Sojusz z wrogiem - DolinaBIOtechnologiczna.pl

Sojusz z wrogiem
„Wróg mojego wroga jest moim przyjacielem” — głosi popularne
porzekadło. Bakterie z rodzaju Salmonella, będące częstym czynnikiem
etiologicznym zatruć pokarmowych, mogą okazać się sprzymierzeńcami
człowieka w walce z nowotworami (jako narzędzia terapii genowej), czy
groźnymi chorobami, takimi jak WZW typu B, gruźlica, cholera, dur
brzuszny, AIDS i zapalenie płuc (w roli szczepionki). Właśnie udało się
otrzymać szczep Salmonelli minimalizujący wystąpienie skutków
ubocznych, zachowując przy tym jego potężna siłę działania .
O rekombinowanych szczepionkach opartych na atenuowanych
szczepach Salmonella (RASV) coraz częściej mówi się, że są klasą bardzo
obiecujących środków profilaktycznych. Strategia polega na wykorzystaniu
patogenu jako pokładu ładunkowego, dostarczającego antygeny innego
chorobotwórczego organizmu, przeciwko któremu ma być skierowana
szczepionka. Stara znajoma Salmonella, może niekoniecznie dobrze się kojarzy,
ale za to świetnie sprawdza w roli takiego konia trojańskiego. Doustnie podana
szczepionka RASV stymuluje reakcję z ramienia wszystkich trzech dróg
odpowiedzi układu immunologicznego. Aktywacja odpowiedzi humoralnej,
komórkowej i na błonach śluzowych zapewnia skuteczną ochronę przeciwko
patogenicznym szczepom pneumokoków, które są czarnym charakterem tej
historii.
Streptococcus pneumonia, bakteria tlenowa to najczęstsza przyczyna zapalenia
płuc, zapalenia ucha wewnętrznego, zapalenia opon mózgowych i bakteriemii.
Należy do niechlubnego grona wiodących zabójców — samo dziecięce zapalenie
płuc powoduje 3 miliony zgonów rocznie, przeważnie w biedniejszych krajach.
Obecnie stosowane szczepionki nie gwarantują wielosezonowej ochrony
wyjątkowo podatnych populacji. Konieczność ich stabilizacji, aby chronić je przed
inaktywacją cieplną oraz podanie poprzez iniekcję są bardzo uciążliwe,
szczególnie przy objęciu społeczeństw programem szczepień masowych w
państwach rozwijającego się świata. Co więcej, wytworzenie pełnej odporności,
wymaga ponawiania inokulacji. Wreszcie, zawrotnie duże koszty tych szczepionek
sprawiają, że są niedostępne dla najbardziej potrzebujących. Problem zaostrza
pojawienie się antybiotykoopornych szczepów pneumokoków, ponaglając
naukowców do projektowania nowych, efektywnych i tanich szczepionek
przeciwko tym bakteriom.
Z odsieczą przychodzi oczywiście Salmonella. Rekombinowane szczepy są
stosunkowo wszechstronnym wektorem — zdolne do dostarczenia antygenów
pochodzenia wirusowego, bakteryjnego i pasożytniczego. Czasem jednak po ich
podaniu występują efekty uboczne, w tym gorączka i dolegliwości jelitowe. Wiele
z nich wiąże się z reakcją na lipid A, lipopolisacharyd znajdujący się w błonie
zewnętrznej bakterii (LPS) gram-ujemnych. Zespół pod kierownictwem doktora
Roy’a Curtissa, szefa Centrum Biodesignu Chorób Infekcyjnych i Wakcynologii na
Uniwersytecie Stanu Arizona opracował metodę pozwalającą na uzyskanie
szczepu wywołującego pięciokrotnie mniej efektów ubocznych i tak samo silnych
właściwościach immunogennych, co szczepy typu dzikiego. Wyniki ich pracy
znalazły się na okładce najnowszego wydania Journal of Immunology.
W tych badaniach Salmonella została zmodyfikowana tak, by wytwarzała
defosforylowaną formę lipidu A, zachowując przy tym swoje silne właściwości
immunostymulujące. Osiągnięto to przy pomocy genu innego patogenu —
fosfatazy lipidu A1 (lpxE) z polimorficznej pałeczki Francisella tularensis,
wywołującej tularemię.
W kolejnych doświadczeniach grupa wykazała, że dalej ulepszane szczepy
Salmonella mogą efektywnie syntezować białko powierzchniowe pneumokoków
(PspA), główny antygen odpowiedzialny za wyzwalanie produkcji przeciwciał
przeciwko dwoince zapalenia płuc. Ten świetny kandydat na RASV odznaczał się
niemal całkowitą defosforylacją lipidu A i niską toksycznością. Doświadczenia na
zwierzętach potwierdziły skuteczność wywoływania silnej odpowiedzi humoralnej,
ze znacznie lepszą ochroną przed szczepami Streptococcus pneumoniae typu
dzikiego.
Szczepionka na bazie zmodyfikowanej Salmonelli przeciwko dwoince zapalenia
płuc jest już w trakcie I fazy badań klinicznych. Czy ta koalicja przyniesie
zwycięstwo? Oby tak.
Martyna Franczuk
Bakterie z rodzaju Salmonella, będące częstym czynnikiem etiologicznym
zatruć pokarmowych, mogą okazać się sprzymierzeńcami człowieka w
walce z nowotworami
Źródło:
Science Daily.
Data publikacji: 05.08.2011r.