1 Projekt z dnia8 kwietnia 2016 r. Projekt Stanowiska Rządu

Projekt z dnia8 kwietnia 2016 r.
Projekt Stanowiska Rządu wobecobywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy
ozaopatrzeniu
emerytalnym
funkcjonariuszy
Policji,
Agencji
Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby
Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz
niektórych innych ustaw (druk nr 30)
I. Przedmiot projektowanych zmian
W uzasadnieniu do obywatelskiego projektu ustawy stwierdza się, iż „Konieczność wydania
niniejszej ustawy jest skutkiem treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 marca
2015 r. (sygnatura akt K 39/13), który potwierdził podnoszone od lat twierdzenia środowiska
funkcjonariuszy celnych o ich prawnej (bezpodstawnej i niezasadnej) dyskryminacji
wyrażającej się w braku objęcia funkcjonariuszy Służby Celnej zaopatrzeniowym systemem
emerytalnym właściwym dla pozostałych służb mundurowych …”.
Projektowana regulacja zakłada objęcie wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej zakresem
regulacji ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży
Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich
rodzin.
Zdaniem projektodawców jedynym możliwym prawnie rozwiązaniem realizacji wyroku TK
jest przyjęcie bezpośrednio systemu zaopatrzenia emerytalnego obecnie obowiązującego dla
funkcjonariuszy i ustanowienie dwóch modeli odejścia na emeryturę w zależności od czasu
rozpoczęcia służby przez funkcjonariusza celnego:
dla wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy rozpoczęli pracę na stanowisku
mianowanego funkcjonariusza celnego w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r. (wejście w
życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1983 r. w sprawie niektórych
1
praw i obowiązków urzędników administracji celnej) do dnia 14 września 1999 r.
włącznie, tj. przed wejściem w życie ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej oraz
którzy rozpoczęli pracę później (ale w okresie przed dniem 1 stycznia 2013 r.)
obowiązywać będzie prawo do przejścia na emeryturę po okresie 15 lat pełnienia służby.
Wówczas emerytura dla funkcjonariuszy wynosić będzie 40% podstawy jej wymiaru za
15 lat służby i będzie wzrastać na zasadach określonych w ustawie o zaopatrzeniu
emerytalnym służb mundurowych;
dla funkcjonariuszy przyjętych do służby po dniu 31 grudnia 2012 r. możliwość przejścia
na emeryturę nastąpi w razie spełnienia łącznie dwóch warunków: osiągnięcia wieku 55
lat oraz posiadania okresu 25 lat pełnionej służby. Emerytura dla funkcjonariusza
wynosić będzie 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby i wzrastać będzie na
zasadach określonych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych.
W ocenie projektodawców daleko idące podobieństwo zadań oraz wymagań stawianych
funkcjonariuszom Służby Celnej, ich uprawnień i obowiązków w stosunku do
funkcjonariuszy pozostałych służb mundurowych, w pełni uzasadnia konieczność włączenia
do emerytalnego systemu zaopatrzeniowegocałej formacji Służby Celnej.
Jak podkreślają autorzy projektu, wszyscy funkcjonariusze Służby Celnej (niezależnie od
stopnia służbowego, stanowiska, miejsca pełnienia służby czy wykonywanych zadań) pełnią
służbę na tych samych zasadach i podlegają tym samym rygorom oraz ograniczeniom
służbowym (dyspozycyjność, mobilność). Jest to ich cecha wspólna i niezaprzeczalna cecha
relewantna, która w sposób nierozerwalny powiązana jest z pełnieniem służby w Służbie
Celnej.
Konsekwencją przyjęcia założenia, że niekonstytucyjność przepisów ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym służb mundurowych miałaby dotyczyć wyłącznie tych funkcjonariuszy Służby
Celnej, którzy wykonują zadania wskazane w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawyz dnia 27 sierpnia
2009 r. o Służbie Celnej, byłoby wprowadzenie wewnętrznego podziału w ramach Służby
Celnej, polegającego na wyodrębnieniu tych funkcjonariuszy, którzy wykonują wskazane
wyżej zadania i powinni zostać włączeni do systemu emerytur mundurowych oraz
pozostałych
funkcjonariuszy,
których
stwierdzona
przez
Trybunał
Konstytucyjny
niekonstytucyjność nie obejmuje, a co za tym idzie ich ochrona emerytalna powinna zostać w
dotychczasowej
formie.
Tymczasem
jakiekolwiek
rozwiązania
prawne
różnicujące
uprawnienia emerytalne wśród samych funkcjonariuszy Służby Celnej byłyby,zdaniem
2
projektodawców,nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą równości, jak również i
konstytucyjną zasadą stanowiącą, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem
prawnym, uzasadniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Podkreślono przy tym, że we wszystkich służbach mundurowych, w tym także w Policji, jest
wiele stanowisk oraz komórek organizacyjnych, w których nie wykonuje się zadań
związanych z walką z przestępczością, a o których mowa w wyroku Trybunału
Konstytucyjnegoz dnia 3 marca 2015 r. (sygn. akt K 39/13).
Zdaniem projektodawców wszelkie argumenty natury konstytucyjnej i prawnej przemawiają
za
tym,
że
należy
objąć
zaopatrzeniowym
systemem
emerytalnym
wszystkich
funkcjonariuszy Służby Celnej.
Obywatelski projekt zakłada pełne zrównanie uprawnień emerytalnych funkcjonariuszy
Służby Celnej
z
uprawnieniami
emerytalnymi
funkcjonariuszy pozostałych
służb
mundurowych. Projektowane zmiany spowodują wyłączenie funkcjonariuszy Służby Celnej z
powszechnego systemu ubezpieczeniowego, poddając ich odpowiednio regulacjom zawartym
w szczególności w ustawie z dnia 18lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu
Wojskowego,
Służby
Wywiadu
Wojskowego,
Centralnego
Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej oraz ich rodzin.
W projekcie zakłada się, iż z chwilą przejścia funkcjonariusza Służby Celnej na tzw.
emeryturę mundurową jego środki zgromadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na
indywidualnych kontach i subkontach oraz środki zgromadzone na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym zostaną przekazane do budżetu państwa.Natomiast do czasu przejścia
na emeryturę, wspomniane składki będą pozostawać w ZUS. Jak wyjaśniają w uzasadnieniu
autorzy projektu, przyjęcie takiego rozwiązania wynika z faktu, iż możliwa jest sytuacja, w
której dany funkcjonariusz nie będzie spełniał warunków do objęcia go emeryturą z ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy i wówczas otrzyma on emeryturę na zasadach i w
wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Powołano się przy tym na analogiczneregulacje obowiązujące w innych
służbach mundurowych.
Projektodawcy dopuszczają również możliwość wyboru przez funkcjonariusza Służby Celnej
modelu
systemu
emerytalnego,
któremu
3
będzie
onpodlegać
(powszechnego
lub
zaopatrzeniowego), jeżeli spełniać będzie warunki do otrzymania emerytury na podstawie
obydwu systemów.
Projektowana ustawa zakłada również dostosowanie sytuacji prawnej funkcjonariuszy Służby
Celnej do sytuacji prawnej funkcjonariuszy innych służb mundurowych poprzez przyjęcie, iż:
1) funkcjonariuszom Służby Celnej przysługiwać będzie renta inwalidzka na zasadach
przewidzianych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych;
2) komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych będą
właściwe do orzekania wobec wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej (komisje
lekarskie będą oceniać również stan zdrowia fizycznego i psychicznego kandydatów do
służby w Służbie Celnej);
3) powołany zostanie, przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, organ
emerytalny orzekający w sprawie uprawnień emerytalnych funkcjonariuszy Służby
Celnej;
4) powstanie fundusz socjalny z przeznaczeniem na finansowanie świadczeń socjalnych;
5) w zakresie ustalania świadczeń odszkodowawczych dla funkcjonariuszy SłużbyCelnej
będą stosowane przepisy ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach
odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostającej w
związku ze służbą; spowoduje to konieczność określenia, w drodze rozporządzenia,
sposobu i trybu ustalania okoliczności i przyczyn wypadków w Służbie Celnej oraz
określenia wykazu chorób pozostających w związku z pełnieniem służby w Służbie
Celnej, sposobu ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu funkcjonariuszy Służby Celnej,
a także wykazu norm oceny procentowej uszczerbku na zdrowiu funkcjonariuszy Służby
Celnej, mając na względzie aktualny stan wiedzy medycznej.
W odniesieniu do skutków społecznych i finansowych projektowanych zmian wyjaśniono, że
objęcie funkcjonariuszy Służby Celnej zaopatrzeniowym systemem emerytalnym przyczyni
się do wzmocnienia całej formacji, choćby poprzez rozwiązanie występującego obecnie w
Służbie Celnej zjawiska „starzenia się kadr”. Zdaniem projektodawców skorzystanie
przezczęść funkcjonariuszy z prawa do przejścia na emeryturę (po wejściu z życie
projektowanych
regulacji),
poprawi
sytuację
kadrową
Służby
Celnej.
W
szczególnościpozwoli to na reorganizację Służby Celnej w zakresie struktur i zadań, a w
efekciezwiększy sprawnośćfunkcjonariuszyorazwpłynie na efektywniejsze wykonywanie
przez Służbę Celną swoich zadań.
4
Autorzy projektu nie przewidują znaczącego wzrostu wydatków budżetu państwa z tytułu
zmiany zasad przyznawania emerytur funkcjonariuszom Służby Celnej. Powołują się przy
tym na fakt, iż obecnie służbę pełni ok. 14.200 funkcjonariuszy, z czego tylko część (zakłada
się, że będzie to ok. 2 tys. funkcjonariuszy)skorzysta z prawa do przejścia na emeryturę.
Wskazano przy tym, iż częściowo wypłata emerytur sfinansowana zostanie poprzez
przekazanie do budżetu państwa składek funkcjonariuszy zgromadzonych w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych oraz na rachunkach w otwartych funduszach emerytalnych przez
okres, w którym podlegali oni obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu.
Obywatelski projekt ustawy zakłada wprowadzenie zmian w następujących aktach
normatywnych:
1)
w ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby
Więziennej oraz ich rodzin;
2) w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej;
3) w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
4) w ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych;
5) w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych;
6) w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych;
7) w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r.o komisjach lekarskich podległych ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych;
8) w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
9) w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych
przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą;
10)
w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego;
11) w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji;
12) w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej;
13) w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej;
5
14) w ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej;
15) w ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu;
16) w ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym;
17) w ustawie z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu;
18) w ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego;
19) w ustawie z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin.
W projekcie nie określono daty wejścia w życie nowych regulacji.
II. Opinia o projekcieustawy
Przedmiotowy projekt ustawy zawiera istotne zmiany w zakresie uprawnień emerytalnych
funkcjonariuszy Służby Celnej.Jak wynika z jego uzasadnienia,zasadniczym celem projektu
jest wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 marca 2015 r. (sygn. akt K
39/13).
Zakres podmiotowy ustawy
W ww. orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że mając nawzględzie fakt, iż
ustawodawca powierzył Służbie Celnej zadania podobne do zadań Policji,przepisy art. 1, art.
18a ust. 1 i art. 18b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu
Wojskowego,
Służby
Wywiadu
Wojskowego,
Centralnego
Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej oraz ich rodzin w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do
świadczeń emerytalnych pomijają funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy wykonują zadania
określone w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej są
niezgodne z art. 32 Konstytucji RP.
Analiza treści wyroku orazobywatelskiego projektu ustawy wskazuje, że projekt tej ustawy
przewiduje znacznie szerszy krąg podmiotów objętych regulacją dotyczącą uprawnień
emerytalnych, niż wskazuje na to sentencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
W ocenie Rządu wprowadzenie regulacji prawnych zmierzających do wykonania wyroku TK
z dnia 3 marca 2015 r. sygn. K 39/13 jest niezbędne.
6
Dlatego też Rząd proponuje, aby zgodnie z sentencją wyroku TK,uprawnienia emerytalne na
nowych zasadach otrzymali jedynie ci funkcjonariusze Służby Celnej, którzy wykonują
zadania wskazane w wyroku TK, a zatem wymienieni w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy o Służbie
Celnej i spełnią łącznie wymagany okres stażu służby oraz osiągną wymagany wiek.
Zakres uprawnień emerytalnych
Kwestią budzącą, w ocenie Rządu, wątpliwości jest zakres uprawnień emerytalnych, które
obywatelski projekt przyznaje funkcjonariuszom celnym.
Należy podkreślić, że przedmiotem kontroli dokonanej przez TK były,oprócz art. 1, przepisy
art. 18a ust. 1 i art. 18b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Wskazane przepisy
wprowadziły nowe zasady nabywania praw emerytalnych, zgodnie z którymi wprowadzone
zostały dwie przesłanki uprawniające do emerytury mundurowej: wymagany staż służby 25
lat i ukończone 55 lat życia. Dlatego właściwym jest, aby nadane funkcjonariuszom Służby
Celnej uprawnienia emerytalne przewidywały spełnienie łącznie dwóch warunków, czyli
odpowiedniego wieku i wymaganego stażu służby, a nie – jak proponują autorzy projektu –
uprawnienie do emerytury po 15 latach służby bez względu na wiek.
Trybunał Konstytucyjny pozostawił ustawodawcy swobodę w kształtowaniu uprawnień
emerytalnych funkcjonariuszy Służby Celnej, nie zamieszczając, w uzasadnieniu wyroku,
wytycznych w tej sprawie. Również opinie ekspertów odnoszące się do tych kwestii, zawarte
w dostępnych ekspertyzach, nie są jednolite. Warto wspomnieć, że funkcjonariusze Służby
Celnej są objęci powszechnym systemem emerytalnym i nie posiadają praw nabytych do tzw.
emerytur mundurowych.
Należy w tym miejscu podkreślić, że w sytuacji gdyby proponowany model przejścia na
emeryturę po 15 latach służby wszedł w życie, to ponad 60% funkcjonariuszy celnych
nabyłoby uprawnienia emerytalne.
Nagłe odejście tak wielu doświadczonych funkcjonariuszy i przyjęcie do pracy nowych,
którzy dopiero zaczęliby nabywać doświadczenie w tej ważnej dla Państwa służbie, zdaniem
Rządu niosłoby za sobą zagrożenie dla poprawnego funkcjonowania Służby Celnej.
Celem projektowanej ustawy nie powinno być „wypychanie” na emeryturę doświadczonych
pracowników i nie ma dowodów na to, że odmłodzenie kadry oznacza automatyczne
zwiększenie efektywności działania służby celnej. Rząd pozytywnie ocenia obecną pracę
funkcjonariuszy. Wiek i doświadczenie stanowią dużą wartość w pracy służby celnej, a
spadek wraz z wiekiem sprawności psychofizycznej jest zjawiskiem bardzo indywidualnym i
7
kontrolowanym przez komisje lekarskie. Wiedza i doświadczenie rekompensują negatywne
zmiany zachodzące wraz ze starzeniem się człowieka.
Zdaniem Rządu zasadne jest zatem wprowadzenie takich rozwiązań, które pozwolą na
zachowanie stabilności pracy Służby Celnej, np. wprowadzenie okresu przejściowego,
w trakcie którego znalazłby zastosowanie, w stosunku do osób, które rozpoczęły służbę przed
2013 rokiem, dodatkowy warunek osiągnięcia wieku wynoszącego55 lat. Oznaczałoby to
jednakowe obniżenie wieku emerytalnego dla wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej do
55 lat bez względu na datę rozpoczęcia służby.
Okresy równorzędne ze służbą celną
Inną kwestią budzącą wątpliwości Rządu jest traktowanie za równorzędne ze służbą celną
okresów zatrudnienia w administracji celnej/skarbowej przed 1999 rokiem, czyli przed
powołaniem Służby Celnej na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej. Dlatego
Rząd proponuje, aby staż służby celnej przyjmowany do ustalenia prawa do emerytury
policyjnej i obliczania jej wysokości był liczony od daty wejścia w życie ustawy z dnia 24
lipca 1999 r., czyli od dnia 15 września 1999 r.
Prawo do emerytury policyjnej – warunki konieczne
W ocenie Rządu możliwe do zaakceptowania są dwa modele ustalania prawa do emerytury
mundurowej dla funkcjonariuszy Służby Celnej, z uwzględnieniem wyłącznie stażu w
SłużbieCelnej od dnia 15 września 1999 r., po spełnieniu następujących warunków:
• osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat i stażu służby co najmniej 15 lat przy wykonywaniu
zadań określonych w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy o Służbie Celnej, w przypadku
funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy służbę podjęli przed dniem 1 stycznia 2013 r.;
• osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat i stażu służby co najmniej 25 lat przy wykonywaniu
zadań określonych w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy o Służbie Celnej, w przypadku
funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy służbę podjęli po dniu 31 grudnia 2012 r.
Podstawa wymiaru świadczeń
Podstawę wymiaru emerytury funkcjonariusza celnego, niezależnie od daty podjęcia służby,
stanowiśrednie uposażenie funkcjonariusza należne przez okres kolejnych 10 lat
kalendarzowych wybranych przez funkcjonariusza(podstawa wymiaru ustalana na zasadach
określonych w art. 18f ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym). W przypadku przyjmowania do
8
podstawy wymiaru uposażenia z lat kalendarzowych, w których uposażenie zawierało składki
na ubezpieczenia społeczne, kwota uposażenia zostałaby odpowiednio pomniejszona.
Wymiaremerytury
Jeśli chodzi o wymiar emerytury Rząd proponuje przyjęcie następujących rozwiązań.
Emerytura dla funkcjonariusza celnego, który służbę podjął przed dniem 1 stycznia 2013 r.,
wynosiłaby 40% podstawy wymiaru za 15 lat służby i wzrastałaby na zasadach określonych w
art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 2-5 ustawy o zaopatrzeniu (np. o 2,6% podstawy wymiaru za każdy
dalszy rok tej służby).
Natomiast dla funkcjonariusza celnego, który służbę podjął po dniu 31 grudnia 2012 r.
emerytura wynosiłaby 60% podstawy wymiaru za 25 lat służby i wzrastałaby na zasadach
określonych w art. 18e ustawy o zaopatrzeniu (np. o 3% podstawy wymiaru za każdy dalszy
rok tej służby).
Rząd proponuje zatem, aby na wysokość zaopatrzeniowej emerytury funkcjonariuszy celnych
miał wpływ jedynie staż służby celnej liczony od dnia 15 września 1999 r. Natomiast za
okresy zatrudnienia (składkowe i nieskładkowe) w systemie powszechnym przed dniem 15
września 1999 r. oraz za okresy ubezpieczenia po zwolnieniu ze służby funkcjonariusz celny
miałby prawo do emerytury wypłacanej przez ZUS po osiągnięciu powszechnego wieku
emerytalnego.
Organ emerytalno-rentowy
Resort finansów nie posiada zakładu emerytalno-rentowego, który mógłby realizować zadanie
wypłaty świadczeń emerytalnych dla funkcjonariuszy Służby Celnej. Utworzenie takiego
organu wymagałoby poniesienia znacznych nakładów finansowych. Konieczny byłby również
odpowiedni okres czasu na przygotowanie się do realizacji takiego zadania. W ocenie Rządu,
w przypadku
objęcia
funkcjonariuszy Służby Celnej
zaopatrzeniowym
systemem
emerytalnym służb mundurowych, zasadnym byłoby przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym
prawo do zaopatrzenia emerytalnego w stosunku do funkcjonariuszy tej formacji ustalałby
istniejący już organ emerytalny ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Przy założeniu, zgodnie z którym dla funkcjonariuszy Służby Celnej właściwym powinien
być organ emerytalny MSWiA, brak będzie podstaw do tego, aby Minister Finansów określał
w drodze rozporządzenia organ emerytalny dla wspomnianych funkcjonariuszy, zakres jego
działania, itd.
9
Uwagi szczegółowe
Niezależnie od powyższychzasadniczych wątpliwości dotyczących głównych rozwiązań
zaproponowanych w obywatelskim projekcie ustawy, projekt tejustawy wymaga istotnego
przeredagowania i dopracowania w zakresie poszczególnych regulacji, a mianowicie:
1.
W art. 1 pkt 3 projektu określającym definicję wysługi emerytalnej w Służbie Celnej
należy doprecyzować, iż chodzi o wykonywanie zadań określonych w art. 2 ust. 1 pkt 4-6
ustawy o Służbie Celnej.
2.
Należy wykreślić zmianę art. 1 pkt 7projektu (dot. art. 12 ustawy) dającą
funkcjonariuszowi Służby Celnej prawo do emerytury po 15 latach służby i bez względu
na wiek.
Należy jednocześnie wprowadzić przepis stanowiący, iż w przypadku funkcjonariusza
Służby Celnej, który służbę podjął przed dniem 1 stycznia 2013 r., emerytura policyjna
przysługuje funkcjonariuszowi Służby Celnej zwolnionemu ze służby, który w dniu
zwolnienia posiada ukończone 55 lat życia i co najmniej 15 lat służby w Służbie Celnej
przy wykonywaniu zadań określonych w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy o Służbie Celnej, z
wyjątkiem funkcjonariusza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z
uwzględnieniem okresów służby.
W przypadku zwolnienia funkcjonariusza celnego ze służby przed osiągnięciem wieku 55
lat, w przypadku gdy funkcjonariusz spełnił warunek stażu służby 15 lat nabędzie prawo
do emerytury w dniu osiągnięcia tego wieku – zastosowany zostanie wówczas przepis art.
18d ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym.
Ponadto w celu jasnego określenia, że przy ustalaniu uprawnień emerytalnych
funkcjonariuszy Służby Celnej okres Służby Celnej liczy się od powstania jednolitej
umundurowanej formacji utworzonej na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie
Celnej Rząd proponuje wprowadzenie do ustawy jednoznacznego przepisu o takiej treści.
3.
Należy wykreślić zmiany zaproponowane w art. 1 pkt 8 projektowanej ustawy (zmiana
przepisu art. 13 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy), zgodnie, z którymi jako równorzędne ze służbą w Służbie Celnej mają
być traktowane okresy zatrudnienia w administracji celnej iskarbowej przed ustawowym
powołaniem Służby Celnej na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej
(dodawany pkt 5 i 6 w art. 13 ust. 1 ustawy).
10
4.
W związku z proponowanym przez Rząd modelem uprawnień emerytalnych dla
funkcjonariuszy Służby Celnej przeredagowania wymaga proponowany przepis art 1 pkt
9 projektu (dodawany art. 15c).
Należy zatem określić, że emerytura dla funkcjonariuszy celnych, którzy służbę podjęli
przed dniem 1 stycznia 2013 r. wynosi 40% podstawy wymiaru za 15 lat służby i wzrasta
na zasadach określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 2-5 ustawy zaopatrzeniowej.
Natomiast podstawę wymiaru emerytury ma stanowić średnie uposażenie z okresu
kolejnych 10 lat kalendarzowych, czyli według zasady określonej w art. 18f ustawy
zaopatrzeniowej (w sposób określony dla funkcjonariuszy, którzy służbę rozpoczęli po
dniu 31 grudnia 2012 r.).
5.
Proponowana zmiana art. 1 pkt 10dotycząca uwzględnienia przy obliczaniu wysokości
emerytury funkcjonariusza celnego okresów składkowych i nieskładkowych, powinna
zostać wykreślona z projektu. Zgodnie z rządową propozycją emerytura policyjna
funkcjonariusza celnego ma być obliczana wyłącznie za okresy służby liczone od daty
wejścia w życie ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej.
6.
W art. 1 pkt 13 projektowanej ustawy, zawierającym propozycję dodania w art. 18d ust.
1 ustawy z dnia z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
dodatkowej regulacji, tj. pkt 9, zasadnym wydaje się odstąpienie od zawartego w tym
przepisie odniesienia do art. 104 ust. 1 pkt 11 oraz art. 105 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej.Szczegółowe uzasadnienie w tym zakresie
przedstawiono w dalszej części stanowiska (pkt 11 i 12).
7.
Zamiast proponowanej w art. 1 pkt 15 projektu zmiany, polegającej na dodaniu w art. 20
nowego ust. 4c, zasadnym wydaje się nadanie nowego brzmienia art. 20 ust. 4, poprzez
uzupełnienie zawartego w tym przepisie upoważnienia ustawowego o ministra
właściwego do spraw finansów publicznych.
8.
Zaproponowana w art. 1 pkt 18 projektu zmiana art. 32 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych polega na nałożeniu na ministra
właściwego do spraw finansów publicznych obowiązku utworzenia, w drodze
rozporządzenia, organu emerytalnego orzekającego w sprawach funkcjonariuszy
SłużbyCelnej. Wtym miejscu wypada zauważyć, że resort finansów nie posiada zakładu
emerytalno-rentowego, który mógłby realizować zadanie wypłaty świadczeń emerytalnorentowych. Utworzenie takiego organu wymagałoby poniesienia znacznych nakładów
finansowych. Konieczny byłby również odpowiedni okres czasu na przygotowanie się do
11
realizacji takiego zadania. W ocenie Rządu, w przypadku objęcia funkcjonariuszy
SłużbyCelnej zaopatrzeniowym systemem emerytalnym służb mundurowych, zasadnym
byłoby przyjęcie rozwiązania, zgodnie zktórym prawo do zaopatrzenia emerytalnego w
stosunku do funkcjonariuszy tej formacji ustalałby istniejący już organ emerytalny
ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Mając na względzie wskazany wyżej brak przesłanek do utworzenia przez ministra
właściwego do spraw finansów publicznych organu emerytalnego orzekającego w
sprawach funkcjonariuszy SłużbyCelnej,Rząd proponuje, aby zamiast proponowanej w
projekcie zmiany art. 32 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. ozaopatrzeniu emerytalnym
służb mundurowych polegającej na dodaniu pkt 3 w ust. 1, uzupełnić obowiązującą
regulację zawartą w art. 32 ust. 1 pkt 1, poprzez dopisanie funkcjonariuszy Służby
Celnej. Oznaczałoby to, że w stosunku do funkcjonariuszy Służby Celnej właściwym
będzie organ emerytalny ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Przy założeniu, zgodnie z którym dla funkcjonariuszy Służby Celnej właściwym
powinien być organ emerytalny MSWiA, brak będzie podstaw do tego, aby Minister
Finansów określał w drodze rozporządzenia organ emerytalny dla wspomnianych
funkcjonariuszy, zakres jego działania, itd.
W związku z powyższym należałoby dokonać zmiany art. 32 ust. 2a ustawy o
zaopatrzeniu polegającej na uzupełnieniu tego przepisu o zasięgnięcie opinii Szefa
Służby Celnej.
Ponadto w konsekwencji powyższych uwag zasadnym byłoby przepracowanie
zaproponowanych w art. 1 pkt 22, 23, 25 i 27 projektu zmian dotyczących art. 35 ust. 1,
art. 38, art. 41b ust. 5 oraz art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. ozaopatrzeniu
emerytalnym służb mundurowych.
Zdaniem Rządu w przypadku, gdydla funkcjonariuszy Służby Celnej właściwym będzie
organ emerytalny MSWiA, zawarte w projekcie zmiany dotyczące art. 35 ust. 1, art.
41b ust. 5 oraz art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. są zbędnei należy je
wykreślić.
Z kolei zawarty w art. 38 wstęp do wyliczeniapowinien zostać uzupełniony o Szefa
Służby Celnej.
W ocenie Rządu wątpliwości może budzić również zaproponowana zmiana art. 27 ust. 2
ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych (art. 1
pkt 17 projektu). Przy założeniu, zgodnie z którym prawo do zaopatrzenia emerytalnego
12
w stosunku do funkcjonariuszy Służby Celnej ustalałby organ emerytalny ministra
właściwego do spraw wewnętrznych, sposób podziału środków funduszu socjalnego
pomiędzy jego dysponentów powinien dokonywać wspomniany minister, a nie minister
właściwy do spraw finansów publicznych. W konsekwencji zmianie powinny ulec
jedynie przepisy rozporządzenia wydanego na podstawie art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 18
lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym, poprzez uwzględnienie w ich treści
funkcjonariuszy Służby Celnej.
9.
Zastrzeżenia może budzić celowość wprowadzania zmiany art. 1 ustawy o Służbie Celnej
(art. 2 pkt 1 projektu) polegającej na wprowadzeniu w ust. 4 zasady dotyczącej
podlegania przez funkcjonariuszy SłużbyCelnej zaopatrzeniu emerytalnemu, na zasadach
określonych wustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym służb
mundurowych, skoro stosownie do zaproponowanych w art. 1 projektu zmian,
funkcjonariusze tej formacji zostaliby objęci regulacjami tej ustawy.
10. Zgodnie z intencją projektodawców, wszyscy funkcjonariusze SłużbyCelnej zostaliby
objęci orzecznictwem komisji lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw
wewnętrznych. Świadczą o tym zaproponowane zmiany polegające na: dodaniu w ustawie
o Służbie Celnej art. 77a, art. 77b oraz art. 77c (art. 2 pkt 2-4 projektu), uchyleniu art. 130
tej ustawy (art. 2 pkt 7 projektu), a także nowelizacji przepisów ustawy z dnia 28
listopada 2014 r. o komisjach lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw
wewnętrznych (art. 7 projektu). Zgodnie z projektowanymi przepisami komisje lekarskie
podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, będą właściwe do orzekania
wobec wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej w zakresie:
1) ustalenia zdolnościfizycznej i psychicznej do pełnienia służby (obecnie komisje te
orzekają o zdolności fizycznej i psychicznej funkcjonariuszy do pełnienia służby na
stanowisku, na którym są wykonywane zadania określone w art. 2 ust. 1 pkt 4-6
ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej);
2) określenia stanu zdrowia oraz ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do pełnienia
służby, jak również związku poszczególnych chorób ze służbą;
3) sprawdzenia prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do służby z powodu
choroby lub prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego.
13
Komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych będą również
– według projektodawców – właściwe do orzekania o zdolność fizycznej i psychicznej do
służby kandydatów do Służby Celnej.
Z uwagi na to, iż Rząd proponuje włączenie do systemu mundurowego funkcjonariuszy
wykonujących zadania wskazane w wyroku TK przyjęta w projekcie koncepcja objęcia
wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej orzecznictwem wspomnianych komisji
lekarskich nie jest zasadna. W ocenie Rządu wątpliwości budzi wprowadzanie w ustawie z
dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej dodatkowych jednostek redakcyjnych. Wydaje
się, iż zasadne byłoby dokonanie w tym zakresie odpowiednich zmian obowiązujących
przepisów ww. ustawy, w tym w szczególności art. 130 (w projekcie przewidziano
uchylenie tego przepisu).
Mając na uwadze powyższe Rząd opowiada się za odpowiednim przeredagowaniem treści
art. 130 ust. 1, 2 oraz 7-9 ustawy z dnia 27sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej.
11. W art. 2 pkt 5 projektu zaproponowano zmianę art. 104 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009
r. o Służbie Celnej. Zdaniem Rząduzmiany wspomnianej regulacji są niewystarczające.
W szczególności uzasadnione wątpliwości, w kontekście wszystkich projektowanych
zmian, może budzić dalsze obowiązywanie przepisu zawartego w pkt 11, który reguluje
kwestię zwolnienia funkcjonariusza ze służby w przypadku orzeczenia trwałej utraty
zdolności fizycznej lub psychicznej do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku.
Zgodnie z obowiązującą regulacją właściwość do orzekania w zakresie zdolności
fizycznej lub psychicznej do pełnienia służby należy nie tylko do komisji lekarskich
podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych,ale również do lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto należy zauważyć, że komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do
spraw wewnętrznych, które – zgodnie z intencją projektodawców – będą właściwe wobec
wszystkich funkcjonariuszy Służby Celnej, ustalają zdolność fizyczną i psychiczną do
pełnienia służby przez zaliczenie funkcjonariusza do jednej z kategorii: „zdolny do
służby”, „zdolny do służby z ograniczeniem”, „niezdolny do służby”. Zawarcie w
orzeczeniu komisji dodatkowo określenia „trwale niezdolny do pełnienia służby na
zajmowanym stanowisku” oznacza, że stwierdzone choroby lub ułomności, które
zmniejszają zdolność fizyczną lub psychiczną do służby, nie pozwalają na pełnienie
służby na zajmowanym stanowisku, jednak te choroby lub ułomności nie stanowią
przeszkody do dalszego pełnienia służby na innym stanowisku. W takim przypadku
14
komisja lekarska określa, jakie warunki służby są przeciwskazane dla badanego. Stąd
brak jest uzasadnienia do zwolnienia ze służby funkcjonariusza trwale niezdolnego do
pełnienia służby na zajmowanym stanowisku. Dodatkowo należy zauważyć, że inne
pragmatyki służbowe nie przewidują ww. podstawy zwolnienia ze służby.
Rozważenia wymaga również zmiana regulacji zawartej w art. 104 ust. 1 pkt 1 ww.
ustawy w zw. z art. 104 ust. 2. W obecnym brzmieniu przepis ten stanowi, iż
funkcjonariusza zwalnia się ze służby w razie orzeczenia trwałej niezdolności do służby,
przy czym zwolnienie ze służby może nastąpić w przypadku, gdy nie ma możliwości
przeniesienia funkcjonariusza do służby cywilnej. Trzeba przy tym zauważyć, że komisje
lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych orzekając o
niezdolności do służby (trwałej, całkowitej) orzekają jednocześnie o zdolności do pracy,
częściowej niezdolności do pracy bądź całkowitej niezdolności do pracy. Obowiązujące
w innych pragmatykach służbowych przepisy przewidują zwolnienie funkcjonariusza ze
służby w razie orzeczenia przez komisję lekarską trwałej niezdolności do służby, bez
wspomnianego zastrzeżenia.
12. Wart. 2 pkt 6 projektu zaproponowano zmianę art. 105 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. W ocenie Rządu zasadnym wydaje się wykreślenie
treści art 105 ust. 1 pkt 4, a nie jego zmiana. Zgodnie bowiem z przepisami określającymi
uprawnienia rentowe funkcjonariuszy innych służb mundurowych, prawo do renty
przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby. Tymczasem omawiany przepis
ustawy o Służbie Celnej zawiera regulację, która jest niezgodna z tymi zasadami,
przewiduje ona bowiem możliwość zwolnienia funkcjonariusza ze służby w przypadku
nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
13. Nie sposób zgodzić się z zaproponowaną w art. 2 pkt 8 projektu zmianą art. 135 ustawy
z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej.Zgodnie z projektem zarówno
funkcjonariuszom
celnym
oraz
członkom
ich
rodzin,
jak
również
byłym
funkcjonariuszom celnym, w tym emerytom i rencistom i członkom ich rodzin
przysługiwałyby świadczenia socjalne określone w ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych. Należy zauważyć, że stosownie do
przepisów ustawy zaopatrzeniowej (art.27), przedmiotowe świadczenia przysługują
wyłącznie osobom uprawnionym do zaopatrzenia emerytalnego oraz członkom ich
rodzin. Regulacje te nie obejmują zaś funkcjonariuszy pełniących służbę.
15
14. W art. 2 pkt 9 lit. b projektu zaproponowano zmianę art. 152c ust. 1 ustawy z dnia
27sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej polegającą na rozszerzeniu katalogu przypadków,
wktórych funkcjonariusz przebywając na zwolnieniu lekarskim zwolniony jest od
pełnienia służby. W ocenie Rządu wskazany przypadek dotyczący zwolnienia od
pełnienia służby z powodu oddania krwi lub jej składników w jednostkach
organizacyjnych publicznej służby krwi lub z powodu badania lekarskiego dawców krwi,
jest już uregulowany w art. 152 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy. Tym samym zaproponowana w
projekcie zmiana ustawy o Służbie Celnej – w tym zakresie – jest zbędna.
15. Zaproponowana wart. 2 pkt 11 projektuzmiana art. 152h ustawy z dnia 27 sierpnia 2009
r. o Służbie Celnejdotycząca rozdysponowania środków finansowych uzyskanych z
tytułu zmniejszenia uposażeń funkcjonariuszy w okresie przebywania na zwolnieniu
lekarskim wykracza poza zakres wyroku TK i należy ją wykreślić z projektu.
16. W art. 2 pkt 12 projektu zaproponowano zmianę art. 163 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009
r. o Służbie Celnej. Wydaje się, iż w ust. 1 wspomnianego przepisu wyrazy: „lub rentę z
tytułu niezdolności do pracy” należy zastąpić wyrazami: „lub orzeczeniem trwałej
niezdolności do służby”. Propozycja ta związana jest z zaproponowaną wcześniej zmianą
w zakresie podstaw zwolnienia funkcjonariusza ze służby, tj. wykreśleniem pkt 4 w art.
105 ust. 1.
17. Przepis art. 2 pkt 13 projektu,polegający na dodaniu art. 163a,dający funkcjonariuszom
celnym z tytułu zwolnienia ze służby dodatkowe uprawnienia wykracza poza zakres
wyroku TK i należy go wykreślić.
18. W celu zapewnienia spójności przepisów regulujących nabywanie przez funkcjonariuszy
Służby Celnej uprawnień z zaopatrzeniowego systemu emerytalnego zasadnym wydaje
się wprowadzenie dodatkowych zmian w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie
Celnej, które zostały pominięte w projekcie ustawy, tj.:
1) należy rozważyć wprowadzenie w art. 148, który reguluje kwestię dodatków
otrzymywanych przez funkcjonariuszy do uposażenia zasadniczego, definicji
dodatków do uposażenia o charakterze stałym – na wzór regulacji obowiązujących w
pozostałych służbach mundurowych;
2) wydaje się, że projekt ustawy powinien zawierać przepis, regulujący przekazywanie
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek od uposażeń funkcjonariuszy Służby
Celnej, którzy nie spełnią warunków do nabycia prawa do emerytury zaopatrzeniowej
16
(analogicznie jak zostało to uregulowane w art. 69a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o
Policji);
3) w związku z projektowanym wyłączeniem funkcjonariuszy Służby Celnej z
powszechnego systemu emerytalnego i włączenia ich do systemu zaopatrzeniowego
zasadnym wydaje się uregulowanie kwestii zasiłku pogrzebowego przysługującego w
razie śmierci funkcjonariusza lub w razie śmierci członka rodziny funkcjonariusza –
na wzór innych pragmatyk służbowych (np. art. 119 i art. 120 ustawy z dnia 6
kwietnia 1990 r. o Policji).
19. Wątpliwości budzi regulacja zawarta w art. 3 pkt 11 projektowanej ustawy (dot. zmiany
art.40 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) w
zakresie przekazywania na dochody budżetu państwa składek na ubezpieczenie
emerytalne zewidencjonowanych na koncie i subkoncie ubezpieczonego w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych w przypadku przechodzenia przez funkcjonariusza na
emeryturę w trybie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji. Trzeba
wskazać, że na koncie i subkoncie w ZUS zewidencjonowane są jedynie kwoty
zgromadzonych i zwaloryzowanych składek, które służą do wyliczenia wysokości
emerytury. Nie są to środki pieniężne, którymi można rozporządzać i przekazać na
dochody budżetu państwa. W związku z powyższym należy rozważyć wprowadzenie w
takich
przypadkach
przepisu
stanowiącego
o
umorzeniu
kwot
składek
zewidencjonowanych na kontach i subkontach w ZUS.
20. Po wprowadzeniu proponowanego przez Rząd modelu uprawnień emerytalnych dla
funkcjonariuszy Służby Celnej odpowiedniego dostosowania i zmian będzie wymagał
art. 4 projektowanej ustawy w zakresie zmian w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych.
21. W art. 5 projektu zaproponowano nowelizację ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W ocenie Rządu niezbędne
jestwprowadzenie zmiany art. 5 ust. 2a ww. ustawy, która polegałaby na powołaniu w
tym przepisie art. 6 ust. 1 pkt 6, zamiast art. 6 ust. 1 pkt 6 lit. a-e i g. Zgodnie z
obowiązującymi przepisami, okres służby w Służbie Celnej jest okresem składkowym
uwzględnianym przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z FUS oraz obliczaniu ich
wysokości.
W
przypadku
objęcia
funkcjonariuszy
Służby
Celnej
systemem
zaopatrzeniowym służb mundurowych, okres ten nie powinien być brany pod uwagę do
17
ww. celów, jeżeli z tego tytułu ustalono funkcjonariuszowi prawo do świadczeń
pieniężnych określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym.
W obywatelskim projekcie brak jest wyjaśnienia dla propozycji wykreślenia w
proponowanym nowym brzmieniu art. 95 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
(art. 5 lit. c projektu obywatelskiego) przepisu art. 18e ustaw: o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych (…) i o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, (…). Obecne brzmienie przepisu art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej określa zasady
postępowania przy zbiegu prawa do emerytury lub renty z FUS z prawem do emerytur
obliczonych według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustaw mundurowych. W
projekcie obywatelskim w proponowanym nowym brzmieniu art. 95 ust. 2 poprzez
usunięcie z treści tego przepisu wyrazów „art. 18e” zmienia się zasady w prawie do
łączenia świadczeń w stosunku emerytur ustalonych w trybie art. 18e ww. ustaw.
Z kolei zaproponowana w art. 5 lit. d projektu ustawy zmiana art. 173 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wydaje
się zbędna z uwagi na fakt, że funkcjonariusze Służby Celnej zatrudnieni w administracji
celnej w okresie od 1 stycznia 1983 r. do 15 września 1999 r. podlegali obowiązkowemu
ubezpieczeniu społecznemu.
Po określeniu przepisów dotyczących obliczania emerytury policyjnej funkcjonariuszowi
Służby Celnej, który służbę rozpoczął przed dniem 1 stycznia 2013 r. odpowiedniego
dostosowania będzie wymagał proponowany pkt 6 w art. 5 projektu obywatelskiego
(zmiana art. 85 ust. 6 ustawy emerytalnej).
22. Odnośnie do zmiany zawartej w art. 6projektu, dotyczącej nowelizacji art. 81 ust. 3
ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 2004 r. świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych,należy wskazać, że proponowana zmiana nie jest wystarczająca.
W związku z projektowanym objęciem funkcjonariuszy Służby Celnej zaopatrzeniowym
systemem emerytalnymnależy także zmienić przepis ust. 1 w art. 81 tej ustawy, który
stanowi, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne
funkcjonariuszy Służby Celnej stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zmiana ust. 1 polegałaby nawykreśleniu
odesłania do art. 66 pkt 11 ustawy i byłaby zgodna zproponowaną treścią art. 81 ust. 3
ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, stosownie do której dla funkcjonariuszy
Służby Celnej podstawę wymiaru składek stanowiłaby kwota odpowiadająca uposażeniu.
18
Jednocześnie
w
przepisie
art.
20
projektu
obywatelskiego
zakłada
się,
iż
funkcjonariuszom celnym, którzy pełnili służbę w dniu wejścia w życie nowych
przepisów, przysługiwałoby prawo wyboru systemu emerytalnego poprzez złożenie
oświadczenia (ust. 3 i 4 projektu ustawy). Zatem część funkcjonariuszy celnych może
pozostać w powszechnym systemie emerytalnym z obowiązkowo opłacanymi składkami
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a część może przejść do systemu
zaopatrzeniowego. W takiej sytuacji podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie
zdrowotne powinna zostać ustalona dla każdej z tych grup funkcjonariuszy celnych. W
odniesieniu
do
funkcjonariuszy,
którzy
pozostaną
w
powszechnym
systemie
emerytalnym, nadal zastosowanie powinien mieć obecnie obowiązujący przepis art. 81
ust. 1 ustawy.
23. Odnosząc się do projektowanych zmian ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o komisjach
lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (art. 7 projektu),
należy zauważyć, co następuje:
1) zaproponowana w art. 7 pkt 1 lit. c projektu zmiana art. 1 ust. 1 pkt 10 ww. ustawy
jest zbędnaz uwagi na to, iż wyczerpującą regulacjęw zakresie uprawnień
funkcjonariuszy do urlopu zdrowotnego zawiera art. 139 ustawy z dnia 27 sierpnia
2009r. o Służbie Celnej;
2) nie sposób zgodzić się z propozycją zmiany art. 5 ust. 2 ww. ustawy, polegającej na
dodaniu zdania drugiego, odnoszącego się do funkcjonariusza Służby Celnej, który
odbył służbę przygotowawczą i chce pozostać w służbie; należy zauważyć, że
obowiązujący ust. 2 dotyczy badania zdolności fizycznej i psychicznej
funkcjonariusza, który odbył służbę kandydacką i chce pozostać w służbie; nie
dotyczy natomiast funkcjonariuszy w służbie przygotowawczej, do których
zastosowanie mają przepisy art. 6 omawianej ustawy;
3) kwestie, których uregulowanie zaproponowano w projektowanym art. 8 ust. 4 ustawy
o komisjach
lekarskich
podległych
ministrowi
właściwemu
do
spraw
wewnętrznych, powinny być uregulowane w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o
Służbie Celnej (np. w art. 130);
4) zasadnym wydaje się zastąpienie proponowanej w projekcie zmiany art. 26 ust. 1 pkt 1
i 2, poprzez wprowadzenie nowej regulacji, zgodnie z którą z uwagi na to, że w
sprawach związanych z pełnieniem służby właściwym do podejmowania
rozstrzygnięć jest kierownik urzędu (tj. dyrektor izby celnej lub Szef Służby
19
Celnej), to on powinien kierować kandydatów i funkcjonariuszy do komisji
lekarskiej.
24. Zaproponowana w art. 8 pkt 4 projektu zmiana polegająca na wykreśleniu ust. 1 w art.
48a ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest niezasadna, gdyż przepis ten, odnoszący
się do wypadków zaistniałych w okresie służby po dniu 31 grudnia 2002 r., a przed
dniem 1 lipca 2004 r., tj. przed dniem objęcia funkcjonariuszy celnych ubezpieczeniem
wypadkowym – był przepisem przejściowym.
25. Zdaniem Rządu zmiany w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach
odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostającej w
związku ze służbą, zaproponowane w art. 9 projektu, wymagają przepracowania. Z
uwagi na fakt, iż Szef Służby Celnej podlega ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych, zasadnym wydaje się, by:
1) minister właściwy do spraw finansów publicznych był zawiadamiany o wypadku,
któremu uległ Szef Służby Celnej (zmiana art. 17 ust. 2 ww. ustawy);
2) minister właściwy do spraw finansów publicznych wykonywał zadania kierownika
jednostki organizacyjnej w odniesieniu do Szefa Służby Celnej (zmiana art. 17 ust. 7
ww. ustawy);
3) minister właściwy do spraw finansów publicznych powoływał komisję powypadkową
w sytuacji, gdy wypadkowi uległ Szef Służby Celnej (zmiana art. 19 ust. 4 ww.
ustawy);
4) minister właściwy do spraw finansów publicznych był właściwy do wydawania
decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczeń odszkodowawczych i ich wysokości
w stosunku do Szefa Służby Celnej (zmiana art. 34 ust. 2 ww. ustawy).
Mając na uwadze, iż minister właściwy do spraw finansów publicznych będzie
wykonywał zadania kierownika jednostki organizacyjnej w rozumieniu przepisów
rozdziału 3 ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych
przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostającej w związku ze służbą, wydaje
się, iż zbiorcze zestawienie wypadków pozostających w związku z pełnieniem służby,
zaistniałych w danym roku kalendarzowym, Szef Służby Celnej winien przekazywać ww.
ministrowi (zmiana art. 29 ww. ustawy).
26. Przeredagowania i uzupełnienia wymagają przepisy przejściowe (art. 20 projektu):
20
1) w przepisach przejściowych projektodawcy odnoszą się do daty 3 marca 2015 r., tj.
daty wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku (sygn. akt K 39/13); należy
zauważyć, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w dniu 10 marca
2015 r. i z tym dniem wszedł w życie –stosownie do art. 190 ust. 3 Konstytucji RP;
2) projektowany przepis art. 20 ust. 1 pkt 1 wymaga doprecyzowania, gdyż
w zaproponowanym
brzmieniu
może
skutkować
wyłączeniem
z
systemu
zaopatrzeniowego tych funkcjonariuszy, którzy zostaną przyjęci do służby po dniu
wejścia w życie ustawy zmieniającej;
3) projektowaneprzepisy przejściowe, w tym dające wybór systemu emerytalnego (art.
20 ust. 1 pkt 2 i 3 i ust. 2-4 projektu) będą wymagały dostosowania do
proponowanego przez Rząd modelu uprawnień emerytalnych dla funkcjonariuszy
Służby Celnej;
4) projektowana ustawa nie odnosi się do rent z tytułu niezdolności do pracy/rent
rodzinnych, do których prawo funkcjonariusze Służby Celnej lub członkowie
rodzin nabyli przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej;
5) przepisy przejściowe wymagają uzupełnienia poprzez uregulowanie kwestii
uposażeń otrzymywanych przez funkcjonariuszy Służby Celnej, od których obecnie
są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne – nie wskazano, czy po
włączeniu funkcjonariuszy Służby Celnej do systemu zaopatrzenia emerytalnego
wysokość ich uposażeń pozostanie na dotychczasowym poziomie (co oznaczałoby
wzrost ich uposażeń netto), czy będzie ono odpowiednio obniżone, tak, aby
utrzymać niezmienioną wysokość uposażenia netto;
6) projekt nie zawiera przepisów przejściowych, które regulowałyby kwestie
dotyczące wypadków, którym funkcjonariusze Służby Celnej ulegli przy pełnieniu
służby przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej;
7) przepisy wymagają uzupełnienia o regulacje dotyczące osób, które mają ustalone
prawo do emerytury z systemu powszechnego; w ocenie Rządu osoby, które na
dzień wejścia w życie ustawy mają ustalone prawo do emerytury na podstawie
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych,
powinny
pozostać
w
powszechnym
systemie
ubezpieczeń
społecznych.
27. Przepisy projektu obywatelskiego nie rozstrzygają o postępowaniu ze środkami
zgromadzonymi w OFE tych funkcjonariuszy celnych, którzy zostali przyjęci do służby
po dniu 31 grudnia 2012 r. i których prawo do zaopatrzenia emerytalnego zostanie
21
ustalone w trybie rozdziału 1a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, (…), pt. Emerytura funkcjonariusza przyjętego do służby po raz pierwszy po dniu
31 grudnia 2012 r.
28. W projekcie brak jest uregulowań prawnych dotyczących przyjmowania do ustalania
podstawy wymiaru emerytur/rent uposażenia z okresu, w którym funkcjonariusze Służby
Celnej byli objęci systemem ubezpieczeń społecznych i których uposażenia obejmują
składki na ubezpieczenia społeczne.
29. W związku z propozycją Rządu włączenia do systemu zaopatrzenia emerytalnego
wyłącznie funkcjonariuszy celnych wykonujących zadania wskazane w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego zmiany ustaw objętych Obywatelskim projektem ustawy
powinny uwzględniać funkcjonowanie dwóch grup funkcjonariuszy celnych: objętych
systemem zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych i objętych powszechnym
systemem ubezpieczenia społecznego.
W celu zapewnienia spójności i zupełności proponowanych zmian, projekt powinien
dodatkowo uwzględniać zmiany następujących aktów normatywnych:
1.
Ustawa z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze
budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. W projekcie ustawy pominięto fakt, iż przy
zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym od uposażeń funkcjonariuszy Służby Celnej,
którzy nie zdecydują się na pozostanie w powszechnym systemie emerytalnym, nie
byłyby potrącane i odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. A zatem
należałoby zacząć stosować dla tych osób kwotę bazową ustalaną corocznie w ustawie
budżetowej dla żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy, a nie jak dotychczas wyższą
kwotę bazową przypisaną dla funkcjonariuszy Służby Celnej, która ma również
zastosowanie dla członków korpusu służby cywilnej. Konieczna zatem byłaby zmiana
art. 5 ww. ustawy.
2.
Ustawaz dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
W związku z planowanym objęciem funkcjonariuszy Służby Celnej zaopatrzeniem
emerytalnym, konieczną wydaje się zmiana:
1) art. 71 ust. 2 pkt 1–poprzez zaliczenie okresu służby w Służbie Celnej, jako
uprawniającego do nabycia prawa do zasiłku przysługującego bezrobotnemu;
2) art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. g – poprzez dopisanie Służby Celnej w tytule ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.
22
3.
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. W następstwie objęcia
funkcjonariuszy Służby Celnej przepisami ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy, konieczną wydaje się zmiana art. 3 pkt 5 polegająca na
uzupełnieniu tytułu ustawy zaopatrzeniowej o Służbę Celną.
W ocenie Rządu zaprojektowane zmiany nie są potwierdzone szczegółowymi analizami
społeczno-gospodarczymi i analizami finansowymi skutków tych zmian. Zawarte
wuzasadnieniu ogólne sformułowania, zgodnie z którymi finansowe skutki wprowadzanych
zmian nie będą dla budżetu państwa znaczne, albowiem populacja funkcjonariuszy celnych to
ok. 14.200 osób, a projektowane zmiany zostaną sfinansowanepoprzez przekazanie do
budżetu państwa składek funkcjonariuszy zgromadzonych w Zakładzie Ubezpieczeń
Społecznych oraz na rachunkach w otwartych funduszach emerytalnych, należy uznać za
daleko niewystarczające i nieadekwatne. Oszczędności z tytułu nieprzekazywania składek do
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oznaczają zmniejszenie dochodów Funduszu.
ZUS nadal będzie wypłacał świadczenia funkcjonariuszom, którzy nabyli prawo do
świadczeń z systemu powszechnego. Oznacza to zwiększenie deficytu w FUS i konieczność
zwiększenia dotacji z budżetu do tego Funduszu. Zatem z punktu widzenia budżetu Państwa
trudno mówić o jakichkolwiek oszczędnościach. W tym zakresie przedmiotowy projekt
wymaga uzupełnienia.
Niezbędna jestrównieższczegółowa analiza skutków finansowych zmian w perspektywie
wymaganej przepisamiustawy o finansach publicznych.
Według obliczeń Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji skutki finansowe
projektu Obywatelskiego przedstawia poniższa tabela.
WARIANT A (w mln zł)
ROK
Świadczenia z
zaopatrzenia
emerytalnego
Komisje
lekarskie
Koszty
administracyjno
-organizacyjne
WARIANT B (w mln zł)
ŁĄCZNIE
Świadczenia z
zaopatrzenia
emerytalnego
Komisje
lekarskie
Koszty
administracyjno
-organizacyjne
ŁĄCZNIE
1
500,83
45,88
11,30
558,00
461,35
45,56
11,30
518,20
2
520,15
4,17
10,35
534,67
493,23
4,17
10,35
507,75
3
543,44
4,28
10,86
558,58
530,48
4,28
10,86
545,61
4
567,78
2,19
11,39
581,36
570,53
2,19
11,39
584,12
5
593,21
2,25
11,95
607,41
613,62
2,25
11,95
627,82
6
619,77
2,30
12,54
634,62
659,96
2,30
12,54
674,80
23
7
647,53
2,36
13,15
663,05
709,79
2,36
13,15
725,31
8
676,53
2,42
13,80
692,75
763,39
2,42
13,80
779,61
9
706,83
2,48
14,48
723,79
821,04
2,48
14,48
838,00
10
738,49
2,54
15,19
756,23
883,04
2,54
15,19
900,78
6 114,56
70,88
125,02
6 310,46
6 506,43
70,56
125,02
6 702,00
ŁĄCZNI
Ew
okresie
10-letnim
Wariant A oparty jest o wskaźniki dla wszystkich świadczeń wypłacanych przez ZER MSW.
Wariant B oparty jest o wskaźniki dla świadczeń wypłacanych przez ZER MSW byłym funkcjonariuszom Straży Granicznej.
III. Wnioski
Rada Ministrów pozytywnie ocenia dążenia wnioskodawców obywatelskiego projektu ustawy
do wypracowania rozwiązań legislacyjnych zmierzających do realizacji wyroku TK z dnia
3 marca 2015 r. sygn. akt K 39/13.
W ocenie Rządu zakres uprawnień emerytalnych dla funkcjonariuszy Służby Celnej
proponowanych w obywatelskim projekcie ustawy jest zbyt daleko idący, wykraczający poza
zakres, wynikający z sentencji wyroku TK.
Zdaniem Rządu w celu realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego niezbędne są
kompleksowe regulacje prawne mające na celu uregulowanie uprawnień emerytalnych
funkcjonariuszy Służby Celnej.
Rząd proponuje, zatem, aby prace nad obywatelskim projektem ustawy o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu
emerytalnym
funkcjonariuszy
Policji,
Agencji
Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony
Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych
innych ustaw (druk sejmowy nr 30)były kontynuowane, z tym, że niezbędne jest istotne
24
przebudowanie projektowanej ustawy i uwzględnienie modelu uprawnień emerytalnych
funkcjonariuszy Służby Celnej, proponowanego przez Rząd w niniejszym stanowisku.
25