strony 91÷103

6-2006
TRIBOLOGIA
91
Zbigniew PAWELEC*, Janusz DASIEWICZ*
OLIGOMERY POLIURETANOWE JAKO
MODYFIKATORY WŁAŚCIWOŚCI ŚLIZGOWYCH
KOMPOZYTÓW POLIMEROWYCH
POLYURETHANE OLIGOMERS AS MODIFIERS SLIDING
PROPERTIES OF POLYMER COMPOSITES
Słowa kluczowe:
poliuretany, kompozyty polimerowe, modyfikacja chemiczna, właściwości wytrzymałościowe, charakterystyki tribologiczne
Key-words:
polyurethanes, polymer composite, chemical modification, strength properties, tribological characteristics
Streszczenie
W artykule zamieszczono wyniki badań dotyczące modyfikacji właściwości wytrzymałościowych, cieplnych i tribologicznych chemoutwardzalnych kompozytów polimerowych stosowanych na elementy ślizgowe
węzłów tarcia. Napełniaczami kompozytów były proszki metali o zróżni*
Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, 26-600 Radom, ul. Pułaskiego 6/10, tel. (048)
364-399-03.
92
TRIBOLOGIA
6-2006
cowanym składzie chemicznym i granulometrycznym, włókna poliaramidowe i dodatki o budowie warstwowej redukujące opory ruchu. Do modyfikacji chemoutwardzalnej matrycy epoksydowej wykorzystano oligomery poliuretanowe. Dokonano oceny wpływu oligomerów poliuretanowych (PU) na właściwości wytrzymałościowe (twardość, udarność, wytrzymałość na ściskanie i odrywanie) i cieplne (temperaturę odkształcenia
cieplnego i współczynnik liniowej rozszerzalności cieplnej). Charakterystyki tribologiczne wyznaczono na testerze typu rolka-klocek dla różnych
parametrów procesu tarcia (p i v).
WPROWADZENIE
Tworzywa sztuczne i kompozyty na osnowie polimerowej w wielu przypadkach mogą zastępować tradycyjne materiały łożyskowe i pozwalają
uzyskać skojarzenia tarciowe o dużej odporności na zużycie i małym
współczynniku tarcia.
Kompozyty modelowo realizują „prostą” koncepcję połączenia
w jedną całość komponentów o różnych właściwościach po to, by otrzymany materiał złożony miał właściwości zapewniające dobre wypełnienie
przewidywanej dla niego funkcji. Przedmiotem zainteresowania nauki
i nowoczesnej techniki są przede wszystkim kompozyty o bardzo dużych
wskaźnikach wytrzymałościowych lub o szczególnych właściwościach
fizycznych lub chemicznych [L. 1–4].
Na Rysunku 1 przedstawiono udział tworzyw sztucznych w materiałach kompozytowych, przedstawia on także możliwości tworzenia kompozytów dostosowanych do zróżnicowanych potrzeb, takich jak zwiększenie niezawodności węzłów ślizgowych, niskie i wysokie temperatury
pracy, agresywne środowisko, ułatwienie obsługi, zmniejszenie kosztów
wytwarzania itp. [L. 5–10].
Szerokie zastosowanie tworzyw sztucznych w budowie maszyn związane jest także z możliwością modyfikacji ich właściwości. Polimery
jako materiał konstrukcyjny mają ograniczone zastosowanie z uwagi na
małą wytrzymałość mechaniczną i niekorzystne właściwości cieplne.
Charakter zastosowań polimerowych tworzyw utwardzalnych i kompozytów na ich osnowie rozszerza się również dzięki możliwościom tworzenia kombinacji dwóch lub więcej różnych polimerów, które mogą wytwarzać przenikające się sieci przestrzenne o strukturach, powstających
w wyniku różnych mechanizmów i pozwalających na uzyskanie tworzyw
o podwyższonych lub dodatkowych właściwościach.
6-2006
TRIBOLOGIA
93
Kompozyty
wielowarstwowe
M–M
(bi- i trimetale)
M–N
(powłoki przeciwcierne)
N–N
(laminaty niemetalowe)
wypełniane
M–M
(promety wypełniane metalem)
M–N
(metale bieżnikowane
niemetalami, promety wypełnione
niemetalami
N–N
(tworzywa sztuczne wypełnione
niemetalami i/lub metalami)
wielowarstwowe
wypełniane
M–M–N
M–M–M–N–M
M–N–M
inne
M – metal
N – niemetal
Rys. 1. Podział kompozytów ślizgowych [L. 8]
Fig. 1. Division of sliding composites [L. 8]
Spośród wielu znanych i opisanych w literaturze związków wielkocząsteczkowych ważne miejsce zajmują poliuretany (PU) i żywice epoksydowe. Te pierwsze posiadają wysoką wytrzymałość mechaniczną, dobrą elastyczność, zdolność tłumienia drgań oraz odporność na ścieranie.
Z kolei żywice epoksydowe charakteryzują się wysoką wytrzymałością
mechaniczną, odpornością chemiczną oraz bardzo dobrą adhezją do różnego typu materiałów i stosowane są często jako matryce w kompozytowych materiałach konstrukcyjnych. Oprócz wielu zalet oba polimery wykazują jednak pewne niekorzystne właściwości ograniczające możliwości
ich stosowania. W przypadku PU jest to niezbyt duża odporność termiczna, natomiast główną wadą epoksydów jest ich kruchość i stosunkowo
mała udarność.
Spotykane są publikacje dotyczące otrzymywania nowych materiałów łączących w sobie zalety poliuretanów, jak i epoksydów. Wprowadzając np. żywice epoksydowe do poliuretanów uzyskano polimery
o zwiększonej stabilności termicznej i polepszonych właściwościach mechanicznych. Z kolei obecność elastycznych łańcuchów poliuretanowych
w usieciowanej żywicy epoksydowej korzystnie wpływa na jej odporność
na oddziaływania dynamiczne i wydłużenie przy zerwaniu [L. 11–15].
94
TRIBOLOGIA
6-2006
Homogeniczne mieszaniny tych polimerów stanowiły osnowę regeneracyjnych kompozytów polimerowych.
PRZEDMIOT BADAŃ
Badaniom poddano kompozyty metalożywiczne na osnowie związków
epoksydowych modyfikowanych oligomerem poliuretanowym (PU)
o zawartości do 30 cz.w. w stosunku do matrycy kompozytu. Jako środek
sieciujący epoksydowej osnowy zastosowano aminę alifatyczną, a dla
ciekłego roztworu prepolimeru uretanowego w rozpuszczalnikach organicznych Izocyn PT 100 w proporcjach stechiometrycznych.
Udział ilościowy modyfikatora określono na podstawie danych literaturowych [L. 11, 15] i badań wstępnych nad wpływem poliuretanu na
właściwości wytrzymałościowe kompozytu.
Dla scharakteryzowania wpływu oligomeru poliuretanowego (PU) na
właściwości kompozytu zawartość napełniaczy proszkowych i dodatków
funkcyjnych była jednakowa we wszystkich kompozytach, zmienny był
udział procentowy oligomeru PU (Tab. 1).
Tabela 1. Udział wagowy oligomeru PU w osnowie epoksydowej kompozytów
Table 1. Weight concentration of PU oligomer in epoxy matrix of the composite
Symbol próbki/ zawartość oligomeru PU w osnowie kompozytu [cz.w]
EP – PU1
EP-PU2
EP-PU3
10
20
30
Podstawowym napełniaczem proszkowym opracowanych kompozytów polimerowych w ilości ok. 70% były proszki metali: żelazo, żelazo –
mangan i żelazo – miedź.
Dodatkiem funkcyjnym poprawiającym właściwości ślizgowe kompozytów była odmiana alotropowa węgla – grafit (Rys. 2), średni rozmiar
ziarna użytego dodatku wynosił 5 µm. Zastosowano także napełniacz
włóknisty w postaci organicznych włókien poliaramidowych (Rys. 3).
Poprawiają one tiksotropię układu oraz właściwości wytrzymałościowe
kompozytu. Włókna te zachowują większość właściwości termomechanicznych do temperatury 180oC, zaś rozkładać się (karbonizować) zaczynają w temp. 425oC. Ich zdolność do tłumienia drgań pozwala na pochłaniania dużej ilości energii bez uszkodzenia.
6-2006
TRIBOLOGIA
Rys. 2. Obraz mikroskopowy grafitu
(powiększenie 500x)
Fig. 2. SEM image of a graphite
(magnification 500x)
95
Rys. 3. Obraz mikroskopowy napełniacza włóknistego (powiększenie
200x)
Fig. 3. SEM image of the fibre filler
(magnification 200x)
METODYKA BADAŃ
Metody badań właściwości wytrzymałościowych polimerowych materiałów kompozytowych są na ogół podobne do metod stosowanych do badania metali. Wyniki badań zależą od sposobu przygotowania próbek
i warunków prowadzenia pomiarów. Złożoność struktury, mechanizm
wewnętrznego przenoszenia naprężeń powodują, że materiały kompozytowe są znacznie bardziej wrażliwe na kształt próbek i sposób obciążenia.
Na bazie zmodyfikowanej oligomerem poliuretanowym osnowy sporządzono kompozyty metalożywiczne i po usieciowaniu określono dla
nich podstawowe parametry wytrzymałościowe (twardość, udarność, wytrzymałość na ściskanie i odrywanie) oraz niektóre właściwości cieplne
(temperaturę ugięcia wg Martensa i współczynnik liniowej rozszerzalności cieplnej α).
Badania tribologiczne prowadzono na testerze T-05 typu rolka–
–klocek przy różnych wartościach prędkości (v) mierząc współczynnik
tarcia, temperaturę węzła i zużycie. Doświadczalnym węzłem tarcia była
rolka z nałożoną warstwą kompozytu i klocek wykonany z brązu
(Rys. 4).
96
TRIBOLOGIA
a)
6-2006
b)
0.63
R17.5+0.05
R(stępić)
zostawić ostre
R(stępić)
krawędzie
0.16
10 +0.1
15.75 -0.027
6.35 -0.025
Rys. 4. Elementy modelowego węzła tarcia a) rysunek wykonawczy klocka
b) widok próbki przed nałożeniem warstwy kompozytu
Fig. 4. The elements of model friction pair: a) technical drawing, b) a photograph of
specimen before composite deposition
WYNIKI BADAŃ
Standardowe badania właściwości wytrzymałościowych i cieplnych
kompozytów prowadzono zgodnie z wymaganiami norm dotyczących
metod badań tworzyw sztucznych. Właściwości te charakteryzowały
kompozyty i stanowiły wstępne kryterium oceny opracowanych materiałów. Otrzymane wyniki badań porównywano z właściwościami kompozytu z osnową niemodyfikowaną. Przedstawione w Tabeli 2 wyniki badań są średnią arytmetyczną z co najmniej pięciu pomiarów mierzonych
parametrów.
Tabela 2. Wyniki badań właściwości wytrzymałościowych i cieplnych kompozytów
Table 2. The results of strength and thermal investigation of the composites
Symbol
próbki
EP – PU1
EP – PU2
EP – PU3
Pr.niemod.
Twardość
[MPa]
Udarność
[kJ/m2]
252
240
216
245
4,3
4,3
4,5
2,4
Wytrzyma-łość na
ściskanie
[MPa]
99
104
91
94
Wytrzymałość na odrywanie
[MPa]
20
20
22
19
Temp. ug
wg Mart.
[oC]
Wsp. α
[101o -1
C ]
52
51
50
50
76
89
81
75
6-2006
TRIBOLOGIA
97
Zastosowanie oligomeru poliuretanowego jako modyfikatora epoksydowej osnowy oddziałuje korzystnie na właściwości wytrzymałościowe. Obecność elastycznych łańcuchów poliuretanu w sztywnej strukturze
usieciowanej żywicy epoksydowej znacznie poprawia udarność kompozytów. Udział wagowy poliuretanu do 20 cz. wag. powoduje pewne obniżenie twardości, wzrasta natomiast wytrzymałości na ściskanie. Na
takim samym poziomie pozostaje udarność i wytrzymałość na odrywanie.
Zwiększenie udziału wagowego poliuretanu do 30 cz. wag. powoduje ok.
5% wzrost odporności na oddziaływania dynamiczne. Jednak stosunkowo niewielkiemu wzrostowi udarności towarzyszy ok. 10% obniżenie
twardości i wytrzymałości na ściskanie. Te cechy kompozytów mają
istotne znaczenie w przypadku stosowania tych materiałów do regeneracji obciążonych węzłów tarcia.
Na Rys. 5 i 6 przedstawiono przykładowe przebiegi krzywych ściskania. Porównując otrzymane zależności odkształcenia od przyłożonej siły
można zaobserwować, że zwiększeniu udziału wagowego poliuretanu
towarzyszy proporcjonalny przyrost odkształcenia podczas statycznej
próby ściskania. Świadczy to o zwiększonej elastyczności materiału
związanej z obecnością w sztywnej strukturze usieciowanej żywicy epoksydowej podatnych na odkształcenia łańcuchów poliuretanu.
Jeden z parametrów cieplnych (temperatura ugięcia wg Martensa)
tylko w znikomym stopniu zależy od udziału wagowego oligomeru poliuretanowego, można na tej podstawie stwierdzić, że właściwości mechaniczne (wytrzymałość na zginanie) nie zmieniają się w danym zakresie
temperatury. Większy wpływ oligomeru poliuretanowego odnotowano na
inny parametr określający właściwości cieplne, tj. współczynnik liniowej
rozszerzalności cieplnej. Proporcjonalnie do udziału wagowego oligomeru PU wzrasta rozszerzalność cieplna. Przeprowadzone kolejne pomiary
współczynnika liniowej rozszerzalności cieplnej (α) wskazały wzrost
wydłużenia w kolejnych pomiarach. Można więc wnioskować, że dosieciowywanie kompozytów w podwyższonej temperaturze, korzystne ze
względu na właściwości wytrzymałościowe, może wpływać negatywnie
na rozszerzalność cieplną.
Charakterystyka kompozytów przedstawiona za pomocą parametrów
wytrzymałościowych jest niewystarczająca. Ponieważ opracowane materiały
kompozytowe będą przeznaczone na warstwy wierzchnie łożysk ślizgowych,
o ich ostatecznej przydatności do regeneracji węzłów tarcia musi decydować
eksperyment tribologiczny. Badaniom tribologicznym poddano kompozyt
o najlepszych parametrach wytrzymałościowych EP-PU2.
98
TRIBOLOGIA
6-2006
-20000
Siła [N]
-16000
-12000
-8000
-4000
0
0
-1
-2
-3 -4 -5 -6 -7
Odkształcenie [mm]
-8
-9 -10
Rys. 5. Krzywe ściskania kompozytu EP-PU2
Fig. 5. The compression curves for the EP-PU2 composite
-20000
Siła [N]
-16000
-12000
-8000
-4000
0
0
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
-9 -10
Odkształcenie [mm]
Rys. 6. Krzywe ściskania kompozytu EP-PU3
Fig. 6. The compression curves for the EP-PU3 composite
Właściwości tribologiczne materiałów kompozytowych są złożoną
funkcją wielu czynników i zależą m.in. od rodzaju i właściwości polimerowej osnowy. Wielkość oporów ruchu, temperatura węzła tarcia, a także
stabilność tych parametrów na całej drodze tarcia i zużycie stanowią kryterium przydatności kompozytów do regeneracji ślizgowych elementów
maszyn i urządzeń. Przedstawiając charakterystyki tribologiczne kompozytów polimerowych należy zwrócić uwagę, że właściwości tribologiczne
nie są cechą indywidualną materiału, jak np. twardość. Zależą one od
rodzaju współpracujących materiałów, sposobu ukształtowania ich
warstw wierzchnich, rodzaju środka smarowego lub jego braku, dominującego procesu zużywania, geometrii pary trącej, obciążenia i prędkości
występujących w węźle tarcia.
6-2006
TRIBOLOGIA
99
120
0,60
100
0,50
80
0,40
60
0,30
40
0,20
20
0,10
0
0
1000
2000
3000
droga [m]
4000
współczynnik tarcia
temperatura węzła [°C]
Zasadniczym czynnikiem oprócz obciążenia oddziałującym na węzeł
tarcia są przyłożone do niego wymuszenia kinematyczne. Celem badań
było wyznaczenie dopuszczalnych wartości prędkości poślizgu dla skojarzenia kompozyt polimerowy–top łożyskowy dla stałych nacisków jednostkowych 3 MPa. Zakres badań tribologicznych poprzez wzrost prędkości
ograniczony był dopuszczalną jednostkową mocą tarcia (pv). Charakterystyki tribologiczne wyznaczano dla prędkości 0,3, 0,45, 0,6 0,75
i 0,9 m/s, wartości te wynikały z możliwości aplikacyjnych kompozytu.
Na Rysunkach 7 i 8 przedstawiono niektóre przebiegi zmian temperatury węzła tarcia i współczynnika tarcia.
0,00
5000
120
0,60
100
0,50
80
0,40
60
0,30
40
0,20
20
0,10
0
0
1000
2000 3000
droga [m]
4000
współczynnik tarcia
temperatura węzła [°C]
Rys. 7. Przebieg zmian temperatury węzła tarcia i współczynnika tarcia dla kompozytu na osnowie modyfikowanej poliuretanem (EP-PU2) (p = 3 MPa,
v = 0,3 m/s)
Fig. 7. The friction couple temperature and friction coefficient curves for composite
with polyurethane (EP-PU2) modified matrix (p = 3 MPa, v = 0.3 m/s)
0,00
5000
Rys. 8. Przebieg zmian temperatury węzła tarcia i współczynnika tarcia dla kompozytu na osnowie modyfikowanej poliuretanem (EP-PU2) (p = 3 MPa,
v = 0,6 m/s)
Fig. 8. The friction couple temperature and friction coefficient curves for composite
with polyurethane (EP-PU2) modified matrix (p = 3 MPa, v = 0.6 m/s)
100
TRIBOLOGIA
6-2006
120
0,6
100
0,5
80
0,4
60
0,3
40
0,2
20
0,1
współczynnik tarcia
temperatura węzła [°C]
Typową cechą zarejestrowanych charakterystyk tribologicznych dla
rosnących w kolejnych biegach badawczych prędkości poślizgu był stosunkowo stabilny przebieg rejestrowanych parametrów.
Analizując zależność współczynnika tarcia i temperatury węzła tarcia
od prędkości poślizgu (Rys. 8) w skojarzeniu kompozyt EP-PU2 ze stopem łożyskowym przy naciskach 3 MPa można zaobserwować proporcjonalny przyrost współczynnika tarcia wraz ze zwiększeniem prędkości
poślizgu. Przyrosty współczynnika tarcia są znacznie większe do wartości
prędkości 0,6 m/s, po przekroczeniu której przyrost współczynnika tarcia
jest znacznie mniejszy. Efekt ten może być związany z temperaturą rejestrowaną w węźle tarcia w czasie trwania testu. Do prędkości 0,6 m/s
widoczny jest znaczny przyrost temperatury i wynosi on ok. 40oC. Dalsze
zwiększenie prędkości poślizgu o 0,3 m/s powoduje już znacznie mniejszy przyrost temperatury (ok. 10oC) modelowego węzła tarcia, by osiągnąć wartość prawie 100oC. Umowna temperatura węzła tarcia jest to
temperatura klocka mierzona w odległości 2 mm od powierzchni tarcia,
a więc w strefie styku jest ona znacznie wyższa i prawdopodobnie przekracza temperaturę kroplenia stosowanego do smarowania jednokrotnego
smaru plastycznego. Przekroczenie tej temperatury ułatwia smarowanie
węzła tarcia i powoduje mniejsze przyrosty współczynnika tarcia i w konsekwencji mniejszy przyrost temperatury związany ze zwiększeniem
prędkości poślizgu.
0
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
prędkośc poślizgu [m/s]
Rys. 9. Zależność współczynnika tarcia i temperatury węzła tarcia od prędkości
poślizgu dla nacisków 3 MPa
Fig. 9. The friction coefficient and friction couple temperature versus sliding velocity
(EP-PU2) modified matrix (p = 3 MPa)
6-2006
TRIBOLOGIA
101
wskaźnik zużycia µ
[ m/km]
10
8
6
4
2
0
v = 0,3 m/s v = 0,45 m/s v = 0,6 m/s v = 0,75 m/s v = 0,9 m/s
Rys. 10. Wskaźnik zużycia badanego węzła tarcia dla nacisków 3 MPa
Fig. 10. Wear index of investigated friction couple versus sliding velocity for 3 MPa
Analizując wskaźnik zużycia możemy zaobserwować jego wykładniczą zależność od prędkości poślizgu. W przypadku materiałów kompozytowych na osnowie polimerowej zużycie tribologiczne jest silnie uzależnione od temperatury węzła tarcia. Wzrost średniej masowej temperatury
klocka wykonanego ze stopu łożyskowego do temperatury ok. 100oC
(w warstwie wierzchniej kompozytu jest ona dużo wyższa) powoduje
znaczny przyrost zużycia. Graniczną prędkością poślizgu dla skojarzenia
kompozyt polimerowy na osnowie epoksydowej modyfikowanej oligomerem poliuretanowym – brąz jest prędkość 0,9 m/s przy naciskach
3 MPa. Powyżej tej wartości następuje lawinowy wzrost temperatury
węzła i zużycia uniemożliwiający przeprowadzenie testu w całym zakresie drogi tarcia.
PODSUMOWANIE
Zrealizowane prace badawcze wykazały, że oligomery poliuretanowe
(PU) mogą być modyfikatorami epoksydowej osnowy kompozytów regeneracyjnych. Poprawiają one właściwości wytrzymałościowe usieciowanych materiałów regeneracyjnych. Likwidują podstawową wadę utwardzonych żywic epoksydowych, tj. ich kruchość. Zastosowanie oligomeru
poliuretanowego w ilości 20 cz. wag. spowodowało prawie dwukrotny
wzrost udarności i ok. 10% zwiększenie wytrzymałości na ściskanie bez
pogorszenia innych istotnych właściwości kompozytu, tj. twardości i wytrzymałości na odrywanie.
102
TRIBOLOGIA
6-2006
Przeprowadzone badania tribologiczne na testerze T-05 symulującym
warunki rzeczywiste: styk rozłożony, zmienne prędkości poślizgu, rodzaj
smarowania, potwierdzają także przydatność tego kompozytu na warstwy
wierzchnie łożysk ślizgowych przy średnich naciskach i prędkościach
poślizgu oraz ubogim smarowaniu jednokrotnym smarem plastycznym.
Uzyskane charakterystyki tarciowo-zużyciowe wskazują, że wzrost prędkości poślizgu w kolejnych biegach badawczych powodował proporcjonalny przyrost współczynnika tarcia i temperatury węzła oraz wykładniczą zależność od tego parametru wskaźnika zużycia.
Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę
w latach 2003–2006 jako projekt badawczy.
LITERATURA
Rymuza Z.: Trybologia polimerów ślizgowych. WNT, Warszawa 1986.
Szczerek M., Przepiórka J.: Optymalizacja technologiczna sytemu tribologicznego metal-polimer. Tribologia 2/99.
3. Przepiórka J., Szczerek M.: “The modification of metal-polymer friction
pair” 2nd World Tribology Congress, 2001, Vienna.
4. Wieleba W., Capanidis D., Ziemiański K.: Polimerowe łożyska ślizgowe
z tworzyw termoplastycznych. Cz. I – Materiały ślizgowe. Poradnik Tribologii i Tribotechniki. Wkładka do dwumiesięcznika Tribologia, 1995, nr 6.
5. Śleziona J.: Podstawy technologii kompozytów. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1998.
6. Wilczyński A.P.: Polimerowe kompozyty włókniste. WNT, Warszawa
1996.
7. Boczkowska A., Kapuściński J., Puciłowski K., Wojciechowski S.: Kompozyty. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000.
8. Lawrowski Z.: Materiały ślizgowe. Historia, teraźniejszość, przyszłość.
Tribologia 4/2002.
9. Jurkowski B., Jurkowska B.: Sporządzanie kompozycji polimerowych –
elementy teorii i praktyki. WNT, Warszawa 1995.
10. Zieliński J.: Blendy i kompozyty polimerowe. Polimery 2002.
11. Czub P., Bończa-Tomaszewski Z., Pęczek P., Pielichowski J.: Chemia
i technologia żywic epoksydowych. WNT, Warszawa 2002.
12. Floriańczyk Z., Pęczek St. Praca zbiorowa: Chemia polimerów. Podstawowe polimery syntetyczne i ich zastosowanie. Oficyna Wydawnicza PW,
Warszawa 1997.
1.
2.
6-2006
TRIBOLOGIA
103
13. Czub P., Pielichowski J., Mazela W.: Nowe kierunki modyfikacji żywic
epoksydowych. Przemysł Chemiczny 2003.
14. Spontak R., Roberge R.L., Vratsanos M.S., Starner W.E.: Polymer 2000,
41.
15. Pokropski T., Balas A.: Żywice epoksydowe i poliuretany – wzajemne
oddziaływanie modyfikujące. Polimery 2003.
Recenzent:
Tadeusz BURAKOWSKI
Summary
The paper present some results concerning modification of strength
and thermal properties as well as tribological characteristics of the
chemico-setting composites intended for sliding components of friction pairs. As a fillers metal powders with various chemical composition and granulometric grain size distribution as well as polyaramide
fibres with lamellar structure exhibiting low friction properties were
applied. The polyurethane oligomers as modifiers for chemico-setting
epoxy matrix were applied. The evaluation of effect of the polyurethane oligomers (PU) on mechanical properties (hardness, impact
resistance, compression strength and tear off) and thermal (thermal
deformation, coefficient of thermal expansion) were performed. The
tribological characteristics were measured using block-on-ring tester
at various friction process parameters (p and v).