postawy student¬w zr¬ˆnicowanych uczelni wobec przyjmowania

Transkrypt

0/34!79345$%.4¬7:2¬.)#/7!.9#(5#:%,.)
7/"%#02:9*-/7!.)!,%+¬7(/-%/0!49#:.9#(
3TUDENTSATTITUDESFROMDIFFERENTTYPESOFUNIVERSITIESTOWARDHERBAL
ANDCHEMICALPHARMACOLOGY
'RAYNA"ARTKOWIAK
:AKAD0SYCHOLOGII+LINICZNEJ
5NIWERSYTET-EDYCZNYIM+AROLA-ARCINKOWSKIEGOW0OZNANIU
Streszczenie
Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu są postawy studentów zróżnicowanych rodzajów uczelni wobec farmakoterapii opartej na lekach homeopatycznych
i otrzymywanych syntetycznie .Artykuł zmierza do
uzyskania odpowiedzi na pytanie – jak kształtują się
preferencje studentów (jako znaczącej grupy przyszłych
klientów i pacjentów zakupujących leki) dotyczące akceptacji farmakoterapii i decyzji o zakupie leków syntetycznych i homeopatycznych? W celu weryfikacji tak
postawionego problemu badawczego przeprowadzono
badania, w których uczestniczyło odpowiednio 87 studentów uczelni politechniki, 48 – uczelni ekonomicznych i 49 – uniwersytetu. Badania wykazały istnienie
różnic w postawach studentów odnośnie do poszczególnych rodzajów farmakoterapii, w zależności od uczelni,
na której studiowali
'|ª-J®RylR
Dynamiczny rozwój przemysły farmaceutycznego, pojawiające się ustawicznie leki nowej generacji, które zawierają
substancje i skomplikowane związki chemiczne, wytwarzane w sposób syntetyczny, które zmierzają do jak najskuteczniejszej walki z chorobą oraz podnoszenia jakości życia pacjenta (np. leki przeciwbólowe) a które jednocześnie
mniej czy bardziej wybiórczo obciążają organizm człowieka, powodując liczne działania uboczne stają się niejednokrotnie przedmiotem określonych postaw społecznych.
Prowadzą bowiem od akceptacji do całkowitego odrzucenia leków wytworzonych syntetycznie na rzecz gloryfikacji
leków homeopatycznych lub odwrotnie. Można oczekiwać,
że zgodnie z przyjętą definicją postawy te, uwzględniając
podmiotowość pacjenta przejawiającą się między innymi
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY
Summary
In recent years every one can observe dynamic development of pharmacies industry. This situation makes needs to test peoples attitudes toward herbal and chemical
pharmacology. For this reason, in a study among students attending the technical universities, universities
of economics and humanistic universities took part in
a special prepared research, carried out I Poland. Data
were obtained respectively from 87, 48 and 49 students.
Results suggested the differences between students enrolling for particular universities.
w uznaniu proponowanej przez lekarza terapii zostają odzwierciedlone w konkretnym działaniu, w postaci decyzji
o zakupie i przyjmowaniu zaordynowanego przez specjalistę leku. Jednocześnie praktyka wykazuje, że pacjenci
w „zróżnicowanym stopniu” poddają się sugestiom lekarza,
wprowadzając własne modyfikacje w farmakoterapii.
Niezależnie od tego, że trudno jest wykluczyć inne motywy takich decyzji np. finansowe ze względu na wzrastające ceny leków tematem rozważań niniejszego doniesienia
jest problematyka postaw wobec leków homeopatycznych.
Przedmiotem artykułu jest więc problematyka postaw wobec przyjmowania leków homeopatycznych.
Artykuł złożony jest z dwóch części: teoretycznej, w której
autorka przytacza rozważania na temat ujmowania problematyki postaw i ich kształtowania się oraz części empirycznej: prezentującej wyniki badań, dotyczących preferencji
COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO
)33.
^¤°°U
studentów – przyszłych klientów i pacjentów odnośnie do
terapii i zakupu leków homeopatycznych.
|®ª-¸-yl- R|R ¬A®yR
„Postawa” to składnik osobowości wyrażający skłonność do zachowania się w określony, stereotypowy sposób
w stosunku do określonych przedmiotów: (osób, grup społecznych i problemów) oraz ocenę tych przedmiotów i określenie stosunku emocjonalnego. Postawa to podstawowe pojęcie z psychologii społecznej i socjologii.1.
Sposób ujmowania postaw wynika z przyjęcia ich określonej koncepcji. Koncepcje postaw można podzielić na
pięć zasadniczych grup:
Pierwszą grupę stanowią te koncepcje, które istotę postawy upatrują w czynniku poznawczym, w przekonaniach
czy poglądach. Najbardziej typowe dla tej grupy jest sprowadzenie postaw do przekonań, czego przykładem może
być definicja Kerlingera, – „postawa jest trwałą strukturą
opisujących i oceniających przekonań, które predysponują
jednostką do wybiórczego zachowania się w stosunku do
desygnatu postawy”.2
Do drugiej grupy zaliczyć można te koncepcje, według
których najistotniejszym elementem postawy są pozytywne lub negatywne uczucia. W ten sposób ujmują postawę
L.L.Thurstone, J.P.Guilford, M.J. Rosenberg, H.H. Remmers i inni. Według Thurstoneà postawa jest stopniem
pozytywnego uczucia wiążącego się z pewnym psychologicznym przedmiotem. do badania różnych stopni przychylności jednostki do przedmiotu stworzył L.L.Thurstone odpowiednie skale. M.J.Rosenberg stwierdza, że postawa jest
„względnie stałą reakcją uczuciową w stosunku do pewnego
przedmiotu”.3
Trzecią grupę koncepcji stanowią te, które akceptują
w postawie składnik czy aspekt oceniający. Tego rodzaju
koncepcje podaje D. Katz i E. Stotland, S. Nowak i inni.
D. Katż i E. Scotland definiuje postawę jako „tendencję czy
dyspozycję do oceniania w pewien sposób przedmiotu lub
jego symbolu”. Spośród autorów wymienionej grupy definicji jedni wyodrębniają oddzielny składnik oceniający postawy, inni łączą aspekt oceniający postawy z komponentem
emocjonalnym, poznawczym, i behawioralnym. Ci ostatni mówią o przekonaniach oceniających, które włączają
w skład komponentu poznawczego, a równocześnie wskazują, że walencja (ang.valence) postawy jest cechą wspólną
wszystkich trzech komponentów. Szereg autorów wskazuje
na to, że postawy ukazują wartościujący aspekt ludzkich relacji, dotyczą ludzkich wartości; są jej synonimami.4
Czwartą grupę stanowić będą te ujęcia postawy, według
których głównym, zasadniczym elementem są motywy. Tego
rodzaju definicje podaje m. in. L. F. Shaffer i E. J. Shoben
oraz T. Newcomb. Tak, na przykład, pierwsi dwaj autorzy
w swej wspólnej pracy określają postawę jako „organizację
motywów wokół reakcji jednostki w stosunku do osoby,
sytuacji czy instytucji”. Podobnie sądzi Newcomb, według
którego dla postawy charakterystyczne jest to, że w wielu
reakcjach jednostki przejawiają się wspólne motywy.5
W piątej grupie znajdują się koncepcje, które – określając postawę – wskazują na reakcje zachowania czy działania
z nią związane lub stanowiące ja. Tego rodzaju koncepcję
postawy przedstawia W. M Fuson, który definiuje postawę
jako prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zachowań w danej sytuacji.
Należy również podkreślić, że wielu polskich autorów,
takich jak S. Nowak, M. Marody, T. M. Mądrzycki uważa
że pojęcie postawy odnosi się do określonego przedmiotu
i składa się z elementów poznawczych, emocjonalnych i z
elementów behawiorystycznych wobec przedmiotu czy klasy przedmiotów.6 Z tak przyjętych założeń wynika, że postawę można także rozumieć jako względnie trwałą strukturę procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do
zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec
danego przedmiotu.7
Każda postawa składa się z trzech komponentów:
a) poznawczego – (cognitive komponent) prezentujący
wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, to co jest
prawdziwe, dobre, porządne, lub to co fałszywe, złe lub
nieporządne w przedmiocie postawy.
b) emocjonalnego – (affective komponent) zawiera uczucia
pozytywne lub negatywne.
c) behawioralnego – (behavioral komponent) relacja prowadzi do działania8.
Przedmiotem postawy mogą być osoby, grupy społeczne,
wartości materialne i duchowe wszelkie przedmioty. Nie ma
jednak takiej postawy wobec jakiegoś przedmiotu, o którym
dana jednostka nie wie nic. Oczywiście wiedza o przedmiocie może być stereotypem, może być nieprawdziwa, może
dotyczyć przedmiotu fikcyjnego, ale nie może być postawy
bez komponentu poznawczego, który nie obejmuje wyłącznie „wiedzy” o danym przedmiocie, są to poglądy przyjęte
od innych, wiedza ta i wiadomości przesiąknięta jest zazwyczaj ocenami. Dlatego niektórzy autorzy określają ten
komponent jako poznawczo-oceniający. Składają się tu
przekonania, przypuszczenia lub wątpienia. Najważniejsze
są jednak „przekonania” to stan pewności o realności lub
skuteczności jakiegoś przedmiotu lub zjawiska na przykład
w skład postawy religijnej mogą wchodzić przekonania
dotyczące istnienia Boga. Komponent emocjonalny zwany
również emocjonalno-motywacyjny składa się z wyższych
1
Encyklopedia popularna , PWN Warszawa 1996. Wydanie 26 uzup., s. 673.
Pieter J., Słownik psychologiczny, Ossolineum, Wrocław- Warszawa- Kraków, 1963, s.428
3
Kosiński J., 1987.: Socjologia ogólna”. Zagadnienia podstawowe, PWN, Warszawa s. 105
4
Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, wyd. 3, 1992
5
Turowski J., Socjologia – małe struktury społeczne, Tow. Nauk. KUL, Lublin,1993, s22
6
Mądrzycki T.M.,, Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw, WSiP, Warszawa, 1977
7
Mika S.: „Psychologia społeczna” PWN Warszawa 1982. s. 115-117
8
Kosiński J., op. cit.
2
)33.
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY
^¤°°U
uczuć czyli takich, jak: radość, miłość, zachwyt, szacunek oraz odpowiadających tym uczuciom przeciwieństw9.
Komponent ten obejmuje uczucia moralne, estetyczne, społeczne, religijne i inne, w których jednostka się przejawia,
komponent emocjonalny uznawany jest za dominujący czy
decydujący z dwóch powodów:
1) nadaje kierunek postawie, określa czy ma ona charakter postawy negatywnej czy pozytywnej w stosunku do danego przedmiotu.
2) posiada określoną walencję to znaczy może być uczuciem o konkretnym zabarwieniu, gdyż postawy wg Nowaka
o zerowym ładunku emocjonalnym są niemożliwe.10
Trzeci komponent to zachowanie – behawiorystyczne,
które składa się z reakcji mimicznych, pantomimicznych,
wokalnych, werbalnych i działań czyli czynności zorganizowanych i ukierunkowanych na cel, jak np. pomoc, opieka,
oddanie czci, unikanie czy przeszkadzanie. Zachowawczy
składnik jest bardzo ważny, gdyż umożliwia podział postaw
na werbalne i niewerbalne zwane też motorycznymi.11
Istnieją także wśród autorów pewne kontrowersje dotyczące warunków i możliwości tworzenia się i kształtowania
się postaw. Poglądy te można zestawić w trzech grupach
1. Większość psychologów społecznych istotnie wyraża
pogląd, iż zarówno w warunkach naturalnych, jak i w
czasie różnego rodzaju badań rzeczywiście mamy do
czynienia z kształtowaniem i zmianami postaw. Mają na
to wskazywać zarówno wyniki badań opinii publicznej,
jak i wyniki badań o charakterze eksperymentalnym.
2. Pewna część psychologów społecznych jest jednak nastawiona sceptycznie do możliwości zmiany wcześniej
ukształtowanych (np. w dzieciństwie) postaw. Jest rzeczą interesującą, że jeden z bardziej zasłużonych badaczy problematyki postaw, a mianowicie C.I.Hovland
twierdzi, że badania o charakterze sondażu ankietowego
nie wskazują na większe zmiany w postaci osób badanych pod wpływem na przykład środków masowego
przekazu, a raczej dostarczają dowodów wzmacniania
już istniejących postaw. Natomiast badania przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych, w trakcie, których
uzyskuje się takie zmiany, tak bardzo różnią się od tego,
co się dzieje w warunkach naturalnych, że trudno jest,
porównywać je z sytuacjami naturalnymi. Różnice te
sprowadzają się między innymi do tego, że w warunkach
naturalnych słuchacze, czytelnicy, widzowie spośród oddziałujących na nich treści wybierają te, które są zgodne
z ich postawami, co właśnie prowadzi do wzmacniania
już istniejących postaw. Natomiast w warunkach laboratoryjnych niejako zmuszamy badanych do odbioru
treści, które przygotował badacz, uniemożliwiamy im
wspomnianą selekcję, co z kolei może prowadzić do
określonych zmian. Również inna jest motywacja do
przyjmowania treści w warunkach naturalnych, kiedy
to po prostu czyta się gazetę, czy ogląda program tele-
wizyjny, bez żadnego wyraźnie określonego celu, a inna
jest motywacja odbiorców w warunkach eksperymentu
laboratoryjnego, kiedy to badany chce jak najlepiej wykonać postawione przed nim zadanie, którego celu może
się stosunkowo łatwo domyślić (a więc, że badaczowi
chodzi o wywołanie zmiany postaw), co ułatwia wywołanie u niego takiej właśnie zmiany.12
Mówiąc inaczej badacze ci stoją na stanowisku, że zmiany w postawach pod wpływem świadomości zabiegów
są nieznaczne i polegają raczej na zwiększeniu wiedzy
czy utrwalaniu już istniejących postaw.
3. Wreszcie są i tacy badacze, którzy sądzą, że niemożliwe
jest dokonanie jakichkolwiek zmian w postawach, jeżeli
te zostały ukształtowane już w dzieciństwie, a tak zwane
zmiany w postawach uzyskane w eksperymentach laboratoryjnych mają charakter artefaktów lub są to zmiany
niewielkie i nietrwałe. Zwykle gdy sprawdzono po kilku
tygodniach, czy wcześniej, stan zmian które pojawiły się
w postawach pod wpływem naszych zabiegów eksperymentalnych, uznaje się, że badani powrócili do swych
oryginalnych postaw. Zjawisko takie nazywamy „efektem usypiania”.13
W literaturze jedynie głównie anglojęzycznej, można
spotkać niezbyt liczne opracowanie anglojęzyczne istnienie
profilu cech charakterystycznych dla studentów wybierających określone kierunki studiów. Tak np. Cox14 jest zdania,
że kierunki ścisłe wybierają głównie ludzie uzdolnieni nietematycznie, posiadający rozbudowane ambicje zawodowe
o skonkretyzowanych celach życiowych i wykształconych
jednoznacznych postawach wobec określonych zjawisk
i ludzi. W przeciwieństwie do nich – uczelnie o profilu uniwersyteckim wybierają osoby bardziej ekspansywnie podchodzące do swojej kariery zawodowej, nastawione na pozytywne relacje międzyludzkie, które same przez się staja
się dla nich ź rodłem satysfakcji.
Przytoczone rozważania upoważniają do sformułowania
następującego problemu badawczego:
Jak kształtują się preferencje studentów (jako znaczącej
grupy przyszłych klientów i pacjentów zakupujących leki)
dotyczące akceptacji terapii i decyzji o zakupie leków, otrzymywanych w sposób syntetyczny i leków homeopatycznych?
a-yl®-Ao-l Ru- 7-J-Í
W badaniu uczestniczyło 184 studentów studiów licencjackich II stopnia, stacjonarnych i niestacjonarnych. Największa grupa osób reprezentowała uczelnię politechniczną
– 87 osób; 48 osób studiowało na uczelni ekonomicznej a 49
– na uniwersytecie – kierunki humanistyczne. Badania przeprowadzono w okresie od lutego do kwietnia 2007 roku.
W badaniach wykorzystano specjalnie opracowany i zwalidowany (weryfikowano głównie rzetelność) kwestionariusz
do badania postaw wobec leków syntetycznych i home-
9
Kosińskii J..: op.cit,., s. 105
Turowski J.: op.cit.,s..51
11
Kosiński J..: op.cit.,, s. 106
12
Bohner G., Wanke M. ,Postawy i zmiana postaw, Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk, s.224
13
Mika S.: op. cit., s. 160
14
Cox .B. D.,Health and Lifestyle.ESRC Data Archieve, Colhester:: University of Essex, 1987, s.29
10
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY
)33.
^¤°°U
opatycznych a także przeprowadzono rozmowę z osobami
uczestniczącymi w badaniach. W badaniach uczestniczyły
w miarę zrównoważone pod względem płci grupy studentów (42, 26 i 27 studentów, pozostałą grupę stanowiły studentki).
sunkowo podatny grunt” tzn. zgodnie z neopsychologiczną
koncepcją (E. Horney, J. Thompson) stanowią swoistą koncepcję skrajnie racjonalistycznego stylu myślenia, opartego
wyłącznie na logice przyczynowo – skutkowej.17 Na aktualnym etapie wiedzy trudno jest bowiem ustalić czy jest to
efekt określonej selekcji kandydatów na studia czy też jest to
'¬ylpl7-J-Í
rezultat kształtowania określonego myślenia w trakcie nauki
na studiach na politechnice. Przy tak zaprezentowanych poUzyskane dane wskazują na specyficzną polaryzację dejściach warto mieć świadomość że komponentem decyduwyników w grupie studentów politechniki, w stosunku do jącym o modalności postawy może być emocjonalny kompozostałych uczestników badania a więc słuchaczy uczelni ponent. Modyfikacja emocjonalnego komponentu następuje
ekonomicznej i uniwersyteckiej. Ok. 62% studentów poli- znacznie trudniej niż poznawczego, wymaga zgromadzetechniki wyraźnie deklarowało akceptację leków homeopa- nia przez podmiot określonych doświadczeń o zabarwieniu
tycznych jako podstawowych leków w terapii określonych emocjonalnym.W celu pogłębienia informacji uzyskanych
schorzeń. W przeciwieństwie do nich swoje przeświadcze- od badanych w formie kwestionariusza osoby badane udzienie o korzystaniu wyłącznie z leków syntetycznych zgłosiło liły takiej informacji w trakcie przeprowadzonej rozmowy.
W celu pogłębienia informacji uzyskanych od osób baok. 36% studentów tejże uczelni. Zastanawiającym wydaje
się, że jedynie 2 osoby uznały stosowanie leków homeopa- danych w formie odpowiedzi kwestionariusza osoby badatycznych na komplementarne, w stosunku do leków otrzy- ne udzielały jeszcze informacji w trakcie przeprowadzonej
rozmowy
manych syntetycznie.
Technika ta zmierzała do uzyskania odpowiedzi na pytania – dlaczego niektórzy studenci preferują głównie
"-p |ª-ylR
leki homeopatyczne lub otrzymywane syntetyczpAR -Ao-
pAR -Ao-ª¬k
qRp}ªi|uRk
nie?; w czym przejawia się ta preferencja; jakich
|J®-o
qRp}ªi|uRk
tÔA®ylRqRp}ª
|- ¬A®y¬Ai
#A®Rqyl
konkretnie działań dotyczy oraz czy uwzględniają
|- ¬A®y¬Ai
¬y R ¬A®y¬Ai
o-p|p|uqRk
oni ewentualne zmiany własnych postaw?
uRy -y¬Ai
Oto typowe odpowiedzi na pytania dotyczące

preferowania leków homeopatycznych.
|ql RAiylp^¡
¤G°
¡¤
¡^G^
¤
¤G¤U
Jak wskazuje analiza zamieszczonej tabeli 2
u podstaw preferencji leków homeopatycznych leży
p-JRul-
¤
UG
¤
`¡G^
¤^
^¤GU
Rp|y|ulA®ynajczęściej troska osób badanych o swoje zdrowie,
będące efektem przeświadczenia o szkodliwości
#ylªR¬ R ¡
G¤^
¡¤
U^G¡°
`
¤UG^
leków wyprodukowanych syntetycznie (ok. 74%)
"-7Rq-
szczególnie interesujące wydają się wypowiedzi,
R\RRyAoR ¥JRy }ª|®A®Ra}qy¬Ai¥A®RqylJ| ¬A®ÔARp|®¬ -k
które podkreślają rolę mobilizacji własnej organizayl-®qRp}ªi|uR|- ¬A®y¬Ail¬y R ¬A®y¬Ai
cji i aktywności własnej jako czynnika odgrywają±}Jt|F|-A|ª-ylRªt-yR
cego rolę w zachowaniu (łącznie ok. 13%).
Przejawy zachowań stanowiące behawioralny
Wśród studentów pozostałych uczelni stwierdzono domi- aspekt postaw wobec leków homeopatycznych badanych
nację odmiennych postaw wobec leków homeopatycznych. osób wydają się być najbardziej istotnym komponentem baStudenci uczelni ekonomicznej w większości przypadków danych zjawisk. wywołują konsekwencje w postaci podej(52% traktowało leki homeopatyczne jako uzupełniające. mowania bądź zaniechania konkretnych działań. SzczególPostawa taka wydaje się być najbardziej uzasadnione. Stu- nie niebezpieczna wydaje się modyﬁkacja zaleceń lekarzy
denci uniwersytetu natomiast demonstrowali głównie (ok. w zależności.
Mimo że reprezentowane kategorie wypowiedzi osób ba65% przypadków) swoje przeświadczenie o skuteczności
leków syntetycznych. Opisane odmienne preferencje stu- danych nie wykluczają się, można na ich podstawie wniodentów uczelni politechnicznej mogą wynikać nawiązując skować o motywach preferencji osób badanych. Wśród
do przytoczonej przez Coxa15 charakterystyki osobowości osób preferujących leki syntetyczne jako powód preferencji
mogą wynikać z tendencji do tworzenia bardziej spolary- dominowało przeświadczenie o ich większej niż w przypadzowanych postaw dotyczących osób rzeczy i zjawisk przez ku leków homeopatycznych skuteczności (ok. 78%). Kolejgrupę osób bardziej w stosunku do innych zorientowanych ne uzasadnienia dotyczyły w zasadzie „rozwianych obaw”
pragmatycznie16. Innym wytłumaczeniem mogą być proeko- odnośnie do ich szkodliwości i „swoistej funkcjonalności”
logiczne programy i inicjatywy podejmowane przez zróżni- leków otrzymanych syntetycznie („prowadzą do eliminacji
cowane instytucje bądź też rosnąca popularność chińskiej choroby przed rozwinięciem się”) i jako takie mogłyby być
medycyny naturalnej, które to informacje „traﬁają na sto- zaliczone do kategorii skutecznych leków syntetycznych.
16
Por. Connell, M., Barkham, J., Mellorcheste, CORE-OM mental health norms of students attending university councelling services
benchmarked against an age-matched primary care sample ”British Journal of Guidance & Counselling. An International Forum for
Theory, Research and Debate, 2006, s.47.
17
Thompson C., Wprowadzenie do psychoanalizy, PWN, Warszawa1968
)33.
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY
^¤°°U
|J®-oª¬|ªlRJ®l

Rpli|uR|- ¬A®yRylR®p|J®Ô
`¡
`G`
-J®lRoyl¸qRpli|uR|- ¬A®yRu|7lql®¥oÔ
|a-yl®uJ|ª-qpl®Ai||7Ô

¤G°
-ªl-oÔG¸Rq¥J®lRª ¬u-u¬u |yl¥
ª¬p-®¥oÔ |pÖ|ªt-yR®J|ªlR

G`
¤
¡G`^
^
UG
Ô -Í®R
yyR|J|ªlRJ®l
"-7Rq-¤
|ª|J¬R\RRyAolqRp}ªi|uR|- ¬A®y¬Ai
±}Jt|F|-A|ª-ylRªt-yR
+-p|ÍA®RylR
Kolejny problem poruszony w rozmowie dotyczył konkretnych aktów zachowania, w których przejawiają się postawy osób badanych od własnej, jakże przecież niedojrzałej wiedzy na temat choroby i zaleceń lekarzy, które sami
pacjenci uznają za skuteczne. Ten swoisty permisywizm
wydaje się postawą stosunkowo mało dojrzałą, wzbudzającą dużo kontrowersji.18 Co prawda studenci podejmujący takie zachowanie stanowią około 15% z grupy 185 studentów
jednakże zachowania te napawają niepokojem.
Niezależnie od zasygnalizowanych trudności szczególnie
skuteczne wydaje się podjęcie działań zmierzających do
kształtowania postaw w aspekcie ich poznawczego komponentu. Istotne więc jest aby studenci przyszli konsumenci
leków posiadali rzetelną wiedzę na temat oddziaływania
leków homeopatycznych. Wiedza ta musi być jednak przekazywana, podawana bądź rozpowszechniana w sposób komunikatywny aby można zostać zasymilowana do systemu
znaczeń o zróżnicowanych profesjach.
|J®-oª¬o-²ylRyl-
Należałoby także zastanowić się, co wymaga
podjęcia konkretnych badań – która forma informacji przekazywanych o lekach jest przez studentów
poszczególnych uczelni preferowana – skąd aktualnie czerpią oni wiedzę o lekach, które media są dla
nich w najczęstszym stopniu wiarygodne i opiniotwórcze. Dopiero wówczas można podjąć określone działania np. planować promocję leków, które to
promocja wiąże się z przekazywaną w sposób komunikatywny wiedzę o lekach homeopatycznych.
Ô7-J®lRop¥ RA®yRyl¸qRpli|uR|- ¬A®yR
z
Ô | ª¬}7|ª-yR Jq- uylR qRpl | ®y-y¬u
J®l-t-yl¥
^
®--ul J||ª-J®-oÔ J| Rqluly-Aol Ai||7¬
®RJoRo|®ª|oRu
^
Ô p¥ RA®yR l oRJy|A®R²ylR | -ªJ®|y¬u
|®l|ulR®p|Jqlª|²AlGylRu|aÔªlÖA®p|J®lÉ
z
"-7Rq-¡
|ª|J¬R\RRyAolqRp}ª¬y R ¬A®y¬Ai
Przeprowadzone badania oczywiście nie są wolne od ograniczeń. Należy do nich stosunkowo nieliczna
próba badawcza a także badanie postaw w odwołaniu do
samowiedzy respondentów. Liczba osób uczestniczących
w badaniach nie upoważnia bowiem do wyciągania daleko
idących wniosków i uniemożliwia uogólnianie wyników
badań . Ponadto warto uświadomić sobie, że w przeprowadzonych badaniach w zasadzie badano wyłącznie deklarowanie postawy, w przeciwieństwie do postaw rzeczywistych, o których istnieniu badani dowiadują się na podstawie
analizy zachowania podmiotu.
Z drugiej jednak strony, rozważając walory postępowania badawczego warto mieć świadomość, że przeprowadzone badania mogą inspirować badaczy do podejmowania
dalszych działań np. przeprowadzonych w innych regionach Polski, na innych uczelniach bądź badań o charakterze
cross – kulturowym. Interesującym wydawać by się mogło
(mimo, że podobne badania przeprowadzono już w odniesieniu do innego typu postaw) zbadanie możliwości
kształtowania postaw wobec leków i roli mediów

jako czynnika oddziaływującego na postawy. Jako
UG`
rezultat badań można, bowiem, przyjąć wyjaśnienie, które obejmuje dwie hipotezy:
G`
•Postawy wobec leków homeopatycznych zostały
wykształcone wcześnie stąd nie jest łatwo je zrozuG`
mieć lub
•Osoby uczestniczące w badaniach (chodzi głów°G¤¤
nie o studentów politechniki) wykazały szczególną
podatność na oddziaływanie mediów promujących
leki zgodnych z naturą.
ÛAltR®R ®Ra-ylR®-qRARÍqRp-®-
ylR®-qR¸ylR|J®-l-y¬AiqRp}ª
`
G¤
+-ul-y-qRp}ª¬y R ¬A®y¬Ai
y-qRpli|uR|- ¬A®yR
`
G^
R |J¬V®J-ylRuqRp-®¬®-qR¸y|²Al
|Jªt-yRoªl®olAi||7¬l R-ll
`
G^
||ª-ylR ª¬tÔA®ylR y- ¥-qy¬Ai ||7}ª
qRA®Ryl-7R®®-p¥¥o-plAip|qªlRpqRp}ª
`
¤G
+-p¥ª¬tÔA®ylRqRp}ªi|uR|- ¬A®y¬Ai
¤°
°GU
yyR|J|ªlRJ®l
z
°G
"-7Rq-`
®Ro-ª¬| -ªª|7RAqRp}ªi|uR|- ¬A®y¬Ai
ª²}J7-J-y¬Ai ¥JRy }ª
18
Por. Aronson E.., Wilson.T.D. ,Akert R.M., 2000r.,Psychologia apołeczna. Serce i umysł, Warszawa, s.48-54
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY
)33.
^¤°°U
l7ql|a-]1. Aronson, E., Wilson T.D., Akert R.M.:( 2000) ,Psychologia społeczna. Serce i umysł .PWN, Warszawa
2. Bohner G., Wanke M.: (2004),Postawy i zmiana postaw,
Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk
3. Connell, M., Barkham, J., Mellorcheste: (2006) CORE-OM mental health norms of students attending university councelling services benchmarked against an
age- matched primary care sample ”British Journal of
Guidance & Counselling”. An International Forum for
Theory, Research and Debate,
4. Cox.B.D.:(1987), Health and Lifestyle.ESRC Data Archieve, Colhester: University of Essex
)33.
5. Encyklopedia popularna (1996) PWN Warszawa. Wydanie 26 uzup.
6. Kosiński J.: (1987) Socjologia ogólna. Zagadnienia podstawowe, PWN, Warszawa
7. Mądrzycki T.M., 1977, Psychologiczne prawidłowości
kształtowania się postaw, WSiP, Warszawa,
8. Mika S.: 1982, „Psychologia społeczna” PWN Warszawa str. 115-117
9. Pieter J., 1963, Słownik psychologiczny, Ossolineum,
Wrocław - Warszawa - Kraków,
10. Szczepański J., 1992, Elementarne pojęcie socjologii,
wyd. 3, PWN, Warszawa
11. Turowski J., (1993), Socjologia – Małe struktury społeczne Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin
&ARMACEUTYCZNY
0RZEGLD.AUKOWY