Ćwiczenia na temat: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS

Prof. Robert Grzeszczak
Katedra Prawa Europejskiego
Uniwersytet Warszawski
Ćwiczenia na temat: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS, Sąd, Sąd ds.
SPUE) jako jej instytucja oraz wstęp do systemu ochrony prawnej w UE – cz. I:
postępowanie i charakter orzeczeń prejudycjalnych
Polecana literatura:
I.
Komentarz do art. 258-277, a zwłaszcza do art. 267 TFUE [w:] A Wróbel (red.) Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. III w red. D. Kornobis–Romanowska, J.
Łacny, Wyd. Wolters Kluwers, Warszawa 2012
II.
Odpowiedni rozdział z podręcznika
III.
Na stronie NSA są dostępne pytania polskich sądów administracyjnych, zadane od
początku członkostwa, zob. http://www.nsa.gov.pl/index.php/pol/NSA/PrawoEuropejskie/Pytania-prejudycjalne-WSA-i-NSA
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tzw.: Europejski Trybunał Sprawiedliwości – dalej
jako ETS lub TSUE) Court of Justice of the European Union: TSUE działa na mocy TUE i TFUE,
które konstytuują istnienie 2 jego organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu.
 Art. 19. ust. 1 TUE i art. 257 TFUE pozwalają na tworzenie w jego ramach sądów
wyspecjalizowanych. Sądy te tworzą PE i Rada, stanowiące zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą
 Obecnie sąd wyspecjaliz. To Sąd ds Służby Publicznej
 Struktura: TSUE - sądy krajowe
 nie jest federalnym systemem sądownictwa
 W UE są 2 poziomy ochrony sądowej: scentralizowany, którego uosobieniem jest TS oraz
zdecentralizowany, którego wyrazem są sądy krajowe
 TSUE powołany dla kontrolowania egzekutywy aby ta działała w granicach kompetencji
traktatowych (zasada równowagi inst.)
 Jurysdykcja TSUE jest ograniczona i określona przez zasadę jurysdykcji powierzonej
 Jurysdykcja TSUE ma charakter szczegółowy, nie generalny. Jurysdykcja generalna w zakresie
prawa UE leży w gestii sądów krajowych
Zob. 106/77 Simmenthal II:
sąd krajowy, mający w ramach swoich kompetencji za zadanie zastosować przepisy prawa
wspólnotowego, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm, nie stosując w razie
konieczności, z mocy własnych uprawnień, wszelkich, nawet późniejszych, sprzecznych z nimi
przepisów ustawodawstwa krajowego, a prawo krajowe nie może przy tym wymagać od niego
wnioskowania ani oczekiwania na zniesienie tych przepisów w drodze ustawodawczej (zob. wyrok w
spr. Filipiak!) lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym
Składy orzekające
 Trybunał może obradować w pełnym składzie, w składzie wielkiej izby (13 sędziów) albo w
izbach złożonych z 5 lub 3 sędziów.
 Trybunał obraduje w pełnym składzie w przypadkach określonych w Statucie (np. kiedy
ma „za zadanie” zdymisjonować ERPO czy orzec o dymisji członka KE) oraz jeśli
Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie.
 W składzie wielkiej izby Trybunał obraduje na żądanie P.Czł. albo instytucji, które są
stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub skomplikowanych.
 Inne sprawy są rozpatrywane przez izby 5 lub 3 sędziów.
 Prezesi izb złożonych z 5 sędziów wybierani są na 3 lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów
na jeden rok.
Rola rzeczników generalnych i charakter opinii prawnych !!!
PYTANIE PREJUDYCJALNE zakres jurysdykcji ETS /art. 267 TFUE/
Trybunał Sprawiedliwości UE jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:
 o wykładni Traktatów;
 o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki
organizacyjne Unii;
W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw
Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania
wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego
orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany
wnieść sprawę do Trybunału.
Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby
pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.
 Jak zadawać pytanie prejudycjalne?
 Co to znaczy sąd i sąd ostatniej instancji?
 Kiedy sąd krajowy ma / nie ma obowiązku zadania pytania prejudycjalnego i w jakich
sprawach sąd krajowy zadaje pytanie wstępne?
 Czy strona postępowania przed sądem krajowym może zadać pytanie prejudycjalne, czy
może żądać zadania pytania?
 W jakiej formie TSUE rozstrzyga pytanie prejudycjalne?
 W jakich przypadkach TSUE nie musi odpowiadać na zadane pytania?
 Jaki skutek wywiera orzeczenie prejudycjalne dla sprawy rozstrzyganej przed sądem
krajowym?
Pojęcie: sąd lub trybunał
246/80 Broekmeulen p. Huisarts Registratie Commissie – wyrok z dnia 6 września 1981 r.: Obywatel
holenderski, Dr Broekenmeulen, ukończył studia medyczne na belgijskim uniwersytecie w Louvain
…
Katarina Abrahamsson p. Elisabet Fogelquist (!!!!)
Najbardziej pomocne w kwestii definiowania sądu dla postępowania prejudycjalnego jest orzeczenie
C-407/98 Katarina Abrahamsson p. Elisabet Fogelquist, w którym TSUE stwierdził, iż przy
dokonywaniu analizy, czy pytanie prejudycjalne zostało zadane przez organ do tego uprawniony,
należy rozważyć następujące okoliczności:
▪ czy dany organ został utworzony na podstawie prawa ,
▪ czy jest stały,
▪ czy jego właściwość jest obowiązkowa,
▪ czy orzeka w procedurze spornej,
▪ czy orzeka na podstawie prawa,
▪ czy jest niezawisły
Sądy powszechne:
z wyjątkiem sytuacji, kiedy wykonują funkcje rejestrowe; pytania prejudycjalne mogą być zadawane
w postępowaniu nakazowym i upominawczym; wyjątkowo także wówczas, gdy sąd orzeka na
podstawie zasad słuszności
Sądy administracyjne
TSUE dopuszcza pytania zadane przez organy, które nie są sądami administracyjnymi w ścisłym
znaczeniu, jeśli tylko wykonują funkcje rozpoznawania sporu;
Sądy arbitrażowe:
jeśli wykonują funkcję państwową;
są utworzone przepisami państwowymi
ich jurysdykcja nie wynika z zapisu na sąd polubowny
orzekają na podstawie przepisów prawa
państwo jest zaangażowane w nadzór nad wykonywaniem orzeczenia
Sprawa 102/81 Nordsee Deutsche Hochseefischerei GmbH v. Reederei Mond
Sądy dyscyplinarne
jeśli wykonują funkcję państwową, zwłaszcza orzekają o prawie do wykonywania zawodu
Sprawa 246/80 Broekmeulen p. Huisarts Registratie Commissie: „Jeżeli, zgodnie z systemem
prawnym państwa członkowskiego, zadanie wdrażania przepisów wydanych przez instytucje UE jest
zlecone organizacji zawodowej działającej pod nadzorem państwowym, zaś ta organizacja,
wspólnie z właściwymi władzami państwowymi, stwarza system odwoławczy, który może mieć
wpływ na wykonywanie praw przyznanych przez prawo wspólnotowe, jest konieczne, w celu
zapewnienia właściwego funkcjonowania prawa wspólnotowego, że Trybunał będzie miał
kompetencje do orzekania w kwestiach wykładni i ważności wynikłych na tle takiego postępowania”.
Sądy konstytucyjne
co do zasady tak, ale problem formułowaniem pytań prejudycjalnych w oderwaniu od kontekstu
faktycznego sporu – zob. orzeczenie C-143/99 Adria-Wien Pipeline
oraz!!! wyjątkowo sąd międzynarodowy – Trybunał Sprawiedliwości Beneluksu
ZADAWANIE PYTAŃ PREJUDYCJALNYCH PRZEZ SĄDY I OGRANY POLSKIE
 sądy powszechne (z wyjątkiem sytuacji, w których wykonują funkcje rejestrowe)
 Sąd Najwyższy
 wojewódzkie sądy administracyjne
 Naczelny Sąd Administracyjny
 Trybunał Stanu (z powodu ograniczonego zakresu kompetencji wyjątkowo)
 Trybunał Konstytucyjny (wątpliwości związane z formułowaniem pytań prejudycjalnych w
oderwaniu od kontekstu faktycznego sporu)
 zespól arbitrów przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych
 Urząd Patentowy działający w trybie spornym (dyskusyjne)
 Izby morskie
 sądy dyscyplinarne, w przypadkach gdy orzekają o prawie wykonywania zawodu: sądy
lekarskie, sądy lekarsko-weterynaryjne, sądy pielęgniarek i położnych, sądy aptekarskie, sądy
dyscyplinarne dla adwokatury i radców prawnych, rzeczników patentowych, doradców
podatkowych, biegłych rewidentów
104/79 Pasquale Foglia p. Mariella Novello –wyrok (1) z dnia 16.12.1981 r.
Stan faktyczny: Foglia (włoski dostawca) i Novello (francuski kupiec) zawarli umowę dotyczącą
sprzedaży wina zawierającą specjalną klauzulę, zgodnie z którą Novello został zwolniony od płacenia
podatków nakładanych przez Francję i Włochy w sytuacji, gdy podatki te były sprzeczne z prawem
wspólnotowym. Transportem wina zająć się miała firma Danzas.
Pytanie prejudycjalne I. Sąd krajowy skierował do ETS pytanie prejudycjalne, prosząc o
wyjaśnienie wątpliwości dotyczących zgodności kwestionowanego podatku z prawem
wspólnotowym.
Odp.: TS stwierdził, iż nie jest kompetentny do wydania orzeczenia prejudycjalnego w sprawie
przedstawionej mu przez sąd krajowy, gdyż nie było w niej rzeczywistego sporu.
Pytanie prejudycjalne II
Po uzyskaniu powyższej odpowiedzi, sąd włoski skierował do ETS kolejne pytania, w drugiej sprawie
Foglia (244/80) domagając się ustalenia, czy odpowiedź ta była zgodna z zasadą pozostawiania w
gestii sądu krajowego oceny okoliczności faktycznych sprawy i konieczności wystąpienia z pytaniem.
W 1996 r. – ETS opublikował wskazówki dotyczące pytań prejudycjalnych wnoszonych przez
sądy krajowe [1997] 1 CMLRev. 78
Wskazówki te stanowią pewne podsumowanie dotychczasowego orzecznictwa Trybunału. Nie mają
one charakteru prawnie wiążącego, lecz stanowią zbiór praktycznych informacji mających ułatwić
sądom krajowym korzystanie z procedury prejudycjalnej.
Wskazówki TSUE
1. Każdy sąd lub trybunał krajowy może zgłosić do TSUE pytanie dotyczące interpretacji prawa
unijnego, jeżeli uzna, że jest to niezbędne dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie. Sądy, od
których orzeczeń nie przysługują żadne krajowe środki odwoławcze są zobowiązane do
skierowania pytania chyba, że dana kwestia prawna została już przez ETS rozstrzygnięta lub nie
budzi ona żadnych wątpliwości interpretacyjnych.
2) Wszystkie sądy krajowe - nawet te, od których orzeczenia przysługuje środek odwoławczy - mają
obowiązek skierowania pytania do ETS, jeżeli kwestionowana jest ważność aktu pochodnego
prawa wspólnotowego (unijnego)!!!!
Jeżeli jednak sąd krajowy poweźmie poważna wątpliwość co do ważności aktu wspólnotowego, na
którym oparto regulację krajową, możliwe jest zawieszenie stosowania tej regulacji lub przyznanie
środka tymczasowego. W pytaniu skierowanym do ETS sąd krajowy musi wskazać, dlaczego poddał
w wątpliwość ważność danego aktu prawa UE.
3) Pytania kierowane do ETS nie mogą dotyczyć interpretacji lub ważności środków prawa
krajowego, a jedynie prawa UE.
4) Decyzja w przedmiocie skierowania pytania, zawierająca jego treść powinna zostać
przetłumaczona na wszystkie oficjalne języki UE. Ze względu na fakt, iż sprawy, w których
kwestionowana jest ważność prawa UE dotyczą często interesu publicznego, państwa członkowskie
oraz instytucje unijne są uprawnione do zgłaszania swoich uwag. W związku z tym wymaga się, aby
kierowane do Trybunału pytanie sformułowane zostało w sposób jasny i precyzyjny.
5. Uzasadnienie decyzji powinno być zwięzłe i zawierać dane, których znajomość wystarczy
Trybunałowi oraz innym uczestnikom postępowania (państwom członkowskim, Komisji, a w niekiedy
także Radzie, czy PE) dla pełnego zrozumienia faktycznego i prawnego kontekstu sprawy. W
szczególności decyzja wskazywać musi:
istotne okoliczności stanu faktycznego oraz występujące w sprawie problemy prawne
-przyczyny dla których sąd krajowy uznał za konieczne skierować pytanie do ETS
-streszczenie argumentacji przytoczonej przez strony postępowania (jeśli zajdzie taka potrzeba)
6. Do decyzji muszą być także załączone kopie wszelkich istotnych dla sprawy dokumentów, a
zwłaszcza teksty znajdujących w niej zastosowanie przepisów prawa krajowego (…).
7) pytać należy, ale nie za szybko ….
8) koszty pytania
Doktryna acte clair
Sprawa 283/81 Srl CILFIT i Lanificio di Gavardo SpA p. Ministerstwo Zdrowia „Przedstawienie
sprawy do orzeczenia wstępnego Trybunałowi Sprawiedliwości nie jest konieczne, jeżeli
zastosowanie prawa UE jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na żadne wątpliwości; sytuację taką
ocenia się zgodnie z właściwościami prawa UE, szczególnymi trudnościami interpretacyjnymi oraz
ryzykiem rozbieżności wśród orzeczeń sądowych w obrębie Wspólnot (Unii)”.
283/81 CILFIT and Lanificio di Gavardo SpA v. Ministry of Health-wyrok z dnia 6
października 1982 r.
Doktryna acte eclaire
„Autorytet interpretacji na podstawie art. 234 już danej przez Trybunał może pozbawić obowiązek (z
art. 234 par. 3) jego celu i w ten sposób uczynić go bezprzedmiotowym. Tak jest szczególnie w
przypadku, gdy podniesiona kwestia jest materialnie identyczna z kwestią, która była już przedmiotem
orzeczenia prejudycjalnego w podobnej sprawie” (doktryna acte eclaire).
28-30/62 Da Costa en Schaake NV, Jacob Meijer NV, Hoechst-Holland NV v. Netherlands Inland
Revenue Administration- wyrok z dnia 27 marca 1963 r. (powtarzanie- doktryna acte eclaire)
W tej sprawie organ krajowy skierował do ETS pytanie prejudycjalne, na które ETS udzielił
odpowiedzi w innej sprawie, lecz na tle identycznego stanu faktycznego (26/62 Van Gend den Loos).
Konsekwencje niewypełnienia obowiązku zadania pytania prejudycjalnego
Sprawa C-224/01 Köbler p. Austria !!!:
„W świetle podstawowej roli odgrywanej przez sądownictwo dla celów ochrony praw uzyskanych
przez podmioty prywatne na podstawie przepisów wspólnotowych, pełna skuteczność tych przepisów
byłaby podważona, a ochrona tych praw byłaby osłabiona, gdyby podmioty prywatne nie mogły, pod
pewnymi warunkami, uzyskać odszkodowania, gdy ich prawa są uszczuplone przez naruszenie
prawa UE, które może być przypisane decyzji sądu państwa członkowskiego orzekającego w
ostatniej instancji.
Konsekwencje niewypełnienia obowiązku zadania pytania prejudycjalnegoSprawa C-173/03
Traghetti del Mediteraneo v. Włochy
„(...) prawo wspólnotowe stoi na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które
wyklucza w sposób generalny odpowiedzialność państwa członkowskiego za szkody wyrządzone
jednostkom w związku z naruszeniem prawa wspólnotowego przez sąd najwyższego szczebla, z tego
względu że naruszenie to wynika z interpretacji przepisów prawa lub oceny okoliczności faktycznych
i dowodów przeprowadzonej przez ten sąd. (…) .

Wpływ wyroku prejudycjalnego na prawomocne decyzje administracyjne: sprawa C-453/00
Kühne & Heitz
Procedura przed TSUE w przedmiocie orzeczenia wstępnego
o wniosek przekazany przez organ sądowy państwa członkowskiego.
o Sekretarz tłumaczy wniosek na wszystkie oficjalne języki UE
o wniosek przekazany wszystkim państwom członkowskim, Komisji oraz, o ile to zasadne,
Radzie
o publikacja wzmianki w Dzienniku Urzędowym o wniosku, stronach postępowania przed
sądem państwa członkowskiego i istocie wniosku
o strony, państwa członkowskie i instytucje Wspólnoty mają prawo przedstawiać pisemne
stanowiska w ciągu dwóch miesięcy od publikacji.
o brak możliwości odpowiedzi czy repliki.
o te same strony mają prawo do występowania w postępowaniu ustnym.
o
o
o
o
wyrok wydany po wysłuchaniu rzecznika generalnego i naradzie.
wyrok przesłany sądowi, który wniósł o jego wydanie.
wszystkie wyroki są publikowane
językiem postępowania jest język sądu, który zadał pytanie prejudycjalne
Skutki prawne orzeczenia wstępnego
Procedura orzeczeń wstępnych jest najważniejszą procedurę przed TSUE. DLACZEGO???
Jakkolwiek formalnie orzeczenie wstępne wiąże tylko sąd, który zadał pytanie prejudycjalne, a zatem
miałby formalnie skutek inter partes i tylko co do danej sprawy, to w praktyce jest odmiennie orzeczenia TSUE są najważniejszymi źródłami interpretacji prawa UE, wiążącymi dla wszystkich.
Wydane dotychczas orzeczenia wstępne zawierały rozstrzygnięcia najbardziej doniosłe dla rozwoju i
kształtu prawa UE. To właśnie w systemie orzeczeń wstępnych ETS wydał orzeczenia formułujące
podstawowe zasady systemowe prawa UE, tj. zasadę skutku bezpośredniego, pierwszeństwa prawa
UE, skutku pośredniego prawa UE czy odpowiedzialności odszkodowawczej państwa
członkowskiego wobec jednostki.
Związanie sądu krajowego wytycznymi wyższej instancji
Sprawa 166/73 Rheinmühlen-Düsseldorf p. Einfur- und Vorratstelle für Getreide und Futtermittel
ETS konsekwentnie stoi na stanowisku, iż nie jest możliwe ograniczanie prawa sądu krajowego do
zadawania pytań prejudycjalnych poprzez dokonanie wiążącej wykładni przez sąd wyższej instancji.
Pytania prejudycjalne a polskie prawo procesowe
Decyzja o zadaniu pytania prejudycjalnego zostanie wydana w formie postanowienia
Z obowiązujących przepisów wynika, iż samo postanowienie o zadaniu pytania nie podlega
zaskarżeniu.
Rodzaje wyroków prejudycjalnych
•interpretujące przepisy prawa UE bezpośrednio stosowane przez sąd krajowy
•wyjaśniające treść pojęć użytych w aktach prawa UE
•rozstrzygające o dopuszczalności stosowania przepisów krajowych
•dostarczające sądowi krajowemu wskazówek dotyczących oceny zgodności prawa krajowego z
prawem UE
•nakazujące prounijną interpretację
•dotyczące zasady efektywności
Brak związania brzmieniem pytania
• TS nie odrzuca pytań niejasnych lub niezrozumiałych albo zawierających niedoskonałe prawnie
sformułowania
• Trybunał jest władny „wybrać z całości materiałów przedstawionych przez sąd krajowy, a w
szczególności z przedstawionych w odesłaniu podstaw orzekania, te elementy prawa Wspólnot, które
odnosząc się do przedmiotu sporu, wymagają interpretacji lub zależności od przypadku oszacowania
ich ważności” –C083/78 Gips Marketing Board
Wystąpienie z wnioskiem o orzeczenie wstępne wymaga wydania dwóch odrębnych decyzji
procesowych, mianowicie oprócz postanowienia o zadaniu pytania prejudycjalnego konieczne jest
wydanie postanowienia o zawieszeniu postępowania (na postanowienie o zawieszeniu postępowania
można wnieść zażalenie)
podstawę prawną do zawieszenia postępowania mogłyby stanowić odpowiednio art. 22 § 1 kpk
(„przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania”) oraz art. 177 § 1 pkt 1 kpc
(„rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego”).
----------------- ooo ---------------------Wyciąg z orzeczenia - C-453/00 wyrok TS dot. zasad współpracy Kühne & Heitz
Wyrok z dnia 13 stycznia 2004 r.
Trybunał Sprawiedliwości
C-453/00
Kühne & Heitz NV a Productschap voor Pluimvee en Eieren,
w przedmiocie wykładni prawa wspólnotowego, a w szczególności zasady współpracy wynikającej z art. 10
WE
Artykuł 10 WE stanowi:
'Państwa członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań
wynikających z niniejszego traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań.
Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego traktatu.'
Pytanie prejudycjalne dotyczyło kwestii:
'Czy prawo wspólnotowe, a w szczególności zasada lojalności wspólnotowej, o której mowa w art. 10 WE, nakłada na organ
administracyjny, w okolicznościach przedstawionych w niniejszym wyroku, obowiązek zmiany decyzji ostatecznej, tak aby
zagwarantować pełną skuteczność prawu wspólnotowemu interpretowanemu w świetle późniejszego orzeczenia prejudycjalnego?.'
W przedmiocie pytania prejudycjalnego Trybunał:
1. Jak wynika z akt sprawy, okoliczności są następujące: po pierwsze, organ administracyjny zgodnie z prawem krajowym ma
kompetencje do zmiany decyzji będącej przedmiotem sprawy przed sądem krajowym; po drugie, decyzja ta stała się ostateczna dopiero
w następstwie wyroku sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji; po trzecie, w świetle późniejszego orzeczenia Trybunału
wyrok ten został oparty o wadliwą wykładnię prawa wspólnotowego, która została przyjęta bez przedłożenia Trybunałowi pytań
prejudycjalnych w trybie art. 234 akapit trzeci WE; po czwarte, zainteresowana zwróciła się do organu administracyjnego niezwłocznie
po powzięciu wiedzy na temat orzeczenia Trybunału.
2. W takich okolicznościach właściwy organ administracyjny jest zobowiązany, zgodnie z zasadą współpracy wynikającą z art. 10 WE,
do ponownego rozpatrzenia tej decyzji w celu uwzględnienia dokonanej w międzyczasie przez Trybunał wykładni przepisu prawa
wspólnotowego. Rzeczony organ powinien określić, w zależności od rezultatów ponownego rozpatrzenia, w jakim zakresie obowiązany
jest zmienić rozpatrywaną decyzję, nie szkodząc interesom osób trzecich.
Zasada współpracy wynikająca z art. 10 WE nakłada na działający na odpowiedni wniosek organ administracji obowiązek
ponownego rozpatrzenia ostatecznej decyzji administracyjnej w celu uwzględnienia wykładni odnośnego przepisu dokonanej w
międzyczasie przez Trybunał, jeżeli:
posiada on zgodnie z prawem krajowym uprawnienie do zmiany tej decyzji;
dana decyzja stała się ostateczna w następstwie wyroku sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji;
wyrok taki został opary na błędnej, w świetle późniejszego orzecznictwa Trybunału, wykładni prawa wspólnotowego przyjętej
bez przedłożenia Trybunałowi wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w warunkach określonych w art. 234
akapit trzeci WE oraz
zainteresowany zwrócił się do organu administracyjnego niezwłocznie po powzięciu wiedzy na temat wspomnianego orzeczenia.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 13 stycznia 2004 r.