docAutoreferat - Wydział Filozoficzny
download 
Reklamacja Transkrypt
Autoreferat - Wydział Filozoficzny
AUTOREFERAT 1. IMIĘ I NAZWISKO. Maria Świątkiewicz-Mośny 2. POSIADANE DYPLOMY, STOPNIE NAUKOWE – Z PODANIEM NAZWY, MIEJSCA I ROKU ICH UZYSKANIA ORAZ T YTUŁU ROZPRAWY DOKTORSKIEJ. 2006 doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozprawa doktorska pt.: Życie z piętnem. Studium mechanizmów stygmatyzacji i autostygmatyzacji na przykładzie kobiet z zespołem Turnera, napisana pod kierunkiem prof. Mariana Niezgody (UJ) 2002 magister psychologii, Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne, Uniwersytet Śląski w Katowicach. Praca magisterska na temat: Głody i potrzeby wolontariuszy napisana pod kierunkiem prof. Zofii Ratajczak (UŚ). 2001 magister socjologii, Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński. Praca magisterska na temat: Socjologiczna analiza humoru studenckiego napisana pod kierunkiem prof. Mariana Niezgody (UJ). 3. INFORMACJE O DOTYCHCZASOWYM ZATRUDNIENIU 02.01.2007 - adiunkt w Zakładzie Socjologii Komunikacji Społecznej, Instytut Socjologii, Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Jagielloński. 01.10.2002 – 31.01.2007 - asystent w Katedrze Pedagogiki Społecznej, Instytut Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet Śląski w Katowicach 4. WSKAZANIE OSIĄGNIĘCIA WYNIKAJĄCEGO Z ART. 16 UST. 2 USTAWY Z DNIA 14 MARCA 2003 R. O STOPNIA CH NAUKOWYCH I TYTULE NAUKOWYM (DZ. U. NR 65, POZ. 595 ZE ZM.): a) tytuł osiągnięcia naukowego: Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji monografia b) (autor, tytuł, rok wydania, nazwa wydawnictwa, recenzenci) Maria Świątkiewicz-Mośny, Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji, 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, str. 194. ISBN 978-83-233-3915-1. Rec. wydawniczy: prof. zw. dr hab. Marek S. Szczepański 2 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat c) omówienie celu naukowego i osiągniętych wyników: Celem naukowym projektu badawczego, który dał początek książce „Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji” była rekonstrukcja wzorów definiowania tożsamości indywidualnej i zbiorowej oraz ich społeczno-kulturowych uwarunkowań. Tożsamość jest pojęciem, które w literaturze przedmiotowej jest rozmaicie pojmowane. Jest też bardzo popularne w nauce i powszechnie używane w codziennym dyskursie. Przemiany współczesnej kultury i procesy globalizacyjne z całym arsenałem konsekwencji doprowadziły do tego, że tożsamość stała się problematyczna a przez to nabrała nowe społeczne znaczenie, stała się ważna i powszechnie dyskutowana. Nie musi być już przypisana, dana raz na zawsze, a coraz częściej jest konstruowana. Zadomowione we współczesnej kulturze reguły alternacji osobowości sprawiają, że społeczny aktor może podejmować decyzje na temat tego kim jest, może dowolnie zmienić przypisane charakterystyki i opisywać siebie na nowo. Ten opis będzie wynikał z cech osobowych i temperamentalnych, ale też z szeroko rozumianego, sprzyjającego tym zamianom otoczenia społeczno-kulturowego. Tożsamość rozumiana jako autodefinicja jest istotnym elementem wpływającym na uczestnictwo społeczne. Dobrym, bo wyrazistym przykładem są biografie osób, które noszą niechciany stygmat. Mechanizmy stygmatyzacji, ale też autostygmatyzacji kształtują tożsamość napiętnowaną (Maria Świątkiewicz-Mośny, 2010). Napiętnowana tożsamość modeluje podejmowane strategie życiowe. Najczęściej ogranicza, jest barierą, którą napiętnowany aktor musi/może pokonać. Rzadziej jest szansą, którą może wykorzystać. Jeżeli tożsamość zdefiniujemy, jako poczucie przynależności do grupy np. narodowej to napotkamy paradoks ważności, o którym pisał też Manuel Castells. Na ile w zglobalizowanym świecie ważne jest poczucie przynależności do grupy narodowej/etnicznej? Czy w czasach, w których istotnymi charakterystykami jest indywidualizm, homogeniczność, racjonalność jest miejsce dla tożsamości narodowych/regionalnych? Najnowsza historia Europy zdaje się podpowiadać, że znaczenie identyfikacji narodowych nie maleje, a w niektórych częściach europejskiej przestrzeni politycznej (Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Bałkany) nabiera nowego i radykalnego znaczenia. Do pewnego stopnia, z analogicznymi procesami mamy również do czynienia w Polsce, co obrazują dane ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego (2011) wskazujące na przyrost ludności deklarującej, identyfikację z nieuwzględnianą w polskim prawie, narodowością śląską. Procesy te pokazują, że tożsamości narodowe, język regionalny są wciąż istotnymi segmentami aksjonormatywnej przestrzeni kulturowej współczesnej 2 3 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat Europy i wywierają wpływ na kształtowanie się struktur społecznych i osobowości społecznej jednostek. Inspiracje płynące z tych dwóch perspektyw znalazły swoje odzwierciedlenie w monografii „Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji”. Przedmiotem socjologicznych analiz podejmowanych w książce jest rekonstrukcja społeczno-kulturowych kontekstów procesów konstruowania tożsamości uwzględniająca zarówno wymiar procesów socjalizacyjnych, zwłaszcza w rodzinie, w szkole i w środowisku zamieszkania oraz poprzez media regionalne. Projekt badań zrealizowany został w formule metodologii badań jakościowych, a ramy teoretyczne ogarniające badane przez mnie zagadnienia wyznaczają założenia socjologii konstruktywistycznej najpełniej wyłożone w pracach Petera L. Bergera i Thomasa Luckmanna. W pierwszym rozdziale książki pokazuję różne sposoby definiowania tożsamości. Tożsamość może być rozumiana jako cecha jednostki (tożsamość indywidualna, np. tożsamość napiętnowana), albo grupy (tożsamość zbiorowa, np. narodowa). Niektórzy zwracają uwagę na indywidualny, osobowy charakter tożsamości, inni z kolei podkreślają rolę grup społecznych (także grup odniesienia) w jej kształtowaniu. Tożsamość bywa definiowana jako stan, albo jako proces. Z procesualnym spojrzeniem na tożsamość wiąże się zagadnienie powstawania tożsamości i jej przemiany w cyklu życia jednostkowego. Definicyjny problem z tożsamością wynika między innymi stąd, że różne dyscypliny naukowe zwracają uwagę na różne aspekty tego pojęcia, często traktując je jako bliskoznaczne innym pojęciom. I tak „tożsamość” bywa zamiennie pojmowana jako: ja, self, ego, czy rola społeczna. W tej części pracy jest też miejsce na zaprezentowanie różnych typologii tożsamości, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które odnoszą się do kontekstu (po)nowoczesnego świata, w którym istotną rolę odgrywają procesy globalizacji, homogenizacji, indywidualizacji, komercjalizacji, defragmentacji. Wielość definicji, spojrzeń, charakterystyk powoduje, że atrakcyjne poznawczo wydaje się być opisanie mechanizmów konstruowania definicji tożsamości zarówno indywidualnej jak i zbiorowej, czyli inaczej rekonstrukcja dyskursu tożsamościowego ujmowanego w wymiarze: od odczuć respondentów do ich świadomych werbalizacji. Badania empiryczne zostały zrealizowane w historycznie ukształtowanej przestrzeni kulturowej, którą współtworzą tradycje i współczesność Dolnego Śląska, Śląska Opolskiego, Górnego Śląska i 3 4 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat Śląska Cieszyńskiego. W obecnych granicach administracyjnych Polski ziemie Śląska należą do województw: dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego. Jest to region bogaty w wielokulturowe, historycznie tworzące się tradycje oraz współcześnie silnie oddziaływujące przemiany społeczne, ludnościowe, gospodarcze, kulturowe i polityczne modyfikujące społeczne obrazy Śląska i śląskości. Śląsk jest przestrzenią kulturową, w której toczą się intensywne dyskusje kwestii tożsamościowych, szczególnie w obszarze związanym z narodowością i językiem. Materiał empiryczny został zebrany według trzech procedur, które opisuję w rozdziale drugim. Pierwszą z nich zrealizowaną wśród uczniów szkół średnich w wybranych miejscowościach na Śląsku były testy. Licealiści rozwiązywali test dwudziestu stwierdzeń (zaprojektowany przez Khuna i McPartlanda) oraz wypisywali skojarzenia z wyrazem tożsamość (test asocjacji). Miejscowości, w których prowadzono badania zostały tak dobrane, żeby były wśród nich miasta o wysokim odsetku osób deklarujących w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2011 narodowość inną niż polska, oraz takie, które zgodnie z wynikami NSP są narodowościowo homogeniczne. Druga procedura to wywiady zogniskowane (FGI) z grupami studentów z czterech ośrodków akademickich: Wrocławia, Opola, Katowic i Cieszyna. Studenci dyskutowali na temat definiowania tożsamości, różnych jej elementów i ich znaczenia we własnym codziennym doświadczeniu. Swoiste tło stanowiła analiza prasy regionalnej i próba rekonstruowania sposobu pisania o „tożsamości”, analiza dyskursu medialnego związanego z kluczowym pojęciem (trzecia procedura). W zebranym materiale badawczym wyróżniam sześć głównych źródeł tożsamości: osobowość, płeć, rodzina, religia, język i przestrzeń (czyli identyfikacje z regionem, państwem, narodem) wokół których jest ona konstruowana. Pierwsze cztery pojawiają się z dużą intensywnością w wypowiedziach studentów i licealistów. Nazywam to tożsamością w sferze prywatnej i opisuję w rozdziale trzecim. Osobowość (a dokładniej cechy charakteru, jak np. miły, dobry, uczciwy), płeć, rodzina, w ramach której intensywnie przebiegają procesy socjalizacji i religia to elementy, z których budowana jest tożsamość indywidualna rozumiana też jako autodefinicja. Konstruowana tu tożsamość w sferze prywatnej bliższa jest modernistycznej wizji świata niż płynnej ponowoczesności. Respondenci przekonani są o narzuceniu im ról, zewnętrznym przymusie odgrywania ich według utrwalonych w trakcie procesów socjalizacji wzorów. Mimo, że studenci wyraźnie mówią o planowaniu życia, wyborach życiowych, sugerując 4 5 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat tym samym refleksyjność życiowych projektów jednocześnie podkreślają, że wybór ten jest ograniczony. Osobowość, która stanowi główne źródło odniesienia licealistów oraz najczęstszy element kojarzący się z tożsamością jest zdaniem studentów narzucona. Możliwości konstruowania siebie w tym obszarze są ograniczone i to ograniczone przez procesy społeczne, takie jak np. wspomniana wyżej socjalizacja i inne elementy kontroli społecznej. Podobnie w przypadku płci, która jest źródłem silnych autoidentyfikacji, zasobem ról społecznych, które jednak zostały już zdefiniowane i narzucone. Rodzina z kolei jest definiowana jako strażniczka wartości i przekazicielka tradycji. Tożsamość konstruowana w ramach rodziny służy reprodukcji systemu rodzinnego i społecznego. Tożsamość w sferze prywatnej w niewielkim stopniu zależy od warunków społeczno-przestrzennych. Zarówno licealiści, jak i studenci definiowali siebie podobnie: poprzez cechy osobowe, które wiążą się z narzuconą koncepcją ról społecznych i płciowych. Wysoko cenione wartości w nowoczesnym świecie jak wyjątkowość, indywidualność, czy niepowtarzalność występują w zebranym materiale sporadycznie. Z badań wyłania się raczej esencjalistyczna definicja tożsamości: danej raz na zawsze, uświęconej tradycją, nie podatnej na zmianę społeczną, tożsamości, której nie można konstruować, poddawać zwątpieniu i refleksji, permanentnie tworzyć od nowa. Język i „przestrzeń” to istotne źródła tożsamości zbiorowej. Język, o czym piszę w rozdziale czwartym, jest nierozłączny z tożsamością, przede wszystkim dlatego, że jest narzędziem konstruowania narracji biograficznej i opisu świata. To w języku i poprzez język tożsamość się manifestuje. W języku, który służy komunikacji opowiadana jest historia, przekazywane są informacje, upowszechniana jest wiedza, obyczaje i wartości. Język, w jego różnych odmianach jest też instrumentem selekcji, który włącza/wyłącza z grupy etnicznej, czy narodowej, daje poczucie wspólnoty lub doświadczenie segregacji (od innych, szczególnie tych, którzy nie rozumieją słów i kontekstów znaczeniowych). W przestrzeni kulturowej Śląska sytuacje takie często występują i są przedmiotem różnych kontrowersji, humoru, czy niezrozumienia. W języku zdeponowane jest całe bogactwo tradycji, symboli, mitów narodowych. Można go traktować jako źródło tożsamości narodowej, regionalnej, ponieważ w języku dzieje się narodowa narracja, jest opowiadana historia. W ten sposób o języku i tożsamości pisze analizowana prasa. W przypadku tożsamości indywidualnej rola języka jest również istotna. Przede wszystkim ze względu na fakt, że w języku jest opowiadana historia życia, a nawet historia, według której się żyje. Dlatego język codzienny, który służy porozumiewaniu się jest ważny dla 5 6 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat konstruowania tożsamości. O tym w wywiadach mówią przede wszystkim studenci, którzy żyją na pograniczu kulturowym, gdzie używany jest język formalny i język codziennych spraw; język literacki i bogaty swymi śląskimi odmianami język gwarowy. Zdecydowanie rzadziej tożsamość z językiem wiążą badani licealiści. Skojarzenia tożsamość i język występowały sporadycznie. Być może język jest tym oczywistym źródłem konstruowania tożsamości indywidualnej, o którym się nie myśli, a mówi dopiero wtedy kiedy zaczyna być problematyczny w kontekście relacji z osobami należącymi do odmiennych wspólnot komunikacyjnych. W globalnym świecie ważność państw narodowych wydaje się słabnąć. Z drugiej jednak strony obserwowane są ruchy, których celem jest afirmowanie i pielęgnowanie narodowości. Jest to widoczne w analizowanym przeze mnie dyskursie prasowym (rozdział 5) Przywiązanie do przestrzeni rozumiane jest, jako zakorzenienie, związek z grupą narodową/regionalną/etniczną. Narodowy wymiar tożsamości jest zakorzeniony w tradycji modernistycznej. Owo zakorzenienie, przynależność do miejsca było ważną perspektywą myślenia o sobie, o grupie i własnej kulturze. Ponowoczesne wzory myślenia musiały zweryfikować tezę o zakorzenieniu, gdyż stoi ona w sprzeczności z ideą permanentnej mobilności. Narodowość można sobie wybierać. W konsekwencji powstają typy tożsamości niezakorzenionych w tradycyjnie rozumianej przestrzeni organizowanej przez takie formy jak państwo, miasto, region. Globalizacja z kolei homogenizuje przestrzenie tak, że są one bardziej podobne niż wyróżniające. W związku z tym identyfikacje z przestrzenią wydają się być mniej istotne, skoro wszędzie jest podobnie. Ilustrację tej tezy mogą stanowić wyniki badań prowadzonych wśród uczniów. Nieco ponad 1/3 licealistów określiła się poprzez przestrzeń. Dla pozostałej większości istotniejsze (i dostępniejsze) były inne charakterystyki. Referowane badania pokazują jednocześnie, że przestrzeń jest najczęstszym powodem pisania o tożsamości (w analizowanej prasie) oraz jednym z najważniejszym elementów definicyjnych pojęcia (w wypowiedziach studentów). Zarówno prasa, jak i studenci konstruują tożsamości wielopoziomowe, których najważniejszym rdzeniem jest przestrzeń najbliższa. Mimo, że różnie kreślona, od najmniejszego punktu, czyli miasta, po szerzej definiowany region, pozostaje w centrum pozostałych związków tożsamościowych. Na pytanie kto ty jesteś? licealiści XXI wieku już nie odpowiadają Polak (mały). Studenci również mało entuzjastycznie identyfikują się z narodem. Być może jednak w XXI wieku to nie naród, czy państwo stanowią przestrzeń zakorzenienia, a raczej społeczności lokal6 7 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat ne, regiony, czy miasta. A może, zgodnie z prezentowaną typologią Zbyszko Melosika i Tomasza Szkudlarka również zakorzenienie tradycyjne zmieni się na zakorzenienie-wszędzie i nie będzie już stanowiło wyróżniającej charakterystyki? Przenikające się procesy: globalizacja i glokalizacja, zderzanie się kultur oraz inwariantów kulturowych z regułami partykularnymi powodują konieczność reinterpretacji reguł konstruowania tożsamości Zgromadzony materiał empiryczny dobrze ilustruje tę tezę. Badani licealiści interpretują siebie w kontekście pozytywnych cech osobowych. Wartością w lokalnym kontekście pozostaje bycie miłym, koleżeńskim, uczynnym oraz mądrym, dobrym i zaradnym. Studenci wyraźnie koncentrują są na swoich lokalnych światach odnosząc je do globalnej rzeczywistości. Tożsamość definiują jako swoistą nadbudowę osobowości konstruowaną w procesie socjalizacji. Zauważają wpływy kultury globalnej przede wszystkim w obszarze związanym z kulturą (głównie masową) i kulinariami (do rangi symbolu urasta pizza, która jest przykładem globalizacji dla wszystkich grup), jednak swoje tożsamości osadzają w kontekście lokalnym. Badani studenci wyraźnie widzą powiązania i przywiązanie do społeczno-kulturowej przestrzeni własnego środowiska. Indywidualizm, który jest widoczny w wypowiedziach licealistów (definiują siebie za pomocą cech indywidualnych i definiują tożsamość jako osobowość i charakter) oraz studentów jest również konstruowany społecznie. Jest narzucony przez ponowoczesną kulturę, która jednocześnie pozostawia jednostkę bez wsparcia w tym obszarze. Trud poszukiwania i odkrywania siebie utrudniają narzucone przez społeczeństwo role społeczne, kształtowane w procesie socjalizacji. Najwyraźniej widoczne jest to w dyskursie dotyczącym płci. Zgodnie z założeniami (po)nowoczesności płeć miałaby być tą kategorią autoidentyfikacji, która może podlegać procedurom rekonstruowania. Źródłem wiedzy o rolach społecznych i sposobach ich odgrywania jest przede wszystkim rodzina, w dalszej kolejności środowisko lokalne. Rodzina jest tym środowiskiem autoidentyfkacji, w ramach którego odbywa się proces socjalizacji, także religijnej. Rodzina postrzegana jako pełniąca rolę strażniczki tradycji, jest odpowiedzialna za międzypokoleniową transmisję wartości, ale też sprawuje funkcję kontrolną w zakresie religijności. Szczególna rola przypada dziadkom i babciom, którzy mają stać na straży religijności wnuków. W rodzinie odbywa się też przekaz narracji historycznej, opowiada ona swoją historię mikroświata budując przy tym i w takiej perspektywie konstruowane relacje ze światem w skali makro. Patriotyzm regionalny i narodowy to konsekwencja bardziej bądź mniej świadomych rodzinnych narracji tożsamościowych. Wyraźne jest tutaj zróżnicowanie, ze 7 8 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat względu na przestrzeń, w ramach której narracja taka powstaje. Pogranicza sprzyjały powstawaniu specyficznych tożsamości regionalnych. Cieszyńskie „stela” oznacza świat doskonały, spójny swą różnorodnością i wielością, który nie potrzebuje żadnych dodatkowych odniesień. Kosmopolityczny Wrocław opowiada historię narodu (polskiego) w Europie. Studenci z Katowic i Opola pozostają bardziej ambiwalentni konstruując swoją narodowo-regionalną identyfikację poprzez odniesienia wobec innych, nie-swoich, według wzoru: my czyli nie oni. W Katowicach oni to „gorole”, z kolei dla opolskich studentów oni to „Ślązacy” i „Niemcy”. Studenci i licealiści tworząc dyskurs tożsamościowy poruszali się przede wszystkim w sferze prywatnej, można powiedzieć, że domowej. Konstruują go (dyskurs) wokół osobowości, płci, rodziny i religii, która w strefie prywatnej oznacza rytuały religijne realizowane w rodzinnej atmosferze dla podtrzymania rodzinnych tradycji. Tożsamość jako taka słabo zadomowiona jest w przestrzeni pokoleniowego dyskursu. O tożsamości się nie rozmawia, tożsamość się buduje, zawsze w relacji z innymi, kreśląc podział na swoich i obcych. Prezentowane badania pokazują, że badani licealiści i studenci bardziej przywiązani są do kontekstu indywidualnej tożsamości. Punktem odniesienia dla studentów jest też przestrzeń, definiowana społecznie-kulturowo. Analizowana prasa z kolei w ogóle pomija poziom prywatny koncentrując się na poziomie makro i mezzo-strukturalnym. Głównym wątkiem tożsamościowym jest tutaj naród (narodowość). Narracja tożsamościowa odbywa się w języku i o języku, który ten naród miałby stanowić, reprezentować i definiować jego społeczną czy terytorialną przestrzeń. Tożsamość przestrzenna w medialnym dyskursie definiowana jest na poziomie regionalnym, narodowym i ponadnarodowym. W prasie wyraźne są różnice wynikające ze społeczno-kulturowych odmienności śląskich regionów. Tematem najważniejszym w kontekście tożsamości przestrzennej na Śląsku jest kwestia narodowości i języka. Uzyskanie statusu języka przez śląskie dialekty, albo narodu przez Ślązaków otwarłoby nowe możliwości. W prasie wydawanej w miejscowościach, w których odsetek osób deklarujących inną niż polska narodowość jest wysoki śląska tożsamość narodowa konstruowana jest poprzez narracje historyczne, budowanie wspólnoty doświadczeń, odwołania do symboli, przede wszystkim zaś do języka. Z kolei tytuły wydawane w środowiska narodowo homogenicznych koncentrują się na tradycjach i podtrzymywaniu kultury lokalnej mającej swoją ekspresję w różnego rodzaju regionalnych przedsięwzięciach. Regionalnie organizowany medialny dyskurs tożsamościowy toczy się w kontekście śląskiej narodowości, podczas gdy naród i państwo w 8 9 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat odniesieniu do Polski pojawiają się sporadycznie. Jedynie we Wrocławiu prasa plasuje dyskurs tożsamościowy na poziomie narodowoponadnarodowym. Wrocławskie gazety podejmują wątek utraty tożsamości narodowej w zderzeniu z tożsamością europejską. Analizowana prasa bardziej niż badani studenci i licealiści potwierdza tezę o wpływie społeczno-kulturowych właściwości przestrzeni lokalnych i regionalnych na wzory konstruowania tożsamości. Wielość i różnorodność kultur, lub wątpliwości w jednoznacznej ich definicji w przestrzeni społecznej wywołują potrzebę negocjowania tożsamości, która realizuje się w dyskursie tożsamościowym. Narracje tożsamościowe opowiadają historie życia jednostek i społeczności. Tożsamościowe narracje, według których można konstruować projekty własnego życia stają się rezerwuarem zbiorowych i jednostkowych tożsamości. W (po)nowoczesnym, globalnym świecie nowe tożsamości są konstruowane przez społecznych aktorów oraz przede wszystkim przez media ponieważ to one budują i narzucają dominujący model dyskursu tożsamościowego. Źródłem tożsamości pozostają też cechy osobowe, płeć, rodzina, religia, język i zakorzenienie w przestrzeni lokalnej czy regionalnej. Aktorzy indywidualni częściej definiują siebie w kontekście sfery prywatnej. Ważności nadają charakterystykom związanym z cechami osobowościowymi, płcią, rodziną. Media z kolei koncentrują się prze wszystkim na roli i funkcjach narodowości i języka. 9 10 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat 5. OMÓWIENIE POZOSTAŁYCH OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH Na mój dorobek naukowy1 składają się 2 autorskie monografie, 3 książki pod redakcją oraz 6 tomowy cykl pokonferencyjny pt. „Oblicza humoru”, 15 artykułów w czasopismach naukowych (z czego 12 po doktoracie), 43 rozdziały w monografiach i artykuły w pracach zbiorowych (z czego 34 po doktoracie) oraz kilka tekstów popularnonaukowych, hasło słownikowe, oraz tłumaczenia (dwóch tekstów w zbiorze pt. Metody badań jakościowych, Denzin, Lincoln). Uczestniczyłam w 47 konferencjach naukowych, w tym 13 zagranicznych. Organizowałam konferencje naukowe (w tym 3 międzynarodowe). Brałam udział w kilku grantach finansowanych przez KBN/NCN, Visegrad Found oraz w badaniach ze środków własnych Instytutu Socjologii UJ. Zgromadziłam około 300 punktów za publikacje po doktoracie. Moje zainteresowania naukowe i prowadzone prace badawcze koncentrowały się wokół tematów, które pozornie odległe mają jednak wspólne cechy. Procesy socjalizacji (i wychowania) – w rodzinie, w szkole, w środowisku lokalnym, a także poprzez media są tymi czynnikami, które budują nasze postrzeganie świata, bliskiego otoczenia społecznego i samego siebie. W tych procesach konstruowane są tożsamości i ich różnorodne typy, które składają się na bergerowską i luckmannowską wiedzę potoczną organizującą nasze doświadczenie (konstruowanie) rzeczywistości społecznego świata. Oś tematyczną, wokół której się poruszałam wyznaczają dwa pojęciaproblemy: tożsamość i komunikacja społeczna ujmowane jako kategorie dyskursu medialnego. Nakreślają one ramy realizowanych przeze mnie socjologicznych badań problemów: edukacji, rodziny, humoru, zdrowia i niepełnosprawności oraz energetyki. Humor: Chronologicznie pierwszy był humor. Na temat humoru studenckiego pisałam pod kierunkiem prof. Mariana Niezgody pracę magisterską (Socjologiczna analiza humoru studenckiego). Angażowałam się w działalności International Society for Humor Studies, a także wymyśliłam i zorganizowałam I Festiwal Humoru (w 2005 roku i współorganizowałam kolejne konferencje (rezultatem jest 6 tomów prac zbiorowych, pt. „Oblicza Humoru”, których jestem współredakto- Pełna lista publikacji, konferencji i grantów, w których uczestniczyłam znajduje się w załączniku 1 10 11 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat rem). W pracy magisterskiej podejmowałam zagadnienia związane ze specyfiką humoru studenckiego. Pokazywałam różnice w odbieraniu śmieszności przez studentów różnych kierunków studiów („humaniści” vs „ścisłowcy”). Wyniki badań zaprezentowałam na międzynarodowej konferencji organizowanej przez International Society for Humor Studies w Chicago (lipiec 2002). Podejmowane później przeze mnie badania nad humorem, szczególnie tzw. humorem etnicznym pokazywały ważną rolę humoru w budowaniu tożsamości (w tym przypadku narodowej/etnicznej). Dowcipy językowe w obszarach, na których żyją różne narody/grupy etniczne są narzędziem, za pomocą którego kreśli się podział na my i oni. Oni, to ci, z których można się śmiać a nawet wyśmiewać. Wspólnota śmiechu związana jest również z posiadaniem klucza semantycznego do rozumienia śmieszności dowcipu 2. Pokazywałam również, że humor może być narzędziem perswazji, jak to się dzieje, na przykład w polityce. Dowcipy opowiadane w czasach PRL były konstruowane przeciwko władzy 3. Pełniły wiele społecznych funkcji od najbardziej oczywistej rozrywkowej poprzez integracyjną, wspólnototwórczą, po psychologiczną (były tzw. wentylem bezpieczeństwa pozwalających rozładować emocjonalne napięcia o społecznym zasięgu). Podobnie teraz w czasach kiedy za opowiadanie dowcipów politycznych nie grozi więzienie dowcipy (kawały słowne często konstruowane są według tego samego schematu co w okresie PRLu) wykorzystywane są w walce politycznej4. W 2012 roku International Society for Humor Studies organizowało swoją doroczną konferencję w Krakowie. Dla uczestników konferencji przygotowaliśmy tom „Polish humor. Humor and Culture”5 prezentujący i opisujący specyfikę humoru polskiego. Opublikowałam Maria Świątkiewicz-Mośny, 2009, Humor na granicy, Portret Czechów i Polaków w zwierciadle dowcipów słownych, w: W. Świątkiewicz, M. Świątkiewicz-Mośny, W. Ślęzak-Tazbir, Oblicza humoru, t. 3; Maria Świątkiewicz-Mośny, 2012, Regional humour of Upper Silesia w: Polish humour. Humour and Culture. Dorota Brzozowska, Władysław Chłopicki (red), Tertium Society for the Promotion of Language Studies, s. 535-542. 3 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2012, Political humour in the period of PRL, w: Polish humour. Humour and Culture. Dorota Brzozowska, Władysław Chłopicki (red.), Tertium Society for the Promotion of Language Studies, Kraków, s. 425-436. 4 Maria Światkiewicz-Mośny, 2007, Chichot z polityka. Rola humoru w dyskursie politycznym. W: Media a polityka, M. Szpunar (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2007, s. 207-223. 5 Dorota Brzozowska, Władsław Chłopicki (red), 2012, Polish humour. Humour and Culture. Tertium Society for the Promotion of Language Studies, Kraków. 2 11 12 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat dwa artykuły do tego opracowania6. Ze względu na duże zainteresowanie tom został przetłumaczony na język polski i wydany w 2014 roku. Edukacja: Innym obszarem mojej aktywności badawczej były socjologiczne konteksty edukacji. Byłam członkiem zespołu grantowego „Społeczne skutki reformy oświaty”7 . W ramach grantu zajmowałam się dwoma kwestiami. Pierwszą z nich były skutki reformy edukacji dla rynku pracy8. Postawiłam tezę, że szkoła rozwija wiele umiejętności oferując rozmaite przedmioty potrzebne na rynku pracy (np. języki obce, przedsiębiorczość, informatykę), jednak zaniedbuje kompetencje miękkie, jak np. umiejętności współpracy, skuteczna komunikacja. Drugim tematem realizowanym w ramach grantu były wizerunek szkoły i nauczycieli w serialach telewizyjnych9. Wychodząc z założenia, że telewizja nie tylko odtwarza, ale też kreuje społeczne rzeczywistości pokazałyśmy (z dr Aleksandrą Wagner) jakie modele szkoły obecne są w najpopularniejszych serialach telewizyjnych. Z edukacją związane były dwa inne granty i projekty badawcze, w których uczestniczyłam. Pierwszy z nich związany był z projektem dydaktycznym, w ramach którego na Uniwersytecie Jagiellońskim gościli studenci z Uniwersytetu w Nijmegen (Holandia). Pytanie, które postawiłyśmy (razem z dr A. Wagner) dotyczyło komunikacyjnych uwarunkowań mobilności studentów10. Porównywałyśmy strukturę komu- Maria Świątkiewicz-Mośny, 2012, Political humour in the period of PRL, w: Polish humour. Humour and Culture. Dorota Brzozowska, Władsław Chłopicki (red.), Tertium Society for the Promotion of Language Studies. Kraków, s. 425-436 oraz Maria Świątkiewicz-Mośny, 2012, Regional humour of Upper Silesia w: Polish humour. Humour and Culture. Dorota Brzozowska, Władysław Chłopicki (red.), Tertium Society for the Promotion of Language Studies, Kraków, s. 535-542. 7 Społeczne skutki reform oświaty, grant 1HOZE 039:30, 2007-2009, kierownik: dr hab. Marian Niezgoda, prof. UJ). 8 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2011, Szkoła a rynek pracy, w: Społeczne skutki zmiany oświatowej w Polsce, M. Niezgoda (red.), WUJ, 2011, s. 99-106. 9 Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner, 2011, Wizerunek szkoły i nauczyciela w polskich serialach, w: Społeczne skutki zmiany oświatowej w Polsce, M. Niezgoda (red.), WUJ. Kraków, s. 249-274. Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner, 2011, Wizerunek nauczyciela i szkoły w polskich serialach telewizyjnych, w: M. Niezgoda (red.), Społeczne skutki zmiany oświatowej w Polsce, WUJ. Kraków, s.249-274. 10 Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner, 2009, Komunikacyjne uwarunkowania mobilności studentów. Eksploracja przypadków Uniwersytetu Jagiellońskiego, Radboud Universi6 12 13 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat nikacyjną na Uniwersytecie w Nijmegen oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim i próbowałyśmy wskazać, które strategie sprzyjają mobilności studentów. Studenci z Holandii brali również udział w projekcie tożsamościowym [badania porównawcze dotyczące rozumienia pojęcia „tożsamość” oraz definiowania siebie (test 20 stwierdzeń)] 11 . Drugi projekt związany z edukacją na poziomie wyższym to Bilans Kapitału Ludzkiego. W ramach projektu byłam odpowiedzialna za przygotowanie wytycznych do metodologii badania szkół wyższych (razem z dr Magdalena Jelonek). Polska szkoła jest w permanentnej reformie. Kolejne rządy wprowadzają bardziej i mniej fundamentalne zmiany. Największe kontrowersje w ostatnim czasie wywołał pomysł obniżenia wieku szkolnego. Analizą medialnego dyskursu na ten temat zajęłam się w tekście „Źle, źle wszystko źle” – o reformowaniu polskiej szkoły. Analiza materiałów prasowych dotyczących zmian w oświacie w 2012 roku”12. Rodzina: Kolejnym podejmowanym przeze mnie tematem badań jest problematyka rodziny. W latach 2004-2006 koordynowałam prace polskiego zespołu biorącego udział w projekcie pt. „Modern family in transition in the Visegrad Countries”. Prowadziliśmy badania porównawcze dotyczące współczesnej rodziny, jej struktury, wartości, kapitału kulturowego i materialnego w Polsce, Czechach, na Słowacji i na Węgrzech. Efektem prac tego zespołu jest książka pod redakcją Z. Benko „Tradition and modernity in the life-style of the families of the Visegrad countries”, zrealizowana w ramach projektu finansowanego przez Standard Grant by International Visegrad Fund. No. 10049- ty Nijmegen (Holandia) i Uniwersytetu Konstantina Filozofa w Nitrze (Słowacja). Zeszyty WSZIB, Kraków. 11 Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner, 2013, Student, czy Holender? Wzory definiowania tożsamości przez studentów polskich i holenderskich, w: Rzeczywistość wielokulturowa, L. Dyczewski, K. Jurek (red.), Wydawnictwo KUL. Lublin, s. 9-22. ISBN 978-83-7702-6793, Centrum Europejskie Natolin ISBN 978-83-62818-13-6. 12 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2014, Źle, źle wszystko źle – o reformowaniu polskiej szkoły. Analiza materiałów prasowych dotyczących zmian w oświacie w roku 2012, w: Współczesna szkoła w następstwie przemian społeczno-kulturowych. Studia i refleksje socjopedagogiczne, Agata Rzymełka-Frąckiewicz (red.), Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń, s. 31-41. 13 14 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat 2006-IVF, w której znalazły się dwa teksty mojego autorstwa.13 Część badań, za którą byłam odpowiedzialna dotyczyła wzorów spędzania wolnego czasu oraz edukacji i wykształcenia badanych rodzin. Polska grupa wydała też swoją książkę pod redakcją Wojciecha Świątkiewicza „Rodzina w sercu Europy”. Również w tej książce są dwa moje teksty.14 Pierwszy z nich podejmuje kwestię dziedziczenia zawodu (co na Górnym Śląsku, gdzie prowadzono badania było częstym wzorem ścieżki edukacyjnej) oraz wybierania tzw. nowych zawodów. Drugi z tekstów dotyczy rodzinnych sposobów spędzania wolnego czasu. Udział w grancie dotyczącym rodziny ale też dydaktyczne zaangażowanie w kurs socjologia rodziny (jeszcze jako doktorantka prowadziłam dla studentów socjologii Instytutu Socjologii UJ ćwiczenia do wykładu prof. Lucjana Kocika, a po mojej obronie i przejściu Profesora na emeryturę prowadziłam wykład: socjologia rodziny) zainspirował mnie do zorganizowania sesji o tematyce rodzinnej w trakcie XIV Ogólnopolskiego Zjazdu PTS w Krakowie w roku 2010. Efektem prac tej sesji jest książka opublikowana pod moją redakcją pt. „Rodzina: kondycja i przemiany”, WUJ. 2011. Rodzina jest źródłem tożsamości i miejscem jej budowania. Prowadzone w ramach grantu Konstruowanie nowych tożsamości 15 badania pokazują, że „miejsce rodziny w tożsamościowym konstrukcie jest istotne i ważne, a nawet tak oczywiste, że nie zawsze do końca uświadomione i nazwane”16. Badani przeze mnie licealiści nieczęsto kojarzyli tożsamość z rodziną, jednak opisując siebie odwoływali się zazwyczaj do ról i więzi rodzinnych. Maria Świątkiewicz-Mośny, 2007, Free time and participation in culture. W: Tradition and modernity in the life-style of the families of the Visegrad countries, Z. Benko (red.), SzegedKatowice-Hradec Kralove-Nitra, Szeged, s. 223-228 oraz Education. W: Tradition and modernity in the life-style of the families of the Visegrad countries, Z. Benko (red.), Szeged-KatowiceHradec Kralove-Nitra. Szeged, s. 217-222. 14 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2009, Sztrykowanie czy surfowanie? Rodzinne sposoby spędzania wolnego czasu. w: Rodzina w sercu Europy, W. Świątkiewicz (red.), Katowice, s. 114.-127 oraz Górnik czy webmaster? Podgrzewanie aspiracji edukacyjnych czy dziedziczenie zawodu po rodzicach?, w: Rodzina w sercu Europy, W. Świątkiewicz (red.), Katowice, s. 128-146. 15 Konstruowanie nowych tożsamości. Socjologiczne studium definiowania tożsamości indywidualnych i zbiorowych w warunkach globalizacji. Grant habilitacyjny nr 4603/B/H032011/40 16 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2013, Rodzina jako element definiowania siebie, Roczniki Nauk Społecznych KUL , 41, t. 4, s. 9-26. 13 14 15 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat Zdrowie i niepełnosprawność: Niepełnosprawność, albo szerzej socjologia zdrowia i choroby były ważnym wątkiem mojego doktoratu. Próbowałam pokazać mechanizmy stygmatyzacji i autostygmatyzacji na przykładzie kobiet z zespołem Turnera. Inspiracją do podjęcia tej tematyki była współpraca z dr hab. Wacławem Jeżem ze Śląskiej Akademii Medycznej (obecnie Śląski Uniwersytet Medyczny) w Katowicach. Dr hab. W. Jeż, jako ginekolog i endokrynolog, prowadził badania medyczne dotyczące zespołu Turnera, a ja byłam odpowiedzialna za przygotowanie części psychologicznej i społecznej (wraz z prof. Wojciechem Świątkiewiczem). Psychospołeczne konsekwencje zespołu Turnera były zaprezentowane na International Congress of Gynecological Endocrinology we Wrocławiu (2002) a także później w Polish Journal of Environmental Studies17. Konsekwencją zespołu Turnera są stygmaty jawne (niskorosłość, płetwiasta szyja, dysplastyczne paznokcie) i ukryte (bezpłodność). Diagnoza medyczna staje się początkiem procesu stygmatyzacji (nabywania nowej tożsamości), który wzmacniany jest przez autostygmatyzację. Ważną rolę odgrywają grupy wsparcia, które z jednej strony dają poczucie przynależności, bezpieczeństwa i zrozumienia, z drugiej nierzadko powodują izolację i zamknięcie. Istotna jest też możliwość wymiany informacji, także tych medycznych. W przypadku rzadkich problemów zdrowotnych (zespołem Turnera jest dotkniętych w Polsce według różnych szacunków ok. 7-10 tys. kobiet) ważną rolę odgrywa Internet, który staje się kopalnią informacji. Oprócz artykułów medycznych (autoryzowanych i nieautoryzowanych) wiedzę można czerpać ze stron stowarzyszeń, stron domowych użytkowników, czy np. blogów. W internecie funkcjonują też grupy wsparcia (przed 2006 rokiem kiedy przygotowywałam rozprawę fora internetowe były tą przestrzenią, w której grupy wsparcia funkcjonowały, dzisiaj możliwe jest wykorzystanie również portali społecznościowych). Pamiętniki internetowe i fora dyskusyjne funkcjonujące w wirtualnej rzeczywistości okazują się być ważnym źródłem wiedzy na temat rzadkich Wacław Jeż, Wojciech Świątkiewicz, Maria Świątkiewicz-Mośny, 2007, Women with Turner Syndrome – sociological study". Polish Journal of Environmental Studies, Vol. 16, No 5C, Part I 2007, Hard Olsztyn 191-200, ISSN 1230-1485. 17 15 16 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat problemów zdrowotnych, ale przede wszystkim stają się narzędziem radzenia sobie z odmiennością18. Społeczno-kulturowe odmienności wynikające z wady genetycznej są też tematem mojej autorskiej książki „Tożsamość napiętnowana”19. Pokazuję w niej w jaki sposób psychospołeczne mechanizmy stygmatyzacji i autostygmatyzacji konstruują tożsamość napiętnowaną oraz prezentuję strategie radzenia sobie ze stygmatem. Istotnym momentem w biografii osób napiętnowanych jest moment diagnozy (naznaczenia). Przybiera on formę rytuału przejścia. Diagnoza medyczna staje się zalążkiem nowej tożsamości, wokół której reintegruje się osobowość stygmatyzowanego aktora. Nie bez znaczenia pozostaje również proces autonaznaczenia, definiowanie siebie w kontekście choroby. W kręgu moich zainteresowań pozostaje również socjologiczna problematyka zdrowia. W 2014 roku brałam udział w konferencji pt. „Komunikowanie o zdrowiu”, organizowanej przez Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ, podczas której przedstawiłam referat „Transplantacji tak – ale jak?/Komunikowanie o medycynie transplantacyjnej w mediach/”. Uczestniczyłam również w pracach zespołu dr Doroty Żuchowskiej przygotowujących projekt badawczy na temat niepełnosprawności („Nic o nas bez nas” – ku emancypacji osób niepełnosprawnych jako strategii nowego modelu polityki społecznej). Energia: Mieszkając na Górnym Śląsku trudno nie podejmować refleksji nad kwestiami energetycznymi. Tym bardziej, że realizowane projekty badawcze („Modern family in transition in the Visegrad Countries”) i ekspertyzy („Katowice miasto i jego mieszkańcy”, „Sosnowiec miasto i jego mieszkańcy”) potwierdzają rolę kopalni oraz górnictwa w kreowaniu społecznego wizerunku regionu. Maria Świątkiewicz-Mośny, Blogi – autoprezentacja i sposób na odmienność, w: Niepełnosprawni i Rehabilitacja, kwiecień-czerwiec 2007, rok VII, Instytut Rozwoju Służb Społecznych, PL ISSN 1642-1981, indeks 374202, s. 34-49, Maria Świątkiewicz-Mośny, 2005, WWW.niepełnosprawani.pl. O wykorzystaniu możliwości Internetu w radzeniu sobie z niepełnosprawnością. Auxilium Sociale nr 3/4 2005, ISSN 1428-3751, s. 197-206. 19 Maria Świątkiewicz-Mośny, 2010, Tożsamość napiętnowana. Zakład Wydawniczy NOMOS. Kraków. ISBN 978-83-7668-031-0. 18 16 17 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat Podejmowane wraz z dr Aleksandrą Wagner badania dotyczą przede wszystkim dyskursu medialnego na temat energii w Polsce. Prezentowane w polskich mediach kwestie energetyczne są rozważane zazwyczaj w kontekście politycznym, lub politycznoekonomicznym. Rzadziej odnoszą się do codzienności 20. Również język, którym media się posługują przedstawiając kwestie związane z energetyką może nie być zrozumiały dla społecznych aktorów, którzy nie są ekspertami w tym temacie. Z drugiej strony to właśnie społeczności lokalne oraz ich mieszkańcy muszą mierzyć się z nowymi inwestycjami energetycznymi takimi jak np. farmy wiatrowe. Daje to przestrzeń dla debat i partycypacji społecznej. Jak pokazują realizowane przez nas badania21 media mogłyby pełnić rolę forum, na którym byłby przedstawiany i dyskutowany wspólny namysł nad sposobami rozwiązań problemów energetycznych społeczności lokalnych. Od 2012 jestem członkiem zespołu badawczego (kierowanego przez dr A. Wagner), który realizuje grant Media jako płaszczyzna deliberacji 22 . Zadanie jakie sobie stawiamy, polegają na ukazaniu, na przykładzie problemów energetyki w Polsce roli mediów we wspieraniu procesów deliberacji i partycypacji społecznej. W ramach tego projektu przygotowałam 4 raporty cząstkowe. W fazie redakcyjnej jest również książka omawiająca wyniki przeprowadzonych badań. Istotną konsekwencją grantu jest rozwijanie w Polsce socjologii energii. Służy temu zorganizowana przez nas, w Instytucie Socjologii UJ (we współpracy z ESA, ISA i PTS) międzynarodowa konferencja na temat: Energy transition as societal tranformation. Chalanges for the present and the future, w czerwcu 2014 roku w Krakowie. Maria Świątkiewicz-Mośny, Aleksandra Wagner, 2012, How much energy in energy policy? The media on energy problems in developing countries (with the example of Poland). Energy Policy 50 (2012) ss. 383–390. 21 Badania realizowane w ramach grantów z badań własnych Instytutu Socjologii UJ, a także „Media jako płaszczyzna deliberacji – analiza wzorów dyskursu publicznego”. 22 Media jako płaszczyzna deliberacji- analiza wzorów dyskursu publicznego na przykładzie kluczowych problemów energetyki w Polsce: budowy elektrowni jądrowej, eksploatacji gazu łupkowego i energetyki wiatrowej. 2012- 2015, grant NCN nr UMO- 2011/03/D/HS6/05874. 20 17 18 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat Prowadzone przeze mnie badania naukowe w obszarze szeroko zdefiniowanego komunikowania społecznego, tożsamości, socjologii rodziny, zdrowia i edukacji znajdują odzwierciedlenie w mojej aktywności dydaktycznej i eksperckiej. Najważniejszą częścią mojej pracy dydaktycznej w Instytucie Socjologii UJ jest rozwijanie specjalizacji komunikowanie społeczne. Specjalizacja powstała w 2008 roku i jest najczęściej wybieraną specjalizacją w Instytucie Socjologii UJ. Autorski projekt (wspólnie z dr A. Wagner) proponuje studentom zindywidualizowaną ścieżkę kształcenia, wielowymiarową analizę zjawisk i procesów komunikowania w różnych sferach życia codziennego. Mocnymi stronami specjalizacji jest oprócz podbudowy teoretycznej duża ilość warsztatów, laboratoriów i projektów realizowanych we współpracy z zewnętrznymi ekspertami i organizacjami. Studenci uczą się wykorzystywać zdobytą wiedzę w praktyce. W ramach specjalizacji prowadzę konwersatorium i warsztaty z komunikowania międzykulturowego, komunikowania w społeczności lokalnej, konwersatorium z procesów grupowych, które jest kontynuacją i rozwinięciem mikrosocjologii (realizowanej na I stopniu studiów) oraz warsztaty kultura gestu i słowa. Dla studentów specjalizacji realizujemy również innowacyjny projekt mobilnej pracowni komunikacyjnej pod nazwą LoKOMoTYWA (lider-komunikacja-inicjatywa). Program specjalizacji został doceniony dwukrotnie w konkursie Rektora UJ, pt. Ars Docendi (2011 i 2015 roku). W Instytucie Socjologii UJ prowadziłam też ćwiczenia do wykładu prof. Mariana Niezgody z socjologii wychowania i edukacji oraz do wykładu prof. Lucjana Kocika z socjologii rodziny. Po uzyskaniu doktoratu oraz wygraniu konkursu i zatrudnieniu na stanowisku adiunkta prowadzę wykłady obu tych kursów, a także kanoniczny kurs Mikrosocjologii. Oprócz zajęć dla studentów socjologii IS UJ zostało mi również zlecone prowadzenie wykładu z socjologii wychowania dla studentów pedagogiki w Instytucie Pedagogiki UJ. Dla studentów pedagogiki prowadziłam także w latach 2011-2015 seminarium magisterskie. Pracy dydaktycznej i naukowej towarzyszy też zaangażowanie organizacyjne. W latach 2007-2010 byłam kierownikiem studiów nie18 19 Maria Świątkiewicz-Mośny, autoreferat stacjonarnych II stopnia i niestacjonarnych I stopnia. Od 2012 roku jestem koordynatorem specjalizacji komunikowanie społeczne. Byłam przedstawicielem adiunktów w Radzie Instytutu Socjologii oraz w Radzie Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wielokrotnie uczestniczyłam w pracach Komisji rekrutacyjnej na studia II stopnia oraz w pracach Komisji egzaminacyjnych: licencjackich i magisterskich: w roli recenzenta prac lub promotora. Wiedzę z zakresu komunikowania społecznego wykorzystuję także w obszarach związanych z popularyzacją nauki (np. wykłady na Uniwersytecie Dzieci), jak również do prowadzenia warsztatów i szkoleń dla organizacji społecznych i firm komercyjnych. 19
