Kto i gdzie inwestuje

Kto i gdzie inwestuje
2015-06-26 12:06:38
2
Uzbekistan nie jest znaczącym globalnym graczem jeśli chodzi o napływ kapitału. Dominująca rola państwa w
gospodarce (głównie za sprawą regulacji, a nie własności) sprawia, że kraj ten nie jest rajem dla inwestorów.
Zagraniczne firmy często narzekają na biurokrację oraz przepisy prawne dotyczące m.in. kwestii dostępu do
walut wymienialnych.
Uzbekistan stara się przyciągać inwestycje zagraniczne głównie z krajów azjatyckich i arabskich (Korei
Południowej, Chin, Zjednoczonych Emiratów Arabskich), które są przede wszystkim realizowane w ramach
kredytów ulgowych lub pomocowych.
3
źródło: Bank Światowy (styczeń 2015 r.)
Mimo tych starań i zachęt dla inwestorów, efekty nie wyglądają imponująco. W latach 1991–2013 wartość
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Uzbekistanie wyniosła około 40 mld dol. Starania te przynoszą jednak
efekty – według danych fDI Markets, tylko w latach 2011-2012 do Uzbekistanu napłynęło 11,8 mld dol.
inwestycji zagranicznych. W 2013 roku zanotowano jednak spadek inwestycji do poziomu 265 mln dol. 2014 rok
nie wyglądał pod tym względem lepiej – w pierwszym półroczu zrealizowano pięć projektów o wartość 88 mln
dol.
Kapitał zagraniczny inwestujący w Uzbekistanie pokrywa się mniej więcej z kierunkami wymiany handlowej – w
pierwszej dziesiątce inwestorów ostatniej dekady (taki okres objęły badania fDI Market) połowę stanowiły firmy
rosyjskie i chińskie. Największym inwestorem jest Łukoil, który - według fDI Market - zainwestował w
Uzbekistanie w sumie 6,7 mld dolarów. Gazprom zainwestował 773 mln dolarów, a VimpelCom 321 mln dolarów.
Łącznie w Uzbekistanie w ciągu ostatniej dekady zainwestowało 31 rosyjskich firm, a ich inwestycje sięgnęły 9,1
mld dolarów.
Najwięksi chińscy inwestorzy w Uzbekistanie to China National Petroleum (267 mln dolarów) i China International
Trust & Investements (182 mln dolarów). W tym kraju swoje kapitały zaangażowało 12 chińskich firm. Nieco
więcej zagranicznych inwestorów w ciągu ostatnich 10 lat pochodziło z Korei Południowej (17) oraz ze Stanów
Zjednoczonych i Niemiec – po 13.
Chiny chcą w najbliższych latach zwiększyć swoją obecność w Uzbekistanie. Podczas wizyty w Uzbekistanie
przewodniczącego ChRL Xi Jinpinga we wrześniu 2013 r. podpisano 31 dokumentów na realizację projektów o
łącznej wartości ponad 15 mld dol., w tym około 7 mld 700 mln dol. ze środków chińskich (m.in. umowę o
współpracy naukowo-technicznej, umowę o wzmocnieniu współdziałania w branżach ropy naftowej i gazu oraz
energetyki cieplnej, memorandum w sprawie porozumienia między ministerstwami spraw zagranicznych obu
krajów i inne). Także we wrześniu 2013 roku Azjatycki Bank Rozwoju udzieli Uzbekistanowi kredytu w wysokości
220 mln dol. na realizację projektu poprawy dostaw wody w obwodach Bucharskim i Nawoijskim.
Największe inwestycje koncentrowały się w sektorze paliwowym (11,2 mld dolarów) i chemicznym (4,5 mld
dolarów). Przewaga tych sektorów wynika z ich kapitałochłonności. Warto też zwrócić uwagę na stosunkowo
niewielkie, wynoszące nieco ponad pół miliarda dolarów, ale efektywne jeśli chodzi o miejsca pracy (ponad 12
tys. nowych zatrudnionych) inwestycje w przemysł tekstylny. To efekt polityki uzbekistańskich władz, które
właśnie na przemyśle lekkim chcą oprzeć swój przemysł przetwórczy.
W ostatnich 20 latach w Uzbekistanie powstało ponad 150 zakładów tekstylnych z udziałem inwestorów
zagranicznych z Korei Południowej, Indii, Singapuru, Niemiec, Szwajcarii, Włoch, Japonii, USA i innych. W tym
czasie do tej branży trafiło ok. 1,8 mld dol. nie tylko kapitału zagranicznego, z czego ponad 450 mln dol. w latach
2008 – 2011.
W ramach spółki UzbekEngilSanoat działa ponad 270 zakładów, w tym 150 z kapitałem zagranicznym,
produkujących przędzę bawełnianą, tkaniny, wyroby krawiecko-dziewiarskie, rajstopy i skarpety, artykuły
medyczne i odzież specjalistyczną.
Polska w Uzbekistanie
4
W tym kraju zarejestrowanych było sześć przedstawicielstw firm polskich oraz 22 firmy z udziałem polskiego
kapitału z branży budowlanej, hodowlanej, maszyn i urządzeń, medycznej i farmacji.
Mimo stosunkowo małego zainteresowania firm polskich inwestowaniem w Uzbekistanie ocenia się, iż ze względu
na duży potencjał rynkowy, kraj ten może w przyszłości stać się znacznym odbiorcą bezpośrednich inwestycji
zagranicznych. Rozwój współpracy gospodarczej może dotyczyć:
■
■
■
■
■
■
■
■
artykułów rolno-spożywczych
budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych
przemysłu chemicznego i petrochemicznego
przemysłu elektrotechnicznego
budowy maszyn – w tym budowlanych oraz maszyn i urządzeń dla górnictwa
sprzętu medycznego i farmacji
ochrony środowiska naturalnego – budowy oczyszczalni ścieków, budowy zakładów utylizacji niebezpiecznych
odpadów
przetwórstwa rolno-spożywczego, produkcji rolnej oraz przetwórstwa bawełny
Już na początku poprzedniej dekady polskie firmy chciały prowadzić swoją działalność w Uzbekistanie, ale jeszcze
większe niż obecnie utrudnienia skłoniły wiele z nich (m.in. Polimex-Cekop, Ciech-Polfa, Bawełna Dolnośląska,
Budimex) do wycofania się z rynku i przeniesienia swoich przedstawicielstw np. do Kazachstanu.
W ostatnich latach pojawiła się szansa na ożywienie kontaktów handlowych m.in. z uwagi na nowe akcenty w
polityce gospodarczej Uzbekistanu. Od listopada 2008 r. wznowiła działalność Polsko-Uzbekistańska Komisja ds.
Współpracy Gospodarczej (Komisja działała w latach 2000-2003 w oparciu o Umowę o współpracy gospodarczej i
handlu z 1992 r., która została wypowiedziana przez Polskę w związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej).
Podczas kolejnych spotkań z potwierdzono zainteresowanie stron pogłębieniem współpracy inwestycyjnej w
sferze przemysłu (chemicznego, farmaceutycznego, elektrotechnicznego, wydobywczego, lekkiego, rolnospożywczego, skórzanego i obuwniczego, maszynowego, produkcji materiałów budowlanych), gotowość
kontynuacji współpracy w ramach umów kredytowych oraz w zakresie rolnictwa, transportu drogowego,
przewozów kolejowych, turystyki i rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.
Bariery w dostępie do rynku
Mimo zabiegów rządu Republiki Uzbekistanu o pozyskanie zagranicznego kapitału, inwestorzy wciąż nie czują się
pewnie prowadząc biznes w tym kraju. Jednym z głównych powodów są ograniczenia dla inwestycji
zagranicznych w niektórych branżach. Firmy zagraniczne nie mogą przejąć kontroli nad liniami lotniczymi,
kolejowymi i przedsiębiorstwami z branży energetycznej, oraz w kilku innych sektorach związanych z
bezpieczeństwem narodowym.
Ograniczenia mają zastosowanie także do mediów, bankowości, ubezpieczeń i turystyki. Np. w
przedsiębiorstwach inwestycje zagraniczne są ograniczone do trzydziestu procent, a w bankowości inwestorzy
zagraniczni mogą pracować tylko jako partnerzy joint venture.
Największą przeszkodą - w opinii inwestorów zagranicznych - są jednak kwestie walutowe, czyli utrudnienia w
dostępie do walut wymienialnych i niekorzystne ich przeliczanie. Zgodnie z uzbekistańskim prawem połowę z
wpływów z eksportu uzyskanych w obcej walucie należy wymienić na lokalną walutę, za pośrednictwem
uprawnionych banków po oficjalnym kursie wymiany. Według szacunków United States Trade Representative
5
kurs czarnorynkowy jest o ok. 30 proc. wyższy niż kurs oficjalny.
Prawo teoretycznie gwarantuje inwestorom zagranicznym i handlowcom możliwość transferu środków w walucie
obcej do i z Uzbekistanu bez ograniczeń, pod warunkiem że zostały zapłacone podatki i inne obowiązkowe
płatności. W praktyce jednak wszystkie podmioty prawne muszą uzyskać pozwolenie Banku Centralnego na
dostęp do waluty obcej, a to oznacza żmudne przedzieranie się przez biurokratyczne procedury.
Inwestycje zagraniczne
Uzbekistańskie przepisy prawne dopuszczają następujące formy inwestycji zagranicznych:
■
■
■
■
■
■
■
udział w podmiotach gospodarczych utworzonych wspólnie z osobami prawnymi lub fizycznymi Republiki
Uzbekistanu
utworzenie podmiotu ze 100-proc. kapitałem zagranicznym
nabycie majątku, akcji i innych papierów wartościowych będących własnością rezydenta Republiki Uzbekistanu
przekazanie w formie udziałów praw autorskich, patentów, know-how itp.
otrzymanie koncesji
uzyskanie prawa własności na obiekty handlowe i usługowe oraz na lokale mieszkalne, łącznie z prawem do
gruntu na którym się znajdują, a także prawa do dysponowania ziemią (łącznie z prawem do arendy) i
bogactwami naturalnymi
wszelkie inne formy, które nie są sprzeczne z ustawodawstwem Republiki Uzbekistanu
Ochrona inwestycji i zachęty
Ustawodawstwo gwarantuje ochronę inwestycji zagranicznych. Co do zasady nie mogą one podlegać
nacjonalizacji lub konfiskacie bez odpowiedniej rekompensaty. Inwestorzy zagraniczni posiadają między innymi
prawo do swobodnego transferu zysków (po zapłaceniu należnych podatków) oraz zakupu za walutę narodową
środków płatniczych w walutach wymienialnych na rynku wewnętrznym, do bezcłowego wwozu i wywozu mienia
i innych aktywów firmy w przypadku likwidacji firmy.
Uzyskują oni także dziesięcioletnią gwarancję „stabilności prawa”, tj. kontynuowania działalności w oparciu o
przepisy obowiązujące w momencie rejestracji firmy w przypadku, gdyby w międzyczasie uległy one zmianie
(pogorszeniu).
W odniesieniu do inwestycji mających szczególne znaczenie dla gospodarki, proeksportowych lub w sferze
małego biznesu, inwestorzy zagraniczni mogą uzyskać dodatkowe ulgi i preferencje (zwolnienia z VAT, opłat
celnych, podatku gruntowego, podatku dochodowego, podatku od majątku i inne).
Zakres zwolnień i ulg jest określany każdorazowo w umowie inwestycyjnej zawieranej pomiędzy inwestorem i
Ministerstwem Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Inwestycji i Handlu. Istnieją również oddzielne regulacje
prawne dotyczące Wolnych Stref Ekonomicznych.
W 2012 r. w Uzbekistanie weszło w życie Rozporządzenie Ministerstwa Finansów Republiki Uzbekistanu,
Państwowego Komitetu Podatkowego Republiki Uzbekistanu i Ministerstwa Gospodarki Republiki Uzbekistanu nr
2312-1 „O wprowadzeniu zmian do zasad stosowania ulg podatkowych wobec przedsiębiorstw pozyskujących
bezpośrednie prywatne inwestycje zagraniczne”. Wykaz rodzajów działalności gospodarczej, których dotyczą
6
ulgi, rozszerzono z ośmiu pozycji do 20. Poniżej ich zestawienie:
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
przemysł radiowo-elektroniczny oraz produkcji części komputerowych i części do maszyn liczących
przemysł lekki
przemysł jedwabniczy
produkcja materiałów budowlanych
produkcja przemysłowa drobiu i jaj
przemysł mięsno-mleczarski
przetwórstwo rybne
produkcja materiałów opakowaniowych
budowa elektrowni, wykorzystujących alternatywne źródła energii
przemysł petrochemiczny
przemysł medyczny oraz produkcja preparatów weterynaryjnych
przemysł węglowy
produkcja stopów żelaza o przeznaczeniu produkcyjnym
budowa maszyn i obróbka metali
produkcja obrabiarek
produkcja szkła i wyrobów ceramicznych
przemysł mikrobiologiczny
produkcja zabawek
O ulgi mogą się ubiegać przedsiębiorstwa położone we wszystkich regionach Uzbekistanu poza Taszkentem i
obwodem Taszkenckim (wcześniej były to wyłącznie przedsiębiorstwa z regionów z wysokim stopniem
bezrobocia).
Ponadto, do ubiegania się o ulgi wystarczy 33-procentowe, a nie jak dotychczas, 50-procentowe zaangażowanie
inwestora zagranicznego w kapitele statutowym firmy.
Przedsiębiorstwo zachowa ulgi podatkowe również w przypadku zmniejszenia udziału inwestora zagranicznego,
jednak przy zachowaniu sumy inwestycji zagranicznej. Ustawodawca zrezygnował z obowiązku stuprocentowego
reinwestowania dochodów. Obecnie reinwestowaniu podlega minimum 50 proc. zysków uzyskanych w rezultacie
zastosowania ulg podatkowych.
Specjalne strefy ekonomiczne
W Uzbekistanie są trzy strefy ekonomiczne:
1. Wolna Strefa Przemysłowo-Ekonomiczna w Navoi, która powstała w 2008 r. - www.nav.uz,
www.mfer.uz/ru/investments/special-economic-zones/951/
2. Specjalna Strefa Przemysłowa w Angrenie, utworzona na mocy dekretu prezydenta RU z 13.04.2012 r. www.sizangren.uz, www.mfer.uz/ru/investments/special-economic-zones/952/)
3. Specjalna Strefa Industrialna „Dżizak”
W myśl dekretu Prezydenta Republiki Uzbekistanu nr UP-4516 z dn. 18 marca 2013 r. w obwodzie Dżizakskim
Uzbekistanu została powołana Specjalna Strefa Industrialna „Dżizak” z filią w rejonie Syrdarinskim obwodu
Syrdarinskiego. Strefa ma działać przez 30 lat z możliwością przedłużenia tego terminu.
W strefie są specjalne ulgi podatkowe i celne. Firmy tu działające są zwolnione m.in. z podatku od zysków,
7
podatku majątkowego osób prawnych, podatku na unowocześnianie i rozwój infrastruktury socjalnej, tzw.
wspólnej płatności dla małych przedsiębiorstw oraz obowiązkowych odliczeń do Republikańskiego Funduszu
Drogowego, należności celnych przy wwozie urządzeń, części i materiałów nie produkowanych w kraju i
wwożonych na teren strefy w ramach realizacji określonych projektów, zgodnie z wykazami zatwierdzanymi
przez Radę Ministrów RU.
Ulgi obowiązują od trzech do siedmiu lat, w zależności od wielkości zainwestowanych środków.
8