Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny

6. M E T A N P O K Ł A D Ó W W Ę G L A
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złoŜach
Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego
Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone
koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie
gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami
bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako
pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania,
która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Z uwagi na potrzebę przedstawienia danych o zasobach i wydobyciu w sposób bardziej
szczegółowy, w tegorocznej edycji bilansu zmieniony został układ tabeli z wykazem złóŜ
metanu. ZłoŜa podzielono na 3 kategorie: złoŜa metanu jako kopaliny towarzyszącej złoŜom
węgla kamiennego w obszarach eksploatowanych złóŜ węgla, złoŜa metanu jako kopaliny
towarzyszącej poza obszarami aktualnej eksploatacji złóŜ węgla oraz złoŜa, w których metan
występuje jako kopalina główna – kopalina moŜliwa do samodzielnej eksploatacji.
Udokumentowane zasoby MPW występują w 51 złoŜach w obszarze Górnośląskiego
Zagłębia Węglowego. Zasoby wydobywalne bilansowe wynoszą 90,0 mld m3, w tym: w
obszarach eksploatowanych złóŜ węgla – 28,9 mld m3 w 26 złoŜach, poza obszarami
eksploatacji złóŜ węgla – 27,0 mld m3 w 17 złoŜach oraz w 8 złoŜach, w których metan
występuje jako kopalina główna – 34,1 mld m3. Zasoby wydobywalne bilansowe MPW
zmniejszyły się o 9,0 mld m3 w stosunku do stanu z 2008 r. Zmiana zasobów jest wypadkową
przyrostów i ubytków w poszczególnych złoŜach. Główny ubytek wynika z wybilansowania
złoŜa metanu „Pawłowice-rej” (ze złoŜa tego wydzielono „Pawłowice 1” i w nim
udokumentowano część zasobów metanu z rejonu złoŜa „Pawłowice-rej.”). Ponadto w 2009 r.
udokumentowano nowe złoŜe „Brzezinka-2”, skreślono z bilansu zasobów złoŜe „Brzezinka”
oraz przyjęto bez zastrzeŜeń dodatki do dokumentacji złóŜ: Chwałowice, Dębieńsko 1,
Jankowice, Krupiński. Na zmianę zasobów bilansowych metanu wpłynęło takŜe wydobycie
oraz przeklasyfikowania zasobów.
Wydobycie metanu wyniosło 250,3 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca
odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych
kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym
systemem wentylacji podana została w tabeli 6.1 jako "emisja z wentylacją" (w złoŜach
udokumentowanych) i wyniosła 519,4 mln m3. W 2009 roku całkowity ubytek metanu ze złóŜ
węgla kamiennego wyniósł 769,7 mln m3. W przypadku kilku złóŜ (ze względu na moŜliwości
techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje takŜe metan pochodzący ze strefy
niskometanowej - części złoŜa węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność
metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny.
Zasoby przemysłowe określone zostały dla 22 złóŜ i wynoszą 5 303,07 mln m3 .
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
M E T AN
P OKŁ AD ÓW
WĘ GL A
2
Górnośląskie Zagłębie Węglowe charakteryzuje się największym potencjałem
złoŜowych koncentracji MPW. Według ostatnich badań∗), geologiczne zasoby perspektywiczne
metanu pokładów węgla oceniane są na koniec 2005 r. na około 254 mld m3, w tym bilansowe
zasoby wydobywalne mogą wynosić około 150 mld m3, a ponadto dodatkową rezerwą mogą
być pozabilansowe zasoby wydobywalne szacowane na 38 mld m3. Znacznie mniejsze
perspektywy wiązane są z Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi
rzędu kilku miliardów metrów sześciennych. W Lubelskim Zagłębiu Węglowym nie wyklucza
się moŜliwości występowania MPW, lecz mała ilość informacji nie daje podstaw do szacunku
liczbowego.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a takŜe wielkość wydobycia
zestawiono w tabeli 6.1.
Tabela 6.1
3
Wykaz złóŜ metanu pokładów węgla (MPW) - mln m
Stan
zag.
złoŜa
ZŁOśA UDOKUMENTOWANE
złóŜ: 51 ; OGÓŁEM
Lp.
Nazwa złoŜa
w tym:
w obszarach eksploatowanych złóŜ
węgla kamiennego:
złóŜ: 26
1 Borynia
E
2 Brzeszcze
E
3 Budryk
E
4 Bzie-Dębina 2 - Zachód
R
5 Chwałowice
E
6 Halemba
E
7 Halemba II
E
8 Jankowice
E
9 Jas-Mos
E
10 Knurów
P
11 Krupiński
E
12
13
14
15
16
17
Łaziska
Marcel
Moszczenica
Murcki
Pniówek
Rydułtowy
P
E
E
P
E
E
Zasoby
Zasoby
wydobywalne
przemybilansowe pozabilansowe słowe
Emisja
z wentylacją
Wydobycie
(odmetanowanie)
89 946.70
16 928.17
5 303.07
519.42
250.27
28 835.79
233.58
3 516.46
519.42
250.24
317.50
2 919.00
5 359.39
205.00
324.57
427.89
218.29
201.23
20.43
71.60
-
78.27
1 023.80
128.85
58.97
94.89
42.31
16.92
-
86.00
29.71
7.75
23.50
5.92
23.94
10.02∗∗)
34.11
4.31
35.60
15.11
3.84
1.41
5.59
7.82
2.53
44.13
6.80
**
)
78.14
18.55
3.80
7.06
44.85
7.70
1 240.53
776.00
111.68
42.06
3 843.87
1 670.23
309.58
-
160.12
33.72
25.98
389.90
115.49
∗
J. Kwarciński i in. 2006 – Weryfikacja bazy zasobowej metanu pokładów węgla jako kopaliny głównej
na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Arch. CAG Warszawa.
∗∗
emisja metanu ze złóŜ Jas-Mos i Moszczenica podana została łącznie: 10.02 mln m3
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
M E T AN
Lp.
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
E
E
E
E
E
E
E
P
E
18 Silesia
19 Sośnica
20 Staszic
21 Szczygłowice
22 Wesoła
23 Wieczorek
24 Zabrze-Bielszowice
25 Ziemowit
26 Zofiówka
w tym:
poza obszarami eksploatacji złóŜ
węgla kamiennego:
złóŜ: 17
1 Anna-Pole Południowe
R
2 Barbara-Chorzów
R
3 Brzezinka
M
4 Brzezinka-2
P
5 Bzie-Dębina
P
6 Bzie-Dębina 1
R
7 Bzie-Dębina 1 - Zachód
R
8 Ćwiklice
P
9 Dębieńsko 1
R
10 Lędziny
R
11 Marcel-Ruch 1 Maja
Z
12 Mikołów
R
13 Morcinek
Z
14 Pawłowice 1
R
15 Silesia-Dankowice-Jawiszo.
R
16 Studzienice
P
17 Warszowice-Pawłowice Płn.
P
w tym:
złoŜa metanu jako kopaliny głównej
w złoŜu:
złóŜ: 8
1 Halemba II
R
2 Kaczyce I
E
3 Lędziny
R
4 Murcki (głębokie)
P
5 Paniowy-Mikołów-Panewniki P
6 Silesia Głęboka
T
7 Zebrzydowice
P
8 śory
R
P OKŁ AD ÓW
WĘ GL A
Zasoby
Zasoby
wydobywalne
przemybilansowe pozabilansowe słowe
1 171.17
62.81
1 582.82
474.84
718.77
57.57
1 806.10
139.90
2 317.91
259.47
113.22
233.58
1 441.44
316.70
898.50
727.01
35.95
3
Emisja Wydobycie
z wen- (odmetanotylacją
wanie)
21.96
1.85
25.47
15.26
28.00
4.63
20.22
13.34
38.06
10.21
16.16
12.44
5.78
32.67
15.42
27 002.93
6 728.86
604.00
-
-
29.42
28.18
588.02
5 371.30
916.90
1 191.90
2 675.70
5 794.00
739.70
27.42
221.37
425.94
3 257.19
282.00
466.20
4 987.69
663.26
1 598.40
4 467.20
-
604.00
-
-
-
34 107.98
9 965.73
1 182.61
-
0.03
1 216.00
45.98
12 444.80
6 568.50
7 589.00
2 791.15
1 424.75
2 027.80
3 191.50
6 306.50
467.73
-
13.07
1 169.54
-
-
0.03
-
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy