REZOLUCJA WIEDEŃSKA 1

SPOTKANIE EKSPERTÓW
MINISTERIALNEJ KONFERENCJI NT.
OCHRONY LASÓW W EUROPIE
(MCPFE)
CZWARTA KONFERENCJA
MINISTERIALNA NT. OCHRONY
LASÓW W EUROPIE „LIVING FOREST
SUMMIT”
12 - 14 LUTY 2003 r., WIEDEŃ, AUSTRIA
28-30 KWIETNIA 2003 r., WIEDEŃ
AUSTRIA
REZOLUCJA WIEDEŃSKA 1
WZMACNIANIE WSPÓLNYCH DZIAŁAŃ NA RZECZ TRWAŁEJ
I ZRÓWNOWAŻONEJ GOSPODARKI LEŚNEJ W EUROPIE POPRZEZ
WSPÓŁPRACĘ MIĘDZYSEKTOROWĄ I NARODOWE PROGRAMY LEŚNE
Wersja ostateczna, uzgodniona na Spotkaniu Ekspertów MCPFE1 w Wiedniu, Austria,
w dniach 12- 14 lutego 2003 r.
1. Uznając potrzebę wzmacniania związków i współdziałania pomiędzy rozwiązaniami
politycznymi promującymi trwałą i zrównoważoną gospodarkę leśną oraz innymi
stosownymi politykami, programami i strategiami, stosując podejście ukierunkowane
na integrację i koordynację,
2. Opierając się na porozumieniu wypracowanym przez Międzyrządowy Panel Leśny
(IPF)2, stwierdzamy, że tak jak to zapisano w dokumencie pt. „Stanowisko MCPFE
w sprawie narodowych programów leśnych w Europie”, narodowy program leśny
(npl) stanowi proces planowania, wdrażania, monitorowania i oceny polityki leśnej na
poziomie kraju i/lub jego części (regionu), charakteryzujący się atrybutami takimi jak:
udział grup interesów, całościowe (holistyczne) podejście, powtarzalność
i międzysektorowy charakter. Celem tego procesu jest podążanie w kierunku dalszego
doskonalenia trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej, tak jak określono to
w Rezolucji H1 i przyczynianie się tym samym do zrównoważonego rozwoju,
3. Dostrzegając fakt, że narodowe programy leśne stanowią ważne narzędzie umacniania
związków i współdziałania, zarówno wewnątrz sektora leśnego, jak też pomiędzy
sektorem leśnym i innymi sektorami, ukierunkowane na usprawnianie pracy
w zakresie powiązań leśnictwa z innymi sektorami poprzez koordynację
międzysektorową,
4. Koncentrując się na dalszym doskonaleniu koncepcji narodowych programów leśnych
w Europie jako narzędziu umożliwiającym wyrażanie potrzeb krajowych oraz na
1
2
Ministerial Conference on the Protection of Forests in Europe (MCPFE)
Intergovernmental Panel on Forests: Dokument E/CN.17/1997/12.
1
działaniach na rzecz wdrażania zobowiązań i porozumień międzynarodowych
związanych z lasami podjętych na szczeblu globalnym,
Kraje sygnatariusze i Komisja Europejska zobowiązują się do:
5. Działania na rzecz lepszego zrozumienia powiązań międzysektorowych w Europie,
identyfikowania kluczowych problemów dotyczących tych powiązań, uczestniczących
stron i związków między nimi, istotnych w kontekście regionalnym,
oraz wzmacniania współpracy i dialogu w celu aktywnego poszukiwania rozwiązań3,
6. Wzmacniania koordynacji polityki
i doskonalenie mechanizmów:
międzysektorowej
przez
ustanawianie
a) stałej komunikacji pomiędzy sektorem leśnym oraz innymi pokrewnymi
sektorami, w celu podniesienia stopnia wymiany informacji i konsultacji,
b) umacniania współpracy z tymi sektorami oraz rozwijania mechanizmu
międzysektorowego uzgadniania wspólnych priorytetów,
7. Opracowywania i wdrażania narodowych programów leśnych, stosując, o ile jest to
możliwe, „Stanowisko MCPFE w sprawie narodowych programów leśnych
w Europie”,
8. Stosowania narodowych programów leśnych jako jednego z narzędzi do:
a) identyfikacji i wskazywania zagadnień międzysektorowych istotnych z punktu
widzenia lasów oraz trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej,
b) analizy luk i nieścisłości w politykach, programach, strategiach i prawie
leśnym oraz podejmowania działań w celu ich usuwania,
9. Wspierania pełnego wykorzystywania rezultatów wdrażania narodowych programów
leśnych w ogólnokrajowych strategiach trwałego rozwoju oraz innych stosownych
procesach i strategiach,
10. Stałej wymiany krajowych doświadczeń zdobytych w procesie wdrażania narodowych
programów leśnych, w szczególności praktycznego stosowania „Stanowiska MCPFE
odnośnie narodowych programów leśnych w Europie” oraz stosowania kryteriów
i wskaźników trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej, jako elementu tego procesu,
11. Wykorzystywania w najwyższym stopniu informacji nt. mechanizmów wdrażania
i finansowania narodowych programów leśnych, badań naukowych, edukacji oraz
krajowych i międzynarodowych programów, takich jak Mechanizm Wpierający
Proces Narodowych Programów Leśnych (NATIONAL FOREST PROGRAMME
FACILITY)4 i Program dla Leśnictwa (PROFOR)5.
W tym kontekście Kraje Sygnatariusze i Komisja Europejska przyjmują Aneks pt.
„Stanowisko MCPFE w sprawie narodowych programów leśnych w Europie”.
3
Tekst tego rozdziału został zaproponowany przez grupę kontaktową powołaną ad hoc na spotkaniu
negocjacyjnym w Eisenstsdt, 9-10 grudnia 2002.
4
Zainicjowany przez FAO.
5
Program dla Lasów Banku Światowego.
2
ANEKS:
STANOWISKO MCPFE W SPRAWIE NARODOWYCH PROGRAMÓW
LEŚNYCH W EUROPIE6
Odwołując się do uzgodnień w sprawie narodowych programów leśnych (npl),
przyjętych przez Międzyrządowy Panel Leśny, i jego sukcesora – Międzyrządowe Forum
Leśne, Ministerialna Konferencja nt. Ochrony Lasów w Europie (MCPFE) podziela
następujące stanowisko w sprawie narodowych programów leśnych:
„Narodowy program leśny stanowi proces planowania, wdrażania, monitorowania
i oceny polityki, oparty na takich zasadach, jak: udział zainteresowanych stron, całościowe
i międzysektorowe podejście, cykliczność (powtarzalność). Proces ten odnosi się do szczebla
kraju lub jego części, a jego celem jest stały postęp w doskonaleniu zasad trwałej
i zrównoważonej gospodarki leśnej, tak jak to zapisano w Rezolucji Helsińskiej H1 oraz
działanie na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Proces ten:
- opiera się na zasadzie suwerenności i wiodącej roli instytucji krajowych oraz
długoterminowych uzgodnieniach na wysokim szczeblu politycznym,
- wykorzystuje w możliwie najwyższym stopniu istniejące struktury i wspomaga
rozwój zdolności intelektualnych, kadrowych i instytucjonalnych w dziedzinie
trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej oraz charakteryzuje się następującymi
zasadami:
Zasady narodowych programów leśnych w Europie:
-
Udział grup interesów
Całościowe i międzysektorowe podejście
Powtarzalny charakter procesu, oparty na długoterminowych uzgodnieniach
Tworzenie zdolności instytucjonalnych
Zgodność z krajowym prawem i politykami
Zintegrowanie z narodową strategią zrównoważonego rozwoju
Zgodność ze zobowiązaniami międzynarodowymi, przy uwzględnieniu
współdziałania pomiędzy międzynarodowymi inicjatywami i konwencjami
dotyczącymi leśnictwa
Reforma polityczna i instytucjonalna
Podejście ekosystemowe
Partnerstwo we wdrażaniu
Kształtowanie świadomości
Narodowe programy leśne mogą korzystać z sześciu paneuropejskich kryteriów trwałej
i zrównoważonej gospodarki leśnej jako struktury obejmującej ekologiczny, ekonomiczny
i społeczno-kulturowy wymiar zrównoważonego rozwoju.
W ramach narodowych programów leśnych problemy polityczne formułowane są na
szczeblu krajowym i/lub części kraju, zgodnie z poniższymi zasadami. Problemy te pochodzą
z różnych szczebli, począwszy od lokalnego aż do globalnego, i dotyczą wdrażania
6
Przyjęto na Spotkaniu Ekspertów MCPFE w dniu 8 października 2002 r.
3
zobowiązań międzynarodowych w sprawie lasów na poziomie krajowym
i/lub części kraju. Dotyczy to ustaleń podjętych w ramach UNFF, CBD, UNFCCC, CCD.7
Jako narzędzie służące do okresowego monitorowania, oceny i raportowania nt. stanu
lasów i zmian w trwałej i zrównoważonej gospodarce leśnej (SFM), kryteria i wskaźniki SFM
mogą stanowić element narodowych programów leśnych. Mogą dopomóc w ocenie efektów
procesu określanego jako narodowy program leśny w odniesieniu do trwałej
i zrównoważonej gospodarki leśnej (SFM).
Zasady narodowych programów leśnych w Europie
MCPFE ponownie potwierdza, że wszystkie główne elementy i zasady narodowych
programów leśnych (npl), uzgodnione w ramach Międzyrządowego Panelu Leśnego, są
aktualne również w kontekście paneuropejskim, który uwzględnia szeroki zakres krajowych
uwarunkowań w tym regionie.
W krajach współpracujących w ramach procesu MCPFE następujące zasady npl
powinny być uwzględniane jako podstawa, która następnie doprecyzuje paneuropejski
kontekst tego porozumienia globalnego.
(Kolejność prezentowania zasad nie decyduje o ich ważności)
Udział zainteresowanych stron8
Narodowe programy leśne charakteryzują się udziałem grup interesów. Nawiązując do
protokołu z posiedzenia Zespołu Specjalistów ds. udziału w leśnictwie, działającego
w ramach Wspólnego Komitetu FAO/ECE/ILO, udział ten może być zdefiniowany jako
„dobrowolny proces, w którym obywatele, indywidualnie lub w zorganizowanych grupach,
mogą wymieniać się informacjami, wyrażać opinie i formułować swoje zainteresowania oraz
mają możliwość wpływania na decyzje lub efekty poruszanych spraw”. Udział grup interesów
może być charakteryzowany jako proces angażujący w sensie zainteresowań, dobrowolny
w sensie udziału, może być uzupełnieniem wymogów formalnych, powinien być
sprawiedliwy i przejrzysty dla wszystkich uczestników, powinien polegać na uczestnikach
działających w dobrej wierze, dzielących się korzyściami i odpowiedzialnością. Proces ten nie
gwarantuje efektu i nie narzuca z góry, jaki będzie skutek. Rzetelna informacja, czerpana
m. in. z badań naukowych, oraz odpowiednio zagwarantowany do niej dostęp stanowią ważny
aspekt efektywnego udziału. Zarówno decentralizacja, jak i rozwój zdolności kadrowych
i instytucjonalnych stanowią ważne elementy ściśle powiązane z udziałem.
Udział może przybierać różne formy i mieć różne nasilenie - od dyskusji/konsultacji do
bardziej złożonych form wspólnego podejmowania decyzji. W zależności od potrzeb powinny
być tu stosowane różne schematy rozwiązywania konfliktów. Forma lub nasilenie udziału
7
Zobowiązania na szczeblu globalnym to w szczególności ustalenia Forum Leśnego Narodów Zjednoczonych
(UNFF), Międzyrządowego Panelu Leśnego/Międzyrządowego Forum Leśnego (IPF/IFF), jak też „Niewiążące
Prawnie Oficjalne Stanowisko dotyczące zasad dla globalnego porozumienia w sprawie zagospodarowania,
ochrony i zrównoważonego rozwoju wszystkich typów lasów” (Zasady Leśne) oraz rozdział 11 Agendy 21,
Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD), Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie
zmian klimatu (UNFCCC)i Konwencji w sprawie przeciwdziałania pustynnieniu (CCD).
8
Zobacz dokument IPF (E/CN.17/1997/12, Rozdział 9,10 i 17 lit. (a), (e) i (f).
4
może się różnić w poszczególnych fazach narodowego programu leśnego (np. formułowanie,
wdrażanie, ocena) i na różnych poziomach (krajowy, regionalny, lokalny).
Ponadto mogą mieć zastosowanie różne modele udziału, poczynając od włączania
ekspertów lub przedstawicieli grup interesów aż do szeroko pojętego udziału społeczeństwa.
Wybór odpowiedniego modelu zależy m. in. od dyskutowanych problemów, rodzaju grupy
oraz fazy procesu. Modele mogą też różnić się między sobą w zależności od
charakterystycznych w danym kraju warunków kulturowych, społecznych i ekonomicznych.
Podejście całościowe (holistyczne) i międzysektorowe9
Narodowe programy leśne mają całościowy i międzysektorowy charakter, który bierze
pod uwagę wpływ sektora leśnego na inne sektory oraz wpływ innych sektorów na sektor
leśny. Narodowe programy leśne stanowią szeroko pojęte ramy polityczne dla działań
w sektorze leśnym. Pomagają w formułowaniu polityk, strategii i programów w innych,
powiązanych z leśnictwem sektorach, na szczeblu krajowym i części kraju, tworząc w ten
sposób jednolite i logiczne związki z politykami krajowymi oraz zobowiązaniami
międzynarodowymi. Działając na rzecz kształtowania świadomości w zakresie polityki
sektora leśnego i jego zadań w stosunku do innych sektorów, udział grup interesów,
rozwój zasobów ludzkich i rozwój instytucjonalny stanowią ważne aspekty, ściśle powiązane
z podejściem całościowym i międzysektorowym.
Właściwa koordynacja mechanizmów i instrumentów, stworzona na poziomie części
kraju i/lub krajowym, pozwoli na stworzenie związków horyzontalnych z innymi sektorami,
instytucjami i grupami uczestników, oraz związków pionowych, pomiędzy różnymi
poziomami.
Powtarzalny proces, charakteryzujący się długoterminowymi uzgodnieniami10
Narodowe programy leśne stanowią długoterminowy, powtarzalny proces, nieustannie
modyfikowany w celu odzwierciedlenia bieżącego stanu wiedzy oraz zmian zachodzących
w środowisku naturalnym, ekonomicznym i społeczno – politycznym. Aby zapewnić logiczny
i trwały charakter narodowych programów leśnych, oparto je na długoterminowych
uzgodnieniach podejmowanych na wysokim szczeblu politycznym i długookresowym
zaangażowaniu uczestniczących w tych programach stron.
Uznając długookresową specyfikę gospodarki leśnej i leśnictwa, rozwinięto stosowne
procedury monitorowania i oceny, stworzono właściwe systemy zbierania informacji oraz
ustalono stosowne okresy dla dokonywania oceny. Zróżnicowane podejście i różne długości
cyklu mogą być zastosowane do oceny założeń ogólnych (strategicznych) oraz oceny
konkretnych celów, środków, działań i problemów.
Ponadto, w całościowym i międzysektorowym podejściu, ocena procedur stosowanych
w narodowych programach leśnych bierze pod uwagę inne sektorowe strategie, programy
i plany dotykające problematyki lasów i sektora leśnego, formułowane na szczeblu krajowym,
regionalnym i międzynarodowym.
Krajowe lub opracowane dla części kraju kryteria i wskaźniki SFM, stosowane jako
instrument do monitorowania, oceny i raportowania stanu zrównoważonej gospodarki leśnej
9
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 8, 9 i 10 oraz 17 lit. (a).
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 10, 17 lit. (a) oraz E/CN.17/2000/14, Rozdział 9 lit. (e).
10
5
mogą stanowić część narodowego programu leśnego. Paneuropejskie kryteria i wskaźniki
SFM mogą służyć za podstawę do opracowania wskaźników krajowych.11
Tworzenie zdolności instytucjonalnych 12
Proces narodowych programów leśnych może korzystać ze stosownych kompetencji
i umiejętności zaangażowanych w ten proces stron, pod warunkiem, że stosowane są
odpowiednie modele i techniki uczestnictwa. Narodowe programy leśne koncentrują się,
zatem, na dalszym rozwoju zasobów intelektualnych, ludzkich i instytucjonalnych oraz
sprzyjających warunków dla trwałego zagospodarowania lasów. Znaczenie tworzenia nowych
zdolności instytucjonalnych poprzez szkolenia, edukację i badania naukowe oraz jak
najlepsze wykorzystywanie już istniejących możliwości jest podkreślane szczególnie
w odniesieniu do krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
Tworzenie zdolności instytucjonalnych i umiejętności na wszystkich szczeblach
wspomaga i doskonali podejście całościowe i międzysektorowe.
Zgodność z politykami i prawodawstwem krajowym13
Narodowe programy leśne odzwierciedlają priorytety i potrzeby krajowe i/lub części
kraju oraz zapewniają spójność z przepisami prawnymi, politykami i strategiami na szczeblu
krajowym, regionalnym i lokalnym.
Zintegrowanie z narodowymi strategiami trwałego rozwoju14
W procesie narodowych programów leśnych trwała i zrównoważona gospodarka leśna
jest we wszystkich swych wymiarach postrzegana w kontekście zrównoważonego rozwoju.
Zatem narodowe programy leśne są w pełni zintegrowane z narodowymi strategiami
zrównoważonego rozwoju.
Zgodność ze zobowiązaniami międzynarodowymi, przy uwzględnieniu współdziałania
pomiędzy międzynarodowymi inicjatywami i konwencjami odnoszącymi się do leśnictwa
Leśnictwo jest przedmiotem zainteresowanie różnych międzynarodowych
i regionalnych inicjatyw i konwencji.15 Potrzeba współpracy w ramach inicjatyw
i konwencji odnoszących się do lasów może być zidentyfikowana na trzech poziomach:
krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Narodowe programy leśne koncentrują się na
wzmacnianiu zgodności i współdziałania pomiędzy stosownymi inicjatywami i konwencjami,
w każdym z krajów, oraz identyfikują odpowiednie poziomy i wymagania dla wspólnych
wysiłków i działań.
11
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 17 lit. (d).
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 14, 17, lit. (g).
13
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 10, 17, lit. (a).
14
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 10.
15
Na szczeblu globalnym inicjatywy i konwencje odnoszące się do leśnictwa obejmują wyniki prac Forum
Leśnego Narodów Zjednoczonych, Międzyrządowego Panelu Leśnego,/Międzyrządowego Forum Leśnego, jak
również „Niewiążące Prawnie Oficjalne Stanowisko dotyczące zasad dla globalnego porozumienia w sprawie
zagospodarowania, ochrony i zrównoważonego rozwoju wszystkich typów lasów” (Zasady Leśne) oraz rozdział
11 Agendy 21, Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD), Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych
w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)i Konwencji w sprawie przeciwdziałania pustynnieniu (CCD).
12
6
Reforma instytucjonalna i polityczna16
Rozwijanie sprzyjających warunków dla trwałego i zrównoważonego zagospodarowania
lasów może również wymagać reform instytucjonalnych i politycznych w zakresie leśnictwa
i /lub innych reform, włączając w to decentralizację oraz problematykę poszanowania
własności gruntów, a także mechanizmy rozwiązywania konfliktów.
Podejście ekosystemowe17
Rozwijanie, wdrażanie, monitorowanie i ocena narodowych programów leśnych
uwzględnia podejście ekosystemowe.18 Jednakże relacja pomiędzy podejściem
ekosystemowym oraz trwałym i zrównoważonym zagospodarowaniem lasu powinna być
przedmiotem dalszych badań, uwzględniając koncepcyjne analizy prowadzone przez
sekretariat CBD w tym zakresie.
Partnerstwo we wdrażaniu19
Wdrażanie polityk leśnych w ramach narodowych programów leśnych może czerpać
korzyści ze współpracy między rządami, przedstawicielami biznesu i społeczeństwem.
W celu poprawy efektywności narodowego programu leśnego winno się korzystać
w najwyższym stopniu z partnerstwa i wspólnych zasobów.
Kształtowanie świadomości
Lasy wnoszą znaczący wkład do ogólnego dobrobytu społeczeństwa, zarówno na
terenach wiejskich, jak i w miastach. Narodowe programy leśne są ważnym narzędziem
w korzystnym kształtowaniu postrzegania sektora leśnego oraz we wzmacnianiu świadomości
społecznej i zrozumienia licznych korzyści, jakie społeczeństwo czerpie z lasów. Szczególne
znaczenie narodowe programy leśne przywiązują do roli, jaką rzetelna informacja odgrywa
w utwierdzaniu społecznej akceptacji polityki leśnej i gospodarowania w lasach.
Kształtowanie świadomości polityki i zadań sektora leśnego stanowi istotny warunek
wstępny w osiąganiu wzajemnego zrozumienia i zgodności pomiędzy polityką leśną i innymi
politykami sektorowymi.
16
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 9, 14, 17, lit. (a).
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 17, lit (a).
18
Porównaj „Propozycję działań 17 (a)” IPF, która stwierdza, że Międzyrządowy Panel Leśny „zachęca kraje
(...) do opracowania, wdrożenia, monitorowania i oceny narodowych programów leśnych, biorąc pod uwagę, co
następuje: (...), podejścia ekosystemowe, które integrują ochronę różnorodności biologicznej i zrównoważonego
korzystania z zasobów przyrodniczych; (...).”
19
Zobacz dokument IPF: E/CN.17/1997/12, Rozdział 17, lit (i).
17
7