Catching up with Tomorrow

NAGRODA LITERACKA IM. JANA MICHALSKIEGO
SELEKCJA 2010
Paweł Sanajew
Pochowajcie mnie pod podłogą
Głównymi bohaterami powieści są: Sasza, ośmioletni chłopiec, wątły i chorowity ; Nina
jego babcia, z którą mieszka, kobieta z charakterem, dawna aktorka; dziadek, który nie
ma prawa jej się sprzeciwiać; matka, której zabrano dziecko, persona non grata w tym
domu, i jej kochanek-artysta. Postacie drugoplanowe : lekarze, pielęgniarki, rodzice
uczniów.
Sasza opisuje nam swoje codzienne życie, w którym absurd łączy się z dramatem i
burleską. To Nina zabrała dziecko matce, swojej jedynej córce, uważając, że ta nie jest
w stanie zająć się jego wychowaniem, bo żyje z artystą. Ten ostatni określany jako
karzeł-krwopijca i podejrzewany, że chce otruć całą rodzinę, żeby wprowadzić się do
jej mieszkania, ma zakaz wstępu do dziadków. Matka jest tolerowana i czasem
odwiedza syna a przy okazji każdej jej wizyty babka snuje insynuacje pod adresem
córki, prowokuje ją i lży. Każde odwiedziny, na które chłopiec czeka z utęsknieniem,
kończą się awanturą i obelgami. Dziecko ucieka więc w swój świat.
Nina przytłacza chłopca przesadną i patologiczną miłością. Zabrania mu się pocić.
Każe nosić wełniane kalesony, zabrania kontaktów z kolegami i odcina od świata
zewnętrznego. Jest jej wyłączną własnością, przenosi na niego własne lęki. Karmi go
wyłącznie papkami, całe pożywienie przerabia na purée, bojąc się ości i pestek.
Dziecko cierpi na różne choroby, po części prawdziwe, lecz również inne,
zdiagnozowane przez babkę, która faszeruje go lekarstwami i prowadza do ośrodka
zdrowia, do homeopaty, pneumologa i alergologa, a do domu przychodzi z wizytą
pielęgniarka. Sasza musi znosić częste lewatywy i wciąż jest poddawany najróżniejszym
badaniom. Nina ma wówczas okazję, by rozwodzić się nad swoją poświęconą dla
wnuka karierą, głupotą córki i egoizmem męża. Przy okazji Sanajew daje nam kilka
detali na temat współczesnej historii Rosji i moskiewskiego społeczeństwa
postkomunistycznego
uprzywilejowaniem
z
ukrytą
funkcjonariuszy,
korupcją,
reminiscencjami
nadużyciami
psychiatrii,
z
gułagów,
utrwalonymi
w
przeszłości zachowaniami.
W powieści jest kilka niezapomnianych scen: epizod kąpieli lub kłótnia małżeńska
między dziadkami to momenty, które przejdą do antologii.
1
Postać Niny wyróżnia się rynsztokowym językiem. Babcia w mistrzowski sposób
posługuje
się
obelgą,
szyderstwem,
przekleństwem,
«łajdak»
jest
jeszcze
najłagodniejszym epitetem pod adresem Saszy. Nie ma sensu wyliczać tutaj szkód
takiego wychowania. Chłopiec wie jedno, bo słyszał to wiele razy : « zgnije w środku w
wieku szesnastu lat ». Zachęcająca perspektywa !
Paweł Sanajew, rocznik 1969, uznany rosyjskim filmowiec, pochodzi z rodziny sławnych
aktorów. Jego książka od początku cieszyła się w Rosji wielkim powodzeniem.
Dostrzeżono w niej nowy interesujący głos w rosyjskiej literaturze.
Szczególnie podkreślano oryginalność języka, zwłaszcza obrazowy i kwiecisty język
Niny. Powieść ta jest doskonałym przykładem trudności przekładu literackiego, stąd
też wysunięcie jej kandydatury do Nagrody im. Jana Michalskiego. Przełożenie takiego
tekstu na obcy język jest pewnego rodzaju wyczynem.
Vera Michalski-Hoffmann
Przewodnicząca jury
Paweł Sanajew
Pochowajcie mnie pod podłogą
Powieść
Wyd. PIW 2009
2