EFEKTYWNOŚĆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALEŻĄCYCH DO

112
ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH,
G, T. 96, z. 3, 2009
M. HELTA, M.SERIA
ŒWIT£YK
EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE¯¥CYCH
DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI ROLNYCH W LATACH 1994-2006
Miros³aw Helta, Micha³ Œwit³yk
Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk
S³owa kluczowe: metoda DEA, super efektywnoœæ DEA, indeks Malmquista
Key words: DEA method, super efficiency, index Malmquista
S y n o s p i s. Okreœlono efektywnoœæ techniczn¹ VRS i pozycjê w rankingu efektywnoœci oraz zbadano postêp produktywnoœci przy zastosowaniu indeksu produktywnoœci
ca³kowitej Malmquista w stadninach koni nale¿¹cych do Agencji Nieruchomoœci w latach 1994-2006.
WSTÊP
Dokonuj¹cy siê od 1992 r. proces rekonstrukcji systemowej gospodarki i rolnictwa nie
omin¹³ pañstwowych stacji hodowli roœlin, oœrodków hodowli zarodowej, stadnin koni i
stad ogierów. Przedsiêbiorstwa te uleg³y likwidacji i zosta³y przekazane do Zasobu W³asnoœci Skarbu Pañstwa, gdzie ich maj¹tek zosta³ ponownie zagospodarowany zgodnie z kierunkami okreœlonymi w ustawie. Z uwagi na szczególny charakter ich dzia³alnoœci zwi¹zany z
tworzeniem i upowszechnianiem postêpu biologicznego w rolnictwie przyjêto, ¿e g³ówn¹
form¹ prawn¹ przekszta³ceñ dla tych jednostek bêdzie jednoosobowa spó³ka Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa (póŸniej ANR). Agencja, jako powiernik Skarbu Pañstwa
zachowuj¹c 100% udzia³ów w tych spó³kach, ma zagwarantowany wp³yw na kierunki prowadzonych w nich prac hodowlanych.
Zgodnie z ustalonym przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej wykazem
pañstwowych przedsiêbiorstw o szczególnym znaczeniu dla hodowli roœlin i zwierz¹t Oddzia³ Terenowy AWRSP w Warszawie przyj¹³ do Zasobu W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa
mienie 132 zlikwidowanych przedsiêbiorstw hodowlanych, w tym: 53 przedsiêbiorstw hodowli roœlin, 26 oœrodków hodowli zwierz¹t, 30 stadnin koni, 13 stad ogierów, 2 tory wyœcigów konnych, 1 oœrodek szkolenia jeŸdzieckiego, 7 pañstwowych gospodarstw rolnych
uznanych za hodowlane. Ogólna powierzchnia gruntów u¿ytkowanych przez przejête pañstwowe przedsiêbiorstwa wynosi³a 323,3 tys. ha, z tego przedsiêbiorstwa hodowli roœlin
gospodarowa³y na powierzchni 147,3 tys. ha, przedsiêbiorstwa hodowli zwierz¹t zajmowa³y
92,7 tys. ha, a powierzchnia stadnin koni i stad ogierów wynosi³a 83,4 tys. ha.
Znaczn¹ czêœæ przedsiêbiorstw hodowlanych stanowi³y du¿e przedsiêbiorstwa rolne,
prowadz¹ce wielkotowarow¹ i wielokierunkow¹ produkcjê roln¹ i dodatkowo zajmuj¹ce siê
EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE¯¥CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI....
113
hodowl¹ roœlin lub zwierz¹t. Udzia³ area³u zajêtego pod hodowlê oraz udzia³ kosztów hodowli w kosztach ogó³em nie przekracza³ kilku procent. Nie wszystkie przejête przedsiêbiorstwa hodowli roœlin i zwierz¹t zachowywa³y swój hodowlany charakter. Du¿a czêœæ przejêtych przedsiêbiorstw znajdowa³a siê w z³ej sytuacji ekonomicznej, gro¿¹cej ich upadkiem, a
tym samym zmarnowaniem prowadzonej w nich dzia³alnoœci hodowlanej, maj¹cej bardzo
wa¿ne znaczenie dla postêpu biologicznego w rolnictwie. Oddzia³ Terenowy AWRSP w
Warszawie po przejêciu mienia zlikwidowanych przedsiêbiorstw hodowlanych koncentrowa³ siê na ochronie dotychczasowego dorobku hodowlanego przez poprawê sytuacji finansowej oraz dokonanie takiej restrukturyzacji, która wp³ynê³a na poprawê sprawnoœci
organizacyjnej i lepsze przystosowanie do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Dla ka¿dego z przyjêtych przedsiêbiorstw hodowlanych opracowano program restrukturyzacji.
Programy restrukturyzacji okreœla³y kierunki i rozmiary hodowli dla poszczególnych
przedsiêbiorstw oraz wielkoœæ i strukturê maj¹tku niezbêdnego dla potrzeb realizowanych
programów hodowlanych. Ze wzglêdu na to, ¿e wiele przejêtych przedsiêbiorstw mia³o
hodowlê jedynie w nazwie, a w innych by³a prowadzona w bardzo ograniczonym zakresie,
ograniczono liczbê jednostek zajmuj¹cych siê hodowl¹. Zmniejszono równie¿ area³ gruntów do wielkoœci wynikaj¹cych z rzeczywistych potrzeb prowadzonych prac hodowlanych
i produkcji nasiennej. Tworzenie spó³ek rozpoczêto pod koniec 1992 roku i trwa³o do 1996
roku, a wiêkszoœæ spó³ek powsta³a w latach 1993-1994.
W wyniku restrukturyzacji maj¹tku przedsiêbiorstw hodowlanych utworzono 107 spó³ek
z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, w tym 38 spó³ek hodowli roœlin, 32 spó³ki hodowli zwierz¹t, 30 spó³ek stadnin koni, 4 stada ogierów, 2 spó³ki tory wyœcigów konnych, 1 spó³ka –
Centrum Wyszkolenia JeŸdzieckiego.
Celem badañ jest okreœlenie efektywnoœci technicznej stadnin koni przy zastosowaniu
metody DEA, nastêpnie dokonanie rankingu efektywnoœci oraz próba wyjaœnienia nieefektywnoœci stadnin za pomoc¹ indeksu produktywnoœci ca³kowitej Malmquista.
METODYKA BADAÑ
W nieparametrycznej zagregowanej funkcji obliczanej metod¹ DEA uwzglêdniane s¹
ró¿ne technologie produkcji, ró¿na pracoch³onnoœæ oraz ró¿ne programy produkcji, co jest
szczególnie istotne dla porównania obiektów znajduj¹cych siê w transformacji. W okreœlaniu efektywnoœci t¹ metod¹ obliczany jest wskaŸnik efektywnoœci dla ka¿dego obiektu przy
za³o¿eniu, ¿e efektywnoœæ b¹dŸ jej brak spowodowana jest decyzjami kierowniczymi.
Metoda DEA dostarcza miar efektywnoœci dla poszczególnych nieefektywnych jednostek, pozwala na porównywanie efektywnoœci tych jednostek (bior¹c pod uwagê odleg³oœæ
badanej organizacji od estymowanej produkcji granicznej). W przypadku efektywnych jednostek model DEA wyznacza wskaŸnik efektywnoœci równy 1, dla ka¿dej z nich. Metoda
DEA daje wyniki tylko w postaci wzglêdnej, co oznacza, ¿e efektywnoœæ jest mierzona w
stosunku do badanej grupy.
Ze wzglêdu na fakt, i¿ model DEA wyznacza dla efektywnych obiektów wskaŸnik efektywnoœci równy 1, porównanie miêdzy efektywnymi obiektami jest niemo¿liwe. Andersen i
Petersen [1993] opracowali procedurê rankingu jednostek efektywnych dla modelu DEA.
Zasadnicz¹ ide¹ tej procedury jest porównanie wybranej jednostki efektywnej z liniow¹
114
M. HELTA, M. ŒWIT£YK
kombinacj¹ wszystkich pozosta³ych jednostek efektywnych. Okazuje siê, ¿e dla wybranej
jednostki mo¿e wzrosn¹æ proporcjonalnie wektor nak³adów, zachowuj¹c nadal efektywnoœæ tej jednostki. Jednostka ta otrzymuje w tym przypadku wskaŸnik efektywnoœci wiêkszy od 1, a bardzo wysokie wyniki (big) wskazuj¹, ¿e dany obiekt jest wysoce wyspecjalizowany i nie jest porównywany z innymi obiektami badanej zbiorowoœci. Takie podejœcie
umo¿liwia ranking obiektów efektywnych, a obiekty nieefektywne otrzymuj¹ wskaŸniki
równe wskaŸnikom efektywnoœci obliczonych dla nich. W tabeli 2 znajduj¹ siê puste miejsca, które oznaczaj¹, ¿e dana spó³ka w tym czasie nie istnia³a lub zosta³a sprywatyzowana.
Indeks Malmquista umo¿liwia analizê zmian produktywnoœci w czasie. Podobnie jak
metoda DEA uwzglêdnia wiele nak³adów i mo¿e byæ indeksem zorientowanym na efekty lub
na nak³ady. Interpretacja indeksu Malmquista jest prosta. Przyjmuje siê, ¿e indeks jest
równy jednoœci w przypadku firmy, która nie wykazuje zmian w produktywnoœci. Je¿eli
indeks jest wiêkszy od jednoœci to firma wykazuje postêp w produktywnoœci, je¿eli jest
mniejszy od 1, to firma zmniejsza swoj¹ efektywnoœæ. Wymogi obliczania indeksu produktywnoœci ca³kowitej Malmquista narzucaj¹ uwzglêdnienie w obliczeniach wy³¹cznie obiektów funkcjonuj¹cych we wszystkich latach. Ze wzglêdu na procesy prywatyzacyjne prowadzone w badanej zbiorowoœci liczba tych spó³ek ograniczona zosta³a do 14.
Metody nieparametryczne s¹ stosowane szeroko na œwiecie do oceny efektywnoœci
zarz¹dzania w skali makro [Coelli, Rao 2005] lub skali mikro [Rusielik 2000]. Zalet¹ tych
metod jest prostota ich stosowania oraz mo¿liwoœæ dokonywania na ich podstawie wielu
analiz szczegó³owych. Metoda ta jest szczegó³owo opisana w literaturze zagranicznej [Charnes, Cooper, Rhodes 1978, Coelli, Prasada Rao, Battese 1998] oraz polskiej [Rogowski 1998,
Rusielik 2000, Jarzêbowski 2009, Kulawik (red.) 2008, Zió³kowska 2008].
Analizie poddano stadniny koni nale¿¹ce do Agencji Nieruchomoœci Rolnych w latach
1994-2006, a w badaniach wykorzystano dane zawarte w sprawozdaniach finansowych spó³ek.
Do obliczeñ przyjêto model przedsiêbiorstwa, który sk³ada³ siê z 1 efektu (output) i 4
nak³adów (inputs). Efektem w modelu by³a y – suma przychodów ze sprzeda¿y i dotacji (tys.
z³). Nak³adami w modelu by³y nastêpuj¹ce zmienne x1 – koszty zu¿ycia materia³ów i energii
(tys. z³), x2 – wartoœæ maj¹tku trwa³ego (tys. z³), x3 – p³ace brutto (tys. z³), x4 – powierzchnia
u¿ytków rolnych (ha). W zwi¹zku z faktem, ¿e zastosowany model po stronie nak³adów
obejmuje najwa¿niejsze obszary decyzji kierowniczych, prezentowane wyniki mo¿na traktowaæ jako próbê oceny efektywnoœci pracy kierowniczej. Obliczenia wykonano przy zastosowaniu programu DEA opracowanego przez Coellego1 , programu EMS opracowanego
przez Scheelego2 oraz pakietu Statistica. W obliczeniach metod¹ DEA zastosowano miary
efektywnoœci zorientowane na nak³ady, które odpowiadaj¹ na pytanie: o ile mog¹ byæ proporcjonalnie zredukowane nak³ady bez zmiany wartoœci wyprodukowanych efektów? Istniej¹ dwa podejœcia do analizy efektywnoœci za pomoc¹ metody DEA: zak³adaj¹ce sta³e
efekty skali (CRS) oraz zak³adaj¹ce zmienne efekty skali (VRS). Analiza CRS jest odpowiednia tylko wtedy, gdy wszystkie firmy operuj¹ w podobnych warunkach, a osi¹gana skala
ich dochodu jest optymalna. Zmienne warunki gospodarowania, np.: konkurencja, ograniczenia finansowe, ograniczenia technologiczne, mog¹ spowodowaæ, ¿e badana organizacja
nie bêdzie funkcjonowa³a w optymalnym uk³adzie. Zastosowanie podejœcia VRS pozwala
unikn¹æ wp³ywu braku optymalnych warunków funkcjonowania firm na skalê efektywnoœci. W pracy zastosowano podejœcie VRS.
1
2
http://www.une.edu.au/econometrics/cepa.htm
http://www.wiso.uni-dortmund.de/lsfg/or/scheel/ems/
EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE¯¥CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI....
115
WYNIKI BADAÑ
Tabela 1. Przeciêtne wspó³czynniki efektywnoœci
W tabeli 1 zamieszczono przeciêtne
technicznej VRS w latach 1994- 2006
wspó³czynniki efektywnoœci technicznej
VRS WielkoϾ
W tym
%
VRS obliczone dla badanych zbiorowo- Rok
próby efektywnych efektywnych
œci w poszczególnych latach badañ. W
0,850
23
9
39,1
1994 roku przeciêtny wspó³czynnik efek- 1994
0,897
23
12
52,2
tywnoœci technicznej VRS obliczony dla 1995
19 9 6
0,852
29
12
41,4
stadnin koni wynosi³ 0,850, co oznacza, 1997
0,928
29
13
44,8
¿e badane spó³ki ANR mog³y obni¿yæ 1998
0,880
29
12
41,4
0,897
27
10
37,0
poziom analizowanych nak³adów o 15%. 1999
0,862
25
12
48,0
W 1994 r. w analizowanej grupie 23 spó³- 22000010
0,820
24
10
41,7
ek znajdowa³o siê 9 spó³ek efektywnych, 2002
0,942
17
10
58,8
0,723
17
5
29,4
co stanowi³o 39,1% badanej zbiorowoœci. 2003
0,924
17
8
47,1
Stadninami efektywnymi w 1994 r. by³y: 2004
2005
0,866
17
7
41,2
SK G³adyszów, SK Janów Podlaski, SK 2006
0,958
17
11
64,7
Kozienice, SK Krasne, SK Micha³ów, SK
ród³o: obliczenia w³asne.
Moszna, SK Nowa Wioska, SK Strzegom,
SK Udurz. Najni¿sze wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS charakteryzowa³y stadniny: SK Nowe Jankowice (0,714), SK Iwno (0,680), SK Rzeczna (0,615), SK Nowielice
(0,593). W 1995 roku w badanej zbiorowoœci przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wyniós³ 0,897 i w badanej grupie 23 stadnin znajdowa³o siê 12 stadnin efektywnych, co stanowi³o 52,2% badanej zbiorowoœci. W 1995 r. stadninami efektywnymi by³y: SK
Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Moszna, SK Nowielice, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice. Stadninami, które wykaza³y w 1995 r. najni¿sze wspó³czynniki efektywnoœci by³y SK Strzegom
(0,689), SK Iwno (0,686), SK Nowa Wioska (0,633), SK Stubno (0,622).
W 1996 r. roku œredni wspó³czynnik efektywnoœci technicznej w badanej grupie wynosi³ 0,852 i w badanej zbiorowoœci 29 stadnin znajdowa³o siê 12 stadnin efektywnych, co
stanowi³o 41,4% badanej grupy. W grupie stadnin efektywnych znajdowa³y siê: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK
Krasne, SK Kurozwêki, SK Micha³ów, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice.
Do stadnin o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej w 1996 r. nale¿a³y: SK Liski (0,637), SK Bielin (0,624), SK Strzegom (0,617), SK Posadowo (0,555), SK Rzeczna (0,484). W 1997 r. przeciêtny wskaŸnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ 0,928, a w
analizowanej grupie 29 spó³ek by³o 13 stadnin efektywnych, co stanowi³o 44,8% badanej
grupy. Stadninami efektywnymi by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK
Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Kurozwêki, SK Liski, SK Micha³ów, SK Posadowo, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice. Stadninami o najni¿szych wspó³czynnikach
efektywnoœci by³y SK Strzegom (0,776), SK Rzeczna (0,613), SK Nowielice (0,515).
W 1998 r. w badanej zbiorowoœci 29 stadnin przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci
technicznej VRS wynosi³ 0,880. W 1998 r. w badanej zbiorowoœci stadnin znajdowa³o siê 12
spó³ek efektywnych, co stanowi³o 41,4% badanej zbiorowoœci. Stadninami efektywnymi w
analizowanym roku by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Iwno, SK Kalnikow, SK
Kozienice, SK Kurozwêki, SK Micha³ow, SK Mieczownica, SK Moszna, SK Prudnik, SK
Udurz. Stadninami, które charakteryzowa³y siê najni¿szymi wspó³czynnikami efektywnoœci
by³y: SK Bielin (0,677), SK Liski (0,667), SK Jaroszówka (0,621), SK Rzeczna (0,528). W 1999 r.
116
M. HELTA, M. ŒWIT£YK
przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci VRS wynosi³ 0,897 i w badanej grupie spó³ek 27 spó³ek
10 by³o efektywnych, co stanowi³o 37%. Stadninami efektywnymi w 1999 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Ochaby, SK
Pêpowo, SK Prudnik, SK Udurz. Stadninami o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci by³y:
SK Posadowo (0,744), SK Bielin (0,743), SK Rzeczna (0,673), SK Racot (0,525).
W 2000 r. œredni wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ dla badanej
grupy 25 spó³ek 0,862. W badanej zbiorowoœci znajdowa³o siê 12 spó³ek efektywnych, co
stanowi³o 48%. Stadninami efektywnymi w 2000 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK Golejewko,
SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Prudnik, SK Skrzyd³ów, SK Strzegom, SK Udurz. Najni¿sze wspó³czynniki efektywnoœci VRS odnotowano w stadninach SK Stubno (0,653), SK Mieczownica (0,542), SK
Krasne (0,541), SK Rzeczna (0,469). W 2001 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej ukszta³towa³ siê na poziomie 0,820. W badanej grupie 24 stadnin znajdowa³o siê 10
spó³ek efektywnych, co stanowi³o 41,7% grupy. Stadninami efektywnymi w 2001 r. by³y: SK
Dobrzyniewo, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Skrzyd³ów, SK Udurz. Do stadnin o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej nale¿a³y: SK Rzeczna (0,555), SK Mieczownica (0,522),
SK Nowa Wioska (0,416), SK Strzegom (0,299).
W 2002 r. przeciêtny wskaŸnik efektywnoœci technicznej w badanej grupie 17 stadnin
wynosi³ 0,942. W 2002 r. w badanej grupie znajdowa³o siê 10 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 58,8% badanej zbiorowoœci. Spó³kami efektywnymi w 2004 r. by³y: SK Dobrzyniewo,
SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Liski, SK
Micha³ów, SK Ochaby, SK Prudnik. Do spó³ek o najni¿szej efektywnoœci w 2002 r. nale¿a³y:
SK Nowielice (0,804), SK Racot (0,783), SK Walewice (0,752). W 2003 r. œredni wspó³czynnik
efektywnoœci technicznej obliczony dla zbiorowoœci 17 spó³ek wyniós³ 0,723. W badanej
grupie znajdowa³o siê 5 stadnin efektywnych, co stanowi³o 29,4%. Do stadnin efektywnych w 2003 r. nale¿a³y: SK G³adyszów, SK Kozienice, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Rzeczna, zaœ stadninami o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej by³y: SK Janów Podlaski (0,556), SK Dobrzyniewo (0,456), SK Walewice (0,455), SK Racot (0,426).
W 2004 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS obliczony dla 17
stadnin ukszta³towa³ siê na poziomie 0,924, a w badanej zbiorowoœci znajdowa³o siê 8
spó³ek efektywnych, co stanowi³o 47,1% grupy badawczej. Stadninami efektywnymi by³y:
SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Liski, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik. Spó³kami o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci by³y: SK Dobrzyniewo (0,818), SK Walewice (0,768), SK Nowielice (0,750). W 2005 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ 0,866. W badanej grupie 17 stadnin znajdowa³o
siê 7 stadnin efektywnych, co stanowi³o 41,2% badanej grupy. Stadninami efektywnymi w
2005 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK Kozienice, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK
Prudnik, SK Rzeczna. Najni¿sze wspó³czynniki efektywnoœci odnotowano w 2005 r. w: SK
Racot (0,703), SK Nowielice (0,649), SK Walewice (0,615). W 2006 r. wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS obliczony dla zbiorowoœci 17 stadnin wynosi³ 0,958. W badanej
grupie by³o 11 stadnin efektywnych, co stanowi³o 64,7 badanej zbiorowoœci. Do efektywnych stadnin w 2006 r. nale¿a³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno,
SK Kozienice, SK Liski, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK
Prudnik. Stadninami o najni¿szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej VRS by³y:
SK Krasne (0,850), SK Rzeczna (0,840), SK Walewice (0,791).
SK Bielin
SK Dobrzyniewo
SK G³adyszów
SK Golejewko
SK Iwno
SK Janów Podlaski
SK Jaroszówka
SK K alników
SK K ozienice
SK K rasne
SK K urozwêki
SK Liski
SK Micha³ów
SK Mieczownica
SK Moszna
SK Nowa Wioska
SK Nowe Jankowice
SK Nowielice
SK O chaby
SK Pêpowo
SK Posadowo
SK Prudnik
SK Racot
SK Rzeczna
SK Skrzyd³ów
SK Strzegom
SK Stubno
SK Udurz
SK Walewice
ród³o: obliczenia w³asne.
Wyszczególnienie
big
1, 3 7
1,46
0,69
1,22
0,85
0,93
2,71
0,83
1, 2 3
0,82
1,06
0,63
0,90
1,04
1,20
1,57
0,80
0,86
0,69
0,62
1,89
1,00
1,27
0,78
big
1,00
0,71
0,59
0,78
0,82
0,62
0,84
1,03
0,77
1,86
0,76
1995
0,77
1,67
0,85
0,68
1,55
0,75
0,81
10,76
1,06
1994
1997
0,90
1,27
1,21
1,19
big
1,39
0,98
0,93
1,38
0,95
1,11
1,23
1,27
0,91
0,97
0,99
0,94
0,51
0,97
0,97
1,00
1,10
0,85
0,61
0,79
0,78
0,88
1,57
1,14
0,62
1,10
2,07
1,14
big
1,37
0,87
0,97
1,52
1,05
1,02
0,64
1,28
0,91
0,83
0,80
0,90
0,77
0,65
0,91
0,56
1,11
0,70
0,48
0,71
0,62
0,77
1,65
1,29
0,68
1,69
1,39
0,97
big
0,97
0,62
1,30
1,10
0,76
1,65
0,67
1,49
1,03
1,05
0,86
0,79
0,92
0,84
0,89
0,83
1,21
0,93
0,53
0,75
0,87
0,82
2,13
0,84
1998
0,88
2,13
1,10
1,92
0,65
1,52
1,14
1,92
0,57
1,67
0,52
0,89
1,87
0,54
0,84
0,78
1,00
0,67
1,04
0,99
0,91
1,18
0,67
0,47
119,44
1,35
0,65
2,27
0,88
0,89
2,39
0,92
0,91
0,78
0,92
0,88
1,03
1,01
0,74
1,30
0,53
0,67
0,92
0,85
0,91
2,34
0,87
0,42
1,10
0,73
1,07
1,01
0,74
1,11
0,80
0,55
205,78
0,30
0,71
2,29
0,97
1,78
0,85
2,48
0,80
1,84
0,91
1,65
0,64
1,33
0,96
1,11
0,87
1,07
0,54
1,07
0,78
0,79
0,62
0,77
0,46
0,75
1,06
0,87
0,84
1,43
0,70
1,70
1,57
0,84
0,84
0,78
0,43
big
1,46
0,78
0,84
0,74
0,65
1,47
1,09
0,65
0,59
1,46
0,62
0,91
0,80
1,38
0,96
0,96
0,75
1,42
big
1,12
0,95
1,59
1,12
1,25
1,51
big
1,70
1,05
1, 0 6
0,99
2006
big
0,95
0,79
0,84
0,76
2005
0,82
1,44
1,07
0,92
0,90
2004
0,46
1,30
0,91
0,58
0,56
2003
1,59
1,07
1,34
big
1,01
2002
big
0,63
1,13
0,97
0,92
2001
big
0,71
1,25
1,16
1,08
2000
0,74
1,14
1,31
0,92
big
1,12
0,98
1999
Tabela 2. Ranking efektywnoœci stadnin w latach 1994- 1996
1996
EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE¯¥CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI....
117
1,019
0,930
1,005
1,023
1,122
1,017
0,938
1,028
1,021
* œrednie indeksu Malmquista s¹ œrednimi geometrycznymi
ród³o: obliczenia w³asne.
0,970
0,905
1,314
1,007
Œrednia
1,038
1,092
1, 0 3 6
1,084
0,975
0,860
0,992
1,052
1,039
1,031
1,032
1, 0 0 7
1,026
1,016
0,947
1,290
1,267
1,084
1,043
0,630
0,925
0,836
1,132
1,053
0,990
0,737
0,460
1,058
1,112
0,752
0,775
0,880
0,962
0,925
1,019
1,052
0,891
1,233
0,939
0,990
2,060
0,942
1,375
1,105
1,023
1,170
1, 0 5 7
0,993
1,257
1,185
1,010
0,891
1,298
1,032
0,324
1,241
0,747
1,570
0,976
1,011
1,046
1,076
0,823
1,044
1,265
0,969
1,068
1,099
3,272
0,947
1,029
1,204
1,070
1,206
0,976
0,981
1,104
1,139
0,893
0,842
0,926
1,106
1,004
0,845
0,993
0,666
0,724
0,905
0,850
1,057
1,201
0,807
0,996
1,121
0,941
0,977
1,116
0,942
1,172
0,790
1,604
1,032
1,101
1,077
0,872
0,908
1,103
0,951
0,893
1,054
1,043
0,993
0,862
1,206
0,964
0,942
0,963
1,078
0,932
1,299
1,118
0,953
1,090
0,894
1,090
0,993
0,935
0,975
0,893
0,877
0,865
0,838
0,819
1,291
0,875
1,698
0,927
1, 0 5 6
0,960
0,856
0,973
0,888
0,955
0,947
0,854
0,728
0,880
0,979
0,940
0,611
1,006
0,882
1, 2 2 9
0,945
1, 0 2 6
1,229
1,436
1, 0 0 8
0,695
0,436
0,749
1, 0 6 4
0,999
1,346
1,238
1,165
1,116
1,161
Dobrzyniewo
G³adyszów
Golejewko
Iwno
Janów Podlaski
K ozienice
K rasne
Micha³ów
Nowe Jankowice
Nowielice
Pêpowo
Prudnik
Rzeczna
Walewice
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
SK
1,512
2,109
1,061
2,639
1,471
0,820
1,604
1,163
1,367
1,080
1,149
1,191
0,808
1,391
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1995
1996
M. HELTA, M. ŒWIT£YK
Wyszczególnienie
Tabela 3. Wspó³czynniki efektywnoœci Malmquista obliczone dla badanych spó³ek w latach 1994- 2006*
2005
2006
Œrednia
spó³ek
118
Tabela 2 zawiera wyniki rankingu
efektywnoœci badanych stadnin koni
w latach 1994-2006. Wyniki rankingu
pozwoli³y na stworzenie 3 grup stadnin. Do pierwszej grupy stadnin zaliczono stadniny zajmuj¹ce wysokie miejsca w rankingu, np.: SK Dobrzyniewo,
SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Ochaby, SK
Prudnik. Do drugiej grupy zaliczono
stadniny, które w rankingach efektywnoœci zajmowa³y zmienne miejsca, np.:
SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Liski, SK Nowe Jankowice, SK Pêpowo,
SK Rzeczna. Do trzeciej grupy stadnin
zaliczono stadniny zajmuj¹ce w rankingach efektywnoœci najni¿sze pozycje,
np.: SK Nowielice, SK Krasne, SK Racot, SK Walewice. W tabeli 3 zamieszczono wskaŸniki produktywnoœci ca³kowitej Malmquista. Z danych zamieszczonych w tabeli wynika, ¿e w analizowanych latach przeciêtna wielkoœæ
wskaŸnika produktywnoœci ca³kowitej
Malmquista wynosi³a 1,019, co oznacza przeciêtny wzrost tego wskaŸnika
o 1,9%. W latach 1995-2006 wielkoϾ
wskaŸnika produktywnoœci ca³kowitej
Malmquista w czterech latach by³a ni¿sza od 1 (1997 – 0,905, 1998 – 0,970,
2001 – 0,938, 2006 – 0,930).
Wœród badanych stadnin w analizowanym okresie trzy charakteryzowa³y siê wspó³czynnikami produktywnoœci ca³kowitej Malmquista ni¿szym od 1
(SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK
Krasne). Najwy¿sze wspó³czynniki produktywnoœci ca³kowitej Malmquista odnotowano w analizowanym okresie w:
SK G³adyszów (œrednioroczny wzrost
indeksu Malmqista o 9,2%,), SK Iwno
(œrednioroczny wzrost o 8,4% ), SK Micha³ów (œrednioroczny wzrost o 5,2%).
W trzech stadninach analizowany
wskaŸnik by³ mniejszy od 1 (SK Janów
Podlaski, SK Kozienice, SK Krasne).
EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE¯¥CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI....
119
WNIOSKI
Na podstawie przeprowadzonych badañ nad efektywnoœci¹ techniczn¹ stadnin koni
nale¿¹cych do ANR w latach 1994-2006 mo¿na sformu³owaæ nastêpuj¹ce wnioski:
1. Wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS w latach waha³y siê w granicach od
0,850 (1994) do 0,958 (2006). Minimalna wartoœæ wskaŸnika efektywnoœci technicznej
VRS wyst¹pi³a w 2003 r. (0,723), a maksymalna wartoœæ wskaŸnika efektywnoœci wynosi³a 0,957 w 2004 r.
2. Badania ustali³y ranking efektywnoœci badanych stadnin. W rankingu wyodrêbniono
3 grupy spó³ek: o wysokiej pozycji w rankingu (np. SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów,
SK Golejewko), o zmiennej pozycji w rankingu (np. SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK
Liski) oraz grupê spó³ek, które zajmowa³y najni¿sze pozycje w rankingu efektywnoœci
(np. SK Nowielice, SK Krasne, SK Racot, SK Walewice).
3. Przeciêtna wielkoœæ wskaŸnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista wynosi³a 1,019,
co oznacza przeciêtny wzrost tego wskaŸnika o 1,9%. W latach 1995-2006 wielkoœæ
wskaŸnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista w czterech latach by³a ni¿sza od 1
(1997 – 0,905, 1998 – 0,970, 2001 – 0,938, 2006 – 0,930).
LITERATURA
Andersen P., Petersen N. 1993: A procedure for ranking efficient units in Data Envelopment Analysis. Management Science, 39(10): 1261-64.
Charnes A., Cooper W.W., Rhodes A. 1978: Measuring the efficiency of decision making units.
European Journal of Operational Research, 2, 429-444.
Coelli T., Prasada Rao D. S., Battese G. E. 1998: An introduction to efficiency and productivity
analysis. Kluwer Academic Publischers, Boston.
Coelli T.J., Rao D.S.P. 2005: Total Factor Productivity Growth in Agriculture: A Malmquist Index
Analysis of 93 Countries, 1980-2000. Agricultural Economics, 32(1s), 115-134.
Jarzêbowski S. 2009: Efektywnoœæ gospodarowania przedsiêbiorstw m³ynarskich w Polsce i w
Niemczech. Rozprawa doktorska, SGGW.
Kulawik J. (red.) 2008: Analiza efektywnoœci ekonomicznej i finansowej przedsiêbiorstw rolnych
powsta³ych na bazie maj¹tku WRSP. IERiG¯-PIB, Warszawa.
Rogowski G. 1998: Metody analizy i oceny dzia³alnoœci banku na potrzeby zarz¹dzania strategicznego. Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y Bankowej, Poznañ.
Rusielik R. 2000: Pomiar efektywnoœci gospodarowania spó³ek Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu
Pañstwa w latach 1996-1998 z wykorzystaniem metody DEA. Rozprawa doktorska, SGGW.
Zió³kowska J. 2008: Efektywnoœæ techniczna w gospodarstwach wielkotowarowych. Studia i Monografie nr 140, IERiG¯-PIB, Warszawa.
120
M. HELTA, M. ŒWIT£YK
Miros³aw Helta, Micha³ Œwit³yk
TECHNICAL EFFICIENCY OF STUDS BELONG TO AGRICULTURAL PROPERTY
AGENCY (APA) IN 1994-2006
Summary
The aim of this study was to determine the effectiveness of technical efficiency of
studs belong to Agricultural Property Agency (APA) in 1994-2006 using the DEA method
and to attempt to clarify the Malmquist’s index and determine the effectiveness ranking of
studs. Technical efficiency coefficients VRS were in 1994 0,850 and in 2006 0,958. Average
of the Malmquist index was 1,019. The results of ranking were classified in three groups:
one is the group of firms with high position in the ranking of efficiency, the next group were
studs, which changed the position in the ranking and the last group formed firms, which the
lowest positions in the ranking.
Adres do korespondencji:
dr Miros³aw Helta, prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Wydzia³ Ekonomiczny, Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami
ul. Janickiego 31
71-270 Szczecin
e-mail: [email protected]