crex crex
Łyska Fulica atra
Żuraw Grus grus
Szablodziób Recurvirosrra avosetta
Sieweczka rzeczna Charadrius dubius
Kszyk Gallnago gallinago
Krwawodziób Tringa totanus
Mewa czarnogłowa Larus melanocephalus
Śmieszka Larus ridibundus
Rybitwa rzeczna Sterna hirundo
Rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida
Rybitwa czarna Chlidonias niger
Zimorodek Alcedo atthis
Dzięcioł zielonosiwy Picus canus
Dzięcioł czarny Dryocopus martius
Dzięcioł średni Dendrocopos medius
Podróżniczek Ĺuscinia svecica
Jarzębatka Sylvia nisoria
Muchołówka białoszyja Ficedula albicollis
Gąsiorek Lanius collurio
Ortolan Emberiza hortulana
W ostoi stwierdzono występowanie 15 gatunków zwierząt z Załącznika ll Dyrektywy
Siedliskowej. Są to: minóg rzeczny, minóg strumieniowy, różanka, koza, piskorz, głowacz białopłetwy,
traszka grzebieniasta, traszka karpacka, kumak nizinny, kumak górski, żółw błotny, podkowiec mały,
nocek łydkowłosy, bóbr europejski i wydra.
Głównymi zagrożeniami dla ostoi są zaprzestanie hodowli ryb na stawach ze względu na
nieopłacalność produkcji, likwidacja wysp i roślinności szuwarowej na stawach hodowlanych,
zanikanie szuwarów na Zbiorniku Goczałkowickim, zwiększenie udostępnienia zbiornika do rekreacji.
Rezerwaty przyrody
Rotuz
Charakterystyka obszaru
Rotuz jest słabo urozmaicony pod względem geomorfologicznym. W jego obrębie przeważają
gleby torfowe. Na terenie rezerwatu stwierdzono ponad 80 gatunków roślin naczyniowych, 68
gatunków mchów, 19 gatunków wątrobowców i 19 gatunków porostów.
Roślinami prawnie chronionymi, które występują w obrębie rezerwatu są: bagno zwyczajne,
kruszyna pospolita, storczyk szerokolistny i rosiczka okrągłolistna.
Oprócz nich w Rotuzie występują też rośliny rzadkie: bagnica torfowa, wełnianka pochwowata,
wełnianka wąskolistna, modrzewnica zwyczajna, przygiełka blada, żurawina błotna czy czermień
błotna.
Na terenie rezerwatu znajdują się także zbiorowiska leśne, które, podobnie jak samo
torfowisko, są silnie uzależnione od gospodarki wodnej w podłożu. Są to przede wszystkim bory
sosnowe: bór bagienny i bór wilgotny, będące naturalnym otoczeniem torfowiska.
Na tym cennym przyrodniczo i naukowo terenie bogata jest również fauna. Stwierdzono tu
występowanie myszołowa zwyczajne, żurawia, kruka, lisa, jelenia i dzika.
Cele ochrony, zagrożenia i działania ochronne
Utworzony w grudniu 1966 roku ścisły rezerwat leży na granicy miejscowości Chybie i
Zabrzega. Ma powierzchnię ponad 28 ha.
Przedmiotem ochrony rezerwatu jest torfowisko przejściowe z roślinnością bagienną, oraz
fragmenty torfowisk niskich i wysokich. Szczegółowymi celami ochrony są:

ochrona kompleksu roślinności torfowiskowej z przewagą roślinności torfowiska
przejściowego oraz niewielkich płatów roślinności torfowiska wysokiego i niskiego,

ochrona naturalnego otoczenia torfowiska, na które składają się fitocenozy boru
bagiennego i wilgotnego,

ochrona krajobrazu rozległego torfowiska usytuowanego na lokalnym wododziale i
otoczonego lasami zagospodarowanymi.
Obszary Chronionego Krajobrazu
Podkępie
Cele i przedmioty ochrony
Obszar utworzony w czerwcu 1995 r. i obejmujący kompleks stawów miedzy rzeką Białą a
potokiem Młynówka i ciągnie się od granicy Bielska Białej do miejscowości Kaniów. Charakteryzuje się
on wysokimi walorami przyrodniczymi oraz krajobrazowymi.