Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno

27.10.2007
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
C 256/123
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie Zdrowie a migracja
(2007/C 256/22)
Przyszła prezydencja portugalska w piśmie z dnia 14 lutego 2007 r. zwróciła się do Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego o opracowanie opinii rozpoznawczej w sprawie: Zdrowie a migracja.
Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w
tej sprawie, przyjęła swoją opinię dnia 18 czerwca 2007 r. Sprawozdawcą był Sukhdev SHARMA, a współsprawozdawcą — Agnes CSER.
Na 437. sesji plenarnej w dniach 11-12 lipca 2007 r. (posiedzenie z dnia 11 lipca) Europejski Komitet
Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 109 do 3 — nikt nie wstrzymał się od głosu — przyjął następującą opinię:
1. Wnioski
Niniejsza opinia dotyczy związków między zdrowiem a migracją
i jako taka nie stanowi debaty nad migracją per se. Migracja ma
duże znaczenie dla gospodarki UE i jest nieustającym procesem,
w którym uczestniczy znaczna i rosnąca część populacji UE i
świata.
Istotne jest, aby w polityce UE i państw członkowskich zapewniać wysoki poziom ochrony zdrowia imigrantów i ich rodzin.
Oznacza to działania na wielu płaszczyznach polityki, w tym w
zakresie polityki zatrudnienia, zdrowia i bezpieczeństwa w
pracy, kształcenia, zabezpieczenia socjalnego oraz krzewienia
zdrowia i opieki zdrowotnej.
1.1.2 Państwa członkowskie, jak również Unia Europejska
jako całość powinny wzmocnić współpracę z organizacjami
międzynarodowymi
w
sprawie
zdrowia
imigrantów
i monitorowania oraz oceny problemów i korzyści na szczeblu
lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
1.1.3 Krajowe programy zdrowia powinny należy włączyć do
edukacji, uwzględniając kultury mniejszości.
1.1.4 Powinien zostać utworzony specjalny fundusz kompensacyjny oraz programy w zakresie szkoleń, przesiedleń i współpracy między państwami przyjmującymi a krajami pochodzenia.
W opinii wskazano szereg zagadnień związanych ze zdrowiem,
jakie dotyczą imigrantów, oraz ich skutki dla zdrowia publicznego, wymagające interwencji państw członkowskich i Unii
Europejskiej.
1.1.5 Wszystkim osobom mieszkającym na terytorium UE,
niezależnie od ich statusu, należy zapewnić dostęp do leczenia i
profilaktyki zdrowotnej, co stanowi prawo człowieka, zgodnie z
Kartą Praw Podstawowych, która gwarantuje dostęp do opieki
medycznej i profilaktyki.
1.1 Zalecenia
1.1.6 Należy wprowadzić klauzulę poufności między pacjentami a ośrodkami służby zdrowia (gdzie nie są stosowane), aby
zapewnić, że informacje dotyczące statusu migracyjnego
pacjentów nie będą ujawniane osobom trzecim, tak aby nie
zniechęcać imigrantów do korzystania z pomocy medycznej i
leczenia, zwłaszcza w wypadku nieuregulowanej imigracji.
Sprawiedliwa (1) globalizacja z ludzką twarzą (2) musi opierać
się na powszechnie podzielanych wartościach, poszanowaniu
praw człowieka oraz zapewnieniu wysokiego poziomu zdrowia
i bezpieczeństwa żywności dla wszystkich grup społeczeństwa,
zwłaszcza zaś dla grup najmniej uprzywilejowanych, a także na
kulturowej i językowej różnorodności oraz dzieleniu się wiedzą
i jej rozpowszechnianiu wśród wszystkich.
W odniesieniu do powszechnych praw człowieka EKES zaleca,
co następuje:
1.1.1
Powinny zostać utworzone miejsca spotkań i centra
informacyjne ułatwiające dostęp imigrantów do informacji na
temat opieki zdrowotnej i społecznej, uzyskiwanych od osób
należących do tej samej mniejszości imigracyjnej, zatrudnianych
w tych centrach, a także stanowiące ogniska współpracy między
władzami, organizacjami pozarządowymi zajmującymi się
kwestią imigrantów oraz ich odpowiednikami w państwach
przyjmujących.
(1) MOP, „Sprawiedliwa globalizacja”, 2004 r.
(2) Patrz: opinia EKES-u z 31 maja 2007 r. w sprawie wyzwań i szans stojących przed UE w kontekście globalizacji (opinia rozpoznawcza),
sprawozdawca Henri MALOSSE, współsprawozdawca: Staffan
NILSSON, Dz.U. C 175 z 27.7.2007.
1.1.7 Państwa członkowskie i Unia Europejska powinny
współpracować w celu poprawy gromadzenia danych i analizy
relacji między migracją a zdrowiem w Unii Europejskiej.
1.1.8 Należy uwzględnić zdrowie jako zasadniczy wymiar
zjawiska migracji.
1.1.9 Ocena oddziaływania na zdrowie powinna uwzględniać
potencjalny wpływ polityki zdrowotnej i innych rodzajów polityki na zdrowie imigrantów.
1.1.10 Państwa członkowskie mające tradycje w zakresie
opieki zdrowotnej w dziedzinie medycyny tropikalnej powinny
udostępnić swą wiedzę wszystkim mieszkańcom UE i zachować
wysoki poziom badań w zakresie leczenia chorób tropikalnych,
w szczególności malarii.
C 256/124
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
1.1.11
Potrzebne są zaawansowane narzędzia do identyfikacji
i zaspokojenia potrzeb zdrowotnych wszystkich imigrantów jak
najwcześniej po ich przybyciu. Konieczna jest pogłębiona współpraca pomiędzy UE a państwami członkowskimi w celu
niezwłocznego zaspokojenia potrzeb imigrantów przybywających z pilnymi problemami zdrowotnymi, a szczególnie zapewnienie im usług tłumacza ustnego.
1.1.12
Zdrowie imigrantów w pracy powinno stanowić priorytet. Powinno się to wiązać ze współpracą partnerów społecznych i właściwych organów władzy, zmierzającą do zapewnienia
wysokich standardów bezpieczeństwa i higieny pracy w sektorach tradycyjnie zatrudniających imigrantów. Należy też dalej
rozwijać programy krzewienia zdrowia w miejscu pracy we
współpracy z służbami zlokalizowanymi na poziomie gminy,
aby pomóc w zaspokajaniu potrzeb imigrantów i ich rodzin.
1.1.13
Również programy krzewienia zdrowia w szkołach
należy uznać za sposób zaspokojenia potrzeb zdrowotnych
dzieci imigrantów. Szczególny priorytet należy nadać zdrowiu
dzieci imigrantów. Przedszkolna i szkolna służba zdrowia
powinna zaspokajać potrzeby wszystkich dzieci niezależnie od
ich pochodzenia, a więc także dzieci imigrantów, ze szczególnym uwzględnieniem nowo przybyłych.
1.1.14
Rozwijając usługi lecznicze i profilaktyczne, należy
pamiętać o uwzględnieniu różnic kulturowych i dostosowaniu
się do nich, nie ustępując jednak w kwestii zakazu okaleczania
narządów płciowych kobiet.
1.1.15
Pracownicy służby zdrowia powinni nieustannie
szkolić się i rozwijać zawodowo, aby zaspokajać zmieniające się
potrzeby zdrowotne społeczności imigrantów.
1.1.16
Do rekrutacji pracowników służby zdrowia kształconych w krajach rozwijających się należy podchodzić z założeniem współrozwoju ułatwiającym im powrót po czasowym
pobycie za granicą lub przewidującym odszkodowanie dla kraju
pochodzenia, który zapewnił wykształcenie. Komisja powinna
dokonać przeglądu dobrych praktyk etycznej rekrutacji personelu medycznego z krajów trzecich pod kątem przygotowania
projektu unijnego kodeksu dobrych praktyk.
1.1.17
Należy wzmocnić rolę władz nadzorujących publiczną
służbę zdrowia i zachęcać do wymiany dobrych praktyk.
Władze UE powinny odgrywać tu rolę koordynatora.
1.1.18
Wzmacnianie dialogu międzykulturowego — koncentracja na stanie zdrowia i służbie zdrowia (3).
(3) Patrz opinia EKES-u z 20 kwietnia 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego
Roku Dialogu Międzykulturowego 2008 — COM(2005) 467 końcowy
— 2005/0203 (COD), sprawozdawca: Agnes CSER (Dz.U. C 185 z
8.8.2006).
27.10.2007
1.1.19 EKES podkreśla swoje wcześniejsze zalecenia, stwierdzając, że państwa członkowskie powinny wdrożyć konwencje
MOP dotyczące imigrantów (4).
2. Kontekst
2.1
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje ciągłe zainteresowanie prezydencji portugalskiej
analizą zagadnienia zdrowia publicznego w kontekście migracji.
Prezydencje niemiecka, portugalska i słoweńska zgodziły się, że
„polityka zdrowotna odgrywa zasadniczą rolę, jako że lepsze
zapobieganie i transgraniczna opieka zdrowotna przynoszą
bezpośrednie korzyści europejskim obywatelom” (5).
Trzy prezydencje zobowiązały się do aktywnego działania w
zakresie istniejących nierówności, których doświadczają imigranci w dostępie do opieki zdrowotnej. Ustalono również, że
wspierać się będzie szeroki wachlarz działań wspólnotowych w
celu polepszenia stanu zdrowia wszystkich obywateli. Działania
te będą się koncentrować na krzewieniu zdrowia, zapobieganiu
chorobom, innowacjach i dostępie do opieki zdrowotnej.
2.2
Komitet przyjął szereg opinii dotyczących kwestii
migracji legalnej i nieuregulowanej (6), dlatego też w niniejszej
opinii skoncentruje się na zagadnieniach zdrowotnych. Prosimy
prezydencję portugalską i inne zainteresowane podmioty do
zapoznania się z naszymi wcześniejszymi pracami dotyczącymi
migracji.
(4) Międzynarodowa konwencja MOP dotycząca ochrony praw wszystkich
pracowników migrujących i członków ich rodzin, przyjęta w 1990 r.,
weszła w życie w lipcu 2003 r. Uzupełnia ona konwencję MOP dotyczącą pracowników migrujących z 1949 r. (nr 97) i konwencję MOP
dotyczącą pracowników migrujących (postanowienia uzupełniające) z
1975 r. (nr 143). Razem stanowią one ramy dotyczące praw migrujących pracowników i kwestii migracji nieuregulowanej. Stanowią one
część szerszego kontekstu politycznego, obejmującego przyjęte
niedawno przez ONZ traktaty dotyczące handlu ludźmi, przemytu
i wykorzystywania, takie jak Konwencja ONZ o transgranicznej przestępczości zorganizowanej (2000), załączony do niej Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu handlu ludźmi, zwłaszcza kobietami
i dziećmi (2000) i Protokół przeciw przemytowi migrantów drogą
lądową, morską i powietrzną (2000), opcjonalny protokół do
Konwencji praw dziecka w sprawie sprzedaży dzieci, prostytucji dziecięcej i pornografii dziecięcej (2000), jak również wcześniejsze
konwencja 1951 i protokół 1967 dotyczące statusu uchodźców. Mimo
iż jak dotąd niewiele państw i regionalnych organizacji gospodarczych
(w odpowiednich kontekstach) ratyfikowało te konwencje (oprócz traktatu dotyczącego uchodźców), stanowią one ważny element szerszej
strategii.
5
( ) Rada Unii Europejskiej, 18-miesięczny program prezydencji niemieckiej, portugalskiej i słoweńskiej, Bruksela, 21 grudnia 2006 r.
(6) Patrz następujące opinie EKES-u:
— Opinia z 13 września 2006 r. w sprawie: „Imigracja w UE a polityka integracji — współpraca między władzami regionalnymi
i lokalnymi a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego”,
sprawozdawca Luis Miguel PARIZA CASTAÑOS (Dz.U. C 318 z
23.12.2006);
— Opinia z 15 grudnia 2005 r. w sprawie: „Komunikat Komisji do
Rady i Parlamentu Europejskiego — Program haski: dziesięć priorytetów na najbliższe pięć lat — Partnerstwo na rzecz odnowy
europejskiej
w
dziedzinie
wolności,
bezpieczeństwa
i sprawiedliwości” — COM(2005) 184 wersja ostateczna, sprawozdawca Luis Miguel PARIZA CASTAÑOS (Dz.U. C 65
z 17.3.2006);
— Opinia z 20 kwietnia 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej — COM(2005) 375 wersja ostateczna — 2005/0156
(COD), sprawozdawca Sylvia SCIBERRAS (Dz.U. C 185 z
8.8.2006).
27.10.2007
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
PL
4. Skala i zakres zagadnienia
3. Wprowadzenie
3.1
O migracji i zdrowiu napisano już wiele, a niniejszy
raport oparto na dokumencie przygotowanym ostatnio dla
programu badań i analiz politycznych Światowej Komisji
ds. Migracji Międzynarodowych (Carballo i Mboup, wrzesień
2005 r.). W tekście opinii zaznaczono też inne materiały źródłowe.
3.2 Zgodnie z definicją WHO, „zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia)”. W niniejszej opinii popiera się stwierdzenie, że tak
zdefiniowane „zdrowie” należy do praw człowieka.
3.3
Zdrowie imigrantów i uchodźców jest ważne z wielu
przyczyn, takich jak:
— powszechne prawa człowieka i poszanowanie ludzkiej
godności;
— stopień, w jakim niektórzy, zwłaszcza nielegalni imigranci,
narażeni są na utratę życia, choroby i uszczerbek na
zdrowiu;
— zagrożenie dla zdrowia, jakiego doświadcza szeroka rzesza
imigrantów przybywających do nowego kraju;
— zmienny dostęp do służby zdrowia i opieki społecznej;
— zagrożenie dla szerszej populacji oraz
— zagrożenie dla kraju pochodzenia związane z utratą pracowników służby zdrowia.
Wnioski o azyl w UE
Liczba wniosków
tywnie
C 256/125
rozpatrzonych
pozy-
4.1
Na poziomie międzynarodowym szacuje się, że co roku
przeszło 200 milionów ludzi przemieszcza się w poszukiwaniu
pracy i lepszego życia. Przynajmniej 30-40 (7) milionów robi to
nielegalnie. Gdyby zebrać wszystkich imigrantów na całym
świecie, to stanowiliby oni piąte pod względem liczby ludności
państwo na świecie (8). W 2005 r. kobiety stanowiły 49,6 %
ogólnej liczby migrantów. W Europie znajduje się około 7-8
milionów imigrantów o nieudokumentowanym statusie (9).
4.2
Dla potrzeb niniejszej opinii rozpoznawczej Komitet
rozważa zjawisko migracji i zagadnienia związane ze zdrowiem
głównie w kontekście obywateli krajów trzecich przybywających
do Unii Europejskiej. Obecnie na terytorium UE przebywa około
18 milionów obywateli krajów trzecich. Jest tu także spora
grupa obywateli urodzonych za granicą i imigrantów nielegalnych lub o nieuregulowanej sytuacji. Znaczna większość imigrantów wkracza na terytorium UE w sposób legalny.
4.3
Osoby ubiegające się o azyl stanowią stosunkowo mały
odsetek populacji imigrantów; ich liczba spadała w ostatnich
latach, raczej na skutek polityki unijnej niż w wyniku ogólnego
spadku liczby osób wymagających ochrony.
2006
2005
2004
2003
2002
266 270
350 103
421 236
532 300
640 347
38 857
46 742
35 872
41 823
59 705
22,71
20,55
13,36
12,4
14,73
Odsetek przyjętych wniosków
W ostatnich latach wzrosła legalna i nieuregulowana imigracja
do pewnych krajów południowej Europy, takich jak Portugalia,
Hiszpania i Włochy. Duża część tych migrantów pochodzi z
Afryki Północnej i Subsaharyjskiej, Ameryki Łacińskiej i Azji
oraz z krajów WNP.
— dodatkowymi zagrożeniami w kraju przyjmującym;
4.4
O ile imigranci są z reguły zdrowsi od innych mieszkańców ich kraju pochodzenia, w kraju przyjmującym mogą
doświadczać większych problemów ze zdrowiem niż średnia dla
osób należących do społeczności przyjmującej. Jest to spowodowane m.in.:
4.5
Wśród imigrantów z pewnych terenów występuje wyższa
zachorowalność na choroby zakaźne i częściej występują u nich
przewlekłe stany chorobowe, takie jak choroby psychiczne,
choroba wieńcowa, choroby układu oddechowego i cukrzyca.
— stresem psychologicznym i społecznym (wynikającym z
nieznajomości kultury, nielegalnego statusu, zmiany środowiska, nieznajomości języków obcych, braku zaufania,
niedoinformowania, kwestii związanych ze zdrowiem
psychicznym);
— ryzykiem zachorowania nabytym w kraju pochodzenia;
— warunkami mieszkaniowymi.
4.6
Stan zdrowia imigrantów o nieuregulowanym statusie,
ich rodzin, a zwłaszcza dzieci, jest gorszy niż imigrantów legalnych, co może być związane z zagrożeniem zdrowia podczas
wkraczania na terytorium UE, z gorszymi warunkami ekonomicznymi i społecznymi oraz z niedostatecznym dostępem do
usług.
— ubóstwem i pracą w niebezpiecznych warunkach;
— trudnościami w dostępie do służby zdrowia i informacji o
świadczeniach zdrowotnych oraz do służb zajmujących się
krzewieniem zdrowia i profilaktyką;
(7) United Nations' Trends in Total Migrant Stock: The 2003 Revision.
(8) US Census Bureau, IDB — Rank Countries by Population,
http://www.census.gov/ipc/www/idbrank.html.
(9) Migration Information Source,
http://www.migrationinformation.org/Feature/display.cfm?id=336.
C 256/126
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
5. Różne rodzaje migracji
5.1 Migracja dobrowolna
5.1.1
Czynniki ekonomiczne, obok równie istotnej chęci
ucieczki z obszaru objętego konfliktem lub ucieczki przed prześladowaniami, stanowią podstawowe powody migracji do UE.
Ludzie przemieszczają się z różnych przyczyn: niektórzy z
zamiarem osiedlenia się i rozpoczęcia nowego życia, inni z
zamiarem zarobienia pieniędzy wystarczających na powrót do
domu.
5.1.2
Niektórzy przesiedlają się, posiadając legalne prawo do
pracy przez pewien okres, inni przemieszczają się bez odpowiednich zezwoleń, lecz znajdują pracę i pozostają w nowym
miejscu na czas nieokreślony. Obydwa rodzaje migracji mogą
stanowić wyzwanie z punktu widzenia zdrowia publicznego,
związane często z krajowymi strategiami wobec imigrantów
i stosunkiem społeczeństwa do nich, a także z szerzej pojętymi
wyznacznikami poziomu zdrowia, jak edukacja, zatrudnienie i
mieszkalnictwo.
5.1.3
Migracja o charakterze cyrkulacyjnym coraz częściej
uważana jest za kluczową formę migracji (10), która — o ile jest
prawidłowo zarządzana — może pomóc w dopasowaniu światowego popytu i podaży pracy, przyczyniając się w ten sposób
do bardziej wydajnego rozdziału dostępnych zasobów i do
wzrostu gospodarczego. Może stanowić odpowiedź na zapotrzebowanie w UE i wiarygodną alternatywę dla imigracji nielegalnej.
5.2 Migracja przymusowa
5.2.1
Przymusowa migracja niesie za sobą poważne i daleko
idące konsekwencje dla opieki zdrowotnej. Co roku ludzie
zmuszeni są opuścić swój kraj i stać się uchodźcami pod
ochroną ONZ; miliony zmuszone są opuścić swój dom, pozostając w swoim kraju.
5.2.2
Ludzie często zmuszeni są płacić duże kwoty pieniędzy
za pomoc w przekroczeniu granic, co powoduje ich kłopoty
finansowe. Migranci żyją w strachu i łatwo padają ofiarą
wyzysku ze strony pracodawców. Wykorzystywanie seksualne
kobiet i gwałty na nich nie należą do rzadkości.
5.2.3
Handel ludźmi jest zbrodnią, która niszczy ludzkie
życie i stanowi pogwałcenie podstawowych praw człowieka.
Handel ludźmi jest uważany za współczesną formę niewolnictwa. Szacuje się, że co roku na całym świecie łącznie około
12 milionów ludzi żyje w jakiejś formie przymusowego
stosunku pracy (wg danych MOP), a przeszło milion osób jest
sprzedawanych jako towar do prostytucji i pracy przymusowej.
Według danych departamentu stanu USA 80 % tych osób to
kobiety i dziewczęta, a niemal 50 % to osoby nieletnie. Z
danych tych wnioskować można, że większość z tych osób
sprzedawana jest w celu wykorzystywania seksualnego.
5.2.4
Handel ludźmi przynosi handlarzom ogromne zyski,
według niektórych szacunków mówi się aż o 10 mld
dolarów (11) rocznie (UNICEF).
(10) Dokument COM w sprawie migracji o charakterze cyrkulacyjnym z
16 maja 2007 r.
(11) The New Global Slave Trade, Ethan B. Kapstein, Foreign Affairs, listopad/
grudzień 2006 r.
27.10.2007
5.3 Turystyka zagraniczna
5.3.1 Według danych Światowej Organizacji Turystyki w
ostatniej dekadzie XX w. turystyka zagraniczna stanowiła 30 %
światowego rynku usług; zdaniem tej organizacji do 2020 r.
liczba przyjazdów z zagranicy przekroczy 1,55 miliarda, z
czego 400 mln dotyczyć będzie podróży na długie dystanse z
przekroczeniem stref ekologicznych.
5.3.2 Co roku około 14 mln ludzi podróżuje z krajów uprzemysłowionych do krajów tropikalnych w Afryce, Azji, Ameryce
Łacińskiej i na wyspy Pacyfiku. Wielu z nich powraca z chorobami wymagającymi leczenia. Najczęściej występującym schorzeniem jest biegunka, ale powszechnie diagnozowana jest
również malaria, której leczenie i koszty z tym związane
ponoszą kraje, do których turyści powracają.
5.3.3 Nie stosując zabezpieczeń, turyści narażają się na
ryzyko zakażenia żółtaczką typu A i chorobami przenoszonymi
drogą płciową, w tym wirusem HIV.
6. Wpływ migracji na zdrowie i zdrowie publiczne
6.1 Strategie
6.1.1 Wiele państw UE posiada strategie dotyczące prawa do
wjazdu na swoje terytorium, długości pobytu i terminu opuszczenia kraju. Ogólnie rzecz biorąc, strategie te są raczej restrykcyjne niż permisywne i utrudniają migrację. Może to powodować powstanie społecznych i ekonomicznych warunków,
które wpływają negatywnie na zdrowie imigrantów.
6.1.2 Podejście do zdrowia publicznego oraz badania stanu
zdrowia zmienia się w zależności od kraju, podobnie jak
stosunek do dostępu do służby zdrowia i opieki społecznej.
Wygląda jednak na to, że nie ma wyczerpujących informacji
porównujących praktyki stosowane w poszczególnych krajach.
6.2 Dane
6.2.1 Niewiele krajów UE gromadzi standardowe dane na
temat stanu zdrowia imigrantów, co utrudnia pozyskiwanie
wiarygodnych informacji o historii zdrowia imigrantów i ich
potrzebach zdrowotnych. W wielu krajach systemy rejestrów
zdrowia nie przewidują identyfikacji ludzi według ich statusu
migracyjnego.
6.2.2 O ile niektóre kraje gromadzą tego typu dane, inne
koncentrują się na regionie pochodzenia lub grupie etnicznej.
Niejasne może być to, kto jest imigrantem, a kto potomkiem
imigranta. W niektórych przypadkach ludzie opisywani są
jedynie za pomocą przynależności etnicznej, bez rozróżnienia
między, na przykład, dziećmi, które same są imigrantami, a
dziećmi imigrantów.
27.10.2007
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
6.2.3
Istnieje również nieokreślona liczba imigrantów o
nieuregulowanym statusie, a więc nierejestrowanych, którzy
mogą niechętnie sięgać po pomoc medyczną w potrzebie.
6.2.4
Ponadto migranci mogą niechętnie podawać informacje
o swoim statusie służbie zdrowia w sytuacjach, kiedy mogłoby
one zostać użyte na ich niekorzyść. Przyczynia się to do braku
informacji dobrej jakości.
6.2.5
U źródła tej niechęci mogą leżeć powody natury religijnej lub kulturowej. Ponadto władze i służba zdrowia także nie
posiadają odpowiedniej wiedzy i nie są przygotowane do zaspokojenia specyficznych potrzeb imigrantów. Dlatego też informacje dotyczące tej grupy ludności i ich stanu zdrowia są
niewystarczające.
6.3 Migracje a dobre samopoczucie psychospołeczne
6.3.1
Zarówno dla imigrantów legalnych, jak i tych o nieuregulowanej sytuacji takie wyzwania jak bariera językowa, kulturowa i proceduralna są potęgowane przez obawę przed
nieznanym (Tizon, 1983). Inne kwestie dotyczą:
— oddzielenia od rodzin, partnerów i dzieci,
— wykorzystywania przez pracodawców,
— wykorzystywania seksualnego,
— niepokoju i tęsknoty za domem,
— braku integracji z miejscową społecznością,
— problemów ze zdrowiem psychicznym lub fizycznym.
Wszystko to wpływa na zdrowie pojedynczych osób i całych
społeczności.
C 256/127
6.5 Migracje a zdrowie fizyczne
6.5.1 Wszyscy ludzie posiadają swoisty wzorzec zdrowotny,
ukształtowany w zależności od tego, skąd pochodzą i w jakim
otoczeniu społecznym żyli. Migranci z przyczyn ekonomicznych
przemieszczają się z zasady z krajów biedniejszych do bogatszych, zatem profil zdrowotny pewnej ich części związany jest z
ubóstwem.
6.6 Choroby zakaźne
6.6.1 Wsparcie dla imigrantów zakażonych HIV lub gruźlicą
jest różne i niesie za sobą trudności na tle kulturowym, językowym i religijnym, a także związane z prawnym i ekonomicznym statusem imigrantów. Młode pokolenie, kobiety i dziewczęta wystawione są na większe ryzyko zakażenia HIV/AIDS.
6.6.2 Nie istnieją spójne strategie dotyczące badań kontrolnych, a różnice występują nawet w lokalnie prowadzonych
wstępnych badaniach kontrolnych. Nieoficjalnie wiadomo, że
odpowiedzi na prowadzone lokalnie badania kontrolne są
znacznie zróżnicowane. W niektórych ośrodkach przeszło 50 %
badanych nie przychodzi na wizytę po badaniu, a świadczący
badania wiążą to z kiepską komunikacją, obawą przed władzami
i brakiem wiedzy na temat potencjalnie dostępnych świadczeń.
EKES przyjmuje do wiadomości, że komisarz Markos Kyprianou
zwrócił się do Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania
i Kontroli Chorób (ECDC — ang. European Centre for Disease
Prevention and Control) o opracowanie unijnego planu działania
w sprawie gruźlicy. Plan ma zostać opublikowany na jesieni
2007 r. i zostanie w nim uwzględniona sytuacja w poszczególnych państwach członkowskich.
6.4 Migracje a zdrowie psychiczne
6.4.1
Badania (12) wykazują, że wśród pewnych grup imigrantów w Europie występuje najwyższy odsetek przypadków
schizofrenii, najwyższy odsetek samobójstw, częste przypadki
nadużywania alkoholu i narkotyków oraz wysokie ryzyko
depresji i stanów lękowych. W opracowaniu tym sugeruje się
również, że grupy te nie posiadają odpowiedniego dostępu do
opieki medycznej i społecznej.
6.4.2
Wśród czynników składających się na zły stan zdrowia
psychicznego imigrantów można wymienić: zmiany w sposobie
odżywiania, zmiany w zakresie wsparcia ze strony rodziny
i społeczności, zmianę kultury, języka i klimatu, wrogość,
rasizm i ksenofobię wśród społeczności gospodarzy oraz fakt,
że ludzie uciekają przed wojną i towarzyszącymi jej koszmarami
tortur, utraty rodziny i wykorzystywania seksualnego.
6.6.3 W okresie 1995-2005 w UE odnotowano stały wzrost
wykrytych przypadków gruźlicy. Najnowszy raport epidemiologiczny ECDC wskazuje, że „przypadki przywiezionej gruźlicy”
stanowiły 30 % wszystkich przypadków tej choroby wykrytej w
25 krajach (The First European Communicable Disease Epidemiological Report [„Pierwszy europejski raport epidemiologiczny w
sprawie chorób zakaźnych, Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób”], Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób). Wiadomo również, że migranci często
mieszkają w niekorzystnych warunkach, żyją i pracują na zatłoczonych przestrzeniach, z czym wiąże się ryzyko rozprzestrzeniania chorób układu oddechowego. Liczba imigrantów wśród
bezdomnych jest również raczej nieproporcjonalnie wysoka.
6.4.3
W opracowaniu szacuje się, że dwie trzecie uchodźców
doświadcza stanów lękowych lub depresji i objawów pourazowego rozstroju nerwowego, takich jak powszechnie występujące
koszmary nocne i napady paniki.
6.6.4 Jeżeli chodzi o wirus HIV, to w raporcie UE (AIDS &
Mobility — HIV/AIDS Care & Supports for Migrants and Ethnic
Minority Communities in Europe [„AIDS a mobilność — opieka
i wsparcie dla dotkniętych HIV/AIDS imigrantów i społeczności
mniejszości etnicznych w Europie”], K. Clark K. i G. Broring)
przedstawiono sprawozdania z poszczególnych krajów zawierające:
6.4.4
Słaby dostęp do leczenia, pomocy i wsparcia w przypadku tych chorób jest szczególnie widoczny wśród osób ubiegających się o azyl i imigrantów nierejestrowanych, którzy
najbardziej potrzebują usług tego typu.
— krajową strategię,
— dostęp do służby zdrowia i opieki społecznej,
12
( ) M.G. Carta, M Bernal, M.C. Harday i J.M. Abad: Migration and mental
health in Europe 2005.
— służby świadczące opiekę i wsparcie.
C 256/128
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
6.6.5
W raporcie tym podkreślono fakt, że sytuacja imigrantów (liczba ludzi, pochodzenie etniczne i epidemiologia) i
reakcja społeczeństwa są znacznie zróżnicowane na terenie
Europy.
6.6.6
Istnieje możliwość, że przybywający z regionów świata
o wysokiej liczbie nosicieli HIV mogą z wysokim prawdopodobieństwem być nosicielami tej choroby. Faktycznie, w latach
1997-2005 47 % wszystkich przypadków zakażeń HIV w
kontaktach heteroseksualnych w UE zdiagnozowano jako związane z krajami o dużym występowaniu wirusa HIV.
6.6.7
I odwrotnie, migranci z krajów o małym występowaniu
wirusa HIV nie wydają się bardziej zagrożeni (a mogą być mniej
zagrożeni) od rodzimych mieszkańców przyjmującego ich kraju.
6.7 Choroby niezakaźne
6.7.1
Długotrwałe stany chorobowe, takie jak choroba wieńcowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, udary czy cukrzyca
stanowią duże wyzwanie dla służby zdrowia w większości
krajów na świecie i stanowią przyczynę około połowy zgonów
każdego roku.
6.7.2
Choroba wieńcowa to podstawowa przyczyna zgonów;
powoduje ona najpoważniejsze skutki związane z leczeniem,
kosztami i wpływem na życie chorych, personelu medycznego
i społeczności. Chorobę wieńcową u imigrantów można wiązać
z predyspozycjami etnicznymi, nawykami żywieniowymi i
stresem. W Wielkiej Brytanii mężczyźni pochodzenia azjatyckiego wydają się bardziej od innych podatni na tę chorobę
(Baljaran i Raleigh, 1992; McKeigue i Sevak, 1994, BMJ 2003).
Zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet z Azji Południowej
umieralność na chorobę wieńcową jest o 30-40 % wyższa niż u
pozostałej części populacji (Baljaran, 1991).
6.7.3
Dane z Wielkiej Brytanii wskazują na to, że wśród
imigrantów z rejonu Karaibów występowanie udaru jest
dwukrotnie częstsze niż wśród „białej” populacji (Stewart,
1999). W Szwecji częste przypadki otyłości i choroby wieńcowej wśród imigrantów fińskich wiązano z nawykami żywieniowymi i spożyciem alkoholu (Jarhult i in., 1992).
27.10.2007
zuje się u mniejszości etnicznych z Bliskiego Wschodu i Cypru,
a dowody wskazują, że może być rozprzestrzeniona wśród osób
pochodzących z Pakistanu, Chin i Bangladeszu.
6.8.3 Choroby te wymagają specjalistycznej diagnozy i
poradnictwa, które nie zawsze są dostępne.
6.9 Choroby zawodowe
6.9.1 Migranci często świadczą prace niewymagające wysokich kwalifikacji, które nie są już atrakcyjne dla ludności miejscowej. Niektóre z nich, jak praca w górnictwie, usuwaniu
azbestu, przemyśle chemicznym czy przemyśle ciężkim, wiążą
się z zagrożeniem zdrowia. Narażenie na kontakt z pestycydami
i innymi chemikaliami w rolnictwie wiąże się z często występującą depresją, bólami głowy czy poronieniami.
6.9.2 W przypadku imigrantów o wyższym wykształceniu i
kwalifikacjach, tych, których dotyczy zjawisko „drenażu
mózgów”, czy takich, których migracja ma charakter cyrkulacyjny, bardzo często pojawia się stres związany z pracą, jako że
pracują oni w gorszych warunkach niż pracownicy z kraju przyjmującego (inne prawa itp.), niemniej nie mają oni wyboru, ze
względu na swoją zależność ekonomiczną (13).
6.10 Wypadki
6.10.1 Wypadki przy pracy wśród imigrantów w Europie
zdarzają się w przybliżeniu dwukrotnie częściej niż wśród
innych. (Bollini i Siem, 1995). W Niemczech częste są wypadki
wśród imigrantów, zwłaszcza pracujących w branżach o słabych
środkach bezpieczeństwa i higieny pracy (Huismann i in.,
1997). Także dane dotyczące Niemiec wskazują na to, że dzieci
imigrantów w wieku 5-9 lat są bardziej narażone na wypadki
drogowe i inne uszkodzenia ciała niż dzieci niemieckie w tym
samym wieku (Korporal i Geiger, 1990). W Holandii okazuje
się, że dzieci pochodzenia tureckiego i marokańskiego są
bardziej narażone na wypadki w domu, w tym zatrucia i poparzenia, jak również na wypadki drogowe (de Jong i Wesenbeek,
1997).
6.11 Zdrowie reprodukcyjne
6.8 Choroby dziedziczne
6.8.1
Migracja ludności z różnych części świata może
również oznaczać przemieszczanie się chorób genetycznych.
Anemia sierpowata i talasemia stały się bardziej zauważalne jako
wynik migracji z Afryki, Karaibów i basenu Morza Śródziemnego. Anemia sierpowata jest dość powszechna w UE; szacuje
się, że co roku dotyka ona 6 tys. dorosłych i 75-300 niemowląt
w Wielkiej Brytanii (Karmi, 1995). Wysoką występowalność
anemii sierpowatej zauważono również wśród imigrantów w
Portugalii (Carrerio i in., 1996).
6.11.1 U niektórych grup imigrantów, jak mężczyzn żyjących
w oddzieleniu od żon, odnotowuje się wysokie występowanie
chorób przenoszonych drogą płciową. W wielu krajach Unii
Europejskiej śmiertelność związana z ciążą jest wyższa wśród
imigrantek niż wśród kobiet miejscowych. Wśród imigrantek
częściej odnotowuje się przerwania ciąży. W Barcelonie imigrantki zwracają się z prośbą o przerwanie ciąży dwukrotnie
częściej niż Hiszpanki. Z badania ICMH w Genewie wynika, że
odsetek aborcji wśród nielegalnych imigrantek jest trzykrotnie
wyższy niż wśród miejscowych kobiet w porównywalnej grupie
wiekowej (Carballo i in., 2004).
6.8.2
Talasemia jest dziedziczną chorobą krwi występującą w
basenie Morza Śródziemnego, którą w Wielkiej Brytanii diagno-
(13) dr Kim Van Eyck, Who Cares? Women Health Workers in the Global Labour
Market, 2005.
27.10.2007
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
C 256/129
stosuje się podejście uwzględniające różnice kulturowe w celu
dotarcia do różnych grup imigrantów.
6.11.2
W Wielkiej Brytanii dzieci matek pochodzenia azjatyckiego mają z reguły niższą wagę urodzeniową niż dzieci
innych grup etnicznych, a ryzyko śmiertelności okołoporodowej
i poporodowej też jest wyższe. Śmiertelność poporodowa wśród
dzieci matek pochodzenia karaibskiego jest również wyższa od
średniej. W Belgii i Niemczech notuje się wysoką śmiertelność
w okolicach porodu i wśród niemowląt u imigrantek z Turcji i
Maroka. Niska waga urodzeniowa i problemy z porodem
zdarzają się wśród kobiet z Afryki Subsaharyjskiej i Ameryki
Środkowej i Południowej.
6.12.5 Wysokie ceny niektórych usług służby zdrowia i
lekarstw stanowią poważne obciążenie dla imigrantów. Czynniki
te mogą zaowocować tym, że pacjenci za późno zgłaszają się na
leczenie, nie stosują przepisanego leczenia lub nie biorą
lekarstw. Powoduje to nieobliczalne zwiększenie cierpienia pojedynczych osób i wzrost ogólnych kosztów gospodarczych, jakie
ponosi społeczeństwo.
6.11.3
Dzieci imigrantów mogą w mniejszym stopniu
korzystać z takich form profilaktyki jak szczepienia.
6.13 Pracownicy służby zdrowia
6.12 Przeszkody w dostępie do systemu opieki zdrowotnej i
skutecznym korzystaniu z niej przez imigrantów
6.12.1
W dostępie do opieki zdrowotnej migranci doświadczają problemów natury prawnej, psychologicznej, społecznej i
ekonomicznej. Bariera językowa jest problemem oczywistym,
jak również koszty opieki zdrowotnej, gdzie nawet bardzo
niewielkie opłaty dzielone stanowią istotną przeszkodę dla imigrantów o niskich dochodach. W wielu krajach migranci
o nieuregulowanym statusie i ubiegający się o azyl, oczekujący
na rozpatrzenie podań, napotykają przeszkody prawne w
dostępie do opieki zdrowotnej.
6.12.2
Ponadto służba zdrowia nie zawsze jest w stanie
rozwiązywać specyficzne problemy związane ze zdrowiem imigrantów i nie ma wyczulenia ani umiejętności koniecznych do
świadczenia pomocy medycznej osobom, które mogą posiadać
bardzo odmienne rozumienie pojęcia zdrowia, inne podejście
do choroby, bólu i śmierci, a także inny sposób okazywania
objawów choroby, radzenia sobie z nią i wyrażania swoich oczekiwań wobec lekarza.
6.12.3
Co więcej, skomplikowany, wysoce rozwinięty i
zróżnicowany sektor służby zdrowia krajów członkowskich
może jeszcze bardziej komplikować sytuację.
6.12.4
Organizacja profilaktyki i krzewienia zdrowia wśród
imigrantów jest często nieodpowiednia. Nie chodzi tylko o
badania prenatalne, ale także programy szczepień i inny rodzaj
profilaktyki i wczesnego wykrywania, w tym badania przesiewowe. Jak dotąd w programach działań profilaktycznych rzadko
6.13.1 Kolejne rosnące wyzwanie stanowi nasilająca się
tendencja aktywnego rekrutowania pracowników służby zdrowia
z biedniejszych krajów przez kraje UE i inne kraje rozwinięte.
Pozostawienie tego zjawiska bez nadzoru poważnie zahamuje
poprawę sytuacji zdrowotnej w krajach pochodzenia pracowników służby zdrowia (krajach „tracących” pracowników)
i zakłóci równowagę systemu szkolnictwa medycznego i pielęgniarskiego w tych krajach. Odpływ wykwalifikowanych pracowników służby zdrowia z ubogich krajów pochodzenia oznacza
znaczącą utratę środków zainwestowanych w kształcenie
pracowników służby zdrowia (14). Należy znaleźć nowe rozwiązania dla tej kwestii, takie jak specjalny fundusz kompensacyjny,
szkolenia czy przesiedlenia. Szeroko uznanym pozytywnym
wzorcem jest przykład Wielkiej Brytanii oraz Irlandii, gdzie
państwowa służba zdrowia (NHS) stosuje etyczne zasady rekrutacji. Państwa członkowskie powinny zagwarantować przyjęcie
i stosowanie takich praktyk przez agencje rekrutacji do służby
zdrowia, ośrodki zdrowia sektora prywatnego, jak również
publiczną służbę zdrowia.
6.13.2 Pracownicy służby zdrowia (zwłaszcza pielęgniarki i
lekarze) odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu i poprawie
opieki zdrowotnej dla imigrantów. Państwa członkowskie muszą
zagwarantować, że pracownicy służby zdrowia są w stanie
zaspokoić potrzeby imigrantów dotyczące opieki zdrowotnej i
zrozumieć kulturowe, religijne i obyczajowe czynniki, które
wpływają na kulturę zdrowotną tych specyficznych grup.
Stanowi to warunek konieczny do zapewnienia imigrantom
dostępu do opieki zdrowotnej uwzględniającej różnice kulturowe i dostosowanej do nich.
Bruksela, 11 lipca 2007 r.
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Dimitris DIMITRIADIS
(14) dr Kim Van Eyck, Who Cares?, 2005.
C 256/130
PL
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
ZAŁĄCZNIK
do opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie
debaty:
Punkt 1.1.8
Skreślić
„1.1.8 Należy uwzględnić zdrowie jako zasadniczy wymiar zjawiska migracji.”
Wyniki głosowania:
Za: 44
Przeciw: 51
Wstrzymało się: 11
27.10.2007