Polityka - Pomocedydaktyczne.Info

Polityka
I. Czym jest demokracja
„Nasz ustrój polityczny nie jest naÊladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteÊmy
wzorem dla innych ni˝ inni dla nas. Nazywa si´ ten ustrój demokracjà, poniewa˝ opiera
si´ na wi´kszoÊci obywateli, a nie na mniejszoÊci. W sporach prywatnych ka˝dy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeÊli zaÊ chodzi o znaczenie, to jednostk´ ceni si´ nie ze
wzgl´du na jej przynale˝noÊç do pewnej grupy, lecz ze wzgl´du na talent osobisty, którym si´ wyró˝nia; nikomu te˝, kto jest zdolny s∏u˝yç ojczyênie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiàgni´ciu zaszczytów. W naszym ˝yciu paƒstwowym kierujemy si´ zasadà wolnoÊci. W ˝yciu prywatnym nie wglàdamy z podejrzliwà ciekawoÊcià
w zachowanie si´ naszych wspó∏obywateli, nie odnosimy si´ z niech´cià do sàsiada, jeÊli
zajmuje si´ tym, co sprawia mu przyjemnoÊç, i nie rzucamy w jego stron´ owych pogardliwych spojrzeƒ, które wprawdzie nie wyrzàdzajà szkody, ale ranià. Kierujàc si´ wyrozumia∏oÊcià w ˝yciu prywatnym, szanujemy prawa w ˝yciu publicznym; jesteÊmy pos∏uszni
ka˝doczesnej w∏adzy i prawom, zw∏aszcza tym niepisanym, które bronià pokrzywdzonych
i których przekroczenie przynosi powszechnà haƒb´”.
Tukidydes, Wojna peloponeska, t∏um. z gr. K. Kumaniecki, Kraków 1957.
Tak o demokracji w staro˝ytnych Atenach pisa∏ historyk grecki Tukidydes (Tucydydes,
ok. 460 p.n.e.– ok. 396 p.n.e.). Cytowany fragment jest zapisem przemowy wyg∏oszonej
przez Peryklesa, przywódc´ demokracji ateƒskiej. Odzwierciedla si´ w niej pochwa∏a rozwiàzaƒ ustrojowych i obyczajów istniejàcych w ateƒskiej polis (mieÊcie-paƒstwie).
1. Przeczytaj tekst i znajdê w nim najistotniejsze, zdaniem greckiego historyka, elementy
demokracji ateƒskiej.
2. Które z nich charakteryzujà tak˝e aktualny ustrój i ˝ycie spo∏eczne Polski?
3. Spróbuj u∏o˝yç krótkà przemow´ opisujàcà te cechy oraz elementy polskiej demokracji,
które mogà byç dzisiaj przedmiotem naszej uzasadnionej dumy.
1. Istota demokracji
S∏owa demokracja pierwsi u˝ywali staro˝ytni Grecy, okreÊlajàc tym mianem system rzàdów bezpoÊrednich, panujàcy w kilkuset niezale˝nych poleis.
Najlepiej znamy demokracj´ ateƒskà, istniejàcà od roku 507 p.n.e. do roku 321
p.n.e. Po jej upadku demokracja znikn´∏a (poza sporadycznymi przywo∏aniami)
na setki lat ze sceny politycznej. Od czasów Êredniowiecza zasady, wartoÊci oraz
instytucje charakterystyczne dla demokracji wspó∏czesnej kszta∏towa∏y si´
w sposób ewolucyjny w Szwajcarii, republikach miejskich we W∏oszech, w Anglii, a nast´pnie w Stanach Zjednoczonych, które po og∏oszeniu niepodleg∏oÊci
w 1776 r. w rozwiàzaniach ustrojowych nawiàza∏y w znacznym zakresie do
78
I. Czym jest demokracja
Sejm walny w Rzeczypospolitej polsko-litewskiej w XVI w. – drzeworyt z 1619 r., na podstawie Statutu Herburta z 1570 r. Demokracja szlachecka to ustrój, który ukszta∏towa∏ si´ w Polsce w XV–XVI w. w wyniku przywilejów uzyskanych przez szlacht´, zapewniajàcych jej przewag´ nad pozosta∏ymi stanami. Szlachta mia∏a wp∏yw na polityk´ wewn´trznà i zagranicznà
paƒstwa. Od koƒca XV w. oÊrodkiem w∏adzy paƒstwowej by∏ sejm, sk∏adajàcy si´ z dwóch
izb: senatu i izby poselskiej.
• Które cechy i elementy ustroju I Rzeczypospolitej pozwalajà widzieç w nim demokracj´?
wzorców brytyjskich. System demokratyczny istnia∏ tak˝e w Polsce szlacheckiej
od XV do XVIII w. Historia demokracji we Francji przebiega∏a odmiennie. Nowy ustrój powsta∏ jako zaprzeczenie ancien régime’u (starego re˝imu) i by∏ budowany na podstawie zupe∏nie nowych, niestosowanych dotychczas we Francji
regu∏ (uznanie praw cz∏owieka i obywatela, suwerennoÊci ludu, wprowadzenie
systemu przedstawicielskiego i podzia∏u w∏adz).
SUWERENNOÂå – niezale˝noÊç w∏adzy w stosunkach zewn´trznych i najwy˝sza w∏adza
w stosunkach wewn´trznych, pierwotna i prawnie nieograniczona. SuwerennoÊç paƒstwa oznacza, ˝e do jego kompetencji nale˝y regulowanie wszystkich spraw i problemów wewn´trznych i nikt z zewnàtrz nie mo˝e ingerowaç w jego polityk´ wewn´trznà.
Odnosi si´ to nie tylko do takich kwestii, jak ustrój czy organizacja ˝ycia spo∏ecznego, ale
tak˝e do rozwiàzaƒ dotyczàcych np. ekstradycji przest´pców, udzielania azylu, wpuszczania na w∏asne terytorium cudzoziemców. Nikt te˝ nie mo˝e paƒstwa zmusiç do podpisania umowy mi´dzynarodowej czy przystàpienia do organizacji mi´dzynarodowej.
Paƒstwo czyni to, podejmujàc niezale˝ne decyzje, odpowiadajàce jego potrzebom i interesom, cz´sto uwzgl´dniajàc przy tym tak˝e interesy Êrodowiska mi´dzynarodowego.
Systemy rzàdów demokratycznych istnia∏y zatem w ró˝nych paƒstwach
i w ró˝nych epokach historycznych. Ustroje te ró˝nià si´ mi´dzy sobà, a jednak
mo˝na wskazaç podstaw´ okreÊlania ich wszystkich wspólnym mianem demokracji. Termin demokracja oznacza bowiem w sensie etymologicznym tyle co
www.wsip.com.pl
79