Interpelacja nr 9261

Interpelacja nr 9261
do ministra zdrowia
w sprawie zmiany zapisów dotyczących świadczenia opieki zdrowotnej
finansowanego ze środków publicznych - bezpłatnego badania mammograficznego
Szanowny Panie Ministrze! Rak piersi i szyjki macicy to dwa najczęstsze nowotwory występujące u kobiet. Dane dotyczące wykrywalności
i śmiertelności kobiet na raka szyjki macicy i raka piersi w naszym kraju są katastrofalne. Polska ma jeden z najwyższych współczynników
zachorowalności, a także najwyższy współczynnik śmiertelności na raka szyjki macicy wśród wszystkich państw Unii Europejskiej. W
przypadku raka piersi poziom zachorowalności jest czterokrotnie wyższy niż w przypadku raka szyjki macicy, natomiast mniejsza jest
śmiertelność.
Doświadczenie pokazuje, że wczesne wykrycie raka piersi i wdrożenie odpowiedniego specjalistycznego leczenia bardzo często może
doprowadzić do całkowitego wyleczenia. Guz wcześnie wykryty ma zazwyczaj małe rozmiary, a im mniejszy, tym mniejsze
prawdopodobieństwo istnienia przerzutów. Odpowiednio prowadzona profilaktyka pozwala na wczesne wykrycie guza i wdrożenie
odpowiedniego leczenia, często pozwalającego zachować pierś.
˝Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi˝ realizowany jest w Polsce od 2006 r. Program obejmuje badaniami
mammograficznymi wykonywanymi co dwa lata kobiety w wieku 50-69 lat. Finansowanie programu zapewnia Ministerstwo Zdrowia oraz
Narodowy Fundusz Zdrowia.
Jednak z informacji, które są powszechnie dostępne, wynika, iż w Polsce takie badania nie cieszą się popularnością. Mimo że
mammografia w grupie wiekowej 50-69 lat jest bezpłatna, wiele kobiet nie zgłasza się na badania. Frekwencja podczas skriningu jest niska
- w skali Polski wynosi tylko ok. 40%. To sprawia, że rak piersi w naszym kraju nadal wykrywany jest zbyt późno, a jego leczenie jest
trudniejsze i bardziej kosztowne.
Pojawiają się próby ustalenia przyczyn niskiego poziomu zgłaszalności kobiet na badania w ramach ˝Populacyjnego programu wczesnego
wykrywania raka piersi˝, a wyniki wskazują, że program ten jest stosunkowo dobrze znany wśród kobiet w wieku 50-69 lat (jego
znajomość potwierdza 83% uczestniczek badania). Według badanych najlepszym źródłem informacji o programie są środki masowego
przekazu, takie jak TV, prasa i radio. Znaczącą rolę odgrywają również imienne zaproszenia oraz plakaty i ulotki umieszczone w
placówkach służby zdrowia.
Jednak mimo że kobiety wiedzą o możliwości wykonania bezpłatnej mammografii, jak już wspomniałyśmy, aż 41% z nich nie
uczestniczyło w skriningu z własnego wyboru. Wśród wielu Polek rak piersi wciąż utożsamiany jest z wyrokiem śmierci. Emocje, jakie
odczuwały kobiety w związku z badaniem mammograficznym, to: strach, niepokój, zdenerwowanie, zagrożenie, złość i wstyd. Natomiast
kobiety, które skorzystały z mammografii, uznają, że jest to badanie profilaktyczne, dzięki któremu zachowają dłużej zdrowie. Główne
emocje, jakie im towarzyszyły, to: szansa, nadzieja, spokój i radość, ale także obawa przed brakiem dostępu do leczenia.
Wyniki badań wskazują także, że podawane w mediach zatrważające statystyki dotyczące zgonów kobiet w wyniku zbyt późnego
zdiagnozowania piersi mogły stać się przyczyną rezygnacji z mammografii. Być może konieczna jest zmiana kierunku komunikacji i
należałoby główny nacisk położyć na akcentowanie pozytywnych statystyk, np. zamiast liczby zgonów podawać liczbę skutecznie
wyleczonych pacjentek?
Szanowny Panie Ministrze, zwracamy się z gorącą prośbą o chęć innego spojrzenia na problem skuteczności ˝Populacyjnego programu
wczesnego wykrywania raka piersi˝, zastanowienie się i odpowiedź na następujące pytania:
1. Czy w związku z niskim wykorzystaniem środków przeznaczonych na badania w grupie wiekowej 50-69 lat nie należałoby
˝Populacyjnym programem wczesnego wykrywania raka piersi˝ objąć grupy kobiet od 40. roku życia i znieść górnej granicy wieku kobiet,
którym te badania przysługują?
2. Czy możliwe jest zastosowanie metody administracyjnej po to, aby przymusić kobiety do badań profilaktycznych i narzucić im pewną
określoną formę?
Pozwolimy sobie dodać, że znamy opinie na temat braku zrozumienia ze strony ministerstwa pracy, jak również środowisk
feministycznych twierdzących, że jest to naruszanie godności lub ograniczanie wolności. Rozwiązaniem przy tej formie zmiany przepisów
mógłby być wolny wybór - jeżeli kobieta, będąc świadoma zagrożenia, nie będzie chciała poddać się badaniu, to będzie mogła dobrowolnie
z niego zrezygnować.
Pozostajemy z szacunkiem
Posłanki Agnieszka Kołacz-Leszczyńska i Zofia Czernow
Wałbrzych, dnia 13 września 2012 r.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra na interpelację nr 9261
w sprawie zmiany zapisów dotyczących świadczenia opieki zdrowotnej
finansowanego ze środków publicznych - bezpłatnego badania mammograficznego
W odpowiedzi na interpelację pani Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej i pani Zofii Czernow, przesłaną przy piśmie Pana Marka Kuchcińskiego,
wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 20 września 2012 r., znak: SPS-023-9261/12, w sprawie zmiany zapisów dot. świadczenia opieki
zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych - bezpłatne badania mammograficzne, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących
wyjaśnień.
Odpowiadając na pytanie o możliwość zmiany grupy wiekowej, w której prowadzone są bezpłatne badania mammograficzne dla kobiet w
ramach ˝Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi˝, uprzejmie informuję, że ˝Populacyjny program wczesnego
wykrywania raka piersi˝, realizowany w ramach ˝Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych˝, obejmujący badaniami
mammograficznymi kobiety z grupy wiekowej najwyższego ryzyka zachorowania na raka piersi, tj. w wieku 50-69 lat, w interwale raz na
dwa lata, został opracowany zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rekomendacji Rady Unii Europejskiej z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie
badań przesiewowych [(Council Recommendation of 2 December 2003 on cancer screening (2003/878/EC)], zalecającymi prowadzenie
badań mammograficznych w kierunku wykrywania raka piersi dla kobiet w wieku 50-69 lat.
Należy zauważyć, że docelowa populacja kobiet została wybrana w oparciu o wieloletnie badania prowadzone przez ekspertów z wielu
krajów. Wybór wskazanej grupy wiekowej potwierdzony został względami epidemiologicznymi, wskazującymi na najwyższe ryzyko
umieralności i zachorowalności z powodu raka piersi w tej grupie wiekowej.
Ponadto prowadzenie badań profilaktycznych w populacjach objętych skryningami znamiennie obniża ryzyko zgonu z powodu choroby
nowotworowej, przy czym obniżenie ryzyka w pozostałych grupach wiekowych jest znacznie niższe. Tym samym objęcie badaniami
profilaktycznymi wymienionych populacji zostało uzasadnione względami medycznymi i efektywnością kosztową, w tym znaczącą czułością
zdjęć mammograficznych dla skryningu raka piersi wykonywanych w wybranej grupie wiekowej.
Należy również nadmienić, że niezależnie od faktu pozostawania w populacji objętej przedmiotowym programem przesiewowym, każda
kobieta bez względu na wiek, posiadająca aktualny dowód ubezpieczenia, może zgłosić się do wybranej poradni ginekologicznej (bez
skierowania) funkcjonującej na podstawie kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia i wykonać bezpłatne badania diagnostyczne, w tym
o charakterze profilaktycznym zgodnie z zaleceniami prowadzącego lekarza specjalisty.
Odnosząc się do pytania dotyczącego możliwości wprowadzenia przymusowych badań profilaktycznych dla kobiet, uprzejmie informuję,
że prowadzone prace nad nowelizacją prawa pracy miały na celu zwiększenie zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne, a w
konsekwencji spadek umieralności na nowotwory, jednak z uwagi na liczne wątpliwości dotyczące wprowadzenia obowiązkowych badań
cytologicznych i mammograficznych prace nad projektem zostały wstrzymane.
Jednocześnie pragnę podkreślić, iż w ramach ˝Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi˝, podejmowane są liczne
działania na skalę całego kraju na rzecz poprawy zgłaszalności kobiet na dobrowolne badania profilaktyczne. Wszelkie podejmowane
inicjatywy mają zachęcić kobiety do zwracania większej uwagi na własne zdrowie, w tym również do samobadania piersi. Działania
podejmowane w sposób ciągły i powtarzalny, we współpracy z mediami lokalnymi, jednostkami samorządu terytorialnego i władzami
administracyjnymi, lekarzami, pielęgniarkami i położnymi POZ, środowiskami lokalnymi, fundacjami czy stowarzyszeniami, a także
specjalistami i towarzystwami naukowymi oraz przedstawicielami Kościoła, powinny skutecznie wpłynąć na wzrost świadomości zdrowotnej
oraz na zmianę nastawienia społeczeństwa polskiego do kwestii konieczności regularnego wykonywania badań profilaktycznych będących
podstawową metodą w walce z chorobami nowotworowymi.
Biorąc pod uwagę, że niezwykle istotnym elementem skutecznej kampanii edukacyjno-informacyjnej jest niewątpliwie zaangażowanie
lekarzy, pielęgniarek i położnych POZ w realizację skryningów, na podstawie zawartych umów z wojewódzkimi ośrodkami koordynującymi,
w bieżącym roku budżetowym dopuszczono możliwość dystrybucji zaproszeń przez pielęgniarki i położne POZ. Przewiduje się, że wysoki
udział pielęgniarek i położnych POZ w roznoszeniu zaproszeń, połączony z prowadzoną przez pielęgniarki i położne POZ edukacją kobiet w
zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób nowotworowych, spowoduje wzrost zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne.
W temacie poziomu zgłaszalności kobiet na mammografię należy zauważyć, że uwzględniając badania wykonane zarówno w ramach
programu profilaktycznego, wykazywane w Systemie Informatycznym Monitorowania Profilaktyki, jak i te same badania wykonywane w
ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, faktyczny poziom zgłaszalności jest o 10% wyższy niż na same tylko badania realizowane w
ramach programu. Zgodnie z danymi przekazanymi przez NFZ za II półrocze 2011 r. poziom zgłaszalności kobiet na mammografię w
populacji objętej skryningiem (w wieku 50-69 lat) wyniósł 53,94%.
Ponadto doświadczenia Polski i innych krajów UE pozwalają zauważyć, że poprawa świadomości zdrowotnej społeczeństwa, w tym na
temat zagrożeń chorobami nowotworowymi i skutecznej profilaktyki, stanowią długotrwały proces, polegający na ciągłym i powtarzalnym
podejmowaniu działań edukacyjno-informacyjnych, które w efekcie mają zmienić nastawienie społeczeństwa do kwestii konieczności
regularnego wykonywania badań profilaktycznych, odgrywających niebagatelną rolę w walce z chorobami nowotworowymi. Należy
zauważyć, że wysoki udział w skryningach populacyjnych jest właściwy dla krajów, które posiadają kilkudziesięcioletnie doświadczenie w
realizacji skryningów. Przykładem może być Finlandia, gdzie poziom zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne wynosi 80%-90%, po
20 latach realizacji skryningów populacyjnych.
Podsekretarz stanu
Igor Radziewicz-Winnicki
Warszawa, dnia 19 października 2012 r.