D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 692/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 października 2012 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Jerzy Andrzejewski (spr.)
Sędziowie:
SSA Aleksandra Urban
SSA Maria Sałańska – Szumakowicz
Protokolant:
Agnieszka Skwirowska- Schoeneck
po rozpoznaniu w dniu 26 października 2012 r. w Gdańsku
sprawy F. Z. (1)
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
o prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku- VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 6 lutego 2012 r., sygn. akt VIII U 1982/11
oddala apelację.
Sygn. akt: III AUa 692/12
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 9 sierpnia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu F. Z. (1)
prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że ubezpieczony w toku postępowanie
przed organem rentowym, w miejsce wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych, udowodnił 13 lat, 9
miesięcy i 2 dni.
Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji zarzucając jej bezpodstawne i bez uzasadnienia nieuwzględnienie
do okresu zatrudnienia, w tym zatrudnienia w szczególnych warunkach, okresu zatrudnienia w czasie nauki, tj. od
roku 1967 do roku 1969, bezpodstawne i bez uzasadnienia przyjęcie, iż praca wykonywana w okresie odbywania
przez niego służby wojskowej, tj. od 28 października 1970 r. do 13 października 1972 r. nie była pracą wykonywaną
w warunkach szczególnych oraz brak jakiegokolwiek uzasadnienia zaskarżonej decyzji. Równocześnie ubezpieczony
wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez uznanie, iż złożone przez niego dokumenty dowodzą 15 lat zatrudnienia w
szczególnych warunkach. Ubezpieczony wniósł nadto o dopuszczenie dowodu z jego akt osobowych, które zobowiązał
się przedłożyć w momencie uzyskania ich z odpowiedniego archiwum. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że w
złożonych przez niego dokumentach zawarta została informacja, iż wykonywał prace w warunkach szczególnych już
w czasie zatrudnienia w okresie nauki a następnie w okresie odbywania służby wojskowej.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.
Wyrokiem z dnia 6 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w pkt
1. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał F. Z. (1) prawo do emerytury, poczynając od dnia 11 lipca 2011 roku, w pkt 2.
stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji
i w pkt 3. oddalił odwołanie w przedmiocie doliczenia do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okres
nauki, w szkole zawodowej w latach od 1967-1969r.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł następujące ustalenia i rozważania. F. Z. (1), ur. dnia (...), w dniu
11 lipca 2011 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę. Ubezpieczony nie
jest członkiem OFE i na dzień 1 stycznia 1999 r. i rozwiązał stosunek pracy. Nadto, udowodnił wymagany okres
składkowy i nieskładkowy w wymiarze 28 lat, 11 miesięcy i 19 dni oraz 13 lat, 9 miesięcy i 2 dni okresu pracy w
warunkach szczególnych. Z uwagi na powyższe, zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 9 sierpnia
2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu F. Z. (1) prawa do emerytury z
tytułu pracy w warunkach szczególnych. Organ nie zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych
okresu pracy w czasie odbywania zasadniczej służby wojskowej oraz w trakcie praktycznej nauki zawodu od 1967 do
1969, kiedy to ubezpieczony był uczniem szkoły zawodowej. W okresie od 30 czerwca 1969 r. ubezpieczony został
zatrudniony w Stoczni Marynarki Wojennej S.A. w G. na stanowisku galwanizera. Praca ta wykonywana była w
warunkach szczególnych. W okresie od 28 października 1970 r. do 22 października 1972 r. F. Z. (1) odbywał zasadniczą
służbę wojskową. Po jej zakończeniu ponownie, w dniu 23 października 1972 r., podjął prace w w/w zakładzie pracy,
gdzie był zatrudniony na tym samym stanowisku do dnia 31 marca 1985 r.
Na tle tak ustalonego stanu faktycznego, w ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie ubezpieczonego F. Z. (2) zasługuje
na uwzględnienie. Sąd ten przywołał i omówił znajdujące zastosowanie przepisy prawa i wskazał, że w sprawie
bezspornym jest, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony rozwiązał stosunek pracy, osiągnął wymagany
wiek 60 lat w dniu 10 lipca 2011 r., nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i wykazał łączny okres
składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat. Przedmiotem sporu pozostawało, czy za okres zatrudnienia w
szczególnych warunkach może zostać uznany okres odbywania zasadniczej służby wojskowej od 28 października 1970
r. do 22 października 1972 r. Sam okres zatrudnienia nie był sporny pomiędzy stronami, gdyż został on uwzględniony
przez pozwanego jako składkowy. Jednakże, organ rentowy kwestionował zasadność zaliczenia powyższego okresu do
pracy w warunkach szczególnych, z uwagi na sam fakt odbywania służby wojskowej. Sąd Okręgowy przytoczył treść
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. akt: II UK 219/09, w którym stwierdzono, że okres
zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym
(art. 32 ust. 1 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój
powrót do tego zatrudnienia. Nadto, zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie
o sygn. akt: II UK 215/09, żołnierz zasadniczej służby wojskowej, któremu na podstawie § 5 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 39, poz.
176, ze zm.) zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie na mocy §
9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 13, poz.
86 ze zm.) zachował to uprawnienie, ma prawo do zaliczenia tej służby jako okresu pracy w szczególnych warunkach
na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.) w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 753. poz. 1227 ze zm.). Ubezpieczony w spornym okresie odbywał
zasadniczą służbę wojskową, a po jej zakończeniu powrócił do pracy u dotychczasowego pracodawcy. Okoliczności
te bezsprzecznie wynikały z treści zgromadzonej w sprawie dokumentacji, tj. ze świadectw pracy ubezpieczonego
oraz jego książeczki wojskowej. Tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, okres od 28 października 1970 r. do
22 października 1972 r. powinien zostać zaliczony do pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wnioskował
również o zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w trakcie nauki w szkole
zawodowej w latach 1967 - 1969. Organ wskazywał, że brak było możliwości zaliczenia tego okresu ze względu na
nieprzedłożenie odpowiedniej dokumentacji w postaci umowy o pracę. W tej kwestii podkreślić należy, że zgodnie z
treścią art. 6 ust. 2 pkt 3 cytowanej wyżej ustawy od okresów składkowych zalicza się zatrudnienia młodocianych na
obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.
Sąd Okręgowy, analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, nie doszukał się żadnych podstaw do uznania,
iż w latach 1967-1969 ubezpieczony, w trakcie nauki w zasadniczej szkole zawodowej wykonywał pracę w warunkach
szczególnych. Na tę okoliczność, ubezpieczony nie przedstawił umowy o naukę zawodu zawartej pomiędzy nim a
zakładem pracy, ani żadnych innych dowodów, które potwierdzałyby jego stanowisko. Reasumując, Sąd Okręgowy
doszedł jednak do przekonania, że ubezpieczony udowodnił wymagany okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
Zsumowanie okresów udowodnionych w toku postępowania przed organem rentowym (13 lat, 9 miesięcy i 2 dni),
wraz ze wykazanym w toku postępowania sądowego od 28 października 1970 r. do 22 października 1972 r. (1 rok
11 miesięcy i 24 dni) - okres odbywania zasadniczej służby wojskowej, pozwala na przyjęcie, iż udowodniony okres
przekracza wymagany przepisami prawa. Biorąc pod uwagę, że bezspornie ubezpieczony spełnia pozostałe przesłanki
nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku przewidziane w treści przepisu art. 184 ustawy emerytalnej - przyjąć
należy, iż zaskarżona decyzja odmawiająca przyznania takiego świadczenia była nieprawidłowa. W konkluzji, z wyżej
przytoczonych względów, Sąd Okręgowy na mocy art. 47714 § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami,
w punkcie l wyroku zmienił decyzję organu ubezpieczeniowego i przyznał F. Z. (1) prawo do emerytury z tytułu
pracy w szczególnych warunkach od dnia 11 lipca 2011 r., tj. od dnia, w którym zgłoszono wniosek, zgodnie z
dyspozycją art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy emerytalnej. W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy
ponosi w niniejszej sprawie odpowiedzialność za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,
ponieważ mimo posiadania kompletnej dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych, nie dokonał prawidłowych
ustaleń w przedmiocie spełnienia przez ubezpieczonego wszelkich koniecznych przesłanek do przyznania mu prawa
do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o czym Sąd orzekł w punkcie II wyroku. W związku z
brakiem podstaw do uwzględnienia okresu pracy ubezpieczonego w latach 1967-1969 w trakcie trwania nauki w szkole
zawodowej przez ubezpieczonego, Sąd Okręgowy, na mocy art. 47714 § 1 k.p.c. i cytowanych wyżej przepisów prawa,
w punkcie III wyroku oddalił odwołanie ubezpieczonego w tej części.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w części, tj. co do pkt 1 i 2, zarzucając
naruszenie przepisu art.184 w zw. art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jedn. tekst z 2009r. Dz.U. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym
charakterze (Dz. U. 1983r nr 8 poz. 43 ze zm) oraz art. 120 ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym
obowiązku obrany (Dz.U. z 2004r. Nr 241 poz .2416 z późn. zm.) a także przepisu art. 118 ustawy z dnia 17.12.1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353
z późn. zm.). Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego w całości i oddalenie odwołania,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.
W uzasadnieniu apelujący umotywował podniesiony zarzut i wnioski, w szczególności nie podzielając rozważań Sądu
Okręgowego opartych o stanowisko wyrażone przez Sądu Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2010 II UK 215/09,
przywołując zaś stanowisko tego Sądu wyrażone w wyroku z dnia 8 kwietnia 2009r., II UK 331/08. Dodatkowo organ
rentowy wskazał, na fakt korzystania przez ubezpieczonego z urlopu bezpłatnego bezpośrednio przed odbyciem służby
wojskowej oraz zakwestionował możliwość doliczenia do szczególnego stażu pracy okresu od 14 października 1972r.
do 22 października 1972r., tj. od zakończenia służby wojskowej do ponownego podjęcia pracy.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie przypomnieć należy, iż ubezpieczony F. Z. (1) wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania
wnioskowego świadczenia, tj. prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia
1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /dalej ustawy emerytalnej/. Wskazany przepis
wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /dalej
rozporządzenia/, określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60
rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze przed 1 stycznia 1999 r., nieprzystąpienie do OFE albo złożenia wniosku o przekazanie środków
zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania
stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.
Na etapie postępowania apelacyjnego w dalszym ciągu sporna pozostała ocena, czy ubezpieczony legitymuje się 15
letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Wstępnie wskazać należy, iż wobec bezspornego okresu pracy w warunkach szczególnych wynoszącego 13 lat,
9 miesięcy i 2 dni, przy uwzględnieniu spornego okresu służby wojskowej – od 28 października 1970r. do 13
października 1972r. – ubezpieczony osiągnie wymagany okres 15 lat, nawet bez uwzględnienia okresu pomiędzy
końcem służby wojskowej, a dniem ponownego podjęcia pracy. W zaistniałej sytuacji, zasadniczego znaczenia nabiera
ocena prawidłowości zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej.
Nie można nie zauważyć, że zarówno Sąd I instancji zaliczając ubezpieczonemu okres służby wojskowej do stażu pracy
w szczególnych warunkach, jak i organ rentowy konstruując zarzut w tym zakresie, stanowiska swoje umotywowali w
oparciu o przywołane orzeczenia Sądu Najwyższego.
Sąd Apelacyjny oczywiście dostrzega, iż orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono odmienne stanowiska w kwestii
możliwości zaliczenia okresu służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach.
Należy podkreślić, iż pogląd o wyłączeniu możliwości uwzględniania okresu służby wojskowej w stażu pracy w
szczególnych warunkach wyrażony został przez Sąd Najwyższy nie tylko w przywołanym przez apelującego wyroku z
dnia 8 kwietnia 2009r., II UK 331/08, LEX nr 707887, ale i pochodzącym z tego samego okresu wyroku z dnia 11 marca
2009 r., II UK 247/08, LEX nr 707422, jednak nie został podtrzymany. Zasadnicza teza tych judykatów, o wyłączeniu
możliwości uwzględniania okresu służby wojskowej w stażu pracy w szczególnych warunkach, wywiedziona była z
uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243),
która została zakwestionowana.
W wyroku z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 219/09, LEX nr 590248, Sąd Najwyższy trafnie wskazał, że jeżeli w uchwale
podtrzymano stosownie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., to tylko do tych jego
przepisów, które regulują materię określoną w ustawie, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz
warunki, na jakich osobom wykonującym prace w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, to nie
wyłączono § 19 ust. 2 tego rozporządzenia. Ten właśnie przepis - przez zagwarantowanie zachowania dotychczasowych
uprawnień - rozszerza katalog prac wykonywanych w szczególnych warunkach, o których mowa w rozporządzeniu.
W kolejnych orzeczeniach Sąd Najwyższy prezentował jednolitą wykładnię przepisów, według której okres służby
wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I
kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko
okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w
szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze (por. np wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24
listopada 2009 r., II UK 215/09 OSNP 2011 nr 15-16, poz. 219, z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, LEX nr 585739,
z dnia 24 maja 2012 r., II UK 265/11, LEX nr 1169836, z dnia 17 maja 2012 r., I UK 399/11, LEX nr 1211140).
Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego analiza kierunków orzecznictwa Sądu Najwyższego w spornym zakresie, ze
szczególnym uwzględnieniem jednego z ostatnich wyroków tego Sądu z dnia 17 maja 2012 r., I UK 399/11, LEX nr
1211140, zapadłego w analogicznym stanie faktycznym, tj. dotyczącym okresu służby wojskowej przypadającej w latach
1970-1972, prowadzi do wniosku, że nie można podzielić zarzutów organu rentowego opartych o zakwestionowane
poglądy Sądu Najwyższego, a tym samym uznać należy, iż Sąd Okręgowy prawidłowo zaliczył ubezpieczonemu sporny
okres do stażu pracy w szczególnych warunkach.
W tym miejscu wyjaśnić również należy, iż zdaniem Sądu Apelacyjnego, skorzystanie przez ubezpieczonego z 5
dniowego urlopu bezpłatnego bezpośrednio przed rozpoczęciem służby wojskowej nie wpływa na powyższą ocenę,
gdyż zarówno przed powołaniem do czynnej służby wojskowej zatrudniony był on w warunkach szczególnych, jak i po
zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach.
Wobec prawidłowego doliczenia przez Sąd Okręgowy do bezspornego stażu pracy w szczególnych warunkach okresu
służby wojskowej, od 28 października 1970r. do 13 października 1972r., ubezpieczony legitymuje się ponad 15 letnim
okresem pracy w warunkach szczególnych.
F. Z. (1) spełnia także pozostałe przesłanki nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku z art. 184 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. z dniem 10 lipca 2011r.
ukończył 60 rok życia, posiada ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 28 lat, 11 miesięcy i 19 dni, złożył wniosek o
przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa
i nie pozostaje w zatrudnieniu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczony wykazał, że spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do wcześniej
emerytury na mocy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, a zatem zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
W niniejszym postępowaniu sporna pozostawała w zasadzie wyłącznie ocena prawna, a zatem organ rentowy miał
możliwość wydać prawidłową decyzję i tym samym trafnie Sąd Okręgowy stwierdził jego odpowiedzialność za nie
ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia
1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.