rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów

ZESZYTY
Nr 6
NAUKOWE POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ
Budowa Maszyn i Zarządzanie Produkcją
2007
ZBIGNIEW KŁOS, JĘDRZEJ KASPRZAK
ROLA EKOBILANSOWANIA W KSZTAŁTOWANIU
MASZYN, URZĄDZEŃ I SYSTEMÓW
W artykule zaprezentowano podstawowe założenia ekobilansowania, ujmowanego jako ocena
oddziaływania obiektów na środowisko w cyklu ich istnienia. Przedstawiono główne podstawy
metodyczne prowadzenia analiz środowiskowych, zdefiniowano ich zakres i scharakteryzowano
metody ekobilansowania. Omówiono główne zastosowania ekobilansów w odniesieniu do już
istniejących obiektów oraz do obiektów w fazie projektowej. Wskazano również przykłady ekobilansów obiektów technicznych oraz podano perspektywy rozwoju przedstawionej problematyki.
Słowa kluczowe: ekobilans, oddziaływanie środowiskowe, maszyna pakująca, wodomierz,
system eksploatacyjny, system transportowy
1. WPROWADZENIE
Aby pogodzić konieczność ciągłego rozwoju gospodarki z problemami
ochrony środowiska, wprowadza się współcześnie szereg uregulowań mających
na celu poprawę bieżącej sytuacji. Aby te uregulowania były skuteczne, konieczne jest wprowadzenie różnorodnych metod oceny (ewaluacji) oddziaływań
na środowisko. Do tego celu służy szereg narzędzi, określonych ogólnym mianem „ekobilansowani”. Ekobilans jest działaniem mającym na celu analizę identyfikującą całościowe oddziaływanie obiektu na środowisko ze szczególnym
uwzględnieniem słabych stron, z ich wnikliwą oceną i ustaleniem środków zaradczych celem trwałego zmniejszenia obciążenia środowiska [5].
Pierwsze bilanse ekologiczne, powstałe na przełomie lat sześćdziesiątych
i siedemdziesiątych XX w., stanowiły rozszerzenie metod wykorzystywanych do
analiz energetycznych. Uwzględniały rodzaj i postać (aspekty) surowców oraz
obciążeń środowiskowych związanych z emisją zanieczyszczeń, głównie do
wody i powietrza. W Stanach Zjednoczonych były to m.in. studia nad oceną
środowiskowych kosztów implikacji stosowania alternatywnych źródeł energii
[11].
W tym samym czasie rozpoczęto prace nad określeniem obciążeń środowiska
odpadami pochodzącymi z przemysłu opakowaniowego. Analizy te najczęściej
były wykonywane na zlecenie poszczególnych przedsiębiorstw, a ich celem było
78
Z. Kłos, J. Kasprzak
poszukiwanie opakowań stanowiących najmniejsze obciążenie dla środowiska.
W 1969 roku H. Teasley, zarządzający procesami pakowania w firmie Coca-Cola, pierwszy przedstawił schemat, który przyczynił się do powstania procedur analizowania cyklu życia. Swą koncepcję zaprezentował w Midwest Research Institute (MRI). Zwrócił on uwagę na potrzebę określenia ilości energii
zużywanej i materiałów oraz na określenie środowiskowych konsekwencji podczas całego cyklu życia opakowania, począwszy od wydobycia materiałów do
pozbycia się ich. Osobną i nową wówczas sprawą było zainteresowanie oddziaływaniami środowiskowymi w aspekcie energetycznym. W tym czasie jeszcze
nikt nie zwracał uwagi na zużycie energii, dopiero kryzys energetyczny sprawił,
że ludzie zaczęli się interesować możliwościami oszczędności energii. Do rozwoju koncepcji Teasleya, dotyczącej metodyki ekobilansów, przyczynili się
następnie W. Franklin i R. Hunt. Przedstawili oni metodykę kwantyfikacji (Resource and Environmental Profile Analysis REPA) [9]. Wyniki badań Coca-Coli
nie zostały nigdy opublikowane, ale firma wykorzystała je po 1970 roku jako
pomoc przy podejmowaniu decyzji dotyczących opakowań [3].
Autorzy prac prowadzonych w latach siedemdziesiątych XX w. twierdzili
początkowo, że ze względu na dużą liczbę różnych, często nieporównywalnych
czynników oraz wielką różnorodność opakowań, najbardziej miarodajna jest
ocena energetyczna. Jako jednostkę miary obciążenia środowiska proponowano
przyjąć zużycie energii – jedynego nieodzyskiwalnego składnika w całym procesie produkcji, użytkowania i ponownego przetwórstwa. Według R. Frankego,
było to spowodowane ówczesną skomplikowaną sytuacją energetyczną. W latach późniejszych propozycje te spotkały się z krytyką. Twierdzono, że jest to
zbyt duże uproszczenie i że niezbędne jest uwzględnienie emisji substancji powodujących obciążenie powietrza, wody oraz gleby [4].
W latach osiemdziesiątych nastąpił dynamiczny rozwój prac naukowych w
tej dziedzinie. W USA prowadzono je w wielu ośrodkach uniwersyteckich i
instytach, m.in.: Institute for Energy and Environmental Research w Waszyngtonie, Centre of Packaging Science and Engineering, Department of Packaging
Science i innych. W Europie szeroko zakrojone badania ekologiczne rozpoczęto
w Instytucie EMPA w Szwajcarii. Prace tego instytutu zapoczątkowały w wielu
krajach szereg studiów ekobilansowych, dotyczących różnych materiałów opakowaniowych i opakowań, np. w Niemczech prace pod nazwą Produkt-LinienAnalyse [13]. W kolejnych latach prace nad ekobilansami prowadziły także takie
instytucje, jak: Centre of Enviromental Studies Uniwersytetu w Lejdzie (Holandia), Ekobilan (Francja), Chalmers Industriteknik (Szwecja), Franklin Associates
i Battelle (USA) oraz Krüger AS (Dania) [8].
W 1990 roku po raz pierwszy pojawiło się pojęcie Life Cycle Analysis
(LCA), użyte w pracy kierowanej przez Society of Environmental Toxicology
and Chemistry (SETAC). W 1992 roku Franklin Associates przedstawiło metodykę LCA, która jest udoskonalana do dnia dzisiejszego. Do rozwoju metod
Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów
79
ekobilansowania przyczyniło się także powstanie wielu programów komputerowych, które ułatwiają gromadzenie i przetwarzanie danych [11].
Należy stwierdzić, że współczesne bilanse ekologiczne pomagają określić
ilościowo zagrożenie dla środowiska, wywołane przez różne produkty, procesy i
działania. Problemy ekologiczne rozważa się całościowo, z uwzględnieniem
wszystkich faz życia produktów, tj. od pozyskania surowców i energii poprzez
wytworzenie i eksploatację aż do likwidacji, czyli usunięcia pozostałości i wydzielonych substancji szkodliwych.
Największy problem stanowi często niepełna wiedza o dokładnych rozmiarach różnego rodzaju uciążliwości występujących w otoczeniu naturalnym, jak
również trudności, na jakie napotyka się przy porównywaniu różnych zagrożeń
(np. zużycia energii, emisji ścieków wodnych, hałasu). Ocenia się, że około 55%
ekobilansów dotyczy materiałów opakowaniowych, około 10% – produktów
przemysłu chemicznego oraz około 10% – produkcji energii i materiałów budowlanych [11].
2. IDEA I METODA EKOBILANSOWANIA
Przez pojęcie ekobilansowania rozumie się sporządzanie analizy cyklu istnienia obiektów, opartej na złożonym modelu obliczeniowym. Analiza taka
obejmuje kompleksowy przegląd oddziaływań środowiskowych różnych procesów w poszczególnych ich sferach i fazach (np. od wytwarzania do likwidacji
wyrobu). Podstawowe metody wykonywania ekobilansów scharakteryzowano w
pracy [10]. Przedstawiono w niej:
– środowiskowe oszacowanie cyklu istnienia,
– metodę Feckera,
– analizę cyklu życia produktu,
– metodę ekopunktową,
– metodę sumarycznych nakładów środowiskowych.
W celu wyboru optymalnej w danych warunkach metody ekobilansowej stosuje się szereg kryteriów. Najczęściej spotykane kryteria zestawiono w tab. 1, a
analizę przedstawionych wyżej metod ekobilansowych według podanego zestawu kryteriów w tab. 2.
80
Z. Kłos, J. Kasprzak
Tabela 1
Kryteria wyboru oceny ekobilansowej
Criterias of the choice of environmental method
Kryterium
Opis
1. Zorientowanie na obiekt oceny
(wyrób, proces, działalność)
2. Kompleksowość
3. Wymierność
4. Obiektywizm
5. Uwzględnienie problematyki
alokacji (przydzielenia)
6. Podatność na standaryzację
7. Planowanie strategii i rozwoju
definiowanie jako przedmiotu badań środowiskowych
konsekwencji wykorzystywania produktu, realizacji
procesu czy prowadzenia działalności
objęcie analizy wszystkich sfer istnienia obiektu
i wszystkich oddziaływań
możliwość wyrażania wyników za pomocą wartości
liczbowych, co zwiększa obiektywizm oceny i ułatwia
interpretację
odtwarzalność i wiarygodność wyników
możliwość dokonania alokacji oddziaływań
dla różnych:
– sfer cyklu istnienia badanego obiektu
– kategorii oddziaływań
– obszarów w których występują
możliwość zastosowania w procesach legislacyjnych
jako narzędzia weryfikującego
stosowalność jako narzędzia wspomagającego decyzję
podczas procesów planowania
Tabela 2
Spełnianie kryteriów dla poszczególnych metod
Criterias fulfilment by selected methods
Kryterium (z tablicy 1)
Metoda
1
2
3
4
5
6
7
Środowiskowa ocena
+
+
+
+
+
+
+
cyklu istnienia produktu
Analiza cyklu istnienia
+/+
+
+
+
+/Metoda ekobilansowania
+/+
+
według I. Feckera
Metoda ekopunktowa
+/+
+
Metoda sumarycznych
+
+
+
+
nakładów środowiskowych
+ spełnia wymagania,  nie spełnia wymagań, +/ częściowo spełnia wymagania
Na podstawie tablic można stwierdzić, że metoda środowiskowego oszacowania cyklu życia (LCA − Environmental Life-Cycle Assessment) pozwala najpełniej określić szkodliwość środowiskową obiektów i jest najbardziej uniwersalna pod względem możliwości zastosowań. Wykorzystuje się ją głównie do
określania oddziaływań środowiskowych związanych z takimi obiektami jak
Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów
81
produkty. Może być jednak stosowana do ekobilansowania różnego rodzaju
procesów i działalności. W analizach LCA uwzględnia się cały cykl istnienia
produktu, a więc procesy wydobywcze, wytwórcze, produkcyjne, transport i
dystrybucję, etap użytkowania (eksploatacji) oraz recyrkulację, włącznie ze
składowaniem odpadów. Takie podejście do problemu oddziaływań jest więc
formą kompleksowego bilansu środowiskowego. Metoda LCA jest również narzędziem pomocnym w kształtowaniu środowiskowego wizerunku obiektu przez
dostarczanie informacji, które mogą być wykorzystywane w podejmowaniu
decyzji już na etapie konstruowania nowych lub modernizowania istniejących
obiektów.
Metoda LCA składa się z czterech etapów, podzielonych na mniejsze części
[6]. Główne etapy to:
1) definicja celu,
2) inwentaryzacja,
3) ocena oddziaływań,
4) interpretacja.
3. ZASTOSOWANIA EKOBILANSÓW
3.1. Cele i adresaci analiz ekobilansowych
Analizy ekobilansowe mogą być stosowane w różnych celach. Jednym z ich
wielu zastosowań jest wspieranie procesów decyzyjnych w nauce, technice i
gospodarce. Z punktu widzenia techniki znajomość ich wyników może być pomocna w:
1) rozwoju maszyn i urządzeń, w tym:
– określaniu mocnych i słabych stron obiektów,
– ulepszaniu obiektów,
2) porównywaniu różnych maszyn i urządzeń [12].
Istnieją trzy zasadnicze grupy odbiorców, dla których przeznaczone są wyniki analiz ekobilansowych [7]:
– przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe,
– rządy oraz władze lokalne,
– organizacje pozarządowe, takie jak stowarzyszenia konsumenckie i środowiskowe grupy nacisku.
Związki między celami i adresatami ekobilansowania pokazano na rys. 1.
Dla pierwszej grupy zainteresowanych badania ekobilansowe dotyczyć mogą
zarówno wyrobów, jak i bardziej ogólnych problemów, np. kształtowania scenariuszy postępowania, strategii gospodarowania odpadami lub projektowania
nowych rozwiązań. Pojedyncze wyroby mogą być za pomocą ekobilansów projektowane, ulepszane lub porównywane z innymi.
82
Z. Kłos, J. Kasprzak
Rys. 1. Cele i adresaci analiz ekobilansowych [7]
Fig. 1. Goals and addressees of ecobalancing analyses [7]
Istotnym wyróżnikiem zastosowań ekobilansów jest miejsce ich przeznaczenia. Przedsiębiorstwa często wykorzystują analizy ekobilansowe na etapie projektowania i ulepszania swoich wyrobów oraz przy określaniu ogólnych strategii
rozwojowych. Opracowania w tym zakresie są na ogół przeznaczone tylko do
użytku wewnętrznego, dotyczącego bezpośrednio poprawy procesów produkcyjnych, bądź do różnego rodzaju auditów. Wykonywanie ekobilansów z zamiarem późniejszego udostępniania wyników związane jest z koniecznością stosowania się do ścisłych wymogów z zakresu doboru danych i podporządkowywania się założeniom metodyki postępowania.
3.2. Stosowanie ekobilansów w przemyśle i przedsiębiorstwach handlowych
Zainteresowanie wielu przedsiębiorstw analizami ekobilansowymi wiąże się
z nakładanym na nie szerokim zakresem odpowiedzialności. W coraz większej
liczbie państw spotyka się pogląd, że producent wyrobu odpowiada nie tylko za
jego stan w fazie użytkowania, ale również za to co dzieje się z nim potem. W
wielu przypadkach producenci zobligowani są poprzez odpowiednie regulacje
prawne do odbioru zużytych produktów lub opakowań. Producenci z krajów
członkowskich Unii Europejskiej zostali zobowiązani m.in. dyrektywą WEEE
(dotyczącą zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego) do przejęcia na
Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów
83
siebie odpowiedzialności za likwidację sprzętu elektronicznego [1]. Podobne
uregulowania obowiązują w odniesieniu do samochodów wycofanych z eksploatacji.
Główne zastosowania ekobilansów w przemyśle i handlu dotyczą:
– poprawy produktu (ze środowiskowego punktu widzenia),
– procesów projektowania,
– badań inwentaryzacyjnych,
– kształtowania polityki przedsiębiorstwa,
– informowania,
– negocjacji,
– tworzenia strategii marketingowej.
Ulepszanie produktów jest obecnie szczególnym celem prowadzenia ekobilansów w przedsiębiorstwach. Zwłaszcza w dużych zakładach produkcyjnych są
komórki (zespoły analityków), w których wykonywane są analizy ekobilansowe
produkowanych wyrobów. Głównym tego powodem jest ciągła dążność do poprawiania szeroko rozumianej jakości produktów. Na podstawie uzyskiwanych
wyników zawsze poszukuje się możliwości poprawienia stanu bieżącego, nawet
jeśli celem podejmowanych działań jest jedynie porównanie podobnych wyrobów lub systemów ich produkcji. Jak już wspomniano, przedsiębiorstwa, które
poczyniły postępy w zakresie ulepszania swoich produktów pod względem środowiskowym, wnioski z badań w tym zakresie zachowują zazwyczaj w tajemnicy.
Z udoskonalaniem wyrobów związane jest w pewnym stopniu również wykorzystywanie ekobilansów do oceniania różnych alternatywnych projektów.
Czasami różnica pomiędzy istniejącymi już wariantami produktu a nowym modelem może być nieznaczna. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę z tego, że rozwiązywanie pewnych problemów na etapie projektowania dotyczy już początków istnienia wyrobu. W tych obszarach możemy mieć bowiem do czynienia z
dużą swobodą w wyborze rodzaju stosowanego materiału, koncepcji wyrobu itd.
Ekobilanse produktów odgrywają ważną rolę, gdyż dostarczają przedsiębiorstwom danych o rozmiarach oddziaływań związanych z ich wytwarzaniem.
Tworzone na ich podstawie analizy o charakterze inwentaryzacji mają kilka
zastosowań wewnątrzzakładowych. Służą one do [2]:
– porównywania nakładów i efektów środowiskowych występujących podczas
wytwarzania alternatywnych produktów, poszczególnych procesów lub tylko
pojedynczych operacji,
– tworzenia baz danych o zapotrzebowaniu na zasoby naturalne i energię oraz
o ilościach emitowanych substancji,
– identyfikowania tych obszarów całego cyklu istnienia lub pojedynczego procesu, w których można zredukować ilości niezbędnych zasobów, pobieranej
energii oraz wszelkiego rodzaju emitowanych substancji.
Analizy ekobilansowe znajdują zastosowania o charakterze strategicznym –
w kształtowaniu polityki przedsiębiorstw. Przykładem może tu być planowanie
84
Z. Kłos, J. Kasprzak
działań z zakresu doboru materiałów i wykorzystywania odpadów. Należy jednak dodać, że do takich celów można dążyć dopiero po wykonaniu serii analiz
ekobilansowych wyrobów substytucyjnych. Celowość ekobilansów może być
również ściśle określona, gdy chce się uzyskać odpowiedź na konkretne pytanie,
np.: czy opłacalne jest zastosowanie pewnych innowacyjnych materiałów?
Z podobnymi zastosowaniami związana jest kolejna możliwość wykorzystywania ekobilansów: ich wyniki mogą być argumentem przetargowym w negocjacjach, zwłaszcza kiedy przedsiębiorstwa wymagają od swoich dostawców
towarów mniej niebezpiecznych dla środowiska. Ekobilans może być również
narzędziem pomocnym przy rozmowach z władzami lokalnymi lub rządem, gdy
przedsiębiorstwa starają się udokumentować wysiłki zmierzające do minimalizacji szkodliwości środowiskowej swoich wyrobów i starają się o środki na ich
dofinansowanie.
3.3. Stosowanie ekobilansów w administracji
i przez organizacje pozarządowe
Ekobilanse znajdują szereg zastosowań w obszarach związanych bezpośrednio z produktem. Mogą one być wykorzystywane przez rządy i władze lokalne w
działaniach zmierzających do [7]:
– etykietowania wyrobów,
– certyfikacji wyrobów,
– określania opłat za czasowe wykorzystywanie dóbr naturalnych,
– opodatkowywania i subsydiowania działalności gospodarczej,
– wyznaczania kierunków działań politycznych (gospodarowania energią i
odpadami, polityki opakowaniowej).
W zakresie etykietowania normalną praktyką jest, że rezultaty ekobilansów,dla kilku reprezentatywnych wyrobów z jednej grupy są wykorzystywane
do określania listy kryteriów, na podstawie których przyznaje się podobnym
produktom znaki środowiskowe. W niektórych krajach działania tego typu są już
mocno rozpowszechnione. Istnieją próby zharmonizowania metodyki postępowania w tym zakresie, tak aby przyznawane znaki środowiskowe mogły mieć
charakter międzynarodowy (np. w obszarze krajów Unii Europejskiej).
Certyfikacji podlegają zazwyczaj wszystkie określone w przepisach nowe
wyroby, zanim jeszcze pojawią się na rynku. Świadectwa otrzymują te, które
spełniają ściśle określone wymagania.
85
Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów
4. PRZYKŁADOWE ANALIZY EKOBILANSOWE
Wśród obiektów analiz ekobilansowych dotychczas przeprowadzonych w Instytucie Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej są m.in.: aparatura pomiarowa (wodomierze), maszyny (silniki spalinowe,
pakowarki i rozlewaczki pracujące w przemyśle spożywczym) oraz systemy
techniczne (systemy eksploatacyjne i transportowe). Ocenie poddano osiem
typów wodomierzy produkowanych przez poznańskie przedsiębiorstwo PoWoGaz SA oraz siedem typów maszyn pakujących oferowanych przez dwóch różnych producentów z Wielkopolski. Analizy systemów miały ogólny charakter i
dotyczyły oszacowania oddziaływań eksploatacyjnych maszyn rozlewniczych
oraz możliwości wykorzystania w polskich warunkach różnych systemów do
transportu towarów. Rozważono zastosowanie transportu: samochodowego,
kolejowego, lotniczego i morskiego.
Zakres problemów rozpatrywanych w tych analizach oraz zagadnienia ujęte
we wnioskach wskazano w tabeli 3.
Tabela 3
Zakres i ważniejsze rezultaty wykonanych analiz ekobilansowych
wodomierze
wskazanie optymalnych środowiskowo
wodomierzy
określenie dominującego etapu cyklu
istnienia (produkcja)
opracowanie profili
środowiskowych
wodomierzy
zalecenie unikania
stosowania detali
wykonanych z wybranych materiałów
symulacja modernizacji konstrukcji wybranych wodomierzy
Obiekty analizy ekobilansowej
maszyny pakujące
silniki spalinowe
wskazanie optymalnych
identyfikacja poziomu
środowiskowo rozwiązań oddziaływań środowipakowarek oraz zależno- skowych powstających
ści pomiędzy ich wydaj- podczas produkcji i
nością a poziomem
zagospodarowania silnika
oddziaływania na środo- o zapłonie samoczynnym
wisko
określenie dominującego wskazanie źródeł główetapu cyklu istnienia
nych oddziaływań na
(eksploatacja)
środowisko
opracowanie charaktery- opracowanie charakterystyki jakościowej i
styki środowiskowej
ilościowej oddziaływań
(profile środowiskowe,
współczynniki środowiskowe)
zalecenie minimalizacji
analiza różnych warianzapotrzebowania na
tów zagospodarowania z
energię elektryczną
zaleceniem unikania
stosowania detali wykonanych z wybranych
materiałów
wskazanie zamienników wskazanie możliwości
materiałowych dla części, redukcji oddziaływań
które niekorzystnie
środowiskowych poprzez
wpływają na środowisko wykorzystanie surowców
wtórnych
systemy transportowe
identyfikacja poziomu
oddziaływań środowiskowych dla systemów
transportowych i wskazanie optymalnego – transportu kolejowego
wskazanie źródeł głównych oddziaływań na
środowisko
opracowanie uproszczonych profili środowiskowych dla wybranych
systemów
określenie dominujących
środowiskowo elementów
systemu
wskazanie potrzeb co do
dalszych badań w zakresie
analiz ekobilansowych
systemów transportowych
86
Z. Kłos, J. Kasprzak
5. ZAKOŃCZENIE
Tematyka zaprezentowana w artykule pozwala na wysnucie kilku wniosków
o charakterze ogólnym:
1. Dotychczas rozwój maszyn i urządzeń miał na celu przede wszystkim poprawę ich walorów użytkowych oraz efektywności ekonomicznej. Obecnie jest
on rozumiany szerzej, gdyż oprócz elementów technicznych i ekonomicznych
rozważa się czynniki środowiskowe.
2. W krajach wysoko rozwiniętych zagrożenia związane ze wzrostem poziomu
oddziaływań środowiskowych zaczęto dostrzegać znacznie wcześniej niż w
Polsce. Dotyczy to również działań prewencyjnych, stąd popularność stosowania
w praktyce metod ekobilansowych jest tam znacznie większa.
3. Pierwsze prace ekobilansowe w Polsce przeprowadzono w Instytucie Maszyn
Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej jeszcze w
latach dziewięćdziesiątych XX w. (prace wstępne – w drugiej połowie lat osiemdziesiątych). Dotyczyły one maszyn pakujących oraz systemów pakowania produktów spożywczych.
4. Metody i narzędzia komputerowe wykorzystywane w pracach ekobilansowych szybko się rozwijają. Dzięki temu wyniki analiz ekobilansowych dają
pełniejszy obraz konsekwencji środowiskowych istnienia badanych obiektów.
LITERATURA
[1] Dyrektywa Nr 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w
sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE).
[2] Encyklopedia techniki, Warszawa, Muza 1998.
[3] Environmental Assessment of Products, ed. Bo Weidema, Helsinki, UETP-EEE 1993.
[4] Franke R., Ökoprofile von Verpackungen was sollen und kommen sieleisten, Heidelberg,
Institut für Energie und Umweltforschung, 1992.
[5] Goedkoop M., Spriensma R. et al., The Eco-indicator 99. A damage oriented method for
Life Cycle Assessment. Methodology report, PRé Consultants B.V., Netherlands 2000.
[6] Guidelines for Life-Cycle Assessment, A ‘Code of Practice’, SETAC, Sesimbra, 1993.
[7] Heijungs R., Huppes G., Udo de Haes H.A., LCA in Environmental Decision-Making,
Paris, UNEP 1995.
[8] Hunt R., Franklin W., LCA – How It Come about, J of LCA, 1996, No 1.
[9] Hunt R., Sellers J., Franklin W., Resource and Environmental Profile Analysis: A Life
Cycle Environmental Assessment for Products and Procedures, Environmental Impact Assessment Review, 1992.
[10] Kłos Z., Podstawy ekobilansowania w zagadnieniach budowy maszyn, Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, 1996, nr 4.
[11] Kłos Z., Kasprzak J., Rola oddziaływań eksploatacyjnych w środowiskowej ocenie techniki
spożywczej, materiały X Jubileuszowej Ogólnopolskiej Konferencji „Żywienie Człowieka –
Inżynieria Maszyn”, Bydgoszcz, ATR 2005.
Rola ekobilansowania w kształtowaniu maszyn, urządzeń i systemów
87
[12] Kurczewski P., Kłos Z., Kasprzak J., Możliwości ekologicznej oceny obiektów technicznych za pomocą metod ekobilansowych, VII Szkoła-Konferencja „Metrologia wspomagana
komputerowo”, Waplewo 17-20.05.2005.
[13] Radomski P., Zastosowanie oceny cyklu życia jako narzędzia decyzyjnego
w prośrodowiskowym rozwoju maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego, rozprawa doktorska. Politechnika Poznańska, 2004.
Recenzent: dr hab. inż. Marek Morzyński, prof. nadzw.
ECOBALANCING IN THE DEVELOPMENT OF THE MACHINES, APPLIANCES
AND SYSTEMS
S u m m a r y
In the paper the basic assumptions of environmental assessment of the objects life cycle are
presented. The main methodological bases of environmental analyses are also described, as well as
their scope and main methods widely used. The principal ways of application of ecobalances in
relation to existing and new objects are shown. In the paper the presentation of examples of technical objects ecobalancing analyses and general prospects of ecobalances are indicated.
prof. dr hab. inż. Zbigniew KŁOS
Politechnika Poznańska, Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych, ul. Piotrowo 3,
61-138 Poznań, tel. (061) 665 22 31, e-mail: [email protected]
dr inż. Jędrzej KASPRZAK
Politechnika Poznańska, Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych, ul. Piotrowo 3,
61-138 Poznań, tel. (061) 665 21 10, e-mail: ję[email protected]