prezentacja_Krzak

ZróŜnicowanie polityki fiskalnej
w trakcie kryzysu lat 2007–2009
i po kryzysie
Warszawa, 29 września 2011 r.
Zacieśnianie polityki fiskalnej
w dobie kryzysu
Maciej Krzak
Uczelnia Łazarskiego, CASE
Treść wystąpienia
• Pokłosie kryzysu
• Skala zacieśniania
• Skutki jednoczesnych dostosowań fiskalnych dla wzrostu
gospodarczego
– „tradycyjne”
– niekeynesowskie
• Doświadczenia podobnych kryzysów
• Wnioski
Pokłosie globalnego kryzysu
• Wysokie deficyty finansów publicznych w wielu krajach
rozwiniętych
• Wysokie długi publiczne brutto w relacji do PKB
– Wielkości bez precedensu w czasach pokoju
Poziom i przyrost długu publicznego w niektórych krajach, % PKB
2007
2011f
Przyrost
Belgia
84,2
94,6
10,4
Francja
64,2
86,9
22,7
Grecja
105
165,6
60,2
Hiszpania
36,1
67,4
31,3
Islandia
29,1
101,2
72,1
Irlandia
24,9
109,3
84,4
Japonia
188
233,1
45,4
Niemcy
65
82,6
17,6
Portugalia
68,3
106
37,7
USA
62,3
100
37,7
Wielka Brytania
43,9
80,8
36,9
104
121,1
17,5
Włochy
źródło: Fiscal Monitor, IMF, September 2011, str. 70
Przyczyny
• Głęboka recesja zwana juŜ w literaturze Wielką Recesją
• Konieczność ratowania instytucji finansowych przy
pomocy publicznych środków
– Jaskrawy przykład: Irlandia
• Zastosowanie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
Przyczyny niepopularności dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
• NaduŜywanie w przeszłości
– Doprowadziła do duŜych deficytów fiskalnych
– Wywoływała presję inflacyjną (USA pod koniec lat 1960)
• Opóźnienia w czasie
• Upolitycznienie
• Konsensus: wystarczą automatyczne stabilizatory z wyjątkiem
duŜych recesji
Dlaczego odkurzono dyskrecjonalną politykę fiskalną ?
• Najgłębszy kryzys gospodarczy od czasu Wielkiego
Kryzysu lat 1930
– Automatyczne stabilizatory koniunktury za słabe
– Polityka pienięŜna mało skuteczna przy stopach procentowych
bliskich zera
– Dysfunkcjonalny system finansowy
• Bilansowe cechy recesji
Scheda po kryzysie – konieczność zacieśnienia polityki fiskalnej
• Dyskusja na temat sekwencji kroków w wychodzeniu ze
stymulacji popytu światowego
– Weizsaecker i inni
• Zaburzenia na rynkach finansowych zdeterminowały te
sekwencje
– Trzeba zacząć od polityki fiskalnej
– Przyspieszenie i zwiększenie skali dostosowań
Skala dostosowań
2007
2009
2011f
2012 f
Zmiana 11/09
Belgia
-1,2
-3,2
-2,6
-2,7
0,6
-0,1
0,5
Francja
-3,1
-5,3
-4,4
-3,4
0,9
1,0
1,9
Grecja
-10,4
-18,6
-6,9
-4,7
11,7
2,2
13,9
Hiszpania
1,9
-9,7
-4,6
-4,1
5,1
0,5
5,6
Islandia
3,7
-9,4
-5
-1,9
4,4
3,1
7,5
Irlandia
-8,7
-11,6
-6,8
-5,5
4,8
1,3
6,1
Japonia
-2,6
-7,1
-8,1
-7,6
-1,0
0,5
-0,5
Niemcy
-1,1
-1,1
-1,5
-0,9
-0,4
0,6
0,2
Portugalia
-3,4
-8,4
-4,0
-1,3
4,4
2,7
7,1
USA
-2,2
-6,7
-6,4
-5,0
0,3
1,4
1,7
Wielka Brytania
-3,3
-8,5
-6,3
-4,7
2,2
1,6
3,8
Włochy
-2,3
-3,3
-2,5
-1,0
0,8
1,5
2,3
źródło: Fiscal Monitor, IMF, September 2011, str. 66.
Zmiana 12/11
Zmiana 12/09
Charakterystyka
• Najsilniejsze w krajach kryzysowych ze strefy euro
• Zwiększenie rozmiarów w 2012 r. w porównaniu z 2011
r. wg planów
– Początek w USA i Japonii
– Eskalacja w strefie euro
• Zsynchronizowanie w czasie
Wzrostowe skutki
konsolidacji finansów publicznych
• „Tradycyjne”
• Ekspansywne
– Korzyści bez znoju („gain with no pain”)
Wyniki symulacji Ivanowej i Webera (2011)
• Próba 20 krajów obejmujących 70% gospodarki
światowej w tym kryzysowych
• Dwa eksperymenty
– Dostosowanie wszędzie o 1% PKB
– Skala dostosowania w „świecie” wynikająca z ogłoszonych
planów
Wyniki symulacji
• Konsolidacja „światowa” wielkości 1% PKB
– redukcja stopy wzrostu PKB o 0,9% po dwóch latach
– 15% przypadałoby na efekty przelania się dostosowań fiskalnych przez
granice
• scenariusz oparty o plany zacieśnienia polityki fiskalnej
– skumulowany spadek tempa przyrostu PKB w 2011-12 wyniósłby około 1%
– efekty przelania się dostosowań znikome w 2011, a w 2012 r. małe efekty
ograniczone do małych otwartych gospodarek.
Efekty niekeynesowskie
• Nurt literatury ekonomicznej inspirowany przełomowym tekstem
Giavazzi i Pagano z 1990 r.
• Konsensus przed ostatnim kryzysem:
– Pojawiają się przy duŜych konsolidacjach
– WaŜna dekompozycja podatkowo - wydatkowa pakietu;
• Oparcie się na cięciach je wzmacnia
– W krajach o nikłej wiarogodności (wysokich długach) bardziej
prawdopodobne
– Bardziej prawdopodobne w otwartych gospodarkach
Dyskusja po kryzysie [1]
• Osią sporu metodologia doboru epizodów (duŜych)
dostosowań fiskalnych
– Standardowa metoda: oczyszczone z wahań cyklicznych deficyty
pierwotne
• Krytyka: biorą pod uwagę dobre wyniki dzięki boomom na rynku
akcji
• Wychwytują poprawę z innych powodów np. z chęci schłodzenia
popytu krajowego
– Najnowsze studia: metoda narracyjna tzn. oparta o plany i
posunięcia
Dyskusja po kryzysie [2]
• MFW (2010)
– konsolidacja fiskalna rzędu 1% PKB: recesyjne efekty w skali
0,5% PKB w ciągu 2 lat
– stopa bezrobocia w górę o 0,3% w tym samym okresie.
– Wniosek: Nie ma nigdy efektów ekspansywnych!
Dyskusja po kryzysie [3]
• Szczegóły dotyczące poziomu postrzeganego ryzyka
kraju w tym badaniu
– wyŜsze ryzyko kraju poprzedzające dostosowanie fiskalne to
niŜsze recesyjne efekty pakietu oszczędnościowego
– nie pojawiły się efekty niekeynesowskie !
Dyskusja po kryzysie [4]
• Odpowiedź Roberto Perottiego:
– Słuszny krytycyzm MFW w wielu punktach
– dyskrecjonalne fiskalne dostosowania często mniejsze niŜ
szacowano w przeszłości
– cięcia wydatków o mniejszym znaczeniu niŜ powszechnie
sądzono
– Jednak w 4 przypadkach z lat 1980 nadal efekty ekspansywne
• „tempo wzrostu w prawdopodobnie najsłynniejszej konsolidacji – w
Irlandii – okazało się duŜo mniej wyjątkowe niŜ myślano wcześniej”
Wnioski z debaty postkryzysowej
•
•
•
Sprawa otwarta
– Brak przekonujących dowodów pojawiania się efektów ekspansywnych
dostosowań
Efekty niekeynesowskie co najwyŜej słabe
Obecne okoliczności jednoczesnej konsolidacji fiskalnej nie sprzyjają pojawieniu się
tych efektów
– deprecjacja waluty niedostępna krajom euro
– deprecjacja wewnętrzna – trudna, bo polityka dochodowa niepopularna
– stopy procentowe bliskie zeru
– sytuacja nie sprzyja pozytywnym efektom majątkowym
Doświadczenia Wielkiego Kryzysu i kryzysu w Japonii lat 90.
• Podobne kryzysy
– Początkiem kryzys finansowy
– Zerowe stopy procentowe
– rozmiary
• Przedwczesne zacieśnienie polityki fiskalnej grozi
powtórką recesji
USA 1934 -1938
• Silna ekspansja o ponad 9% rocznie między 1Q1933 a
połową 1937
• Zaostrzenie polityki makroekonomicznej
– monetarnej
– fiskalnej o ok. 2,5% PNB wg szacunków Christiny Romer
– Wzrost nadwyŜki strukturalnej z -1,1% do 1,8% PNB w 1937 r.
• Druga duŜa recesja
Japonia 1996 – 1998 [1]
• 1990-1994 lata recesji i stagnacji
• 1996 utrwalenie wzrostu i prognozy wysokiej dynamiki 5procentowej, podobnej do tej z lat 1980
– Potem powaŜne rewizje w dół
• Przeświadczenie: czas na odwrócenie ekspansji fiskalnej
– Dług publiczny brutto ok.100% PKB
Japonia 1996 – 1998 [2]
• Pakiet oszczędnościowy:
– PodwyŜka stawki VAT z 3 do 5 procent
– PodwyŜka składki zdrowotnej
– Szacunek wzrostu obciąŜeń podatkowych: 2% PKB
• Zapowiadano duŜo wcześniej – wiara w równowaŜność Ricardo i
poprawę sentymentu przedsiębiorców
• Niestety, najsilniejsza powojenna recesja ( w 1998 spadek realnego PKB
o 2%)
– Trudności z identyfikacją przyczyn z powodu innych szoków
– Opracowanie Tamina Bayoumi’ego
– Opracowanie Anton Brauna i Javier Díaz-Giméneza
Wnioski końcowe
• ograniczanie deficytów, aby ustabilizować długi publiczne
nie powiedzie się bez wyrzeczeń
– Nie ma co liczyć na efekty niekeynesowskie
• Przydałaby się stopniowa konsolidacja fiskalna w świecie
z uwagi na doświadczenia Wielkiego Kryzysu i Japonii
Wnioski [2]
• Rady „dobrego wujka”
– Kontynuować akomodację pienięŜną
• Uniknąć podwójnego uderzenia w popyt globalny
• Selektywne (i stopniowe) zacieśnianie
• Skala zaleŜna:
–
–
–
od presji rynków długu z jednej strony
od ryzyka dla perspektyw wzrostu z drugiej
łagodzenie tej sprzeczności uchwaleniem wiarogodnego dla rynków
finansowych wieloletniego programu redukcji deficytu i stabilizacji długu
• Nacisk na strukturalne reformy jednocześnie obniŜające deficyt i
promujące wzrost gospodarczy