Pobierz PDF - Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we

Pobierz PDF - Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we

PRACE ORYGINALNE
Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 3, 293–298
ISSN 2082-9876
© Copyright by Wroclaw Medical University
Robert Dudkowiakb–d, f, Elżbieta Poniewierkaa, c–f
Analiza stanu odżywienia osób po 65. roku życia
hospitalizowanych na oddziale gastroenterologicznym
Analysis of the Nutritional Status of People over 65 Years old
Hospitalized in a Gastroenterology Department
Zakład Dietetyki, Katedra Gastroenterologii i Hepatologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich
we Wrocławiu
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – analiza i interpretacja danych;
D – napisanie artykułu; E – krytyczne recenzowanie artykułu; F – zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu;
G – inne (opracowanie statystyczne, zebranie piśmiennictwa)
Streszczenie
Wprowadzenie. Następstwem zachodzących obecnie zmian demograficznych jest powiększanie populacji osób
starszych. Wraz z wiekiem zwiększa się liczba osób chorych, hospitalizowanych lub przebywających w zakładach
opieki długoterminowej. Istotnym elementem postępowania diagnostyczno-terapeutycznego powinna być ocena
stanu odżywienia. Przeprowadzone pomiary antropometryczne oraz analiza podstawowych badań laboratoryjnych
powinny służyć identyfikacji osób niedożywionych oraz z nadwagą i otyłością.
Cel pracy. Ocena stanu odżywienia osób po 65. roku życia hospitalizowanych z powodu objawów ze strony układu
pokarmowego.
Materiały i metody. Analiza dokumentacji medycznej 264 pacjentów oddziału gastroenterologicznego (173 kobiet
i 91 mężczyzn) wieku 65–95 lat. Z badania wykluczono osoby z: przewlekłymi chorobami wątroby i trzustki,
nieswoistymi zapaleniami jelit, zmianami złośliwymi oraz poważnymi chorobami internistycznymi. W analizie
uwzględniono wskaźniki antropometryczne (masę ciała, wzrost, wskaźnik masy ciała (BMI) i obwód talii) oraz
wyniki podstawowych badań laboratoryjnych (morfologii krwi obwodowej, glikemii na czczo i lipidogramu).
Wyniki. Wskaźnik BMI w zakresie normy stwierdzono u 40,9% seniorów. U 57,2% kobiet i 49,5% mężczyzn masa
ciała była zbyt duża. Średnia wartość BMI wynosiła 26,1 kg/m2 u kobiet i 25,5 kg/m2 u mężczyzn. BMI < 18,5
zaobserwowano u 12 osób. Obwód talii zmierzono u 122 seniorów i u 77% pomiar wskazywał na występowanie
otyłości brzusznej. Wartość obwodu talii związaną ze zwiększonym ryzykiem powikłań metabolicznych otyłości
stwierdzono u 37 kobiet i 20 mężczyzn. Całkowita liczba limfocytów była prawidłowa u 152 pacjentów, a cechy niedożywienia stwierdzono u 114 seniorów. Stężenie hemoglobiny było prawidłowe u 64,7% osób. Obniżona wartość
hemoglobiny i liczby erytrocytów przeważała u mężczyzn (odpowiednio 59,3% i 47,3%). Podwyższone wartości
glikemii na czczo zaobserwowano u 77 kobiet i 39 mężczyzn, spośród których 63,7% wymagało poszerzenia diagnostyki w kierunku cukrzycy. Stężenie cholesterolu całkowitego ≥ 190 mg/dl dotyczyło 153 osób. Nieprawidłowe
wartości cholesterolu HDL stwierdzono u 25,8%, a cholesterolu LDL u 51,5%. Stężenie triglicerydów ≥ 150 mg/dl
zaobserwowano u 68 seniorów.
Wnioski. Ponad połowę badanych (54,5%) stanowiły osoby z nadwagą i otyłością. Uzyskane wyniki badań dowodzą, że również zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej stanowią istotny problem i dotyczyły znacznego odsetka badanej populacji. Należy mieć na uwadze, aby zawsze dokonać rozpoznania pacjentów z niedożywieniem, co ułatwia wprowadzenie właściwego leczenia (Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 3, 293–298).
Słowa kluczowe: stan odżywienia, ludzie starsi, parametry antropometryczne, lipidogram, niedożywienie.
Abstract
Background. The consequence of current demographic changes is the rising elderly population. Number of sick
people who were hospitalized or residing in long-term care increases with age. Assessment of nutritional status
should be an important element of diagnostic and therapy. Anthropometric measurements and analysis of basic
laboratory tests should be used to identify people with malnutrition and overweight and obesity.
294
R. Dudkowiak, E. Poniewierka
Objectives. Analysis of the nutritional status of people over 65 years old hospitalized with symptoms of the digestive system.
Materials and Methods. The study group consisted of 264 patients (173 women and 91 men) of gastroenterology
department, aged 65–95 years. People with chronic liver and pancreas disease, with inflammatory bowel disease,
malignant changes and the relevant internal diseases were excluded. The analysis included anthropometric parameters (weight, height, body mass index (BMI) and waist circumference) and the results of elementary laboratory
tests (blood cell count, fasting glucose test and lipids).
Results. BMI in the normal range was observed in 40.9% of seniors. In 57.2% of women and 49.5% men weight was
too high. Mean BMI was 26.1 kg/m2 in women and 25.5 kg/m2 in men. BMI <18.5 was found in 12 patients. Waist
circumference was measured in 122 elderly, 77% of them had abdominal obesity. The value of waist circumference
associated with an increased risk of metabolic complications of obesity was found in 37 women and 20 men. The
total lymphocyte count was correct in 152 patients and malnutrition was found in 114 seniors. The hemoglobin
level was normal in 64.7% of people. Decreased hemoglobin level and red blood cell count predominated in men
(59.3% and 47.3%). Elevated fasting glucose levels were observed in 77 women and 39 men, of whom 63.7% required
further evaluation for diabetes. The total cholesterol level ≥ 190 mg/dl was observed in 153 people. Improper values
of HDL-cholesterol level and LDL-cholesterol level were found in 25.8% and 51.5% of patient, respectively. The
triglycerides level ≥ 150 mg/dl was observed in 68 seniors.
Conclusions. More than half of the respondents (54.5%) were overweight and obese. Our results show that the
disorders of carbohydrate and lipid metabolism are an important issue and related to a significant percentage of
the examined population. Patients with malnutrition, although in the minority, they should always be identified in
order to introduce appropriate treatment (Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 3, 293–298).
Key words: nutritional status, the elderly, anthropometric parameters, lipids, malnutrition.
Starzenie się społeczeństwa jest obecnie istotnym problemem demograficznym. Zmiany populacyjne zachodzące na całym świecie, a w szczególności w krajach Zachodniej Europy przyczyniają
się do znacznego powiększania populacji starszych
osób. Liczba osób w wieku 65–79 lat istotnie się
zwiększyła od 2000 r. i zgodnie z prognozami będzie się zwiększać do 2050 r., kiedy to 30% europejskiego społeczeństwa będą stanowić osoby po
65. roku życia [1]. Wraz z wiekiem zwiększa się
liczebność chorych na przewlekłe choroby metaboliczne (choroby układu sercowo-naczyniowego,
cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby
neurozwyrodnieniowe) oraz nowotwory [2]. Osoby
starsze stanowią i będą stanowić znaczny odsetek
hospitalizowanych pacjentów. Przeprowadzenie
w czasie hospitalizacji oceny stanu odżywienia jest
ważnym elementem postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Umożliwia rozpoznanie pacjentów z nadmierną masą ciała (nadwaga i otyłość),
a w szczególności osób niedożywionych. Niedożywienie jest szczególnie częste wśród starszych,
przewlekle chorych osób, przebywających w szpitalach i placówkach opiekuńczo-leczniczych [3].
Udowodniono, że niedożywienie wywiera istotny
wpływ na zwiększenie chorobowości, wydłuża
czas pobytu w szpitalu i prowadzi do zwiększenia
kosztów leczenia. Niedożywienie wśród starszych
osób jest następstwem niedostatecznego pokrycia
zapotrzebowania energetycznego oraz zaburzeń
procesów trawienia i wchłaniania, prowadzi do
niedoborów białkowo-energetycznych oraz makro- i mikroelementów [4]. Następstwem problemów żywieniowych u starszych osób jest nie tylko
niedożywienie, ale również nadwaga i otyłość [5].
W podeszłym wieku, zarówno u osób otyłych, jak
i szczupłych, pojawia się tendencja do zmniejszenia masy mięśniowej i przyrostu masy tłuszczowej,
zwłaszcza w okolicy brzucha. Nadmiar tkanki tłuszczowej, a w szczególności trzewnej tkanki tłuszczowej jest udowodnionym czynnikiem ryzyka
chorób układu sercowo-naczyniowego, nadciśnienia tętniczego, insulinooporności i cukrzycy oraz
zaburzeń gospodarki lipidowej [6]. Ocena stanu
odżywienia dokonana na podstawie interpretacji
podstawowych wskaźników antropometrycznych
i laboratoryjnych umożliwia identyfikację pacjentów z niedoborami białkowo-energetycznymi
oraz osób przekarmionych, w przypadku których
nadmierna masa ciała może być istotnym czynnikiem etiologicznym występujących chorób. Celem
pracy była ocena stanu odżywienia pacjentów powyżej 65. roku życia hospitalizowanych z powodu
objawów ze strony układu pokarmowego.
Materiały i metody
Analizie retrospektywnej poddano dokumentację medyczną 449 pacjentów w wieku powyżej
65 lat, hospitalizowanych w Klinice Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego
we Wrocławiu w latach 2010–2011. Ostatecznie
wyodrębniono grupę 264 chorych (173 kobiety
i 91 mężczyzn) w wieku do 93 lat (średnia 74,2).
Z oceny wykluczono osoby z: przewlekłymi chorobami wątroby i trzustki, nieswoistymi zapaleniami
jelit, zmianami złośliwymi w czasie diagnostyki
i leczonymi w przeszłości (m.in. po resekcji żołądka, trzustki lub odcinka jelita) oraz poważnymi
chorobami internistycznymi (np. przewlekłą niewydolnością nerek, zaburzeniami funkcji tarczycy
lub zdekompensowaną niewydolnością serca).
Analiza stanu odżywienia osób po 65. r.ż. hospitalizowanych na oddziale gastroenterologicznym
nad otyłością. Analizę stanu odżywienia z wykorzystaniem wskaźnika BMI przeprowadzono także biorąc pod uwagę wiek pacjentów (r = –0,015).
Wyodrębniono trzy grupy wiekowe: I – 65–74,
II – 75–84 oraz III – 85–94 lat (tab. 1). Wraz z wiekiem odsetek osób z prawidłowym BMI zwiększał
się i wynosił odpowiednio: w I grupie – 36,8%,
II – 43,1%, III – 61%.
Interpretacja pomiaru obwodu tali była możliwa u 122 (46,2%) pacjentów (tab. 2). Zwiększony
obwód talii, wskazujący na występowanie otyłości brzusznej, miały 94 osoby, w tym 62 kobiety
i 32 mężczyzn. U prawie połowy seniorów (46,7%)
wartość obwodu tali, a więc powyżej 88 cm u kobiet i powyżej 102 cm u mężczyzn, była związana
ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań
metabolicznych otyłości.
Spośród parametrów morfologii krwi obwodowej ocenie poddano stężenie hemoglobiny, liczbę krwinek czerwonych i leukocytów (tab. 3) oraz
wyliczono całkowitą liczbę limfocytów (ryc. 2).
U większości pacjentów (134 kobiet, 37 mężczyzn)
stężenie hemoglobiny mieściło się w granicach normy. Obniżone stężenie hemoglobiny stwierdzono
u 21,4% kobiet i 59,3% mężczyzn, a podwyższone
u 2 kobiet. Liczbę erytrocytów poniżej normy zaobserwowano u 17,4% kobiet i 47,3% mężczyzn.
Liczba leukocytów u większości badanych seniorów (88,3%) mieściła się w zakresie wartości referencyjnych. Leukopenię odnotowano u 3 kobiet
Analizę stanu odżywienia przeprowadzono
na podstawie wskaźników antropometrycznych
i wyników podstawowych badań biochemicznych
krwi. W badaniu wykorzystano pomiary wysokości i masy ciała, wskaźnik masy ciała (BMI) oraz
pomiar obwodu talii. Spośród badań laboratoryjnych, pozwalających na obiektywną ocenę stanu
odżywienia, posłużono się wskaźnikami morfologii
krwi obwodowej (stężeniem hemoglobiny, liczbą
erytrocytów, leukocytów i limfocytów), wartością
glikemii na czczo oraz składowymi gospodarki lipidowej (stężeniem cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL cholesterolu oraz trójglicerydów).
Dodatkowo w celu identyfikacji pacjentów z ryzykiem niedożywienia i zaburzeniami stanu odporności wyliczono całkowitą liczbę limfocytów [7].
Wyniki
Analizę stanu odżywienia przeprowadzono
u 173 kobiet w wieku do 93 lat (średnia 74,04) oraz
u 91 mężczyzn w wieku do 88 lat (średnia 74,5).
Na podstawie wskaźnika BMI (ryc. 1) prawidłowy
stan odżywienia stwierdzono u 66 kobiet i 42 mężczyzn, którzy stanowili łącznie 40,9% badanej populacji. Wartość wskaźnika BMI poniżej 18,5 kg/m2
zaobserwowano u 12 osób, co stanowiło 4,5%
wszystkich pacjentów. Znaczny odsetek pacjentów
(odpowiednio 57,2% kobiet i 49,5% mężczyzn)
miał nadmierną masę ciała z przewagą nadwagi
66
70
66
kobiety
mężczyźni
60
50
42
40
295
Ryc. 1. Liczba pacjentów z uwzględnieniem
płci w zależności od wartości BMI
Fig. 1. The number of patients depending
on the BMI
33
30
30
20
15
8
4
10
0
< 18,5
120
18,5–24,9
25,0–29,9
≥ 30
108
kobiety
mężczyźni
100
80
60
44
40
39
19
24
22
20
0
2
> 1500
prawidłowe
odżywienie
1200-1499
lekkie
niedożywienie
800-1199
umiarkowane
niedożywienie
6
< 800
ciężkie
niedożywienie
Ryc. 2. Całkowita liczba limfocytów
w badanej populacji
Fig. 2. Total lymphocyte count in the
study population
296
R. Dudkowiak, E. Poniewierka
Tabela 1. Stan odżywienia w poszczególnych przedziałach wiekowych
Table 1. Nutritional status in individual age groups
Grupy
wiekowe
< 18,5
18,5–24,9
BMI
25,0–29,0
≥ 30
I – 65–74
10
53
46
35
II – 75–84
2
44
42
14
III – 85–94
0
11
7
0
Tabela 2. Obwód w tali a ryzyko metabolicznych powikłań otyłości
Table 2. Waist circumference and the risk of metabolic complications of obesity
Obwód talii (cm)
Kobiety (n = 74)
Ryzyko powikłań metabolicznych [8]
mężczyźni (n = 48)
< 80
12
< 94
16
minimalne
80–88
25
94–102
12
nieznacznie zwiększone
> 88
37
> 102
20
zwiększone
Tabela 3. Parametry morfologii krwi obwodowej z uwzględnieniem płci
Table 3. Blood count parameters including gender
Parametr
Kobiety
Mężczyźni
n
%
n
%
Hemoglobina
[g/dl]
poniżej normy
norma
powyżej normy
37
134
2
21,4
77,45
1,2
54
37
0
59,3
40,7
0
Erytrocyty
[mln/ml]
poniżej normy
norma
powyżej normy
30
122
21
17,4
70,5
12,1
43
46
2
47,3
50,5
2,2
Leukocyty
[tys./ml]
< 4
4–10
> 10
3
153
17
1,7
88,4
9,9
4
80
7
4,4
87,9
7,7
i 4 mężczyzn, a podwyższoną liczbę leukocytów
odpowiednio u 7 i 17 badanych. Całkowita liczba
limfocytów (CLL) mieściła się w granicach normy
u 152 pacjentów, a lekkie niedożywienie na podstawie tego parametru stwierdzono u 58 (ryc. 2).
Cechy umiarkowanego niedożywienia wykazano
u 48 pacjentów, a ciężkiego niedożywienia u 8.
Interpretacja wskaźnika CLL pozwoliła zauważyć,
że przeważał odsetek osób o prawidłowym stanie
odżywienia (56,7%), pacjenci z lekkim i umiarkowanym niedożywieniem stanowili odpowiednio
21,9 i 17,4%. W badaniu glikemii na czczo 56%
pacjentów miało prawidłową wartość (tab. 4).
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej stwierdzono u 77 kobiet i 39 mężczyzn. Ponad połowa
spośród pacjentów z podwyższonymi wartościami
glikemii, tj. 49 kobiet i 25 mężczyzn, wymagała
poszerzenia diagnostyki w kierunku cukrzycy jako
nowego rozpoznania.
Analizując gospodarkę węglowodanową, zaobserwowano istotność statystyczną (p = 0,007)
między występowaniem nadwagi i otyłości a podwyższonym ponad normę stężeniem glukozy we
krwi (47,2% pacjentów z BMI ≥ 25 kg/m2). Wśród
badanych osób z prawidłowym wskaźnikiem BMI
pacjenci z hiperglikemią stanowili 39,8%. Nieprawidłowe stężenie cholesterolu całkowitego
dotyczyło 153 osób. Wartości cholesterolu HDL
niemieszczące się w granicach normy wykazano u jednej czwartej seniorów z przewagą kobiet
(OR = 1,45). Nieprawidłowe stężenie cholesterolu
LDL zaobserwowano u 51,5% badanych. U większości pacjentów (ok. 75%) stężenie triglicerydów
było w graniach normy.
Omówienie
W przedstawionej analizie stanu odżywienia
posłużono się powszechnie dostępnymi metodami
obejmującymi zarówno pomiary antropometryczne
(masa ciała, wzrost, obwód talii), jak i podstawowe
badania analityczne krwi. Łatwe do uzyskania po-
297
Analiza stanu odżywienia osób po 65. r.ż. hospitalizowanych na oddziale gastroenterologicznym
Tabela 4. Parametry gospodarki węglowodanowej i lipidowej
Table 4. The parameters of glucose and lipids profile
Parametr
Kobiety
Mężczyźni
Łącznie
n
%
n
%
%
Glukoza
[mg/dl]
< 100
100–125
≥ 126
96
57
20
55,5
32,9
11,6
52
32
7
57,1
35,2
7,7
56,1
33,7
10,2
Cholesterol całkowity
[mg/dl]
< 190
≥ 190
64
109
37,0
63,0
47
44
51,6
48,4
42,0
58,0
Cholesterol
HDL [mg/dl]
prawidłowy
nieprawidłowy
122
51
70,5
29,5
74
17
81,3
18,7
74,2
25,8
Cholesterol
LDL [mg/dl]
< 115
≥ 115
80
93
46,2
53,8
48
43
52,7
47,3
48,5
51,5
Triglicerydy
[mg/dl]
< 150
≥ 150
129
44
74,6
25,4
67
24
73,6
26,4
74,2
25,8
miary masy ciała i wzrostu pozwoliły na obliczenie
wskaźnika BMI, który jest rekomendowany przez
Światową Organizację Zdrowia do oceny stanu odżywienia [9]. Zaobserwowaną w badaniu własnym
przewagę osób z nadwagą i otyłością potwierdzają
również autorzy polskich publikacji dotyczących
dorosłych osób [10, 11]. W badaniu oceniającym stan odżywienia 108 mieszkańców Szczecina
w wieku powyżej 50 lat wykazano, że ponad 80%
kobiet i mężczyzn miało BMI ≥ 25,0 kg/m2 [10].
Autorzy publikacji dotyczącej 58 pacjentów szpitalnych w wieku 65–91 lat stwierdzili, że średnia
wartość wskaźnika BMI wynosiła u kobiet 27,9 kg/
m2 i 26,5 kg/m2 u mężczyzn [11]. W badaniu tym
ponadto posługując się pomiarem indywidualnej
procentowej zawartości tkanki tłuszczowej, otyłość rozpoznano u 68% kobiet i 54% mężczyzn.
W badaniu własnym u 46% pacjentów przeprowadzono prosty w wykonaniu pomiar obwodu
talii. Pomiar obwodu talii możliwy do wykonania
centymetrem krawieckim odzwierciedla zawartość
tkanki tłuszczowej i pozwala na rozpoznanie osób
z otyłością trzewną, a wśród nich pacjentów ze
zwiększonym ryzykiem powikłań metabolicznych
otyłości [12]. Prawidłową wartość obwodu talii
autorzy stwierdzili jedynie w ok. jednej czwartej
przeprowadzonych pomiarów, a obwód pasa związany ze zwiększonym ryzykiem powikłań metabolicznych otyłości dotyczył ok. połowy pomiarów.
Podobnie duży odsetek starszych osób z niewłaściwym obwodem talii (81,8% kobiet i 93,4% mężczyzn) wykazali autorzy publikacji dotyczącej badania profilaktycznego przeprowadzonego wśród
268 mieszkańców małego miasteczka w województwie dolnośląskim [13]. Przewaga osób z nadmierną masą ciała znajduje uzasadnienie w zmieniającym się z wiekiem zapotrzebowaniu na energię.
Osoby w starszym wieku potrzebują innej diety
niż osoby młodsze. Istotne jest dopasowanie takiej
diety, która przy dość małej zawartości składników
energetycznych będzie zawierała odpowiednią ilość
wszystkich składników odżywczych [14]. Potwierdzają to Tokarz et al., którzy zaobserwowali, że żywienie 104 starszych osób nie było zgodne z zaleceniami racjonalnego żywienia, a najwięcej błędów
żywieniowych popełniały osoby chore na cukrzycę
i otyłe [15]. Badania biochemiczne krwi uwzględniające ocenę gospodarki węglowodanowej i lipidowej wydają się zatem przydatne w czasie oceny
stanu odżywienia. W badaniu własnym istotny
odsetek stanowią osoby z podwyższoną wartością
glikemii oraz zaburzeniami gospodarki lipidowej.
74 osoby spośród 116 z podwyższonym stężeniem
glukozy na czczo wymagały diagnostyki w kierunku cukrzycy. 55,5% kobiet oraz 56,1% mężczyzn
z prawidłowym poziomem glikemii na czczo to
odsetek niższy w porównaniu do wyników z badania, w którym 73,4% kobiet i 83,3% mężczyzn
miało właściwe stężenie glukozy [16]. Stwierdzone
wśród pacjentów badanych przez autorów niniejszej pracy nieprawidłowości wskaźników lipidogramu wskazują na obecność hipercholesterolemii
lub dyslipidemii aterogennej, które stanowią istotny czynnik rozwoju miażdżycy. W pracy Karolkiewicz et al. zaobserwowano zaburzenia gospodarki
lipidowej u starszych osób wpływające na zależność między BMI ≥ 25 kg/m2 a wskaźnikiem ryzyka miażdżycy oraz między wskaźnikiem ryzyka
miażdżycy a masą tłuszczową ciała [17]. Pacjenci
z niedożywieniem stwierdzonym na podstawie
wskaźnika BMI byli najmniej liczną grupą badanej populacji (4,5%). Posługując się wskaźnikiem
CLL, niedożywienie rozpoznano u 43,4% seniorów. Pacjenci z cechami ciężkiego niedożywienia
w grupie osób z CLL < 1500 mm3 stanowili 7,7%,
a wartość ich wskaźnika BMI mieściła się w zakresie 18,5–31,8 kg/m2. Obserwowane różnice dotyczące liczby pacjentów z cechami niedożywienia
298
R. Dudkowiak, E. Poniewierka
w zależności od zastosowanej metody rozpoznania
wskazują na potrzebę zwrócenia większej uwagi na
tę kwestię. Przy pomiarach antropometrycznych
u starszych osób istotne jest zwrócenie uwagi na
deformacje w budowie i postawie ciała związane
ze starszym wiekiem i niepełnosprawnością [18].
Należy pamiętać, że badania laboratoryjne umożliwiają obiektywną ocenę stanu odżywienia i wczesne wykrywanie zmian związanych ze stanem odżywienia.
Ocena stanu odżywienia w oparciu o proste
w wykonaniu pomiary antropometryczne oraz
analizę badań biochemicznych powinna stanowić
standardowy element postępowania w czasie pobytu pacjenta w szpitalu. Postępowanie takie pozwala
zidentyfikować osoby z ryzykiem niedożywienia
oraz z nadwagą i otyłością, w przypadku których
odpowiednie zalecenia żywieniowe i farmakoterapia wpływają na zmniejszenie ryzyka chorób związanych z nadmierną masą ciała.
Piśmiennictwo
  [1] Healthy Ageing, a challenge for Europe – Swedish National Institute of Public Health 2006, ISBN: 91-7257- 481-X.
  [2] Karasek M.: Konsekwencje ekonomiczne i medyczne starzenia się społeczeństw. [W:] Aspekty medyczne starzenia
się człowieka. Red.: Karasek M. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2008, 1–5.
  [3] Tamura B., Bell C., Masaki K., Amella E.: Factors Associated With Weight Loss, Low BMI, and Malnutrition
Among Nursing Home Patients: A Systematic Review of the Literature. J. Nutr. Health Aging. 2013, 17, 295–299.
  [4] Pertkiewicz M.: Niedożywienie i jego następstwa. Post. Żyw. Klin. 2008, 3, 4–8.
  [5] Poniewierka E.: Problemy żywieniowe u osób w wieku starszym. [W:] Choroby otępienne. Teoria i praktyka. Red.:
Leszek J. Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2011, 489–496.
  [6] Siemińska L.: Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych. Endokrynol. Pol. 2007, 4, 330–342.
  [7] Szczygieł B.: Niedożywienie: występowanie, przyczyny, następstwa, rozpoznanie i leczenie. In Vitro Explorer
Przegl. Med. Lab. 2007, 2, 3–11.
  [8] Zahorska-Markiewicz B.: Zasady postępowania w otyłości. Archi-Plus, Kraków 2009, wydanie II, 4–7.
  [9] WHO Global Database on Body Mass Index: http://apps.who.int/bmi/index.jsp.
[10] Rębacz E.: Wskaźniki BMI i WHR u mieszkańców Szczecina w wieku powyżej 50 lat. Gerontol. Pol. 2008, 16, 47–50.
[11] Przybyszewska J., Żekanowska E., Kędziora-Kornatowska K., Porzych K., Cichon R., Rosińska Z.: Ocena stanu
odżywienia pacjentów w podeszłym wieku z niedokrwistością. Gerontol. Pol. 2012, 3, 102–108.
[12] Jarosz M., Charzewska J., Chabros E., Białkowska M.: Metody oceny stanu odżywienia. [W:] Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach. Red.: Jarosz M. Instytut Żywności i Żywienia 2011, 42–61.
[13] Różańska D., Wyka J., Biernat J.: Stan odżywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście – Twardogórze. Probl. Hig. Epidemiol. 2013, 3, 503–508.
[14] Jabłoński E., Kaźmierczak U.: Odżywianie się osób w podeszłym wieku. Gerontol. Pol. 2005, 1, 48–54.
[15] Tokarz A., Stawarska A., Kolczewska M.: Ocena jakościowa sposobu żywienia ludzi starszych zrzeszonych w wybranych warszawskich stowarzyszeniach społecznych. Bromat. Chem. Toksykol. 2007, 4, 359–364.
[16] Słowińska M.A., Wądołowska L.: Wskaźniki biochemiczne krwi a model żywienia osób starszych. Przeg. Lek.
2003, 60, 25–30.
[17] Karolkiewicz J., Pilaczyńska-Szcześniak Ł., Elegańczyk-Kot H., Nowak A., Kasprzak Z., Lawendowska M.:
Wskaźnik masy ciała a insulinooporność oraz parametry stresu oksydacyjnego u kobiet w podeszłym wieku. Gerontol. Pol. 2009, 2, 64–70.
[18] Roszkowski W., Chmara-Pawlińska R.: Somatometria osób starszych jako wskaźnik stanu odżywienia. Rocz.
Panstw. Zakl. Hig. 2003, 4, 399–408.
Adres do korespondencji:
Robert Dudkowiak
ul. Borowska 213
Wrocław
tel.: +48 71 733 21 20
faks: +48 71 733 21 29
e-mail: [email protected]
Konflikt interesów: nie występuje
Praca wpłynęła do Redakcji: 21.10.2013 r.
Po recenzji: 25.10.2013 r.
Zaakceptowano do druku: 25.10.2013 r.
Received: 21.10.2013
Revised: 25.10.2013
Accepted: 25.10.2013