Jacenty Siewierski ANALIZA PROBLEMÓW ALKOHOLIZMU I

Transkrypt

Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie
Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Jacenty Siewierski
ANALIZA PROBLEMÓW ALKOHOLIZMU I NARKOMANII
NA TERENIE POWIATU PUŁTUSKIEGO
1. Ogólna charakterystyka Pułtuska, gminy i powiatu pułtuskiego
Położony w północnej w północnej części województwa mazowieckiego powiat pułtuski został
utworzony w 1999 roku na mocy ówcześnie podjętej reformy administracyjnej. Stolicą powiatu jest
miasto Pułtusk, leżące nad rzeką Narwią. Z wyjątkiem miejsko-wiejskiej gminy Pułtusk składa się z
samych gmin wiejskich obejmujących 240 wsi. Łącznie gmin jest siedem, jak prezentuje mapka
poniżej.
Położenie pułtuskiego na mapie województwa mazowieckiego
Mapa powiatu pułtuskiego
źródło: www.zpp.pl
Powiat zajmujący powierzchnię 827,4 km2 zamieszkuje 50 994 mieszkańców (2009). Z uwagi na
obecność tylko jednego, i to niewielkiej skali miasta z ludnością poniżej 20 tys., na terenie powiatu,
stopień urbanizacji tego obszaru jest niewielki i wynosi 37,5%.
Liczba mieszkańców w poszczególnych gminach powiatu wynosi według danych zaktualizowanych
z okresu wyborów samorządowych w 2010:
•
•
•
•
•
•
•
Pułtusk: 23 685
Gzy: 3 949
Obryte: 4 954
Pokrzywnica: 4 873
Świercze: 4 806
Winnica: 4 146
Zatory: 4 843
Według danych GUS ludność powiatu zmniejszyła się z 51 019 w 2008 do 50 994 mieszkańców w
2009 roku, a ilość zgonów przekroczyła o 2 osoby ilość urodzeń, co oznacza ujemny przyrost
naturalny (po raz pierwszy od roku 2000). Przy stale ujemnym saldzie migracji ludność powiatu
zmniejsza się, zwłaszcza w generacji ludzi młodych. Od roku 2000 populacja mieszkańców w
wieku poniżej 25 lat skurczyła się o 21,3%. Przy okazji wyborów samorządowych w roku 2010
ustalono wielkość populacji powiatu na 51 256, co znowu oznacza wzrost (o 262) w stosunku do
roku 2009.
W ramach powiatu należy, ze względu na charakter, poza gminami wyodrębnić miasto Pułtusk i
gminę Pułtusk jako obszary szczególne.
Tabela 1. Podstawowe wskaźniki demograficzne i gospodarcze powiatu, gminy i miasta Pułtusk w
2009
Wyszczególnienie
Obszar km2
Ludność
- kobiety
- mężczyźni
Gęstość zaludnienia: osoby/km2
Przyrost naturalny w osobach
Pracujący
Zarejestrowani bezrobotni
Stopa bezrobocia w końcu 2009 w %
Zarejestrowane podmioty gospodarcze
Powiat Pułtusk
827,4
50 994
25 809
25 185
62
-2
6 558
3 645
18,3
3 771
Gmina Pułtusk
133,7
23 853
12 381
11 472
178
53
4 718
b. d.
b. d.
2 300
Miasto Pułtusk
23,0
19 152
10 042
9 110
833
21
4 189
b. d.
b. d.
1 988
Dane GUS
Z powyższego zestawienia wynika, że gmina Pułtusk zajmuje 16,1% powierzchni powiatu, a jej
ludność stanowi 46,4% ludności całego powiatu. Z kolei ponad 80% ludności gminy stanowią
mieszkańcy miasta Pułtusk, pozostałe ok. 20% ludności zamieszkuje w 22 sołectwach gminy.
Obszar miejski Pułtuska stanowi 17,2% powierzchni gminy i 2,8% powierzchni powiatu.
Ok. 72% pracujących w jednostkach o zatrudnieniu pow. 9 osób to pracownicy w gminie Pułtusk.
W samym mieście pracuje ok. 64% wszystkich pracowników powiatu. Tym bardziej rejestrowane
przez PUP Pułtusk bezrobocie koncentruje się w gminie i mieście Pułtusk, choć statystyki PUP nie
uwzględniają przestrzennego zróżnicowania bezrobocia w podziale na gminy. Koncentracja
zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie Pułtusk sięga 61%, a w samym mieście ma
swoją siedzibę 52,7% wszystkich zarejestrowanych firm powiatu.
Sięgający swoją historią X wieku Pułtusk uzyskał prawa miejskie w 1257 roku potwierdzone drugą
lokacją na prawie chełmińskim w 1339 roku. Miasto położone 80 m n.p.m. na skraju Puszczy Białej
nad Narwią zajmuje powierzchnię 23 km2 (2 298 ha) i liczy 19 152 (2009) mieszkańców, co daje
gęstość zaludnienia 833 os./km2. W ostatnich latach ludność Pułtuska w zasadzie nie wzrasta,
dynamika jest raczej ujemna. Wielkość populacji osiągnęła w 2009 poziom z roku 2000.
2
Wykres 1. Populacja miasta Pułtusk w latach 1995-2009
19400
19200
19000
Mieszkańcy
18800
18600
18400
Mieszkańcy
1995
2000
2004
2006
2008
2009
18702
19152
19175
19168
19131
19152
dane GUS
Analiza struktury wiekowej mieszkańców powiatu wskazuje na stopniowy spadek udziału ludności
w wielu przedprodukcyjnym z jednoczesnym wzrostem odsetka ludności w wieku produkcyjnym i
poprodukcyjnym. W krótkim horyzoncie czasowym oznacza to wzrost zasobów pracy, jednakże w
dłuższym czasie oznaczać to będzie wzrost liczebności osób starszych, dla których ważne staną się
przede wszystkim usługi społeczne. Powiat pułtuski stoi przed perspektywą przeznaczania coraz
większych środków na zaspokojenie potrzeb starzejącej się grupy mieszkańców, włączając w to
wydatki na pomoc społeczną. Starostwo może też wybrać strategię przyciągania ludzi młodych w
wieku produkcyjnym równoważących liczebnie wzrastającą ilość osób w wieku poprodukcyjnym,
rozporządza jednak ograniczonymi środkami w tym zakresie.
Na terenie powiatu funkcjonuje 3 771 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, co w
przeliczeniu na 1 000 mieszkańców daje wskaźnik 74 firmy. Wskaźnik ten jest naturalnie
zróżnicowany w przekroju gmin:
•
•
•
•
•
•
•
Pułtusk: 96
Gzy: 42
Obryte: 53
Pokrzywnica: 65
Świercze: 37
Winnica: 59
Zatory: 67
Stopień aktywności gospodarczej mierzony liczbą zarejestrowanych podmiotów na terenie powiatu
Pułtusk kształtuje się poniżej średniej krajowej i wojewódzkiej. Liczba zarejestrowanych
podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w roku 2009 wyniosła w kraju
98, a w województwie mazowieckim 124.
Liczba pracujących w zakładach zatrudniających ponad 9 pracowników wynosi 6 558, co stanowi
32,1% mieszkańców w wieku produkcyjnym (2009). Oczywiście ogół zatrudnionych jest znacznie
liczniejszy choćby ze względu na pracę we własnych gospodarstwach rolnych. Rolnictwo (sekcja:
rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo) angażuje właśnie największy odsetek zatrudnionych sięgający
51% ogółu. W przemyśle i budownictwie pracuje 16%, a w usługach 33%. Kobiety stanowią 61%
ogółu pracujących.
Zarejestrowanych bezrobotnych w PUP jest 3 645 (2009). Wysoka stopa bezrobocia 18,3% w 2009
była dwukrotnie wyższa niż w Mazowieckiem ogółem (9%). Kobiety stanowią 48,1% ogółu
zarejestrowanych bezrobotnych. Według danych PUP w Pułtusku stopa bezrobocia wzrosła jeszcze
w 2010 osiągając 19,8% w końcu ub. r. oraz 20,5% w końcu stycznia 2011. Notowana przez GUS
stopa bezrobocia wyniosła 13,0% w kraju i 9,8% w województwie mazowieckim w styczniu 2011.
3
Na tle województwa mazowieckiego powiat pułtuski charakteryzuje się następującymi
wskaźnikami podstawowymi: jego powierzchnia stanowi 2,3% powierzchni województwa, a
ludność 1% ludności Mazowieckiego. Wskaźniki powiatu Pułtusk na tle województwa
mazowieckiego przy przyjęciu Mazowieckie=100 (2009):
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ludność na km2: 42,2
Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 103,7
Lesistość: 83,6
Dochody budżetowe na 1 mieszkańca: 95,6
Wydatki budżetowe na 1 mieszkańca: 100,4
Ambulatoryjna opieka zdrowotna na 1 mieszkańca: 92,0
Łóżka szpitalne na 10 tys. mieszkańców: 63,1
Gęstość dróg: 114,0
Użytkownicy samochodów na 1 000 ludności: 99,2
Zarejestrowane podmioty gospodarcze na 1 000 ludności: 60,5
Stopa bezrobocia rejestrowanego: 203,3
Nakłady inwestycyjne na 1 mieszk.: 6,2
Wskaźniki te niekorzystnie wyróżniają powiat na tle Mazowieckiego, zwłaszcza w zakresie
bezrobocia i inwestycji.
Na terenie powiatu funkcjonuje sieć edukacyjna, na którą się składa:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
29 szkół podstawowych, z tego 4 w mieście Pułtusk
12 gimnazjów, z tego 4 w mieście Pułtusk
2 licea ogólnokształcące (Pułtusk)
2 zespoły szkół ponad-gimnazjalnych z siedmiu szkołami dla młodzieży i dwoma dla
dorosłych
Centrum Kształcenia Rolniczego w Golądkowie pod auspicjami Ministerstwa Rolnictwa
(MRiRW)
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
Bursa Szkolna
4 szkoły policealne dla dorosłych (Pułtusk)
Szkoła wyższa: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora
Dochody budżetu starostwa na mieszkańca wyniosły 1 060 zł w 2009 i były wyższe niż średnia dla
powiatów ziemskich województwa. Wydatki budżetowe na mieszkańca w kwocie 1 175 zł były
także wyższe niż średnio w województwie. W porównaniu z rokiem poprzedzającym 2008 wzrosły
one o prawie 25%. Najwyższą dynamikę osiągnęły wydatki na transport, które wzrosły
czterokrotnie.
Wydatki budżetowe starostwa na pomoc społeczną (pozycja „pomoc społeczna i pozostałe zadania
w zakresie polityki społecznej”) wzrosły z 10,9 mln zł w 2008 do 12,3 mln zł w 2009 (wzrost o
12,8%) i właściwie zrównały się z wydatkami na oświatę i wychowanie. Obie pozycje angażują po
20,5% wydatków budżetowych i są to najwyższe pozycje po stronie wydatków. W powiecie
funkcjonują trzy placówki pomocy społecznej dysponujące 474 miejscami. Odsetek beneficjentów
pomocy społecznej na obszarze powiatu sięga 15% (2008; dane starostwa), w tym gminy:
•
•
•
4
Pułtusk: 10,5%
Gzy: 9,4%
Obryte: 8,7%
•
•
•
•
Pokrzywnica: 16,7%
Świercze: 25,3%
Winnica: 23,0%
Zatory: 24,3%
Statystyka Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) w Pułtusku, obejmująca lata 20052009 notuje raczej stabilizację w ostatnich latach w zakresie liczby beneficjentów pomocy
społecznej w mieście w różnych przypadkach zagrożenia wykluczeniem społecznym, a w
niektórych wypadkach, jak bezdomność, notuje wyraźną tendencję zniżkową z 26 osób w 2005 do
10 osób w 2009. Łączna liczba beneficjentów usług MOPS w Pułtusku kształtowała się w
wyróżnionym okresie, jak poniżej.
Wykres 2. Beneficjanci usług MOPS w Pułtusku w latach 2005-2009
2500
2300
2100
1900
1700
1500
Beneficjenci MOPS
2005
2006
2007
2008
2009
1913
2473
1639
1704
1670
MOPS
Pułtusk
Nie jest znana wielkość wydatków powiatowych na przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii.
Jedynie gmina Winnica podaje, że jej wydatki na ten cel wyniosły 47 633 zł w 2009 roku. Ze
statystyki MOPS w Pułtusku wynika spadająca raczej liczba rodzin z problemami uzależnienia
alkoholowego.
Wykres 3. Liczba rodzin dotkniętych problemami uzależnienia
alkoholowego w Pułtusku w latach 2005-2009
160
140
120
100
Liczba rodzin
2005
2006
2007
2008
2009
146
153
143
119
120
MOPS Pułtusk
W wyróżnionym okresie lat 2005-2009 MOPS odnotowywał tylko jedną rodzinę z problemem
narkomanii. Dopiero w roku 2009 liczba takich rodzin wzrosła do czterech.
Dane MOPS w Pułtusku ukazują zniżkującą dynamikę problemów alkoholowych w rodzinach.
Dane ilustrujące ilość beneficjentów pomocy w rozwiązywaniu problemów alkoholowych wiejskiej
gminy Pokrzywnica wskazują na odmienny kierunek dynamiki świadczący o szybko narastających
problemach uzależnień. Statystyka Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (GOPS) w
Pokrzywnicy notuje wzrastającą liczbę osób zgłaszanych na posiedzenia Gminnej Komisji
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W kolejnych latach notowano takich przypadków: 15
osób w 2005, 18 w 2006, 22 w 2007, 26 w 2008 i 28 w 2009. W pozostałych obszarach
5
wykluczenia społecznego w gminie Pokrzywnica nie notuje się podobnej jednokierunkowej
dynamiki. Jeśli te dane miałyby być reprezentatywne dla wiejskich gmin powiatu, które nie
nadesłały podobnych sprawozdań, to świadczyłoby to o przemieszczaniu się problemów
alkoholowych z miasta na ośrodki wiejskie.
2. Percepcja problemu alkoholizmu i narkomanii na terenie powiatu
Wykluczenie społeczne jest następstwem sytuacji losowych, w których świadomy udział jednostki
jest marginalny (niepełnosprawność, utrata rodziców, bezdomność), jak też patologicznej
aktywności życiowej (alkoholizm, narkomania), która jednostkę czy rodzinę stawia na marginesie
życia społecznego. Choć są to z punktu widzenia jednostki dwie różne sytuacje, to jednak skutki
społeczne są analogiczne i prowadzą do wykluczenia jednostki (rodziny) z aktywnego życia
społecznego.
W zrealizowanych badaniach poszukiwano informacji nt. rozmiarów zjawiska wykluczenia
społecznego na obszarze powiatu pułtuskiego. Należało ustalić, jakie czynniki społeczne i
demograficzne w opinii mieszkańców powiatu mają wpływ na występowanie i natężenie tych
problemów. Uczestnicy badań wskazywali na wiek, płeć, zasobność materialną, czynniki
środowiskowe (wieś - miasto) itp. jako czynniki sprzyjające bądź niesprzyjające występowaniu
zjawisk wykluczenia społecznego. Wskazywali też instytucje odpowiedzialne za problemy oraz
oceniali skuteczność władz lokalnych w rozwiązywaniu tych problemów.
Poniższe opracowanie ma na celu analizę problemu alkoholizmu i narkomanii na terenie powiatu.
Badaniem zostali objęci respondenci, dla których konsumpcja alkoholu czy narkotyków stanowi
problem osobisty i rodzinny. Jednakże w pierwszej fazie badania zostały przeprowadzone wśród
losowo dobranej próby mieszkańców powiatu i miały przynieść odpowiedź na pytanie o percepcję
wielorakich problemów wykluczenia w badanej społeczności. Ta część opracowania dotyczy
właśnie opinii mieszkańców w odniesieniu wyłącznie do problemu alkoholizmu i narkomanii.
2.1 Charakterystyka próby badanej
W losowo dobranej próbie badanej znalazło się 398 respondentów zamieszkujących na stałe w
powiecie pułtuskim. Jako stałe miejsce zamieszkania respondenci wskazywali Pułtusk (jako jedyne
miasto powiatu) bądź którąś z licznych wsi na terenie powiatu pułtuskiego. Ta druga grupa
„wiejska” przeważała liczebnie reprezentując 62,6% całości próby. W podziale na płeć nieznacznie
przeważały kobiety, a w strukturze wieku generacje pomiędzy 31 a 50 lat życia (53% badanej
całości). Te cechy socjo-demograficzne ukazuje tabela poniżej.
Tabela 2. Stałe miejsce zamieszkania w podziale na płeć i wiek respondentów
Płeć
Miejsce
zamieszkania
Wieś
Pułtusk
Razem
K
M
17-30
31-40
129
74
203
120
75
195
27
27
54
76
39
115
Grupa wieku
41-50
51-60
59
37
96
42
18
60
pow. 60
Ogółem
45
28
73
249
149
398
Wśród respondentów dominują zdecydowanie osobnicy reprezentujący stan cywilny „związany”,
tzn. żyjący w związku małżeńskim bądź partnerskim. Ten stan cywilny reprezentuje 63,8%
respondentów. Udziały pozostałych postaci stanu cywilnego są znacznie mniej znaczące. Jest
6
zrozumiałe, że wśród młodych ludzi w wieku do lat 30 istnieje nad-reprezentacja stanu wolnego i
tylko w tej grupie reprezentanci stanu „związanego” są w wyraźnej mniejszości.
Tabela 3. Stan cywilny w podziale na płeć i wiek respondentów
Płeć
Stan cywilny
Wolny
Związany
Separacja
Wdowi
Razem
K
35
131
14
23
203
M
42
123
21
9
195
17-30
44
9
1
.
54
31-40
15
89
10
1
115
Grupa wieku
41-50
51-60
11
5
70
44
12
8
3
3
96
60
Pow. 60
2
42
4
25
73
Ogółem
77
254
35
32
398
Struktura wykształcenia grupy badanej ukazuje wyraźną dominację respondentów legitymujących
się wykształceniem zawodowym bądź średnim (65,3% całości). Tylko 8% badanych ukończyło
wyższe studia. W grupie respondentów z wykształceniem wyższym wyraźnie dominują kobiety nad
mężczyznami oraz młodzi (do 40 lat) nad osobnikami starszymi.
Tabela 4. Wykształcenie w podziale na płeć i wiek respondentów
Płeć
Wykształcenie
Podst. nieukończ
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Wyższe
Razem
K
3
51
65
62
22
203
M
6
46
76
57
10
195
17-30
8
16
23
7
54
31-40
20
35
47
13
115
Grupa wieku
41-50
51-60
2
2
18
18
50
28
22
8
4
4
96
60
Pow. 60
5
33
12
19
4
73
Ogółem
9
97
141
119
32
398
Odsetki wykształcenia wśród reprezentantów Pułtuska i wsi oddają proporcje charakteryzujące obie
grupy.
W badaniach pytano respondentów o zawód wyuczony i wykonywany, przy czym respondenci sami
wskazywali odnośną profesję. Ze względu na wielość klasyfikacji zawodów, przyjęto poniżej
klasyfikację oficjalną sugerowaną przez MPiPS z pewnymi niezbędnymi korektami. Listę grup
zawodowych reprezentowanych przez respondentów przedstawiają poniższe dwie tabele w podziale
na płeć i wiek oraz wykształcenie, które jest na ogół ściśle z wykonywanym zawodem skojarzone.
Dla większej przejrzystości w tabelach uwzględniono wyłącznie zawód wykonywany pomijając
zawód wyuczony jako mniej istotny czynnik oddający cechy socjo-demograficzne respondentów.
Tabela 5. Struktura zawodowa w podziale na płeć i wiek respondentów
Zawód wykonywany
Specjaliści
Przedsiębiorcy
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług i sprzedawcy
Rolnicy, ogrodnicy…
Pracownicy produkcyjni
Operatorzy maszyn
Prace proste bez kwalifikacji
Brak zawodu
Bez pracy
Brak danych
Razem
Płeć
K
M
17
9
1
1
10
2
58
38
11
21
4
43
1
14
17
9
26
21
36
21
22
16
203
195
17-30
3
2
9
4
1
2
15
7
11
54
31-40
14
1
7
36
9
15
7
6
9
3
8
115
Grupa wieku
41-50
51-60
5
3
1
2
28
15
5
9
18
7
4
3
6
6
12
7
5
5
10
5
96
60
Pow. 60
1
1
8
9
3
6
4
37
4
73
Ogółem
26
2
12
96
32
47
15
26
47
57
38
398
7
Zwraca uwagę w powyższej tabeli istotna przewaga kobiet nad mężczyznami wśród specjalistów
jako najwyższej z wyróżnionych kategorii zawodowych (nauczyciele, lekarze, prawnicy itp.), co
jest z pewnością następstwem większej reprezentacji kobiet z wyższym wykształceniem. Ponadto
ponad połowa specjalistów to osobnicy w wieku 31-40 lat. Dominująca kategoria zawodowa wśród
kobiet to pracownicy usług, wśród mężczyzn pracownicy produkcyjni.
Pełniony zawód wiąże się z osiągniętym poziomem wykształcenia. Ponad połowa respondentów z
wykształceniem wyższym to specjaliści
Tabela 6. Struktura zawodowa i struktura wykształcenia.
Zawód wykonywany
Specjaliści
Przedsiębiorcy
Pracownicy biurowi
Operatorzy maszyn
Prace proste bez kwalifikacji
Brak zawodu
Bez pracy
Brak danych
Razem
Podst.
nieuk.
1
2
2
3
1
9
Podstawo
we
1
17
12
5
1
16
11
22
12
97
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
1
1
42
14
24
9
7
21
13
9
141
7
1
9
36
6
18
5
1
10
14
12
119
Wyższe
Ogółem
18
1
1
3
5
4
32
26
2
12
96
32
47
15
26
47
57
38
398
Wielkość gospodarstw domowych respondentów jest naturalnie zróżnicowana. Choć dominują
gospodarstwa 2, 3 i 4-osobowe (69% wszystkich), to zdarzają się także gospodarstwa złożone z 7 i
więcej osób.
Tabela 7. Struktura gospodarstw domowych w podziale na płeć i wiek respondentów
Liczba osób
w gospodarstwie dom.
1
2
3
4
5
6
7
8
9 i więcej
Razem
Płeć
K
17
41
52
50
25
10
6
2
203
M
23
40
53
39
23
12
3
1
1
195
17-30
3
3
17
12
15
2
1
1
54
31-40
9
10
34
38
13
6
3
2
115
Grupa wieku
41-50
51-60
6
8
19
17
27
14
26
9
11
4
7
4
4
96
60
Pow. 60
14
32
13
4
5
3
1
1
73
Ogółem
40
81
105
89
48
22
9
1
3
398
Tylko w 1/5 (20,4%) gospodarstw domowych respondentów zamieszkują pełnoletnie dzieci. Dzieci
małoletnie są uczestnikami ok. połowy (46,7%) rodzin respondentów.
Respondenci deklarują raczej niskie dochody swoich gospodarstw domowych. Dominują
gospodarstwa o dochodach 1-3 tys. zł miesięcznie (70,1%) i to we wszystkich grupach płci i wieku.
Tabela 8. Dochody gospodarstw domowych w podziale na płeć i wiek respondentów
Dochody
gospodarstwa dom.
b. d.
8
Płeć
K
-
M
2
17-30
-
31-40
2
Grupa wieku
41-50
51-60
-
Pow. 60
-
Ogółem
2
do 1 tys. zł
1-2 tys. zł
2-3 tys. zł
3-5 tys. zł
5-7 tys. zł
7-10 tys. zł
pow. 10 tys. zł
Razem
22
75
70
28
8
203
26
62
72
24
5
3
1
195
3
16
19
12
3
1
54
7
32
44
23
6
1
115
12
35
39
7
2
1
96
7
27
20
3
2
1
60
19
27
20
7
73
48
137
142
52
13
3
1
398
Na osiągane dochody ma pewien wpływ, choć nie tak znaczny wykształcenie. Ponad połowa
respondentów z wykształceniem wyższym (56,3%) osiąga miesięczne dochody do 3 tys. zł.
Odpowiedni odsetek dla wykształcenia średniego wynosi 73,9%, zawodowego – 87,2%,
podstawowego - 91,7% i nieukończonego podstawowego – 100%.
Tabela 9. Dochody gospodarstw domowych według wykształcenia
Dochody
gospodarstwa dom.
b. d.
do 1 tys. zł
1-2 tys. zł
2-3 tys. zł
3-5 tys. zł
5-7 tys. zł
7-10 tys. zł
pow. 10 tys. zł
Razem
Podst. nieuk.
3
2
4
9
Podstawowe
12
51
26
8
97
Wykształcenie
Zawodowe Średnie
2
17
15
47
26
59
47
16
22
2
6
1
141
119
Wyższe
1
11
6
6
5
3
32
Ogółem
2
48
137
142
52
13
3
1
398
2.2 Natężenie problemów alkoholizmu i narkomanii w opinii mieszkańców powiatu
Rozkład odpowiedzi na pytanie o stopień natężenia problemów alkoholizmu i narkomanii w
podziale na płeć i wiek respondentów ukazują poniższe tabele, skonstruowane oddzielnie dla
alkoholizmu i narkomanii. Liczebności w tej części opracowania są podawane w odsetkach jako
lepiej ilustrujące proporcje prezentowanych opinii.
Tabela 10. Alkoholizm jako postrzegany problem w podziale na płeć i wiek; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
Płeć w %
K
M
3,9
4,1
13,8
13,3
17,7
17,4
43,3
45,1
23,2
18,5
10,8
14,4
34,0
32,9
4,9
4,6
100,0
100,0
17-30
1,9
14,8
16,7
37,0
16,7
25,9
42,6
3,7
100,0
31-40
1,7
13,9
15,6
51,3
20,9
9,6
30,5
2,6
100,0
Grupa wieku w %
41-50
51-60
3,1
5,0
15,6
8,3
18,9
13,3
45,8
45,0
18,8
31,7
13,5
1,7
32,3
33,4
3,1
8,3
100,0
100,0
Pow. 60
9,6
13,7
23,3
35,6
17,8
15,1
32,9
8,2
100,0
Ogółem
4,0
13,6
17,6
44,2
20,9
12,6
33,5
4,8
100,0
Analiza powyższych danych prowadzi do następujących wniosków:
•
Alkoholizm jest postrzegany jako problem występujący ze średnim natężeniem.
Respondenci deklarujący bardziej zdecydowane odpowiedzi (stopień niski /b. niski bądź
wysoki /b. wysoki; oba rodzaje deklaracji po zsumowaniu) stanowią mniejsze
zbiorowości niż postrzegający problem w stopniu średnim, jakkolwiek wskazujący na
wyższy niż średni poziom zagrożenia przeważają nad postrzegającymi problem jako
niski. Wniosek wydaje się ewidentny: tylko w opinii 1/3 badanych alkoholizm przejawia
9
•
•
się w wysokim natężeniu na terenie powiatu. W opinii pozostałych stopień natężenia
problemu jest co najwyżej średni.
Sposób postrzegania problemu nie różni specjalnie kobiet i mężczyzn.
Percepcja problemu alkoholizmu jest zróżnicowana wiekiem respondentów. Najostrzej
widzi problem najmłodsza z wyróżnionych generacji i tylko w tej generacji opinie
„średnie” nie przeważają nad pozostałymi. Relatywnie najwyższy odsetek najstarszych
respondentów w wieku pow. 60 lat postrzega alkoholizm jako problem społeczny o
niskim bądź bardzo niskim natężeniu.
Zależność sposobu postrzegania problemu alkoholizmu od innych cech socjo-demograficznych, jak
wykształcenie, stan cywilny, dochody gospodarstwa domowego i środowisko (wieś - miasto)
prezentują kolejne zestawienia.
Percepcja stopnia natężenia alkoholizmu jest ewidentnie skorelowana z wykształceniem. Zależność
jest następująca: wyższy poziom wykształcenia sprzyja postrzeganiu alkoholizmu jako problemu
występującego w wysokim natężeniu, tzn. jako zagrożenia społecznego. Zależność ta nie jest
jednak wyraźna na niższych niż wyższe poziomach wykształcenia, co ilustruje poniższa tabela.
Tabela 11. Alkoholizm jako problem postrzegany przez grupy wykształcenia; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
Podst. nieukończone
22,2
33,3
55,5
44,4
0,0
100,0
Wykształcenie
Podstawowe Zawodowe
5,2
2,1
12,4
9,2
17,6
11,3
41,2
52,5
26,8
20,6
11,3
11,3
38,1
31,9
3,1
4,3
100,0
100,0
Średnie
5,0
17,6
22,6
38,7
17,6
15,1
32,7
5,9
100,0
Wyższe
15,6
15,6
37,5
21,9
15,6
37,5
9,4
100,0
Ogółem
4,0
13,6
17,6
44,2
20,9
12,6
33,5
4,8
100,0
Wyróżniają się dwie grupy: z wykształceniem nieukończonym podstawowym (tylko 9 osób, co ma
niewątpliwy wpływ na wielości procentowe) i z wykształceniem wyższym. W pośrednich grupach
wykształcenia (podstawowe, zawodowe i średnie) różnice są niewielkie i przebiegają w różnych
kierunkach.
Ze względu na wyraźną dominacją respondentów żyjących w związku małżeńskim bądź
konkubinacie (prawie 2/3 próby), opinia tej grupy jest odzwierciedleniem opinii całości. Grupy
reprezentujące odmienny stan cywilny wyróżniają się natomiast rozlicznymi osobliwościami w
widzeniu problemu alkoholizmu. Wśród reprezentantów stanu wolnego przeważają opinie o
wysokim natężeniu problemu alkoholizmu. Dla odmiany w opinii wdowców problem stanowi
raczej niskie zagrożenie, a żyjący w separacji prezentują zdecydowanie alkoholizm jako problem o
natężeniu średnim.
Tabela 12. Stan cywilny a percepcja alkoholizmu jako problemu; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
10
Wolny
3,9
18,2
22,1
29,9
19,5
22,1
41,6
6,5
100,0
Związany
3,1
11,8
14,9
48,0
23,2
10,2
33,4
3,5
100,0
Stan cywilny
Separacja
8,6
8,6
60,0
14,3
11,4
25,7
5,7
100,0
Wdowi
15,6
21,9
37,5
31,3
12,5
9,4
21,9
9,4
100,0
Ogółem
4,0
13,6
17,6
44,2
20,9
12,6
33,5
4,8
100,0
Sposób postrzegania problemu alkoholizmu nie jest skorelowany z poziomem dochodów
uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe. Wyraźna dominacja respondentów o niskich
dochodach miesięcznych (pierwsze trzy kolumny w tabeli poniżej stanowiące razem ponad 70%
próby) przy śladowej obecności osiągających dochody wyższe, ponad 5 tys. zł miesięcznie
(zaledwie 17 respondentów; w tym 5-7 tys. zł – 13 osób, 7-10 tys. zł – 3 osoby i ponad 10 tys. zł – 1
osoba) pozwala sądzić, że różnice wynikające z pozycji dochodowej w niewielkim stopniu
różnicują opinie o stopniu natężenia alkoholizmu.
Tabela 13. Alkoholizm jako problem postrzegany przez grupy dochodowe; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
14,6
14,6
29,2
33,3
12,5
12,5
25,0
12,5
100,0
1-2 tys.
2,9
10,2
13,1
46,7
24,1
12,4
36,3
3,6
100,0
Poziom dochodów miesięcznych w zł
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
2,1
1,9
7,7
14,8
13,5
30,8
16,9
15,4
38,5
0,0
45,1
51,9
23,1
33,3
23,2
15,4
15,4
11,3
13,5
23,1
33,3
34,5
28,9
38,5
33,3
3,5
3,8
33,3
100,0
100,0
100,0
100,0
pow. 10 tys.
0,0
100,0
100,0
100,0
Ogółem
4,0
13,6
17,6
44,2
20,9
12,6
33,5
4,8
100,0
Mieszkańcy Pułtuska wyraźnie ostrzej postrzegają problem zagrożenia alkoholowego niż
mieszkańcy ośrodków wiejskich, o czym świadczą znaczne różnice odnoszące się do opinii o
wysokim i średnim stopniu natężenia problemu.
Tabela 14. Percepcja alkoholizmu w mieście i na wsi; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
Miejsce zamieszkania
Wieś
Pułtusk
Ogółem
3,6
4,7
4,0
15,3
10,7
13,6
18,9
15,4
17,6
51,4
32,2
44,2
20,1
22,1
20,9
6,0
23,5
12,6
26,1
45,6
33,5
3,6
6,7
4,8
100,0
100,0
100,0
Reasumując, problem alkoholizmu jest postrzegany generalnie jako problem o średnim natężeniu.
Na wyższe natężenie wskazują wyłącznie respondenci najmłodsi w wieku do 30 lat, respondenci
reprezentujący wolny stan cywilny, mieszkańcy Pułtuska w ogólności i, w mniejszym stopniu
respondenci z wykształceniem wyższym.
Narkomania jest postrzegana w powiecie pułtuskim jako problem o niskim bądź bardzo niskim
stopniu natężenia. Dotyczy to opinii wyrażanych przez przedstawicieli obu płci oraz wszystkie
grupy wiekowe. Różnice w kwalifikacjach problemu są nieznaczne.
11
Tabela 15. Narkomania jako postrzegany problem w podziale na płeć i wiek; w % wskazań
Płeć
Stopień
1. Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 3+4
Nie wiem
Razem
K
29,1
31,0
60,1
11,8
6,4
7,9
14,3
13,8
100,0
M
29,2
26,2
55,4
16,4
2,1
8,7
10,8
17,4
100,0
17-30
31,5
27,8
59,3
11,1
1,9
13,0
14,9
14,8
100,0
31-40
30,4
27,8
58,2
19,1
2,6
10,4
13,0
9,6
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
29,2
35,0
29,2
28,3
58,4
63,3
17,7
8,3
3,1
5,0
7,3
3,3
31
8,3
13,5
20,0
100,0
100,0
Pow. 60
20,5
30,1
50,6
8,2
9,6
6,8
16,4
24,7
100,0
Ogółem
29,1
28,6
57,7
14,1
4,3
8,3
12,6
15,6
100,0
Na opinię o natężeniu narkomanii nie mają także wpływu, w każdym razie nie mają wpływu
istotnego, pozostałe czynniki zróżnicowania społeczno-demograficznego z pewnym wyjątkiem
miejsca zamieszkania. Z tego powodu odpowiednie zliczenia zostały poniżej pominięte z
wyłącznym zaznaczeniem różnic postrzegania narkomanii w rozbiciu na miasto i wieś.
Tabela 16. Percepcja narkomanii w mieście i na wsi; w % wskazań
Stopień
1.Bardzo niski
2. Niski
Suma 1+2
3. Średni
4. Wysoki
5. Bardzo wysoki
Suma 4+5
Nie wiem
Razem
Wieś
Pułtusk
Ogółem
33,7
21,5
29,1
33,7
20,1
28,6
67,4
41,6
57,7
11,6
18,1
14,1
0,4
10,7
4,3
3,2
16,8
8,3
3,6
27,5
12,6
17,3
12,8
15,6
100,0
100,0
100,0
Zestawienie powyższe pokazuje ewidentnie różnice w sposobie postrzegania problemu między
miastem a wsią. Różnice zarówno wskazań „niskich”, jak „wysokich” sięgają 24-26 punktów
procentowych, naturalnie w obu przypadkach w przeciwne strony. Problem narkomanii daje się
wobec tego zdefiniować jako problem miejski, choć i w mieście występujący raczej z niskim
natężeniem. Na wsi jest to problem nadal nieodczuwalny.
2.3 Tło społeczne problemów alkoholizmu i narkomanii w opinii mieszkańców powiatu
Jest zrozumiałe, że pewne problemy społeczne, jak ubóstwo czy bezdomność koncentrują się w
środowiskach mało zasobnych finansowo, a często w rodzinach patologicznych. Są też problemy
społeczne dotykające różnych środowisk bez względu na zasobność i takie, które dotyczą przede
wszystkim rodzin dobrze sytuowanych. Z tego punktu widzenia interesujący może się okazać
sposób kwalifikowania przez badanych problemów alkoholizmu i narkomanii. Badani lokalizowali
te problemy na terenie powiatu mając do wyboru rodziny dobrze sytuowane, średnio sytuowane i
ubogie. W swoich wskazaniach nie byli ograniczeni do pojedynczego wyboru, dlatego też sumy
zliczeń przekraczają 100%.
Z zaprezentowanej poniżej tabeli wynika, że problem alkoholizmu jest sytuowany przede
wszystkim w rodzinach ubogich i średniozamożnych. Różnice wskazań są niewielkie. Ale problem
ma również miejsce w rodzinach zamożnych (ponad 1/5 wskazań). Sposób postrzegania
alkoholizmu w zależności od rodzinnej sytuacji finansowej nie jest skorelowany z płcią
respondentów. Zależność opinii od wieku respondentów jest już większa, choć dotyczy przede
12
wszystkim najmłodszej generacji w wieku 17-30 lat. W odróżnieniu od pozostałych grup wieku
grupa ta w większym stopniu sytuuje problem w rodzinach zamożnych.
Tabela 17. Problem alkoholizmu i narkomanii a zasobność rodziny. Opinie w przekroju płci i
wieku; w % wskazań
Płeć
Lokalizacja alkoholizmu
Rodziny zasobne
Średnia zasobność
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
K
23,2
56,7
54,7
7,4
141,9
Lokalizacja narkomanii
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
K
27,6
50,2
19,7
19,2
116,7
M
21,5
50,3
57,9
4,1
133,8
17-30
33,3
50,0
61,1
5,6
150,0
31-40
20,9
58,3
53,9
5,2
138,3
M
26,7
37,9
28,2
22,1
114,9
17-30
24,1
37,0
31,5
24,1
116,7
31-40
30,4
44,3
22,6
17,4
114,8
Płeć
Grupa wieku
41-50
51-60
22,9
18,3
54,2
51,7
61,5
50,0
2,1
11,7
140,6
131,7
Grupa wieku
41-50
51-60
24,0
33,3
54,2
40,0
22,9
21,7
13,5
25,0
114,6
120,0
Pow. 60
19,2
49,3
54,8
6,8
130,1
Ogółem
22,4
53,5
56,3
5,8
137,9
Pow. 60
23,3
39,7
23,3
28,8
115,1
Ogółem
27,1
44,2
23,9
20,6
115,8
Odmiennie niż alkoholizm jest lokowany przez respondentów problem narkomanii. W ich opinii
rodziny średniozamożne i zamożne są w większym stopniu narażone na występowanie tego
problemu niż rodziny ubogie. Kobiety są skłonne w większym stopniu dostrzegać problem w
rodzinach o średniej zamożności, a mężczyźni w rodzinach ubogich. Wskazania dotyczące dobrze
sytuowanych nie różnią się zbytnio. Najmłodsza grupa wiekowa, w odróżnieniu od pozostałych,
lokuje narkomanię raczej w środowiskach ubogich niż zamożnych. Tylko najstarsza grupa seniorów
w pewnym stopniu podobnie postrzega problem.
Nie ma prostej korelacji, w sensie jednokierunkowej zależności, pomiędzy poziomem
wykształcenia a lokowaniem problemu alkoholizmu w rodzinach o różnym stopniu zasobności.
Zbliżone są opinie respondentów legitymujących się wykształceniem zawodowym i średnim.
Opinie te odbiegają od pozostałych grup wykształcenia, które charakteryzują się licznymi
odmiennościami. Respondenci z wykształceniem wyższym lokują problem raczej poza dobrze
sytuowanymi, ale podobne opinie wyrażają respondenci z wykształceniem podstawowym. W
największym stopniu respondenci z wykształceniem wyższym lokują problem alkoholizmu wśród
warstw nisko sytuowanych. O wiele rzadziej niż pozostałe grupy wykształcenia wskazują również
środowiska średnio sytuowane jako źródło problemów alkoholowych. W tych ocenach prezentują
opinię całkiem osobną.
Tabela 18. Problem alkoholizmu i narkomanii a zasobność rodziny. Opinie w przekroju
wykształcenia; w % wskazań
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
N. podst.
22,2
55,6
22,2
100,0
Podst.
15,5
53,6
51,5
4,1
124,7
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
N. podst.
44,4
22,2
22,2
11,1
100,0
Podst.
20,6
47,4
24,7
22,7
115,5
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
22,7
29,4
53,2
56,3
57,4
58,0
5,7
9,2
139,0
152,9
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
27,0
31,1
41,1
43,7
24,1
22,7
22,0
21,8
114,2
119,3
Wyższe
15,6
43,8
68,8
128,1
Ogółem
22,4
53,5
56,3
5,8
137,9
Wyższe
28,1
56,3
25,0
6,3
115,6
Ogółem
27,1
44,2
23,9
20,6
115,8
13
Percepcja społecznego usytuowania problemów narkomanii nie różni mocno wyróżnionych grup
wykształcenia, jeśli pominąć niewielką liczebnie (9 osób) grupę z wykształceniem niepełnym
podstawowym. Wskazuje się na rodziny średniozamożne jako najczęstsze miejsce występowania
tych problemów, przy tym respondenci z wykształceniem wyższym najczęściej dokonują takich
wskazań.
W opinii respondentów żyjących w separacji alkoholizm rodzi się częściej w środowiskach
średniozamożnych niż ubogich. Żyjący w związkach małżeńskich wskazują w równej proporcji na
oba środowiska. Reprezentanci stanu wolnego częściej niż pozostali wskazują na rodziny zamożne
jako mające problem z alkoholem. To podstawowe różnice w postrzeganiu społecznego
usytuowania alkoholizmu w zależności od reprezentowanego stanu cywilnego.
Tabela 19. Problem alkoholizmu i narkomanii a zasobność rodziny. Opinie w przekroju stanu
cywilnego; w % wskazań
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
Wolny
27,3
42,9
57,1
9,1
136,4
Związany
21,7
57,1
57,1
4,3
140,2
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
Wolny
26,0
29,9
31,2
24,7
111,7
Związany
29,5
48,8
20,9
18,9
118,1
Stan cywilny
Separacja
17,1
54,3
48,6
5,7
125,7
Stan cywilny
Separacja
17,1
45,7
25,7
20,0
108,6
Wdowi
21,9
50,0
56,3
9,4
137,5
Ogółem
22,4
53,5
56,3
5,8
137,9
Wdowi
21,9
40,6
28,1
25,0
115,6
Ogółem
27,1
44,2
23,9
20,6
115,8
Postrzeganie społecznego tła narkomanii stanowiące odbicie różnic stanu cywilnego koncentruje się
na wskazaniach rodzin średniozamożnych jako źródła problemu. Jedynie reprezentanci stanu
wolnego wskazują najczęściej rodziny ubogie jako te, w których rodzi się narkomania.
Ponad połowa respondentów reprezentujących wszystkie grupy dochodów miesięcznych lokuje
problemy alkoholizmu w rodzinach ubogich. Zarysowała się jednak interesująca zależność: im
wyższe dochody, tym większa skłonność do lokowania alkoholizmu w rodzinach zamożnych.
Zależność ta ma miejsce, jeśli pominąć dwie najwyższe, bardzo nieliczne (zaledwie 4 osoby) grupy
dochodów.
Tabela 20. Problem alkoholizmu i narkomanii a zasobność rodziny. Opinie w przekroju osiąganych
dochodów miesięcznych; w % wskazań
Lokalizacja
alkoholizmu
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
Lokalizacja
narkomanii
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
14
do 1 tys.
1-2 tys.
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
pow. 10 tys.
Ogółem
14,6
33,3
56,3
16,7
120,8
do 1 tys.
16,1
54,7
52,6
4,4
127,7
1-2 tys.
26,1
61,3
58,5
4,9
150,7
2-3 tys.
30,8
57,7
55,8
3,8
148,1
3-5 tys.
38,5
7,7
61,5
0,0
107,7
5-7 tys.
33,3
66,7
100,0
0,0
200,0
7-10 tys.
0,0
0,0
100,0
0,0
100,0
pow. 10 tys.
22,4
53,5
56,3
5,8
137,9
Ogółem
14,6
31,3
22,9
43,8
112,5
24,1
43,8
22,6
20,4
110,9
29,6
50,7
28,2
16,9
125,4
30,8
44,2
19,2
15,4
109,6
53,8
38,5
15,4
0,0
107,7
66,7
33,3
0,0
0,0
100,0
0,0
0,0
0,0
100,0
100,0
27,1
44,2
23,9
20,6
115,8
Narkomania jest lokowana przede wszystkim w rodzinach średniozamożnych, jednak i w tym
wypadku zaistniała tendencja do lokowania problemu w rodzinach zamożnych jako następstwo
wyższych dochodów respondentów.
Tabela 21. Problem alkoholizmu i narkomanii a zasobność rodziny. Opinie w przekroju miejsca
zamieszkania respondenta; w % wskazań
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
Rodziny zasobne
Rodziny ubogie
Nie wiem
Razem
Wieś
Pułtusk
Ogółem
21,3
24,2
22,4
59,0
44,8
53,5
46,6
72,5
56,3
6,0
5,4
5,8
132,9
146,3
137,9
Wieś
Pułtusk
Ogółem
27,3
26,8
27,1
45,4
42,3
44,2
12,0
43,6
23,9
24,9
13,4
20,6
109,6
126,2
115,8
Opinie w sprawie tła społecznego alkoholizmu w zależności od środowiska społecznego (wieś miasto) są wyraźnie zróżnicowane w odniesieniu do rodzin ubogich i średniozamożnych.
Mieszkańcy wsi są skłonni lokować problem przede wszystkim w rodzinach średniozamożnych w
odróżnieniu od mieszkańców Pułtuska dopatrujących się problemu przede wszystkim w rodzinach
ubogich.
Podobne różnice opinii mają miejsce w ocenie problemu narkomanii. W opinii mieszkańców wsi
narkomania prawie nie występuje w rodzinach ubogich. Mieszkańcy Pułtuska dostrzegają
najczęściej ten problem właśnie w rodzinach ubogich.
Z tej części rozważań tyczących się powstawania problemów alkoholizmu i narkomanii w
zależności od zamożności rodzin nasuwa się następujący wniosek ogólny: w opinii badanych
szansa na wystąpienie alkoholizmu jest największa w środowiskach ubogich, natomiast narkomania
jest patologią głównie rodzin średniozamożnych. Od obu patologii nie są wolne środowiska
zamożne, jednakże wyższa zamożność nie sprzyja pojawieniu się tych problemów. Opinie
badanych są naturalnie zróżnicowane płcią, wiekiem, wykształceniem itp., jednakże nie jest to silne
zróżnicowanie. Największy wpływ na różnice opinii ma miejsce zamieszkania (miasto – wieś).
2.4 Generacyjne zróżnicowanie problemów alkoholizmu i narkomanii w opinii mieszkańców
powiatu
Respondenci byli proszeni o odniesienie problemów alkoholizmu i narkomanii do wieku osób
dotkniętych najczęściej jednym z tych problemów. Wyniki badań w tym zakresie problemowym
wskazują, jakie generacje na obszarze powiatu są w największym stopniu narażone na te problemy
w opinii mieszkańców.
W opinii respondentów problem alkoholizmu koncentruje się w generacji w średnim wieku, a
problem narkomanii wśród młodzieży. Należy przy tym pamiętać, że narkomania jako zjawisko
uobecnia się na badanym terenie w opinii jego mieszkańców w stopniu wyraźnie niskim (ok. 60%
wskazań), a alkoholizm raczej w średnim stopniu (44% wskazań).
15
Płeć respondenta różnicuje jego opinie w nieznacznym stopniu, zwłaszcza w przypadku
postrzegania problemu narkomanii. Zależność opinii od wieku też nie jest wysoka. Im młodszy
respondent, tym bardziej jest on skłonny do lokowania problemu alkoholizmu wśród osobników
starszych, najczęściej emerytów. Młodsze i średnie generacje wskazują w nieco większym stopniu
na młodzież jako na zagrożoną narkomanią niż czynią to respondenci w starszym wieku.
Tabela 22. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura wieku. Opinie w przekroju płci i wieku; w
% wskazań
Płeć
Alkoholizm a struktura wieku
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
K
22,2
80,8
32,0
0,5
4,4
139,9
Narkomania a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
K
3,0
11,3
80,3
5,4
10,3
110,3
M
13,8
76,4
33,8
0,5
4,1
128,7
17-30
24,1
75,9
38,9
0,0
3,7
142,6
31-40
21,7
84,3
34,8
0,0
1,7
142,6
M
1,0
11,8
82,1
4,1
7,2
106,2
17-30
0,0
9,3
81,5
3,7
9,3
103,7
31-40
2,6
12,2
83,5
1,7
4,3
104,3
Płeć
Grupa wieku
41-50
51-60
20,8
13,3
82,3
80,0
36,5
20,0
0,0
1,7
4,2
5,0
143,8
120,0
Grupa wieku
41-50
51-60
1,0
3,3
13,5
15,0
82,3
78,3
7,3
10,0
8,3
8,3
112,5
115,0
Pow. 60
8,2
65,8
31,5
1,4
8,2
115,1
Ogółem
18,1
78,6
32,9
0,5
4,3
134,4
Pow. 60
2,7
6,8
78,1
2,7
16,4
106,8
Ogółem
2,0
11,6
81,2
4,8
8,8
108,3
Opinie respondentów w zależności od poziomu wykształcenia także nie są wyraźnie zróżnicowane.
Ujawnia się tylko jedna wyraźniejsza tendencja do lokowania problemu alkoholizmu w generacjach
wiekowych w zależności od wykształcenia, którą można sformułować w postaci zależności: im
wyższy poziom wykształcenia, tym większa skłonność do lokowania problemu alkoholizmu u
młodzieży.
Tabela 23. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura wieku. Opinie w przekroju wykształcenia;
w % wskazań
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
N. podst.
0,0
100,0
22,2
0,0
0,0
122,2
Podst.
18,6
77,3
26,8
1,0
5,2
128,9
Narkomania a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
N. podst.
11,1
33,3
77,8
11,1
0,0
133,3
Podst.
3,1
9,3
76,3
4,1
12,4
105,2
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
19,1
19,3
80,9
73,9
31,2
39,5
0,7
0,0
3,5
5,0
135,5
137,8
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
2,1
0,8
14,2
9,2
80,9
84,9
7,8
1,7
8,5
7,6
113,5
104,2
Wyższe
12,5
84,4
37,5
0,0
3,1
137,5
Ogółem
18,1
78,6
32,9
0,5
4,3
134,4
Wyższe
0,0
9,4
84,4
3,1
6,3
103,1
Ogółem
2,0
11,6
81,2
4,8
8,8
108,3
Także w postrzeganiu problemu narkomanii respondenci o wyższych poziomach wykształcenia
lokują ją w większej mierze wśród młodzieży. W tym wypadku jednak zależność jest mniej
wyraźna ze względu na koncentrację problemu narkomanii w tej właśnie grupie wiekowej.
16
Respondenci żyjący w separacji bądź w stanie wdowieństwa są wyrazicielami opinii o nieomal
zupełnej nieobecności problemu alkoholizmu wśród przedstawicieli starszej generacji i
jednocześnie o relatywnie niskiej obecności tego problemu wśród młodzieży. Jest to opinia
krańcowo odmienna niż prezentowana przez reprezentantów stanu „związanego”, a zwłaszcza przez
przedstawicieli stanu wolnego, co ilustruje tabela poniżej. Opinia o najwyższej obecności
alkoholizmu w średniej generacji jest podzielana przez przedstawicieli wszystkich rodzajów stanu
cywilnego.
Problem narkomanii jest lokowany, naturalnie, u młodzieży, lecz dość wysokie odsetki wskazań na
generację średnią mają miejsce w przypadku osób separowanych oraz żyjących w związkach,
których reprezentacja jest wyjątkowo wysoka (prawie 2/3 próby).
Tabela 24. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura wieku. Opinie w przekroju stanu
cywilnego; w % wskazań
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
Wolny
35,1
74,0
51,9
0,0
5,2
166,2
Związany
16,1
79,9
31,1
0,8
2,0
129,9
Narkomania a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
Wolny
0,0
3,9
87,0
3,9
9,1
103,9
Związany
2,0
13,4
82,3
5,1
6,7
109,4
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
5,7
6,3
88,6
68,8
20,0
15,6
0,0
0,0
5,7
18,8
120,0
109,4
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
2,9
6,3
17,1
9,4
71,4
68,8
2,9
6,3
8,6
25,0
102,9
115,6
Ogółem
18,1
78,6
32,9
0,5
4,3
134,4
Ogółem
2,0
11,6
81,2
4,8
8,8
108,3
Poziom dochodów nie ma wpływu na zróżnicowanie postrzegania problemów alkoholizmu i
narkomanii w układzie generacyjnym. Różnice wskazań sięgające kilku-kilkunastu procent
pozwalają sądzić, że problemy te są podobnie postrzegane we wszystkich grupach dochodowych.
Niższe odsetki wskazań w najniższej grupie dochodów są spowodowane wysokim udziałem osób
wskazujących na swój brak orientacji w problemach.
Tabela 25. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura wieku. Opinie w przekroju osiąganych
Alkoholizm a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
14,6
64,6
27,1
0,0
14,6
120,8
1-2 tys.
19,0
79,6
33,6
0,7
3,6
136,5
Narkomania a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
4,2
8,3
72,9
2,1
18,8
106,3
1-2 tys.
2,9
10,9
80,3
2,9
8,8
105,8
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
19,7
13,5
23,1
0,0
80,3
82,7
92,3
100,0
31,7
38,5
23,1
33,3
0,0
1,9
0,0
0,0
2,8
1,9
0,0
0,0
134,5
138,5
138,5
133,3
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
0,7
1,9
0,0
0,0
12,7
13,5
7,7
33,3
84,5
80,8
84,6
66,7
7,0
7,7
0,0
0,0
5,6
9,6
7,7
0,0
110,6
113,5
100,0
100,0
pow. 10 tys.
0,0
0,0
100,0
0,0
0,0
100,0
Ogółem
18,1
78,6
32,9
0,5
4,3
134,4
pow. 10 tys.
0,0
0,0
100,0
0,0
0,0
100,0
Ogółem
2,0
11,6
81,2
4,8
8,8
108,3
17
Natomiast środowisko respondenta (wieś - miasto) ma wyraźny wpływ na formułowane opinie w
zakresie stopnia narażenia grup wieku na problemy alkoholizmu i narkomanii. Mieszkańcy
Pułtuska zdecydowanie częściej wskazują na zagrożenie młodzieży problemem alkoholizmu i, w
mniejszym stopniu, narkomanii. Mieszkańcy wsi odnoszą w większym stopniu oba problemy do
generacji w wieku średnim.
Tabela 26. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura wieku. Opinie w przekroju miejsca
Alkoholizm a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
Wieś
16,1
83,1
22,9
0,8
3,6
126,5
Narkomania a wiek
Osoby starsze
Wiek średni
Młodzież
Dzieci
Nie wiem
Razem
Wieś
2,8
15,3
79,1
5,6
9,2
112,0
Pułtusk
21,5
71,1
49,7
0,0
5,4
147,7
Pułtusk
0,7
5,4
84,6
3,4
8,1
102,0
Ogółem
18,1
78,6
32,9
0,5
4,3
134,4
Ogółem
2,0
11,6
81,2
4,8
8,8
108,3
Zatem w opinii badanych alkoholizm jest najczęściej lokowany w generacjach średniego wieku, a
narkomania wśród młodzieży. Różnice cech socjo-demograficznych nie mają dużego wpływu na
wyrażane opinie. W tym wypadku także miejsce zamieszkania (miasto - wieś) ma wpływ
największy.
2.5 Zróżnicowanie problemów alkoholizmu i narkomanii ze względu na płeć w opinii
mieszkańców powiatu
W opinii respondentów stanowiących reprezentację mieszkańców powiatu pułtuskiego problemem
alkoholizmu zagrożeni są przede wszystkim mężczyźni (52% wskazań), ale znaczna część opinii
wskazuje na zagrożenie tym problemem bez względu na płeć (ok. 43% wskazań). Na tej podstawie
można sformułować sąd, że alkoholizm jest „problemem męskim”, choć jest także dość wyraźnie
„problemem kobiecym”.
Problem narkomanii dotyczy w opinii mieszkańców powiatu zarówno mężczyzn, jak kobiet (51,5%
wskazań) przy sporym udziale wskazań dla mężczyzn (chłopców) wynoszącym 1/3 zebranych
opinii. Na tej podstawie można sformułować sąd, że narkomania jest problemem społecznym bez
względu na płeć, choć dotyka wyraźnie bardziej mężczyzn (chłopców) niż kobiet (dziewcząt).
Problemy alkoholizmu i narkomanii postrzegane są podobnie we wszystkich grupach wyróżnionych
ze względu na płeć i wiek. Wszystkie grupy reprezentują te same tendencje opinii, choć z różnym
natężeniem.
18
Tabela 27. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura płci. Opinie w przekroju płci i wieku; w
% wskazań
Płeć
Alkoholizm a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
K
52,2
1,0
42,9
3,9
100,0
Narkomania a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
K
35,0
4,9
47,8
12,3
100,0
M
51,8
1,0
42,6
4,6
100,0
17-30
46,3
1,9
44,4
7,4
100,0
31-40
52,2
0,9
42,6
4,3
100,0
M
30,8
2,6
55,4
11,3
100,0
17-30
33,3
7,4
40,7
18,5
100,0
31-40
33,0
2,6
54,8
9,6
100,0
Płeć
Grupa wieku
41-50
51-60
55,2
56,7
2,1
0,0
40,6
40,0
2,1
3,3
100,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
35,4
35,0
6,3
3,3
54,2
50,0
4,2
11,7
100,0
100,0
Pow. 60
47,9
0,0
46,6
5,5
100,0
Ogółem
52,0
1,0
42,7
4,3
100,0
Pow. 60
27,4
0,0
52,1
20,5
100,0
Ogółem
32,9
3,8
51,5
11,8
100,0
Również poziom wykształcenia nie różnicuje opinii mieszkańców powiatu pułtuskiego. Jeśli
pominąć wykształconych na poziomie niepełnym podstawowym w ilości zaledwie 9 osób (0,2%
wielkości próby), to zaprezentowane w badaniach opinie respondentów są zgodne w ogólnej
tendencji: problem alkoholizmu to problem „męski”, choć udział kobiet w problemie jest również
znaczny, a problem narkomanii jest niezależny od płci, choć w większym stopniu dotyka mężczyzn.
Tabela 28. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura płci. Opinie w przekroju wykształcenia; w
% wskazań
Alkoholizm a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
N. podst.
44,4
0,0
55,6
0,0
100,0
Podst.
53,6
0,0
41,2
5,2
100,0
Narkomania a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
N. podst.
11,1
11,1
77,8
0,0
100,0
Podst.
32,0
3,1
47,4
17,5
100,0
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
49,6
56,3
0,7
0.,0
45,4
39,5
4,3
4,2
100,0
100,0
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
31,9
34,5
3,5
3,4
53,2
51,3
11,3
10,9
100,0
100,0
Wyższe
43,8
9,4
43,8
3,1
100,0
Ogółem
52,0
1,0
42,7
4,3
100,0
Wyższe
40,6
6,3
50,0
3,1
100,0
Ogółem
32,9
3,8
51,5
11,8
100,0
Także w przekroju stanu cywilnego opinie mieszkańców są dość zgodne, choć pewne różnice
występują, co ilustruje zestawienie poniżej. Zaznacza się wyłącznie pewna odrębność opinii
reprezentantów stanu wolnego, którzy definiują oba problemy społeczne w większym stopniu jako
„męskie” niż pozostałe wyróżnione grupy stanu cywilnego.
Tabela 29. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura płci. Opinie w przekroju stanu cywilnego;
w % wskazań
Alkoholizm a struktura płci
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
Wolny
53,2
0,0
39,0
7,8
100,0
Związany
53,5
0,8
42,5
3,1
100,0
Narkomania a płeć
Wolny
Związany
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
45,7
43,8
5,7
0,0
45,7
50,0
2,9
6,3
100,0
100,0
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
Ogółem
52,0
1,0
42,7
4,3
100,0
Ogółem
19
37,7
9,1
36,4
16,9
100,0
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
31,1
2,8
55,9
10,2
100,0
34,3
2,9
54,3
8,6
100,0
34,4
0,0
50,0
15,6
100,0
32,9
3,8
51,5
11,8
100,0
Najubożsi respondenci (48 osób) wyrażają opinię odmienną od pozostałych definiującą problemy
alkoholizmu jako niezależne od płci. Odmienność opinii dwóch najwyższych grup dochodowych
należy pominąć ze względu na nikłą reprezentację (4 osoby; 0,1% całości próby).
Tabela 30. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura płci. Opinie w przekroju osiąganych
Alkoholizm a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
29,2
2,1
58,3
10,4
100,0
1-2 tys.
56,2
1,5
37,2
5,1
100,0
Narkomania a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
22,9
6,3
45,8
25,0
100,0
1-2 tys.
37,2
3,6
47,4
11,7
100,0
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
55,6
50,0
53,8
33,3
0,0
0,0
0,0
33,3
42,3
46,2
46,2
33,3
2,1
3,8
0,0
0,0
100,0
100,0
100,0
100,0
2-3 tys. 3-5 tys. 5-7 tys.
7-10 tys.
33,8
25,0
38,5
66,7
2,1
1,9
7,7
0,0
55,6
59,6
53,8
33,3
8,5
13,5
0,0
0,0
100,0
100,0
100,0
100,0
pow. 10 tys.
100,0
0,0
0,0
0,0
100,0
Ogółem
52,0
1,0
42,7
4,3
100,0
pow. 10 tys.
100,0
0,0
0,0
0,0
100,0
Ogółem
32,9
3,8
51,5
11,8
100,0
Jak we wcześniej omawianych prezentacjach opinii na temat alkoholizmu i narkomanii, należy
stwierdzić, że opinie te są mocno skorelowane z miejscem zamieszkania (miasto - wieś).
Mieszkańcy Pułtuska postrzegają problem alkoholizmu jako raczej niezależny od płci, natomiast
mieszkańcy wsi definiują ten sam problem jako wyraźnie „męski”
Różnice w postrzeganiu problemu narkomanii między mieszkańcami miasta i wsi nie są już tak
wyraźne, a przebiegają w przeciwnym kierunku. To mieszkańcy Pułtuska postrzegają ten problem
w większym stopniu jako „męski” niż mieszkańcy wsi.
Tabela 31. Problem alkoholizmu i narkomanii a struktura płci. Opinie w przekroju miejsca
Alkoholizm a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
Wieś
59,0
0,8
34,9
5,2
100,0
Narkomania a płeć
Głównie męska
Głównie żeńska
Bez różnicy płci
Nie wiem
Razem
Wieś
29,7
4,0
51,0
15,3
100,0
Pułtusk
40,3
1,3
55,7
2,7
100,0
Pułtusk
38,3
3,4
52,3
6,0
100,0
Ogółem
52,0
1,0
42,7
4,3
100,0
Ogółem
32,9
3,8
51,5
11,8
100,0
W interpretacji tych różnic należy zapewne wziąć pod uwagę zasób odmiennych doświadczeń
środowisk miejskich i wiejskich. Mieszkańcy wsi, w odróżnieniu od miasta, mogą rzadziej
obserwować kobiety spożywające alkohol na równi z mężczyznami i podobnej proporcji ilościowej.
Z kolei narkomania może być na wsi w ogóle zjawiskiem nieznanym, a więc niepodległym
obserwacji. To sprzyja klasyfikowaniu problemu jako niezależnego od płci.
20
2.6 Środowiskowe zróżnicowanie problemów alkoholizmu i narkomanii w opinii
W opinii ponad połowy badanych problem alkoholizmu lokuje się w mieście i na wsi, bez różnicy.
1/3 badanych umieszcza ten problem głównie na wsi bądź głównie w Pułtusku. Można, zatem,
przyjąć, że w opinii mieszkańców alkoholizm ma miejsce zarówno w środowisku miejskim, jak
wiejskim. Płeć respondenta nie ma wpływu na środowiskowy sposób widzenia problemu, który też
jawi się podobnie w poszczególnych grupach wieku.
Tylko nieco odmiennie postrzegane jest środowiskowe ulokowanie problemu narkomanii. Wzrasta
wyraźnie udział Pułtuska jako miejsca, gdzie problem ten ma miejsce (ponad 1/3 wskazań). Ale w
przeważającej opinii problem dotyczy zarówno miasta, jak wsi (ok. połowy wskazań). Także w tym
wypadku płeć nie ma wpływu na środowiskowe lokalizowanie problemu, a wiek ma wpływ
niewielki.
Tabela 32. Problem alkoholizmu i narkomanii a środowisko (wieś - miasto). Opinie w przekroju
płci i wieku; w % wskazań
Płeć
Alkoholizm a środowisko
Dotyczy głównie Pułtuska
Dotyczy głównie wsi
Miasto – wieś na równi
Wsie z natężeniem problemu
Nie wiem
Razem
K
17,7
15,3
59,1
4,4
4,4
100,0
Narkomania a środowisko
Nie wiem
Razem
K
35,5
6,9
44,8
3,9
8,9
100,0
M
15,9
16,4
55,4
8,7
3,6
100,0
17-30
14,8
9,3
61,1
5,6
9,3
100,0
31-40
20,0
15,7
56,5
6,1
1,7
100,0
M
39,5
4,1
45,6
3,6
7,2
100,0
17-30
37,0
1,9
40,7
5,6
14,8
100,0
31-40
40,0
7,0
42,6
4,3
6,1
100,0
Płeć
Grupa wieku
41-50
51-60
11,5
16,7
13,5
26,7
63,5
41,7
8,3
10,0
3,1
5,0
100,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
33,3
48,3
6,3
5,0
49,0
36,7
5,2
1,7
6,3
8,3
100,0
100,0
Pow. 60
20,5
12,3
60,3
2,7
4,1
100,0
Ogółem
16,8
15,3
57,3
6,5
4,0
100,0
Pow. 60
30,1
5,5
54,8
1,4
8,2
100,0
Ogółem
37,4
5,5
45,2
3,8
8,0
100,0
Również poziom wykształcenia ma ograniczony wpływ na wyrażane opinie w zakresie
środowiskowej lokalizacji alkoholizmu i narkomanii, zwłaszcza, jeśli zbagatelizować opinie bardzo
nielicznej 9-osobowej grupy z wykształceniem niepełnym podstawowym.
Tabela 33. Problem alkoholizmu i narkomanii a środowisko. Opinie w przekroju wykształcenia; w
% wskazań
Nie wiem
Razem
N. podst.
33,3
33,3
22,2
11,1
0,0
100,0
Podst.
19,6
20,6
51,5
4,1
4,1
100,0
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
14,2
16,8
11,3
12,6
61,0
59,7
8,5
6,7
5,0
4,2
100,0
100,0
Wyższe
15,6
21,9
59,4
3,1
0,0
100,0
Ogółem
16,8
15,3
57,3
6,5
4,0
100,0
21
Nie wiem
Razem
N. podst.
44,4
0,0
55,6
0,0
0,0
100,0
Podst.
39,2
4,1
44,3
2,1
10,3
100,0
Wykształcenie
Zawodowe
Średnie
37,6
36,1
6,4
5,9
41,8
47,1
5,0
4,2
9,2
6,7
100,0
100,0
Wyższe
34,4
6,3
53,1
3,1
3,1
100,0
Ogółem
37,4
5,5
45,2
3,8
8,0
100,0
Opinie są także zbliżone w przekroju stanu cywilnego. Tylko jedna grupa (rozwiedzeni) umieszcza
częściej problem narkomanii głównie w Pułtusku niż pozostałe grupy.
Tabela 34. Problem alkoholizmu i narkomanii a środowisko. Opinie w przekroju stanu cywilnego;
w % wskazań
Nie wiem
Razem
Wolny
18,2
6,5
58,4
7,8
9,1
100,0
Związany
16,1
17,7
57,1
6,3
2,8
100,0
Nie wiem
Razem
Wolny
35,1
1,3
42,9
6,5
14,3
100,0
Związany
37,8
6,7
45,3
3,5
6,7
100,0
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
17,1
18,8
17,1
15,6
54,3
59,4
8,6
3,1
2,9
3,1
100,0
100,0
Stan cywilny
Separacja
Wdowi
45,7
31,3
8,6
3,1
40,0
56,3
0,0
3,1
5,7
6,3
100,0
100,0
Ogółem
16,8
15,3
57,3
6,5
4,0
100,0
Ogółem
37,4
5,5
45,2
3,8
8,0
100,0
Także zróżnicowane grupy dochodowe w zbliżony sposób postrzegają środowiskowe tło
alkoholizmu i narkomanii, jeśli nie uwzględniać opinii dwóch nie reprezentatywnych grup o
najwyższych dochodach (3+1). Przy tego rodzaju wyłączeniu istnieje wraz z rosnącym dochodem
tendencja do lokowania obu problemów raczej na wsi niż w Pułtusku.
Tabela 35. Problem alkoholizmu i narkomanii a środowisko. Opinie w przekroju osiąganych
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
27,1
10,4
52,1
0,0
10,4
100,0
1-2 tys.
18,2
15,3
56,2
8,8
1,5
100,0
Nie wiem
Razem
do 1 tys.
43,8
2,1
39,6
0,0
14,6
100,0
1-2 tys.
38,0
5,1
47,4
2,2
7,3
100,0
22
2-3 tys.
3-5 tys.
5-7 tys.
7-10 tys.
13,4
13,5
7,7
66,7
16,2
17,3
23,1
0,0
61,3
55,8
53,8
33,3
4,9
9,6
7,7
0,0
4,2
3,8
7,7
0,0
100,0
100,0
100,0
100,0
2-3 tys.
3-5 tys.
5-7 tys.
7-10 tys.
40,1
26,9
15,4
66,7
4,9
9,6
15,4
0,0
43,0
48,1
53,8
33,3
5,6
5,8
7,7
0,0
6,3
9,6
7,7
0,0
100,0
100,0
100,0
100,0
pow. 10 tys.
0,0
0,0
0,0
100,0
0,0
100,0
Ogółem
16,8
15,3
57,3
6,5
4,0
100,0
pow. 10 tys.
100,0
0,0
0,0
0,0
0,0
100,0
Ogółem
37,4
5,5
45,2
3,8
8,0
100,0
Opinie mieszkańców miasta i wsi w sprawie środowiskowej lokalizacji problemów alkoholizmu i
narkomanii są, w niezgodzie z oczekiwaniami, zbliżone.
Tabela 36. Problem alkoholizmu i narkomanii a środowisko. Opinie w przekroju miejsca
Nie wiem
Razem
Wieś
18,9
20,5
51,8
5,2
3,6
100,0
Nie wiem
Razem
Wieś
39,0
6,8
42,6
3,6
8,0
100,0
Pułtusk
Ogółem
13,4
16,8
6,7
15,3
66,4
57,3
8,7
6,5
4,7
4,0
100,0
100,0
Pułtusk
Ogółem
34,9
37,4
3,4
5,5
49,7
45,2
4,0
3,8
8,1
8,0
100,0
100,0
Wprawdzie mieszkańcy wsi wskazują na ośrodki wiejskie trzykrotnie częściej jako główną
koncentrację problemu alkoholizmu i dwukrotnie częściej jako koncentrację problemu narkomanii
w porównaniu z mieszkańcami Pułtuska, to jednak zarazem mieszkańcy wsi wskazują częściej na
Pułtusk niż mieszkańcy samego Pułtuska jako na miejsce, którego te problemy głównie dotyczą.
Znacząca większość opinii obu środowisk lokuje oba problemy w podobnej skali w mieście i na
wsi.
2.7 Czynniki wpływające na problemy alkoholizmu i narkomanii w opinii mieszkańców
powiatu
Badanych pytano o czynniki wpływające na uzależnienie od alkoholu/narkotyków oraz na
utrwalenie tych reakcji. Respondenci wypowiadali się w kwestii następujących czynników
stymulujących te problemy:
•
•
•
•
•
•
•
Nieporadność życiowa ludzi; ogólnie czynnik psychologiczny
Ucieczka od odpowiedzialności, stresów, nudy; także psychologiczny
Wykształcony nawyk życiowy; także psychologiczny czynnik
Trudna sytuacja materialna rodzin; ogólnie czynnik społeczny
Brak pracy; ogólnie czynnik ekonomiczny
Zaniedbania władz powiatu w walce z problemami; czynnik polityczny
Inne, wskazane przez respondenta
Na tę ostatnią kategorię czynników z niewielkimi odsetkami wskazań (3,3% w wypadku
alkoholizmu oraz 5,3% w wypadku narkomanii) złożyły się takie czynniki, jak „uzależnienie”,
„lenistwo, nygusostwo”, „złe towarzystwo (sąsiedzi, znajomi itp.)”, „choroba”, „zaniedbania
wychowania rodzinnego” itp. Wszystkie te czynniki można sprowadzić do uprzednio
wymienionych, choć niektóre z nich można zaklasyfikować jako medyczno-biologiczne.
23
W kwestii każdego z wymienionych czynników respondenci wypowiadali się metodą „tak-nie”. W
zestawieniu poniższym ujęte są wyłącznie odpowiedzi twierdzące, co oznacza, że odsetki brakujące
do 100% stanowią odpowiedzi zaprzeczające (negatywne). W ogólności bezrobocie (brak pracy)
oraz czynniki psychologiczne, jak nieporadność życiowa oraz ucieczka od odpowiedzialności,
zostały uznane przez respondentów jako najważniejsze czynniki powodujące alkoholizm i
narkomanię. Rola czynników pozostałych jest mniej znacząca. Zwrócić warto uwagę, że
zaniedbania władz powiatu uzyskują najniższe odsetki wskazań, co oznacza, że przeważająca
opinia badanych odrzuca ten czynnik jako powodujący alkoholizm czy narkomanię.
Tabela 37. Czynniki wywołujące alkoholizm i narkomanię. Opinie w przekroju płci i wieku; w %
wskazań
Płeć
Czynniki alkoholizmu
Nieporadność życiowa
Ucieczka od odpowiedzialności
Wykształcony nawyk życiowy
Trudna sytuacja materialna
Brak pracy
Zaniedbania władz powiatu
Inne
K
63,1
62,6
34,0
29,1
67,5
15,8
3,0
Czynniki narkomanii
Brak pracy
Inne
K
51,2
58,6
18,2
24,6
31,0
10,8
5,4
M
58,5
65,6
38,5
41,0
71,8
21,5
3,6
17-30
63,0
66,7
18,5
31,5
50,0
13,0
0,0
31-40
67,8
60,0
35,7
39,1
79,1
20,0
5,2
M
52,3
65,6
20,0
32,8
42,1
17,9
5,1
17-30
63,0
81,5
16,7
31,5
44,4
11,1
3,7
31-40
53,9
60,0
19,1
31,3
42,6
13,0
4,3
Płeć
Grupa wieku
41-50
51-60
57,3
65,0
63,5
71,7
42,7
50,0
37,5
40,0
68,8
70,0
19,8
23,3
3,1
5,0
Grupa wieku
41-50
51-60
44,8
51,7
57,3
55,0
22,9
18,3
30,2
25,0
37,5
28,3
17,7
16,7
7,3
1,7
Pow. 60
49,3
63,0
30,1
23,3
69,9
15,1
1,4
Ogółem
60,8
64,1
36,2
34,9
69,6
18,6
3,3
Pow. 60
49,3
63,0
16,4
23,3
26,0
12,3
8,2
Ogółem
51,8
62,1
19,1
28,6
36,4
14,3
5,3
Powyższe zestawienie opinii respondentów jest uporządkowane w przekroju płci i wieku, co nie
oznacza jednakże, że zachodzi korelacja tych opinii z płcią i wiekiem. W istocie, korelacja jest
uchwytna tylko w odniesieniu do niektórych czynników. Np. mężczyźni częściej niż kobiety
wskazują na bezrobocie jako czynnik powodujący alkoholizm bądź narkomanię, co może być
zinterpretowane tradycyjnym, „męskim” przywiązaniem do wykonywania pracy jako źródła
materialnego bezpieczeństwa rodziny, choć nowoczesne wzory kulturowe uznają w tym wypadku
równoprawność ról męskich i kobiecych. Także trudna sytuacja materialna uzyskuje u mężczyzn
więcej wskazań niż u kobiet jako społeczny czynnik rodzący nawyki alkoholowe bądź narkomanię.
Wiek w mniejszym stopniu wpływa na ocenę wagi poszczególnych czynników.
Tak samo nie mają istotnego wpływu na ocenę czynników powodujących alkoholizm i narkomanię
takie cechy socjodemograficznego położenia, jak wykształcenie, stan cywilny i wysokość
uzyskiwanych dochodów, dlatego odpowiednie zestawienia są tu pominięte.
Pewien wpływ na oceny wywiera miejsce zamieszkania (wieś - miasto), ale też nie we wszystkich
wypadkach.. Mieszkańcy wsi ponad dwukrotnie częściej niż mieszkańcy Pułtuska wskazują na
wykształcony nawyk życiowy jako czynnik rodzący alkoholizm. Ale już w wypadku narkomanii
brak jest różnic w ocenie znaczenia tego czynnika. Są w innych, jak bezrobocie, ucieczka od
odpowiedzialności, stresów, nudy i, w mniejszym stopniu, trudna sytuacja materialna, na które to
czynniki mieszkańcy Pułtuska wskazują o wiele częściej niż mieszkańcy wsi.
Tabela 38. Czynniki wywołujące alkoholizm i narkomanię. Opinie w przekroju miejsca
zamieszkania; w % wskazań
Czynniki alkoholizmu
24
Wieś
63,9
Pułtusk
Ogółem
55,7
60,8
Brak pracy
61,8
45,8
35,7
69,1
20,5
Czynniki narkomanii
Brak pracy
Wieś
51,8
49,4
18,1
24,1
28,9
14,5
67,8
64,1
20,1
36,2
33,6
34,9
70,5
69,6
15,4
18,6
Pułtusk
Ogółem
51,7
51,8
83,2
62,1
20,8
19,1
36,2
28,6
49,0
36,4
14,1
14,3
W ogólności, biorąc pod uwagę siłę, z jaką ujawniają się poszczególne czynniki, można stwierdzić,
że brak pracy, ucieczka od odpowiedzialności i nieporadność w obliczu problemów życia to
najistotniejsze czynniki rodzące nawyki alkoholowe. Ostatnie dwa z trzech wymienionych, i w tej
samej kolejności czynniki rodzą także skłonność do narkotyków.
2.8 Starania władz w zakresie rozwiązania problemów alkoholizmu i narkomanii w opinii
Respondenci oceniali wysiłki władz powiatu zmierzające do rozwiązania problemów alkoholizmu i
narkomanii na ich terenie. Pamiętać warto, że zaniedbania władz jako czynnik powodujący
natężenie tych problemów były najrzadziej wskazywane przez respondentów. W ocenie ich starań
przewagę uzyskała opinia, że starania władz są dokonywane poniżej ich możliwości. Rozkład
uzyskanych odpowiedzi ogółem wygląda następująco (w odsetkach):
•
•
•
•
•
Władze się w ogóle nie starają rozwiązywać tych problemów:
alkoholizm: 28,1
narkomania: 27,4
Starają się poniżej swoich możliwości
alkoholizm: 51,0
narkomania: 44,5
Starają się w granicach możliwości:
alkoholizm: 15,3
narkomania: 16,6
Energicznie rozwiązują problemy:
alkoholizm: 0,5
narkomania: 0,5
Nie wiem:
alkoholizm: 5,0
narkomania: 11,1
Zmienne płci, wieku, wykształcenia, stanu cywilnego i poziomu dochodów odzwierciedlają się w
niewielkim stopniu w wyrażanych opiniach. Jak w innych wypadkach zróżnicowanie opinii
następuje zależnie od miejsca zamieszkania.
25
Tabela 39. Starania władz w zwalczaniu alkoholizmu i narkomanii. Opinie w przekroju miejsca
zamieszkania; w % wskazań
Alkoholizm
Starania władz są:
- żadne
- poniżej możliwości
- w granicach możliwości
- ponad własne możliwości
- nie wiem
Narkomania
Starania władz są:
- żadne
- poniżej możliwości
- w granicach możliwości
- ponad własne możliwości
- nie wiem
Wieś
35,3
43,8
14,5
0,8
5,6
Wieś
32,1
42,2
12,4
0,8
12,4
Pułtusk
Ogółem
16,1
28,1
63,1
51,0
16,8
15,3
0,0
0,5
4,0
5,0
Pułtusk
Ogółem
19,5
27,4
48,3
44,5
23,5
16,6
0,0
0,5
8,7
11,1
Z powyższego zestawienia wynika, że mieszkańcy wsi są o wiele bardziej rygorystyczni w ocenie
starań władz w rozwiązywaniu problemów niż mieszkańcy Pułtuska.
2.9 Odpowiedzialność instytucjonalna za rozwiązywanie problemów alkoholizmu i
narkomanii w opinii mieszkańców powiatu
Badani mieli zdecydować, jakie polskie instytucje powinny ponosić odpowiedzialność za
zwalczanie alkoholizmu i narkomanii. Uzyskano następujący rozkład odpowiedzi (w % przy
możliwości wskazania więcej niż jednej instytucji):
•
•
•
•
•
•
Rząd: 15,6
Samorząd: 29,1:
Kościół: 7,0
Organizacje pozarządowe: 10,6
Sami zainteresowani i ich rodziny: 56,8
Nie wiem: 4,3
Zatem w opinii respondentów osobnicy z problemami i ich rodziny powinni w pierwszym rzędzie
ponosić odpowiedzialność za rozwiązywanie tych problemów. Udział organów samorządowych,
jak gmina, powiat winien być rozumiany jako wspomagający. Respondenci wyznaczają skromną
rolę w tym dziele rządowi, Kościołowi czy organizacjom pozarządowym.
Kobiety wskazują dwa razy częściej niż mężczyźni na Kościół jako na instytucję zdolną do
rozwiązywania tych problemów, ale nawet w ich wypadku Kościół otrzymuje poniżej 10%
wskazań. W pozostałych przypadkach wskazania przedstawicieli obu płci są zbliżone. Najmłodsza
generacja (17-30 lat) wyróżnia się o wiele częstszymi niż przeciętnie wskazaniami na konieczność
uporania się z problemami przez zainteresowanych i ich rodziny (72,2%). Ale to samo można
powiedzieć o generacji najstarszej (63% wskazań wobec przeciętnej 56,8% i 41,7% w generacji 5060 lat). Wskazania na pozostałe instytucje nie wykazują mocnego związku z wiekiem. Respondenci
z wyższym wykształceniem wskazują znacznie częściej Kościół (18,8% wskazań) i organizacje
pozarządowe (21,9% wskazań) jako instytucje, które powinny ponosić większą odpowiedzialność
za rozwiązywanie opisywanych problemów.
Jak przy wszystkich wyrażanych opiniach na temat alkoholizmu i narkomanii miejsce zamieszkania
okazuje się cechą socjodemograficzną różnicującą opinie w sprawie instytucji odpowiedzialnych za
rozwiązywanie tych problemów.
26
Tabela 40. Odpowiedzialność instytucji za zwalczanie alkoholizmu i narkomanii. Opinie w
przekroju miejsca zamieszkania; w % wskazań
Instytucja odpowiedzialna:
- rząd
- samorząd
- Kościół
- sami zainteresowani, rodziny
- nie wiem
Wieś
17,3
39,0
8,8
45,8
4,4
Pułtusk
Ogółem
12,8
15,6
12,8
29,1
4,0
7,0
75,2
56,8
4,0
4,3
W przypadku każdej z wymienionych instytucji opinie miasta i wsi są rozstrzelone. Mieszkańcy wsi
prawie w podobnej skali wskazują na instytucje samorządowe, jak na zainteresowanych z
rodzinami jako na odpowiedzialnych za występujące problemy. Z kolei mieszkańcy Pułtuska
wskazują trzy razy rzadziej na samorząd i dwa razy rzadziej na Kościół niż mieszkańcy wsi.
2.10 Własny udział w problemach alkoholizmu i narkomanii
Badanych pytano, czy alkoholizm bądź narkomania są udziałem ich własnych rodzin i gospodarstw
domowych. Do występowania problemu alkoholizmu w rodzinie przyznało się 29 osób na
wszystkich badanych 398 (7,3% całości próby). Występowanie problemu narkomanii w rodzinie
zasygnalizowały trzy osoby.
Spośród wszystkich zgłoszonych przypadków alkoholizmu, 18 pochodzi od kobiet, a 11 od
mężczyzn. Osoby te reprezentują wszystkie wyróżnione w kwestionariuszu generacje wieku.
Najszerszą reprezentację uzyskała generacja 41-50 lat: 9 osób. Także wszystkie rodzaje stanu
cywilnego są reprezentowane w zgłoszonych przypadkach alkoholizmu w rodzinie. Najmocniej
problem ten występuje w związkach małżeńskich i partnerskich (16 osób), co jest oczywistym
rezultatem wysokiego udziału tego stanu cywilnego w całości próby (prawie 2/3). Problem
występuje częściej u wdowców (5 osób) niż u osób rozwiedzionych (3 osoby). 17 osób
zgłaszających problem alkoholowy w rodzinie reprezentuje wykształcenie zasadnicze zawodowe.
Żadna z osób nie reprezentuje wykształcenia wyższego. Problem alkoholizmu dotyka głównie
rodzin o niskich dochodach: 12 osób w przedziale dochodów miesięcznych 1-2 tys. zł i 6 osób o
dochodach rodzinnych do 1 tys. zł. Interesującym jest wszakże, że 2 przypadki alkoholizmu i 1
narkomanii odnotowano w rodzinach dość dobrze sytuowanych (5-7 tys. zł), a respondentów z
takich rodzin znalazło się tylko 13.
Spośród zgłoszonych trzech przypadków narkomanii, jeden pochodzi od kobiety, dwa od
mężczyzn. Wiek tych osób to 17-30 lat, 31-40 lat i powyżej 60 lat. Jedna osoba jest wykształcona
na poziomie wyższym, pozostałe dwie reprezentują wykształcenie podstawowe i niepełne
podstawowe. Stan cywilny tych osób to wolny, związany i wdowiec. Dwa przypadki narkomanii
występują w rodzinach najuboższych, a jeden w rodzinie o dochodach 5-7 tys. zł.
I wreszcie w podziale na wieś – miasto 26 zgłoszonych przypadków alkoholizmu w rodzinie
dotyczy wsi, a tylko 3 Pułtuska. Wszystkie trzy zgłoszone przypadki narkomanii zlokalizowane są
także na wsi. Przy tej okazji przypomnieć warto skłonność mieszkańców wsi do kwalifikowania
obu problemów jako występujących w o wiele niższym stopniu natężenia niż w wypadku
mieszkańców Pułtuska.
27
2.11 Główne wnioski
Percepcja problemów alkoholizmu i narkomanii na obszarze powiatu pułtuskiego przez jego
mieszkańców prowadzi do następujących konkluzji:
Występuje przekonanie o raczej średnim natężeniu problemu alkoholizmu na badanym
obszarze (44% wskazań) z dość istotnym udziałem wskazań na poziom wysoki (1/3)
oraz o zdecydowanie niskim poziomie narkomanii (58% wskazań)
Rodziny ubogie są najbardziej narażone na alkoholizm przy podobnym jednak poziomie
zagrożenia rodzin średniozamożnych; oba rodzaje rodzin uzyskały ponad połowę
wskazań. Narkomania jest najpowszechniejsza w rodzinach średniozamożnych. Częściej
występuje też w rodzinach bogatych niż ubogich.
Najbardziej narażoną na alkoholizm generacją są ludzie w wieku średnim, na
narkomanię młodzież; obie grupy zdominowały wyraźnie wskazania respondentów,
każda w swojej „kategorii”.
Alkoholizm dotyka w nieco większym stopniu mężczyzn niż kobiet (52% wskazań), ale
znaczna część badanych uznaje problem za niezależny od płci (43%). Narkomania jest
problemem od płci niezależnym, ale w opinii 1/3 badanych jest problemem raczej
męskim.
Alkoholizm i narkomania występują w równym natężeniu w środowiskach miejskich i
wiejskich. W przypadku narkomanii silna jest również opinia (37% wskazań), że jest to
głównie miejski problem.
Główne czynniki tworzące alkoholizm to bezrobocie, ucieczka od odpowiedzialności i
nieporadność w obliczu problemów życia. W przypadku narkomanii głównymi
przyczynami okazują się dwa ostatnie z wymienionych
Władze powiatu pułtuskiego i poszczególnych gmin nie rozwiązują w wystarczającym
stopniu problemów alkoholizmu i narkomanii. Starają się je rozwiązać, ale poniżej
swoich możliwości.
Sami zainteresowani i ich rodziny powinny ponosić główną odpowiedzialność za
rozwiązywanie problemów alkoholizmu i narkomanii. Udział władz samorządowych
może być interpretowany jako wspomagający.
Skalę i zasięg problemów alkoholizmu i narkomanii w powiecie pułtuskim może
ilustrować udział w reprezentatywnej próbie badanej osób, których bądź ich rodzin
problemy te dotyczą. Osoby takie stanowią 7,3% próby badanej.
3. Badania osób uzależnionych
3.1 Cel i przedmiot badań
Celem przeprowadzonych badań było zdiagnozowanie problemów alkoholizmu i narkomanii na
obszarze powiatu pułtuskiego. W badaniach starano się uzyskać odpowiedź w następujących
istotnych kwestiach:
• Rozmiary tych problemów w Pułtusku i powiecie
• Przyczyny problemów: społeczne (materialne, finansowe), kulturowe, psychologiczne (stres,
nuda itp.), środowiskowe (rodzina, sąsiedztwo, koledzy)
28
•
•
•
•
•
•
Społeczne zróżnicowanie problemów według grup statusowych
Generacyjne zróżnicowanie problemów
Struktura konsumpcji alkoholu/narkotyków (ilość, jakość, częstotliwość)
Okoliczności uzależnienia; inicjacja
Sposób traktowania uzależnienia: raczej jako problem czy raczej jako norma-wzór
Starania władz lokalnych w zakresie zwalczania uzależnienia
Badaniami objęto osoby uzależnione od alkoholu i/lub narkotyków, którzy odpowiadali na ponad
50 pytań kwestionariusza ankiety. Ich odpowiedzi zostały potraktowane jako wskaźniki opinii i
postaw populacji uzależnionych na obszarze powiatu pułtuskiego.
3.2 Charakterystyka próby badanej
W badaniach uczestniczyły 123 osoby, które twierdząco odpowiedziały na pytanie o uzależnienie
od alkoholu i/lub narkotyków. W grupie tej znalazło się 14 kobiet i 109 mężczyzn (88,6% całości
próby). Strukturę wieku badanych przedstawia tabela poniżej.
Tabela 41.Struktura płci i wieku respondentów; dane w osobach
Płeć
Kobieta
Mężczyzna
Razem
20-30
2
11
13
Grupa wieku
41-50
51-60
2
1
45
18
47
19
31-40
7
25
32
Pow. 60
2
10
12
Ogółem
14
109
123
Wyraźnie przeważają respondenci w wieku 41-50 lat (38,2% całości próby badanej) oraz
respondenci w wieku 31-40 lat (26,0%). Łącznie osoby w wieku 31-50 lat stanowią ok. 2/3 całości
próby. Połowa kobiet objętych badaniem mieści się w przedziale wieku 31-40 lat.
Wśród badanych dominują respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym (43,1%).
Liczne są także udziały osób z wykształceniem podstawowym (30,9%) oraz średnim (23,6%) przy
nieznaczącym udziale osób z wykształceniem wyższym (2,4%).
Tabela 42. Struktura wykształcenia respondentów; dane w osobach
Płeć
Wykształcenie
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Wyższe
Razem
K
6
2
5
1
14
M
32
51
24
2
109
20-30
2
3
8
13
31-40
13
11
7
1
32
Grupa wieku
41-50
51-60
7
8
32
7
7
3
1
1
47
19
Pow. 60
8
0
4
12
Ogółem
38
53
29
3
123
Rozmaitość wyuczonych i wykonywanych zawodów nakazuje, przy pomięciu zawodów
wyuczonych jako mniej istotnych, pogrupować je według często stosowanych kryteriów
odnoszących pełnione zawody do branż gospodarki z wydzieleniem specjalistów i średniego
personelu, grup bardzo nielicznych w próbie badanej (ok. 5% całości). W tak zakreślonej
klasyfikacji dominują pracownicy produkcyjni oraz pracownicy sfery usług, jeśli naturalnie
pominąć bardzo wysokie wskazania „brak zawodu” i „brak danych”. Przy tym ta druga grupa jest
zdominowana przez mężczyzn, a w pierwszej znalazł się spory odsetek kobiet.
Tabela 43. Struktura zawodowa respondentów; dane w osobach
Płeć
Zawód wykonywany
Specjaliści
K
-
M
3
20-30
-
31-40
1
Grupa wieku
41-50
51-60
1
1
Pow. 60
-
Ogółem
3
29
Technicy i średni personel
Pracownicy biurowi
Operatorzy maszyn
Pracownicy prac prostych
Brak zawodu
Brak danych
Razem
1
5
3
4
1
14
3
2
14
2
25
4
4
18
34
109
1
3
2
6
1
13
1
10
1
3
2
1
6
7
32
1
1
4
1
16
1
1
4
17
47
1
1
4
1
1
4
6
19
2
4
2
4
12
3
3
19
2
25
4
7
22
35
123
Osoby żyjące w związkach małżeńskich bądź partnerskich stanowią połowę próby badanej. Drugą
dużą grupę stanu cywilnego stanowią rozwiedzeni (osoby żyjące w separacji) stanowiący ¼ próby.
Respondenci stanu wolnego stanowią 17.9% próby badanej.
Tabela 44. Struktura stanu cywilnego respondentów; dane w osobach
Płeć
Stan cywilny
Wolny
Związany
Separacja
Wdowi
Razem
K
2
5
6
1
14
M
20
57
25
7
109
20-30
10
3
13
31-40
4
18
10
32
Grupa wieku
41-50
51-60
4
2
36
3
6
11
1
3
47
19
Pow. 60
2
2
4
4
12
Ogółem
22
62
31
8
123
Wielkość gospodarstw domowych badanych jest zdominowana przez gospodarstwa jednoosobowe
(37,4% całości). Należy przyjąć, że są to osoby samotne. Łącznie gospodarstwa złożone z do
czterech osób stanowią ponad 90% wielkości próby. Większe gospodarstwa domowe to zaledwie
8,1% wszystkich.
Tabela 45. Struktura wielkości gospodarstw domowych badanych; dane w osobach
Liczba osób
w gospodarstwie dom.
1
2
3
4
5
6 i więcej
Razem
Płeć
K
6
3
1
4
14
M
40
10
24
25
9
1
109
20-30
3
2
7
1
13
31-40
14
2
6
8
1
1
32
Grupa wieku
41-50
51-60
9
13
6
2
13
3
13
6
1
47
19
Pow. 60
10
1
1
12
Ogółem
46
13
25
29
9
1
123
W gospodarstwach domowych 48 respondentów znajdują się nieletnie dzieci, a u 21 respondentów
dzieci pełnoletnie.
Badania były prowadzone w Pułtusku oraz wsiach powiatu pułtuskiego. Z tego powodu grupa
badanych mieszkających w Pułtusku zdominowała liczebnie respondentów mieszkających na wsi.
Proporcje przedstawiają się, jak 4:1.
Tabela 46. Struktura respondentów według miejsca zamieszkania; dane w osobach
Miejsce
Zamieszkania
Wieś
Miasto
Razem
Płeć
K
3
11
14
M
22
87
109
20-30
13
13
31-40
6
26
32
Grupa wieku
41-50
51-60
13
4
34
15
47
19
Pow. 60
2
10
12
Ogółem
25
98
123
Wśród mieszkańców wsi bardzo wysoki jest udział osobników żyjących w separacji. Liczebnie
przeważają oni nad respondentami żyjącymi w związkach. Proporcje obu rodzajów stanu cywilnego
30
w Pułtusku są radykalnie odmienne. Te różnice ukazuje ostatnie zestawienie zaprezentowane w tej
części.
Tabela 47. Stan cywilny respondentów z podziałem na miasto i wieś; dane w osobach
Miejsce
Zamieszkania
Wieś
Miasto
Razem
Wolny
3
19
22
Związany
9
53
62
Stan cywilny
Separacja
11
20
31
Wdowi
2
6
8
Ogółem
25
98
123
W ogólności na próbę badaną składają się, zatem, 123 osoby z ogromną przewagą mężczyzn
(88,6%) w wieku najczęściej 30-50 lat. Prawie ¾ próby stanowią respondenci o wykształceniu
zawodowym bądź podstawowym. 2/3 wszystkich respondentów podających wykonywany zawód
pracuje w usługach i produkcji na stanowiskach wykonawczych (fizycznych). Połowa badanych
żyje w związkach małżeńskich bądź partnerskich, a ¼ w separacji. Gospodarstwa domowe
respondentów są niewielkie, składające się z z najwyżej czterech osób, przy czym najliczniejsze są
gospodarstwa jednoosobowe. Mieszkańcy Pułtuska stanowią 80% próby, a mieszkańcy wsi powiatu
tylko 20%.
Respondenci ocenili swoją i rodziny (gospodarstwa domowego) sytuację materialną w
przeważającej większości jako średnią (42,3% wskazań). Jako złą i raczej złą oceniło swoją
sytuację 40 osób (32,5% wskazań). Jedynie 2 osoby zakwalifikowały swoją sytuację materialną
jako bardzo dobrą, a 14 jako dobrą (łącznie 13% wskazań).
W 31 gospodarstwach domowych respondentów (¼ próby) nie pracuje nikt. W 53 gospodarstwach
(43%) pracuje jedna osoba, w 35 (28,5%) pracują dwie osoby.
3.3 Inicjacja alkoholowa
Pierwszy kontakt z alkoholem miał miejsce, jak należało się spodziewać, w bardzo zróżnicowanych
okolicznościach, zarówno w szkole, w miejscu pracy, w rodzinie, w plenerze, w towarzystwie
kolegów itp. Największa liczba respondentów (41%) zasłania się jednak brakiem pamięci.
Okoliczności miejsca są jednak mniej istotne niż powody i wiek, w jakim pierwszy kontakt miał
miejsce. Wśród wyróżnionych w badaniach powodów znalazły się:
•
•
•
•
chęć przetestowania działania alkoholu (motyw badawczy)
chęć zaimponowania pozostałym konsumującym (motyw psychologiczny)
rezultat namowy (nacisk społeczny)
i, w ogólności, brak powodu („nie zastanawiałem się nad tym”)
Poszczególne kafeterie uzyskały następujące odsetki wskazań w rozkładzie płci i wieku.
Tabela 48. Powody sięgnięcia po alkohol po raz pierwszy; dane w odsetkach
Powód pierwszego
kontaktu
Sprawdzenie działania
Okazanie charakteru
Płeć
K
M
50,0
39,8
21,4
21,3
20-30
58,3
16,7
31-40
40,6
18,8
Grupa wieku
41-50
51-60
46,8
26,3
19,1
31,6
Pow. 60
25,0
25,0
Ogółem
41,0
21,3
31
Namowa
Bez powodu
Inne
Razem
14,3
14,3
0,0
100,0
18,5
18,5
1,9
100,0
25,0
0,0
0,0
100,0
18,8
21,9
0,0
100,0
10,6
19,1
4,3
100,0
26,3
15,8
0,0
100,0
25,0
25,0
0,0
100,0
18,0
18,0
1,6
100,0
Najwyższe wskazania uzyskał „powód badawczy”, trzy pozostałe uzyskały podobne odsetki
wskazań. Chęć sprawdzenia, „jak to jest być pod wpływem alkoholu” uzyskała wyższe wskazania u
kobiet. Pozostałe motywy inicjacji alkoholowej nie różnią w zasadzie kobiet i mężczyzn. Ten sam
„powód badawczy” charakteryzuje w większym stopniu młodsze generacje wieku, w starszych
zwiększa się udział pozostałych racji, dla których sięgano po alkohol po raz pierwszy.
Inicjacja alkoholowa dokonuje się u znakomitej większości osób pomiędzy 10. a 15. rokiem życia
lub między 15. a 20. rokiem życia. Na oba okresy inicjacji wskazuje ponad 90% badanych, w
związku z czym pozostałe wskazania są bez znaczenia.
Wiek inicjacji alkoholowej u kobiet jest wyraźnie niższy, należy jednak pamiętać o niewielkim
udziale kobiet w próbie, co może wykrzywiać proporcje.
Tabela 49. Wiek pierwszego kontaktu z alkoholem; dane w odsetkach wielkości próby
Wiek pierwszego
kontaktu
W wieku do 10 lat
10-15 lat
15-20 lat
20-25 lat
Nie pamiętam
Razem
Płeć
K
M
7,1
2,8
57,1
43,5
35,7
46,3
0,0
1,9
0,0
5,6
100,0
100,0
20-30
16,7
33,3
50,0
0,0
0,0
100,0
31-40
3,1
31,3
65,6
0,0
0,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
0,0
0,0
48,9
73,7
42,6
26,3
4,3
0,0
4,3
0,0
100,0
100,0
Pow. 60
8,3
33,3
25,0
0,0
33,3
100,0
Ogółem
3,3
45,1
45,1
1,6
4,9
100,0
Wiek inicjacji alkoholowej obniża się wyraźnie w młodszych generacjach wieku. 16,7% osób
będących obecnie w wieku 20-30 lat (inna rzecz, że stanowi to 2 osoby na 12 ogółem w tej
generacji) sięgnęła po pierwszy alkohol przed ukończeniem 10. roku życia. W starszych
generacjach nie zdarzało się to w ogóle bądź zdarzało się sporadycznie. Oznacza to, że pierwszy
kontakt z alkoholem mają coraz młodsze osoby.
3.4 Częstość konsumpcji alkoholu
Uzależnieni od alkoholu charakteryzują się, jak wiadomo, zróżnicowaną częstością konsumpcji.
Obok osób porzucających nałóg są pijący często bądź okazjonalnie. Ostatnia z wyróżnionych w
tabeli kategorii, „niepijący obecnie, ani w przeszłości” odnosi się do takich uzależnionych od
narkotyków, którzy w ogóle nie praktykują kontaktu z alkoholem. W całej próbie znalazła się tylko
jedna taka osoba.
Tylko nieco ponad połowę próby badanej stanowią osoby spożywające często alkohol. Powyżej 1/3
czyni to okazjonalnie, a 13% (16 osób) usiłuje zerwać z nałogiem. Wszystkie te kafeterie stanowią
oczywiście odzwierciedlenie deklaracji badanych, a nie realny stan konsumpcji.
Tabela 50. Częstość spożycia alkoholu; dane w odsetkach
Częstość
spożycia
32
Płeć
K
M
20-30
31-40
Grupa wieku
41-50
51-60
Pow. 60
Ogółem
Często
Okazjonalnie
To problem przeszłości
Zupełna nieobecność spożycia
Razem
35,7
64,3
0,0
0,0
100,0
53,2
31,2
14,7
0,9
100,0
46,2
46,2
0,0
7,7
100,0
34,4
50,0
15,6
0,0
100,0
48,9
27,7
23,4
0,0
100,0
73,7
26,3
0,0
0,0
100,0
75,0
25,0
0,0
0,0
100,0
51,2
35,0
13,0
0,8
100,0
Ze skojarzenia częstości picia z płcią i wiekiem wynikają następujące wnioski:
•
•
•
•
•
•
•
ze względu na ogromną przewagę mężczyzn w próbie (88,6%) deklarowana ogólnie
częstość spożycia ilustruje przede wszystkim obraz spożycia u mężczyzn
kobiety całkiem odmiennie deklarują częstość spożycia alkoholu, w czym przejawia się
ogromna przewaga pijących okazjonalnie nad kobietami spożywającymi alkohol często
wśród kobiet nie zdarzył się ani jeden przypadek porzucenia nałogu wobec 16 takich
przypadków wśród mężczyzn
wszystkie opisane różnice w zakresie częstości picia wskazują na jej bardzo silną korelację
z płcią
częste picie alkoholu zdarza się w trzech spośród pięciu wyróżnionych generacji wieku,
zwłaszcza w najstarszej, pow. 60 lat
w młodszych grupach wiekowych zdarzają się osobnicy, którzy porzucają nałóg, w
starszych (pow. 50 lat) już takich nie ma
korelacja częstości picia z wiekiem jest także silna, choć nie tak silna, jak korelacja z płcią
Nie ma istotnych różnic w częstości konsumpcji alkoholu powodowanych wykształceniem i stanem
cywilnym respondentów. Wprawdzie 2/3 osób z wyższym wykształceniem deklaruje okazjonalne
spożywanie alkoholu, ale ma na to wpływ wielkość grupy (zaledwie 3 osoby). Wśród
porzucających nałóg znakomita większość reprezentuje wykształcenie zawodowe (13 osób na
wszystkich 16). 15 spośród osób porzucających nałóg to żonaci mężczyźni i tylko 1 rozwiedziony.
Wdowcy są najczęściej pijącymi (7 na 8 wdowców deklaruje, że pije często; 87,5%!).
Dopytywani bardziej precyzyjnie o częstość picia respondenci deklarowali najczęściej, że piją przez
kilka dni w tygodniu (ok. połowy wskazań). Codziennie spożywa alkohol 15,6% badanych.
Tabela 51. Częstość spożycia alkoholu; dane w odsetkach
Częstość
spożycia
Codziennie
Częściej niż raz w tygodniu
Mniej więcej raz w tygodniu
Mniej więcej raz w miesiącu
Inna częstotliwość
Nie potrafię określić
Razem
Płeć
K
M
14,3
15,7
35,7
50,0
14,3
3,7
28,6
10,2
7,1
16,7
0,0
3,7
100,0
100,0
20-30
16,7
50,0
16,7
16,7
0,0
0,0
100,0
31-40
12,5
40,6
6,3
18,8
15,6
6,3
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
6,4
36,8
48,9
57,9
2,1
0,0
8,5
5,3
29,8
0,0
4,3
0,0
100,0
100,0
Pow. 60
25,0
50,0
8,3
16,7
0,0
0,0
100,0
Ogółem
15,6
48,4
4,9
12,3
15,6
3,3
100,0
Odpowiedzi na to pytanie weryfikują sposób rozumienia określeń „picie częste” i „okazjonalne” z
poprzedniego pytania. Jeśli uznać za częste picie przez przynajmniej przez 2-3 dni w tygodniu, to
ok. 2/3 wszystkich respondentów czyni to często. Jednak zgodnie z danymi zaprezentowanymi w
tabeli 50, do częstego picia przyznaje się tylko połowa badanych. Prawie 2/3 kobiet deklaruje picie
okazjonalne, a zarazem połowa respondentek spożywa alkohol częściej niż raz w tygodniu, a nawet
codziennie. Jednak częstość picia wśród mężczyzn jest generalnie wyższa niż wśród kobiet.
Skłonność do spożycia codziennego wzrasta wraz z wiekiem. Połowa wdowców deklaruje picie
codzienne.
Z kolei deklarowana częstość dokonywania zakupu alkoholu może posłużyć do sprawdzenia
deklaracji częstości picia przy naturalnym założeniu, że w większości konsumpcja jest następstwem
33
zakupu. Przy takim założeniu częstość zakupu nie powinna być znacząco wyższa niż częstość
konsumpcji.
Tabela 52. Częstość zakupu alkoholu; dane w odsetkach
Częstość
Spożycia
Codziennie
Nie potrafię określić
Razem
Płeć
K
M
7,1
18,5
28,6
35,2
14,3
6,5
21,4
11,1
7,1
16,7
21,4
12,0
100,0
100,0
20-30
8,3
50,0
25,0
8,3
0,0
8,3
100,0
31-40
15,6
28,1
6,3
15,6
18,8
15,6
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
8,5
52,6
34,0
26,3
4,3
5,3
12,8
5,3
27,7
0,0
12,8
10,5
100,0
100,0
Pow. 60
8,3
50,0
8,3
16,7
0,0
16,7
100,0
Ogółem
17,2
34,4
7,4
12,3
15,6
13,1
100,0
Dane z obu tabel są w zasadzie zgodne ze sobą, choć częściej respondenci konsumują niż kupują
alkohol.
3.5 Preferowane trunki, ceny i wydatki
Respondenci najchętniej spożywają piwo. Wódka i wino uzyskują wyraźnie niższe odsetki
wskazań. Piwo jest najchętniej spożywanym alkoholem we wszystkich grupach płci i wieku z
charakterystycznym wyjątkiem najstarszej generacji w wieku emerytalnym.
Tabela 53. Preferencje alkoholowe; dane w odsetkach
Rodzaj
Alkoholu
Piwo
Wino
Wódka
Bimber, inne
Razem
Płeć
K
M
50,0
43,5
35,7
27,2
14,3
18,5
0,0
10,9
100,0
100,0
20-30
58,3
0,0
41,7
0,0
100,0
31-40
48,1
37,0
14,8
0,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
52,8
42,1
25,0
36,8
16,7
0,0
5,6
21,1
100,0
100,0
Pow. 60
0,0
33,3
33,3
33,3
100,0
Ogółem
44,3
28,3
17,9
9,4
100,0
Także respondenci z wykształceniem podstawowym oraz wdowcy wskazują na wino, a nie piwo
jako najczęściej spożywany alkohol. Poza piwem jako najczęściej spożywanym alkoholem
respondenci piją wszelkie rodzaje trunków, przy czym emeryci wskazują właśnie piwo jako „trunek
drugiego wyboru”.
Kupowane alkohole należą do tanich bądź bardzo tanich. Ponad połowa respondentów płaci za
butelkę wina mniej niż 5 zł. W tej grupie znalazło się 20% kobiet i 64% mężczyzn. Respondenci w
wieku powyżej 50 lat prawie w ogóle nie płacą za butelkę wina więcej niż 5 zł. Przeważająca cena,
jaką respondenci płacą za butelkę wódki to 10-20 zł, a za inne wysokoprocentowe alkohole
(najczęściej bimber) płacą do 10 zł (90% wskazań).
Respondenci mają trudności z określeniem miesięcznych wydatków alkoholowych. Ok. połowy
badanych nie wskazuje żadnych kwot. Identyczny odsetek badanych ponosi wydatki do 300 zł
miesięcznie, a tylko 6,6% wydaje na alkohol więcej, bo do 500 zł.
Tabela 54. Wydatki alkoholowe; dane w odsetkach
Miesięczny budżet na
Alkohol
poniżej 100 zł
100-200 zł
34
Płeć
K
M
35,7
22,2
28,6
9,3
20-30
25,0
8,3
31-40
25,0
12,5
Grupa wieku
41-50
51-60
31,9
10,5
8,5
10,5
Pow. 60
8,2
25,0
Ogółem
23,8
11,5
200-300 zł
300-500 zł
trudno określić
Razem
7,1
21,4
7,1
100,0
12,0
4,6
51,9
100,0
33,3
16,7
16,7
100,0
0,0
9,4
53,1
100,0
6,4
6,4
46,8
100,0
21,1
0,0
57,9
100,0
25,0
0,0
41,7
100,0
11,5
6,6
46,7
100,0
Wydatki na alkohol spadają wyraźnie wraz z wiekiem. Starsi respondenci w ogóle nie deklarują
wydatków wyższych niż 300 zł miesięcznie. Wydatki przekraczające tę kwotę znacznie częściej są
dokonywane przez kobiety niż przez mężczyzn.
3.6 Samopoczucie po wypiciu
W odpowiedzi na pytanie o jednorazową konsumpcję najczęściej spożywanego alkoholu
respondenci określali jej rozmiar w butelkach. W ogólności, najczęściej spożywanym alkoholem
jest piwo, ale respondenci wskazywali też na pozostałe rodzaje alkoholu jako konsumowane
najczęściej. Jest w pełni zrozumiałe, że wielkość jednorazowej konsumpcji mierzona w butelkach
czy litrach musi zależeć od procentowej zawartości alkoholu, a tego czynnika nie wzięto w
badaniach pod uwagę. Materiał surowy nie pozwala na ustalenie, jakiego rodzaju alkohol był
konsumowany przy jednorazowym spożyciu. Wypicie butelki piwa to nie to samo, co wypicie tej
samej pojemności butelki bimbru. Biorąc te zastrzeżenia pod uwagę, możemy jedynie ustalić, ile
butelek (litrów) spożywa się przy jednorazowej konsumpcji. Nie możemy ustalić, jaki alkohol się
na te butelki czy litry składa.
Przeważają deklaracje o jednorazowej konsumpcji w przedziale 0,5-1 l (40% wskazań). Dla
znaczącej części respondentów (¼) jest to trudne do ustalenia. Odsetki wskazujące na pozostałe
kafeterie są już mniej znaczące. Dopóki nie wiadomo, o jaki alkohol chodzi, trudno na tej podstawie
cokolwiek wyrokować.
Natomiast odpowiedzi na pytania o samopoczucie po wypiciu czy picie kilka dni pod rząd, da się
już poddać analizie.
Samopoczucie (poczucie, że jest się pijanym, że się wypiło za dużo) jest testowane bezpośrednio w
pytaniu o te właśnie konsekwencje (pyt. 55). Rozkład odpowiedzi na to pytanie jest ukazany
poniżej. Prawie 1/3 badanych odkrywa u siebie taki stan raczej rzadko, ale w opinii 43,5%
badanych stan taki występuje najczęściej, w połowie przypadków picia lub zawsze po wypiciu.
Tylko 10% respondentów deklaruje taki stan samopoczucia jako nie występujący nigdy.
Tabela 55. Samopoczucie po wypiciu; dane w odsetkach
Poczucie, że jest się
pijanym po wypiciu
zawsze się tak czuję
najczęściej
w połowie przypadków
raczej rzadko
nigdy
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
0,0
6,5
0,0
23,9
21,4
16,3
64,3
27,2
7,1
10,9
7,1
15,2
100,0
100,0
20-30
8,3
16,7
41,7
33,3
0,0
0,0
100,0
31-40
0,0
25,9
14,8
33,3
14,8
11,1
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
2,8
10,5
11,1
36,8
8,3
5,3
30,6
42,1
16,7
0,0
30,6
5,3
100,0
100,0
Pow. 60
16,7
16,7
41,7
16,7
8,3
0,0
100,0
Ogółem
5,7
20,8
17,0
32,1
10,4
14,2
100,0
W powyższej tabeli widoczna jest ewidentna różnica samopoczucia kobiet i mężczyzn po wypiciu.
Ok. połowy mężczyzn ma stan nadmiernego spożycia przynajmniej w połowie przypadków, a tylko
nieco pow. 20% kobiet. W podziale na grupy wiekowe najwyższe odsetki wskazań na poczucie
nadmiernego spożycia uzyskuje generacja najstarsza i najmłodsza. Podobne odsetki złego
samopoczucia po wypiciu (przynajmniej w połowie przypadków) uzyskuje grupa wdowców (3/4
wskazań).
35
Bardzo dobrym wskaźnikiem uzależnienia jest picie dwa lub więcej dni z rzędu, najczęściej dla
poprawy nastroju. Takie przypadki zdecydowanie dominują wśród badanych. Do picia bez przerwy
przynajmniej dwa dni pod rząd przyznaje się 2/3 mężczyzn i ponad 40% kobiet. Zdarza się to o
wiele częściej w starszych generacjach niż młodszych, co ilustruje tabela poniżej.
Tabela 56. Picie co najmniej dwa dni pod rząd; dane w odsetkach
Picie co najmniej
dwa dni pod rząd
tak
nie
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
42,9
67,4
50,0
27,2
7,1
5,4
100,0
100,0
20-30
41,7
58,3
0,0
100,0
31-40
55,6
37,0
7,4
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
61,1
89,5
30,6
5,3
8,3
5,3
100,0
100,0
Pow. 60
75,0
25,0
0,0
100,0
Ogółem
64,2
30,2
5,7
100,0
Częstość nieprzerwanego picia obrazuje kolejne zestawienie. Jeśli zestawić razem trzy pierwsze
kafeterie („zawsze”, „najczęściej”, „w połowie przypadków”) wśród tych, którzy na poprzednie
pytanie odpowiedzieli twierdząco, to sytuacja taka ma miejsce przynajmniej w połowie przypadków
u 4/5 mężczyzn i u połowy kobiet.
Tabela 57. Częstość picia dwa dni z rzędu; dane w odsetkach
Częstość picia
dwa dni z rzędu
zawsze po wypiciu
najczęściej
w połowie przypadków
raczej rzadko
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
0,0
27,4
16,7
30,6
33,3
21,0
50,0
17,7
0,0
3,2
100,0
100,0
20-30
20,0
0,0
40,0
40,0
0,0
100,0
31-40
26,7
33,3
20,0
13,3
6,7
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
40,9
5,9
13,6
47,1
18,2
17,6
22,7
29,4
4,5
0,0
100,0
100,0
Pow. 60
22,2
44,4
33,3
0,0
0,0
100,0
Ogółem
25,0
29,4
22,1
20,6
2,9
100,0
Uzależnienie, jeśli jest to dobry wskaźnik uzależnienia, wzrasta wraz z wiekiem. Uzależnienie takie
w większym stopniu charakteryzuje osoby na niższym poziomie wykształcenia. Wśród
wyodrębnionych grup stanu cywilnego występuje bez istotnych różnic z wyjątkiem wdowców,
którzy w 100% deklarują picie przynajmniej dwa dni z rzędu przynajmniej w połowie przypadków.
Przypadki złego samopoczucia („kaca”) następnego dnia po wypiciu przydarzają się znakomitej
większości badanych. Różnice płci i wieku nie są istotne.
Tabela 58. Złe samopoczucie po wypiciu nadmiernej ilości alkoholu; dane w odsetkach
Kac
po wypiciu
tak
nie
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
85,7
85,2
7,1
7,4
7,1
7,4
100,0
100,0
20-30
100,0
0,0
0,0
100,0
31-40
84,4
12,5
3,1
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
78,7
89,5
4,3
10,5
17,0
0,0
100,0
100,0
Pow. 60
91,7
8,3
0,0
100,0
Ogółem
85,2
7,4
7,4
100,0
Podobnie nieistotne są różnice związane z wykształceniem i stanem cywilnym. Wdowcy są
relatywnie najbardziej odporni na kaca. „Tylko” ¾ z nich deklaruje taki stan po nadmiernym
wypiciu.
Różne sposoby reakcji na kaca i ich rozkład w populacji badanej ilustruje kolejne zestawienie.
Sumy odpowiedzi przekraczają w tym wypadku 100%, ponieważ badani stosują zróżnicowane
sposoby walki ze złym samopoczuciem.
36
Tabela 59. Działania na poprawę samopoczucia; dane w odsetkach
Reakcje na kaca
Proszki przeciwbólowe
Napoje bezalkoholowe
Piwo
Wypicie „klina”
Przeczekanie
Trudno określić
Razem
Płeć
K
M
25,0
7,6
16,7
13,0
16,7
23,9
0,0
31,5
75,0
26,1
0,0
2,2
133,3
104,3
20-30
33,3
25,0
33,3
0,0
33,3
0,0
125,0
31-40
14,8
14,8
33,3
18,5
33,3
0,0
114,8
Grupa wieku
41-50
51-60
2,7
0,0
16,2
0,0
10,8
29,4
37,8
23,5
32,4
35,3
0,0
11,8
100,0
100,0
Pow. 60
9,1
9,1
18,2
54,5
18,2
0,0
109,1
Ogółem
9,6
13,5
23,1
27,9
31,7
1,9
107,7
Przeczekanie, „klin” i piwo okazały się dominujące jako sposoby na poprawę samopoczucia. Ich
kolejność w poszczególnych grupach płci i wieku jest jednak odmienna. U mężczyzn najczęstszym
stosowanym sposobem jest „klin”, który w ogóle nie ma miejsca u kobiet. Dla nich zdecydowanie
najczęstszym sposobem jest przeczekanie. „Klin” jest stosowany przez ponad połowę emerytów i to
jest najwyższy wskaźnik w grupie wiekowej. Wykształcenie i stan cywilny nie mają wpływu na
stosowane sposoby walki z kacem.
3.7 Towarzystwo alkoholowe i okazje do wypicia
Wartość informacyjna tego bloku pytań jest ograniczona z powodu odmowy odpowiedzi (brak
danych) przez większość badanych. Większość ta osiąga w niektórych pytaniach 80%. Można tylko
stwierdzić, że do picia w samotności przyznaje się ok. 10% badanych. Częściej do samotowarzystwa w piciu przyznają się kobiety niż mężczyźni, znacznie częściej starzy niż młodzi,
częściej rozwiedzeni i wdowcy niż pozostali. Ale 67% odpowiedzi stanowi brak danych. W
towarzystwie rodziny pija niewielki odsetek badanych, zdecydowanie poniżej 10%. Tu również
odmowy odpowiedzi stanowiły 65%.
Najczęściej respondenci piją w towarzystwie przyjaciół. Zdecydowanie ponad połowa deklaruje
picie alkoholu z przyjaciółmi przy brakach odpowiedzi od 40 respondentów (37,7%). Kobiety
wyraźnie częściej piją z przyjaciółmi (przyjaciółkami) niż mężczyźni. Skłonność do spożycia w
gronie przyjaciół spada wraz z wiekiem, a wzrasta wraz z poziomem wykształcenia. Skłonność ta
jest wysoka w podobnym stopniu bez względu na różnice stanu cywilnego. Wyjątkiem są wdowcy,
którzy do picia z przyjaciółmi się nie przyznają.
Interesującą kategorię osób stanowią ci, którym wszystko jedno, w jakim towarzystwie piją. Przy
połowie braku danych ¼ respondentów wnosi takie właśnie deklaracje. Odsetki rosną wraz z
wiekiem: im starszy respondent, tym bardziej skłonny do spożywania alkoholu z kimkolwiek. Nie
ma takich w ogóle wśród najmłodszych i nie ma takich w ogóle wśród kobiet. Im niższy poziom
wykształcenia, tym większa skłonność do picia z kimkolwiek. Jak zwykle, największy odsetek
takich respondentów znalazł się wśród wdowców, ok. 2/3.
30% respondentów pija zawsze, gdy trafi się okazja (brak danych – 47%). Czynią tak wyłącznie
mężczyźni (ok. 35%) i częściej w zaawansowanym wieku. Do picia bez okazji przyznaje się 1/3
respondentów (dwie najwyższe pozycje skali od „najczęściej” do „najrzadziej”) przy 49%-udziale
odmowy odpowiedzi. Również i ta skłonność charakteryzuje bardziej mężczyzn (dwu i półkrotnie
częstsze wskazania) oraz wzrasta wraz z wiekiem, tzn. im respondent starszy, tym bardziej skłonny
przyznać, że pija bez okazji. Wdowcy deklarują, że najczęściej pijają bez okazji (62% wskazań).
37
Należy pominąć pozostałe okazje i towarzystwa do wypicia, jak relaks przed telewizorem, picie do
obiadu, chrzciny, komunia, wymogi sytuacyjne, poczęstunek itp. ze względu na nikłe odsetki
wskazań przy 70-80%-udziale braku danych.
Pomimo bardzo licznych odmów odpowiedzi na serię pytań o towarzystwo w piciu i okazje do
wypicia, zebrany materiał może posłużyć do zdefiniowania kilku przynajmniej stylów picia
przyjętych w gronie uzależnionych:
•
•
•
•
„męski” styl picia: spożywanie przy wszelkiej nadarzającej się okazji, a także bez okazji.
Jakkolwiek przeważa picie w towarzystwie, to jednak jest także możliwe i w samotności i
w towarzystwie kogokolwiek, kto się trafi
„damski” styl picia: dość wysoka skłonność do spożycia w samotności przy dominacji
spożycia w towarzystwie przyjaciół i znajomych i unikaniu picia z kimkolwiek i bez okazji
„młodzieżowy” styl picia: bezwzględna preferencja dla konsumpcji w gronie przyjaciół.
Unikanie picia samotniczego i picia z kimkolwiek.
„senioralny” styl picia: tendencja do spożywania w samotności, często i bez okazji przy
skłonności do wypicia z kimkolwiek
Ludzie często pijący spotykają się czasem z reakcjami otoczenia na ich zwyczaje. Takie reakcje
miewają miejsce w różnych sytuacjach, jak praca, dom, sąsiedztwo, zachowanie za kierownicą
pojazdu itp. Pytani o takie reakcje respondenci potwierdzają zdecydowanie, że mają one miejsce.
Przynajmniej raz z taką reakcją (zwróceniem uwagi) spotkało się ok. 70% respondentów.
Tabela 60. Reakcja otoczenia na nadużycia alkoholu; dane w odsetkach
Sytuacje
zwracania uwagi
Raz
Kilka razy
Nigdy
Trudno określić
Razem
Płeć
K
M
21,4
24,1
14,3
50,0
50,0
18,5
14,3
7,4
100,0
100,0
20-30
0,0
25,0
75,0
0,0
100,0
31-40
25,0
43,8
25,0
6,3
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
38,3
15,8
46,8
52,6
4,3
15,8
10,6
15,8
100,0
100,0
Pow. 60
0,0
58,3
41,7
0,0
100,0
Ogółem
23,8
45,9
22,1
8,2
100,0
Deklaracje kobiet i mężczyzn są w tym wypadku kompletnie rozbieżne. W opinii połowy kobiet
takie sytuacje nigdy nie miały miejsca. ¾ mężczyzn wskazuje na takie reakcje przynajmniej raz. Im
starszy respondent, tym częściej spotyka się z reakcją otoczenia na swoje zwyczaje. Przekonanie o
takich reakcjach towarzyszy w największym stopniu respondentom z wykształceniem wyższym
(2/3 wskazań na „kilka razy”), ale ta 3-osobowa grupa nie stanowi dobrego odniesienia. W
pozostałych grupach wykształcenia podobnie, jak w grupach reprezentujących stan cywilny,
wskazania oscylują wokół wskazań ogółem. I tu wdowcy okazują się wyjątkiem od reguły. Tylko
połowa wdowców wskazuje na reakcje otoczenia przynajmniej raz.
3.8 Konsumpcja narkotyków
W badanej próbie 123 osób uzależnionych od spożycia alkoholu znalazło się tylko 15 osób, które w
ogóle w swoim życiu próbowały jakichkolwiek substancji narkotycznych. Wśród tych osób są 3
kobiety i 12 mężczyzn. Dominuje, jak można się było spodziewać, młoda generacja. 10 osób mieści
się w przedziale wieku 20-30 lat (na 13 wszystkich w tym wieku). Po jednej osobie znalazło się w
kolejnych trzech generacjach i dwie osoby wśród najstarszych, w wieku pow. 60 lat. 9 spośród
wszystkich 15 osób próbujących narkotyków to osoby żyjące w stanie wolnym (kawaler/panna).
Najczęściej wskazywane są marihuana (11 przypadków), dopalacze (7), haszysz i amfetamina (po
4) oraz LSD (3). Udziały pozostałych środków odurzających są nieznaczące.
38
Częstość kontaktu z narkotykami prezentuje się następująco (dane w osobach):
•
•
•
•
•
codziennie: 2 mężczyzn w wieku 20-30 lat
kilka razy w tygodniu: 2 mężczyzn w wieku 20-30 lat
raz w tygodniu: 2 mężczyzn w wieku 20-30 lat
raz w miesiącu: 2 kobiety i 2 mężczyzn w wieku 20-30 lat (3) i jedna w wieku pow. 60 lat
rzadziej i trudno określić: 5 osób
Konsumpcja narkotyków odbywa się najczęściej w gronie przyjaciół (12 osób). Najczęstsze okazje
do konsumpcji (dane w osobach; okazje mogą być różne dla każdej z osób) to:
•
•
•
•
•
bez okazji; tak po prostu: 3
spotkania ze znajomymi: 6
większe imprezy z przyjaciółmi: 7
okresy gorszego samopoczucia psychicznego: 1
dla poprawy nastroju: 3
3.9 Konsumpcja alkoholu i narkotyków a środowisko rodzinne
W gospodarstwach domowych respondentów raczej rzadko spożywa się alkohol bądź narkotyki,
choćby okazjonalnie. Na taką ewentualność wskazało tylko 27 osób na 123 badanych, w tym 2
kobiety i 25 mężczyzn. Tylko dwie osoby wskazały na spożycie środków odurzających w rodzinie.
Wśród spożywających alkohol członków środowiska rodzinnego znalazły się (dane w ilości osób
wskazujących):
•
•
•
•
•
żona: 14
ojciec: 5
mąż: 3
matka: 3
córka: 3
Po jednym wskazaniu uzyskali partner i inny członek rodziny. Różnica między ilością wskazań na
żonę i męża bierze się stąd, że wśród 27 osób wskazujących znalazły się tylko dwie kobiety. Jest
już ciekawostką bez znaczenia, że jeden z mężczyzn wskazał na męża jako członka rodziny
spożywającego alkohol.
Częstotliwość picia członków rodziny jest raczej umiarkowana. Najczęściej wybieraną kafeterią jest
„nie potrafię określić”. W przypadku najczęściej wskazywanych żon jako konsumentek alkoholu 6
respondentów określiło częstość spożycia jako raz w tygodniu, a 7 jako raz w miesiącu. Tylko jedna
osoba wskazała na picie częstsze niż raz w tygodniu.
27 osób, które wskazują pijących członków gospodarstwa domowego uznaje, że upijanie się tych
członków ma miejsce:
•
•
•
•
•
raczej rzadko: 13 respondentów
mniej więcej w połowie przypadków picia: 8
nigdy: 2
najczęściej, gdy piją: 1
zawsze, gdy piją: 1
39
•
trudno określić: 2
W sumie z opinii badanych wynika, że środowisko rodzinne nie jest środowiskiem utrwalającym
uzależnienie. Uznać należy, że uzależnienie osób badanych nie wspiera się na podłożu rodziny.
3.10
Konsumpcja alkoholu i narkotyków a środowisko sąsiedzkie
Sąsiedztwo również nie jawi się w percepcji badanych jako środowisko, w którym lęgnie się
alkoholizm i narkomania, choć opinia badanych kwalifikuje je jako środowisko z większym
ładunkiem alkoholizmu niż środowisko rodzinne badanych.
Ok. połowy respondentów uznaje, że w najbliższym sąsiedztwie tylko nieliczni zajmują się
spożywaniem alkoholu bądź narkotyków. Ale też 40% (2/5) wskazuje, że takich osób jest mniej
więcej połowa bądź większość.
Tabela 61. Sąsiedztwo spożywające alkohol i narkotyki; dane w odsetkach
Ile osób z sąsiedztwa
spożywa alkohol i/lub
narkotyki
Nieliczni
Około połowy
Większość
Praktycznie wszyscy
Trudno określić
Razem
K
Płeć
M
20-30
31-40
Grupa wieku
41-50
51-60
35,7
21,4
35,7
7,1
0,0
100,0
49,5
22,0
16,5
3,7
8,3
100,0
53,8
30,8
15,4
0,0
0,0
100,0
53,1
18,8
18,8
3,1
6,3
100,0
55,3
25,5
8,5
0,0
10,6
100,0
36,8
21,1
31,6
5,3
5,3
100,0
Pow. 60
Ogółem
16,7
8,3
41,7
25,0
8,3
100,0
48,0
22,0
18,7
4,1
7,3
100,0
Percepcja problemu jest naturalnie zróżnicowana płcią i wiekiem. Jak widać w tabeli, kobiety są o
wiele bardziej rygorystyczne w jego widzeniu. O wiele większa reprezentacja mężczyzn w próbie
badanej (109:14) powoduje, że „opinia męska” staje się opinią generalną.
Postrzeganie problemu alkoholizmu/narkomanii powiązane jest także z wiekiem. Dwie najstarsze
generacje widzą problem o wiele ostrzej niż trzy młodsze. Wykształcenie w niewielkim stopniu
różnicuje opinie. Najostrzej widzą problem respondenci z wykształceniem średnim: tyle samo
wskazań na „nielicznych” i „większość”. 100% wskazań osób z wykształceniem wyższym (3
osoby) padło na „nielicznych”. Rozwiedzeni i wdowcy najczęściej wyznają opinię, że spożywający
w sąsiedztwie alkohol i narkotyki to większość. Pozostałe dwie wydzielone grupy stanu cywilnego
wskazują na „większość” w niewielkich odsetkach.
Widomą oznaką występowania problemu alkoholizmu/narkomanii są osobnicy, których
obserwowalny stan wskazuje na spożycie czy to alkoholu czy narkotyków. Środowisko sąsiedzkie
badanych nie jest obszarem, na którym takich osobników widuje się codziennie. Pomijając
najbardziej pojemną w tym wypadku kafeterię „trudno określić” (31% wskazań), badani dokonują
takich obserwacji raz w tygodniu bądź częściej (pow. 40% wskazań). Ale też ok. 15% spośród nich
widuje osoby „pod wpływem” raz w miesiącu.
Różnice determinowane płcią w postrzeganiu takich sytuacji nie są znaczne. Dokładnie połowa
kobiet widzi osobników „pod wpływem” raz w tygodniu bądź częściej. Mężczyzn postrzegających
takie sytuacje z podobną częstością jest o 10% mniej, ale dodatkowo nieznaczny odsetek mężczyzn
wyznaje opinię, że jest to widok codzienny.
40
Tabela 62. Częstość obserwacji sąsiadów „pod wpływem”; dane w odsetkach
Jak często sąsiedzi
są „pod wpływem”
Codziennie
Najczęściej w weekendy
Trudno określić
Razem
Płeć
K
M
0,0
3,7
21,4
17,4
28,6
22,0
14,3
14,7
7,1
9,2
7,1
0,9
21,4
32,1
100,0
100,0
20-30
0,0
7,7
23,1
30,8
15,4
0,0
23,1
100,0
31-40
0,0
12,5
25,0
12,5
9,4
3,1
37,5
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
2,1
10,5
12,8
26,3
27,7
15,8
14,9
15,8
4,3
15,8
2,1
0,0
36,2
15,8
100,0
100,0
Pow. 60
8,3
50,0
8,3
0,0
8,3
0,0
25,0
100,0
Ogółem
3,3
17,9
22,8
14,6
8,9
1,6
30,9
100,0
I w tym wypadku opinie dwóch najstarszych grup wiekowych rozmijają się kompletnie z opiniami
młodszych grup. Starsi (pow. 50 lat) o wiele częściej widzą osobników „pod wpływem” niż młodsi.
Badani legitymujący się wykształceniem podstawowym postrzegają problem ostrzej (63% wskazań
na pierwsze trzy kafeterie) niż wykształceni na poziomie zawodowym (30% wskazań odpowiednio)
i średnim (45%). Połowa żyjących w separacji oraz ok. 2/3 wdowców także wybiera trzy pierwsze
kafeterie.
Sytuacje kłótni, burd i awantur w sąsiedztwie wszczynanych pod wpływem alkoholu bądź środków
odurzających zdarzają się w opinii nieco powyżej 1/3 badanych. Podobny odsetek stanowią
zaprzeczenia takich sytuacji, a pozostali mają trudności z określeniem zdarzeń sąsiedzkich jako
kłótni bądź awantury.
Tabela 63. Kłótnie i awantury wszczynane „pod wpływem”; dane w odsetkach
Sytuacje kłótni
i awantur sąsiedzkich
tak
nie
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
50,0
32,1
42,9
33,9
7,1
33,9
100,0
100,0
20-30
23,1
61,5
15,4
100,0
31-40
31,3
46,9
21,9
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
27,7
42,1
34,0
15,8
38,3
42,1
100,0
100,0
Pow. 60
66,7
8,3
25,0
100,0
Ogółem
34,1
35,0
30,9
100,0
W tym wypadku znowu opinia kobiet jest bardziej zdecydowana niż opinia mężczyzn. Są one
świadkami awantur sąsiedzkich znacznie częściej niż mężczyźni, ale też wyższy ich odsetek niż
odsetek mężczyzn nie dostrzega takich sytuacji. I także w tym wypadku opinia dwóch najstarszych
generacji jest ewidentnie odmienna od trzech generacji młodszych.
Im niższy poziom wykształcenia respondenta, tym częściej staje się on świadkiem awantur
sąsiedzkich. Na takie przypadki wskazuje połowa osób z wykształceniem podstawowym, 30% z
zawodowym, 24% ze średnim i żadna osoba z wyższym (spośród 3 respondentów). Rozwiedzeni i
wdowcy są znacznie częściej świadkami awantur sąsiedzkich „pod wpływem” (48% oraz 62,5%
odpowiednio) niż reprezentanci dwóch pozostałych rodzajów stanu cywilnego (36% oraz 23%
odpowiednio).
Częstość takich sytuacji jest mierzona w kolejnym pytaniu, na które rozkład odpowiedzi wygląda
następująco. Pytanie to było skierowane wyłącznie do 42 osób, które twierdząco odpowiedziały na
poprzednie (7 kobiet i 35 mężczyzn), czyli do nieco powyżej 1/3 próby. Połowa tych respondentów
utrzymuje, że do awantur dochodzi przynajmniej raz w tygodniu.
41
Tabela 64. Częstość awantur u sąsiadów „pod wpływem”; dane w odsetkach
Jak często u sąsiadów
dochodzi do awantur
Najczęściej w weekendy
Trudno określić
Razem
Płeć
K
M
28,6
31,4
28,6
17,1
14,3
20,0
14,3
2,9
14,3
28,6
100,0
100,0
20-30
33,3
33,3
33,3
0,0
0,0
100,0
31-40
30,0
10,0
30,0
0,0
30,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
30,8
12,5
15,4
37,5
23,1
12,5
7,7
0,0
23,1
37,5
100,0
100,0
Pow. 60
50,0
12,5
0,0
12,5
25,0
100,0
Ogółem
31,0
19,0
19,0
4,8
26,2
100,0
Tu także opinie kobiet i mężczyzn są rozbieżne i w podobnych proporcjach rozbieżne są opinie
starszych i młodszych generacji. Choć w powyższej tabeli wskazania 20-30-latków mogą się wydać
wysokie, to jednak są to wskazania 3 osób, które wśród tej generacji twierdząco odpowiedziały na
pytanie poprzedzające.
W podsumowaniu tego fragmentu warto zwrócić uwagę na interesujące różnice postrzegania
alkoholizmu w społeczności sąsiedzkiej powodowane społecznym położeniem respondentów.
Ludzie żyjący w społeczności sąsiedzkiej obserwują te same zdarzenia, ale obserwują je nieco
inaczej i z różnym natężeniem w zależności od płci, wieku czy stanu cywilnego. Można uznać, że
zmysłowe postrzeganie problemu jest determinowane perspektywą określoną społecznie.
3.11
Postrzeganie problemu alkoholizmu i narkomanii w powiecie pułtuskim
W opinii badanych istnieje w powiecie pułtuskim problem alkoholizmu, natomiast nie istnieje na
tym obszarze problem narkomanii.
Tabela 65. Obecność problemów alkoholizmu i narkomanii w powiecie pułtuskim; dane w
odsetkach
Problem alkoholizmu
tak
nie
trudno określić
Razem
Problem narkomanii
tak
nie
trudno określić
Razem
Płeć
K
M
50,0
61,5
42,9
14,7
7,1
23,9
100,0
100,0
Płeć
K
M
28,6
11,0
42,9
50,5
28,6
38,5
100,0
100,0
20-30
53,8
23,1
23,1
100,0
31-40
56,3
25,0
18,8
100,0
20-30
23,1
38,5
38,5
100,0
31-40
9,4
65,6
25,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
68,1
63,2
8,5
21,1
23,4
15,8
100,0
100,0
Grupa wieku
41-50
51-60
19,1
5,3
53,2
31,6
27,7
63,2
100,0
100,0
Pow. 60
41,7
25,0
33,3
100,0
Ogółem
60,2
17,9
22,0
100,0
Pow. 60
0,0
33,3
66,7
100,0
Ogółem
13,0
49,6
37,4
100,0
Interpretacja danych zawartych w tabeli 25 prowadzi do następujących wniosków podstawowych:
•
•
•
42
Istnienie problemu alkoholizmu stwierdza 60% badanych, ponad trzykrotnie więcej niż
stwierdzających nieistnienie tego problemu
Istnienie problemu narkomanii na obszarze powiatu pułtuskiego stwierdza tylko 13%
badanych, czyli ok. czterokrotnie mniej niż stwierdzających jego nieistnienie
Trudność w wyrażeniu swojej opinii zgłosiło 22% respondentów w wypadku
alkoholizmu i 37% respondentów w wypadku narkomanii. Zwłaszcza w tym drugim
wypadku duży odsetek niezorientowanych, choć znacznie mniejszy niż odsetek
respondentów utwierdzonych w opinii o nieistnieniu problemu narkomanii, wskazuje
na zakres dezorientacji.
Opinia badanych, w dodatku „praktykujących” alkoholików bądź narkomanów, nie jest,
oczywiście, miarodajna. Tym niemniej nie powinna być zlekceważona jako ilustrująca skalę
problemów. Przypomnijmy, że badana próba reprezentatywna mieszkańców powiatu zdefiniowała
problem alkoholizmu jako istniejący o średnim poziomie natężenia, a narkomanię jako problem o
niskim stopniu natężenia.
Inne wnioski wypływające z danych zamieszczonych w tabeli 65:
•
•
•
•
•
•
•
Postrzeganie problemów alkoholizmu i narkomanii wyraźnie różni mężczyzn od
kobiet: mężczyźni są bardziej niż kobiety przeświadczeni są o istnieniu problemu
alkoholizmu w powiecie pułtuskim
Kobiety prawie trzykrotnie częściej niż mężczyźni wskazują na istnienie problemu
narkomanii
Przeświadczenie o istnieniu alkoholizmu jest niezależne od wieku badanych. Różnice
wskazań nie posiadają dużej istotności. Najstarsza kategoria wiekowa (pow. 60 lat) jest
w najmniejszym stopniu przekonana o istnieniu problemu. Jednocześnie ta kategoria
jest w największym stopniu uwrażliwiona na przejawy alkoholizmu w najbliższym
sąsiedztwie. Ewidentne różnice pomiędzy widzeniem problemu w skali sąsiedztwa i
szerszego obszaru są interesującym przejawem krzyżujących się opinii.
Problem narkomanii jest najwyraźniej postrzegany przez przedstawicieli najmłodszej
generacji, co nie może dziwić. Ale i w wypadku tej generacji przeświadczeni o
istnieniu problemu są w wyraźnej mniejszości wobec tych, którzy problemu nie
dostrzegają.
Postrzeganie problemu alkoholizmu jest w zasadzie niezależne od wykształcenia i
stanu cywilnego respondentów. Różnice wskazań nie są istotne.
Im wyższy poziom wykształcenia tym częstsze wskazania na istnienie problemu
narkomanii. Odsetki wskazań przechodzą od 8% w przypadku wykształcenia
podstawowego do 24% w przypadku wykształcenia średniego. Wskazania
respondentów z wykształceniem wyższym (33%) należy pominąć jako nie
reprezentatywne.
Respondenci żyjący w stanie wolnym, zapewne z powodu młodego wieku, dwukrotnie
częściej wskazują na istnienie problemu narkomanii niż osoby żyjące w związkach i w
separacji. Wdowcy w ogóle nie wskazują na istnienie tego problemu.
74 osoby, które stwierdziły występowanie problemu alkoholizmu w powiecie pułtuskim (60,2%
całości) wskazywały z kolei grupy wiekowe najbardziej narażone na ten problem. W przeważającej
opinii są to najczęściej osoby młode w wieku 25-35 lat (43,2% wskazań). Dwie inne grupy:
najmłodsi (15-25 lat) i dojrzali (35-50 lat) uzyskały identyczne odsetki wskazań po 18,9%. W opinii
kobiet najbardziej narażoną jest ta ostatnia grupa (57,1% wskazań wobec 14,9% wśród mężczyzn).
16 osób, które pozytywnie wypowiedziały o istnieniu problemu narkomanii w powiecie pułtuskim
(13% całości próby) w podobny sposób orzekały o stopniu zagrożenia grup wiekowych tym
problemem. Rozkład wskazań przebiegł następująco:
•
•
•
•
młodzież do 15. roku życia: 18,8%
grupa 15-25 lat: 31,3%
grupa 25-35 lat: 18,8%
trudno określić: 31,3%
43
Zatem młodzież w wieku 15-25 lat jest najbardziej narażona na konsumpcyjny kontakt z środkami
odurzającymi, choć grupy wiekowe wobec niej graniczne nie są, w opinii badanych, od takiego
zagrożenia wolne.
3.12
Tło społeczne alkoholizmu i narkomanii w opinii badanych
W serii pytań badani mieli zdecydować, czy czynniki położenia społecznego takie, jak stopień
zamożności, wykształcenia, stan rodzinny, miejsce zamieszkania itp. powodują czy nie powodują
powstawanie problemów alkoholizmu i narkomanii. Pytania te były, w odróżnieniu od pytań o wiek
zagrożonych problemami, skierowane do wszystkich respondentów, ale z reguły 2/3 wybierało
kafeterię „nie wiem, nie potrafię określić”. Dlatego też wartość informacyjna odpowiedzi na te
pytania jest ograniczona.
W opinii badanych alkoholizm pleni się w większym stopniu w środowiskach biednych niż
zamożnych. Różnica wskazań wynosi 36:8 osób przy 79 osobach „wstrzymujących się od głosu”.
Takiej przewagi należało się właściwie spodziewać, ale ilość wstrzymujących się jest raczej
zaskakująca. Narażenie biednych na narkotyki też okazuje się wyższe niż zamożnych, ale różnice są
mniejsze: 18:13 przy 92 wstrzymujących się.
Identyczny rezultat został osiągnięty w pytaniu o wpływ wykształcenia na powstawanie problemu
alkoholizmu (36:8/79). Niewykształceni są, w opinii badanych, częściej narażeni na tę patologię. W
sprawie zagrożenia narkomanią 22 badanych wskazało na grupę niewykształconych, a 6 na
wykształconych. 95 badanych nie zabrało głosu w tej sprawie.
Osoby bezrobotne są bardziej narażone na alkoholizm niż osoby pracujące w stosunku 35:8 przy 80
badanych wstrzymujących się od opinii. W wypadku zagrożenia narkomanią odpowiednia relacja
wyniosła 19:8 przy 96 rezygnujących z wyrażenia opinii.
Osoby samotne, bez rodziny, są bardziej narażone na alkoholizm niż osoby o uregulowanym stanie
rodzinnym z dziećmi. Odpowiednia relacja wynosi 32:8 przy 83 wstrzymujących się. Większe
narażenie na narkomanię wyraża się stosunkiem 24:5 przy 94 wstrzymujących się.
Mieszkańcy wsi są narażeni bardziej na alkoholizm niż mieszkańcy miast w stosunku 24:18 przy 81
wstrzymujących się. W przypadku narkomanii relacja się odwraca na rzecz większego zagrożenia
mieszkańców miast w stosunku 17:14 przy 92 wstrzymujących się.
3.13
Czynniki przyciągające do alkoholu i narkomanii w opinii badanych
Badani mieli wskazać czynniki, poniżej wymienione, które przyciągają zwykłych ludzi do alkoholu
i środków odurzających. Badani mieli też uszeregować siłę tych czynników w 7-stopniowej skali od
„najczęściej” do „najrzadziej”. Ze względu na bardzo wysoki udział braku oceny („nie wiem, nie
potrafię określić”), przekraczający najczęściej połowę wszystkich odpowiedzi, w poniższym
zestawieniu zamieszczone zostają wyłącznie „silne” odpowiedzi utwierdzające o wpływie
najczęstszym o pozycjach 1-3 skali.
44
Tabela 66. Czynniki przyciągające ludzi do alkoholu i narkotyków; dane w osobach i odsetkach.
Alkohol
Osoby
22
56
28
11
62
35
Czynnik przyciągający
Poziom stresu
Nieporadność w obliczu problemów
Wpływ środowiska rodzinnego
Wpływ kolegów/koleżanek
Wpływ mediów (filmy/telewizja)
Brak zajęcia, brak pracy, nuda
%
17,8
45,6
22,7
9,0
50,4
0,0
28,4
Narkotyki
Osoby
%
8
6,5
22
17,9
25
20,4
6
4,8
48
39,0
9
8,3
27
22,0
Poziom wpływu wymienionych czynników jest niższy w przypadku przyciągania do narkotyków,
co jest zapewne następstwem znacznie słabszego przekonania o istnieniu problemu narkomanii w
powiecie.
Najsilniej oddziałuje, w opinii badanych, środowisko koleżeńskie zarówno na przyciąganie do
alkoholu, jak do narkotyków. W podobnej skali oddziałuje w przypadku obu uzależnień brak pracy
i nuda, choć drugim z kolei czynnikiem przyciągającym do alkoholu jest nieporadność wobec
problemów życia. Ten czynnik z kolei nie należy do najważniejszych w przyciąganiu do
narkotyków. Ucieczkę od odpowiedzialności, podobnie jak nudę czynią badani w równym stopniu
czynnikami odpowiedzialnymi za przyciąganie do alkoholu i narkotyków. W opinii badanych
wpływ środowiska rodzinnego jest niewielki w powodowaniu obu problemów, natomiast wpływ
mediów może być w ogóle rozważany tylko w odniesieniu do narkotyków.
3.14
Instytucje powołane do zwalczania alkoholizmu i narkomanii w opinii badanych
Badani są raczej słabo zorientowani w istnieniu i działaniu instytucji wspomagających osoby
uzależnione, a przypuszczać wolno, że badani są na ogół klientami tych instytucji. 56 osób (45,5%
badanych) w ogóle nie wie istnieniu takich instytucji.
Kobiety są o wiele lepiej od mężczyzn poinformowane o zapleczu instytucjonalnym problemów
uzależnień. Najsłabiej zorientowani są respondenci z najmłodszej i najstarszej grupy wiekowej. Na
podobnym poziomie przedstawia się orientacja osób z wykształceniem podstawowym, wśród
badanych żyjących w stanie wolnym i wdowców.
Tabela 67. Instytucje powołane do pomocy uzależnionym; dane w odsetkach
Czy zna takie
instytucje
tak
nie
Płeć
K
M
78,6
51,4
21,4
48,6
20-30
30,8
69,2
31-40
65,6
34,4
Grupa wieku
41-50
51-60
59,6
52,6
40,4
47,4
Pow. 60
33,3
66,7
Ogółem
54,5
45,5
Najlepiej rozpoznawalne wśród 67 osób, które znają odpowiednie instytucje, są kluby AA (58%
wskazań), Monar (30% wskazań) i grupy terapeutyczne (10% wskazań). Tylko 27% badanych
(spośród 67 osób) uznaje działalność instytucji wspomagających za raczej wystarczającą wobec
57% badanych uznających tę działalność za niewystarczającą.
W otwartym pytaniu o propozycje nowych działań, rozwiązań, które ograniczyłyby zasięg
problemów alkoholizmu i narkomanii, ¼ badanych zgłosiła pojedyncze propozycje
Można je z grubsza podzielić na:
45
•
•
•
•
•
propozycje poszerzające już istniejące formy działań (większa ilość instytucji pomocy – 6
wskazań, więcej klubów AA – 4 wskazania, spotkania z byłymi narkomanami i
alkoholikami – 1 wskazanie)
kampanie informacyjne, reklamowe, bilboardy (ogółem 3 wskazania), edukacja z
informacją, edukacja w szkołach, w zakładach pracy (ogółem 8 wskazań)
propozycje rygorystyczno-zaostrzające, jak dotkliwe kary (4), ograniczenia możliwości
zakupu, limitowane ilości (1), podniesienie cen używek, alkoholu (3)
propozycje odwołujące się do indywidualnej woli, jak silna wola, (1), uprawianie sportu (1)
rezygnacja; nic się nie da zrobić (4).
3.15
Konkluzje
Zasadnicze wnioski wypływające z badań nad osobami uzależnionymi od alkoholu/narkotyków da
się uszeregować w powyżej opisywanej kolejności:
Wiek inicjacji alkoholowej obniża się w bardzo szybkim tempie, co oznacza, że coraz
młodsi osobnicy sięgają po alkohol po raz pierwszy.
Istnieją zróżnicowane powody pierwszego kontaktu z alkoholem, ale przeważa motyw
poznawczy, tzn. chęć sprawdzenia na własnym organizmie działania takiej substancji, jak
alkohol. Okazanie charakteru wobec innych konsumujących oraz nacisk społeczny stanowią
również bardzo istotne motywy inicjacji.
Badani spożywają alkohol często; 2/3 robi to kilka razy w tygodniu bądź codziennie.
W niezgodzie z naturalnym skojarzeniem uzależnienia z wysokoprocentowym alkoholem,
największa część badanych preferuje piwo. Wino oraz wódka liczona z bimbrem stanowią
podobne udziały w spożyciu badanych przekraczające łącznie połowę respondentów.
Ceny spożywanego alkoholu są niskie i niskie są także budżety domowe przeznaczone na
konsumpcję alkoholu.
2/5 badanych spożywa alkohol do stanu upicia się przynajmniej w połowie przypadków
picia.
Przynależność do płci męskiej i do starszych generacji sprzyjają tendencji do upijania się
(„poczucia, że się wypiło za dużo”)
Ok. 2/3 badanych konsumuje alkohol przynajmniej dwa dni z rzędu; w większym stopniu
dotyczy to mężczyzn niż kobiet oraz starszych niż młodych
4/5 mężczyzn i połowa kobiet „praktykuje picie powtarzalne” przynajmniej w połowie
przypadków picia. Zwyczaj ten upowszechnia się także wraz z wiekiem.
U 85% badanych następstwem picia jest złe samopoczucie („kac”). Nie ujawniają się w tym
wypadku różnice socjodemograficzne.
Stosowanym antidotum na „kaca” są przeczekanie, „klin” i piwo. Kolejność tych czynników
jest odmienna w grupach płci i wieku. Mężczyźni preferują „klina” zgodnie z tendencją: im
starszy respondent, tym większą okazuje skłonność do „zaklinowania” wypitego alkoholu.
Badani spożywają alkohol najczęściej w towarzystwie przyjaciół, ale czynią to również w
samotności i w towarzystwie zupełnie przypadkowym. Piją zawsze, gdy trafia się okazja, ale
bez okazji także piją.
Dobór towarzystwa do picia oraz okazje/brak okazji w piciu różnią grupy płci i wieku.
Różnice te pozwalają na wyróżnienie wyodrębnionych stylów picia.
Badani spotykają się najczęściej z reakcją otoczenia na swoje zachowania po wypiciu. Do
reakcji takich przyznaje się 70% respondentów, o wiele częściej mężczyźni niż kobiety.
Konsumpcja narkotyków wśród respondentów grupy badanej jest minimalna. Tylko 15 osób
przyznało się do jakiegokolwiek kontaktu z narkotykami. Dominują zdecydowanie
najmłodsi.
46
W zgodzie z deklaracjami samych badanych środowisko rodzinne nie jest czynnikiem
utrwalającym nałóg alkoholowy. Tylko 27 osób wskazało pijących domowników w
rodzinie. W opinii tych respondentów częstotliwość spożycia członków rodzin jest raczej
umiarkowana.
W większym stopniu niż na rodzinę badani wskazują na środowisko sąsiedzkie jako czynnik
utrwalający nawyki alkoholowe. Połowa badanych utrzymuje, że w sąsiedztwie tylko
nieliczni piją, ale 1/3 uznaje się za świadków częstych awantur sąsiedzkich w następstwie
picia.
Różnice w postrzeganiu alkoholizmu w sąsiedztwie powodowane cechami socjodemograficznymi są znaczne i upoważniają do wysunięcia wniosku o społecznie określonej
perspektywie percepcji zjawiska.
W opinii badanych alkoholizm ma miejsce jako problem społeczny w powiecie pułtuskim,
natomiast nie ma problemu narkomanii.
Opinie o alkoholizmie w powiecie różnią grupy płci i wieku, ale w przeciwnym kierunku
niż opinie o alkoholizmie w sąsiedztwie.
Na narkomanię jako problem społeczny wskazują przede wszystkim ludzie młodzi i kobiety,
ale nawet w tych grupach jest to opinia mniejszości.
Stopień zagrożenia różnych środowisk społecznych problemami alkoholizmu i narkomanii
jest w opinii badanych taki, jakiego należało się spodziewać. Ubożsi, niewykształceni,
bezrobotni oraz samotni bez zaplecza rodzinnego są bardziej narażeni na te problemy niż
osobnicy z środowisk krańcowo odmiennych. Wieś jest bardziej zagrożona przez
alkoholizm niż miasto, lecz narkomania bardziej zagraża miastu.
Wpływ środowiska koleżeńskiego okazuje się najsilniejszym czynnikiem utrwalającym
uzależnienie zarówno od alkoholu, jak narkotyków. Pozostałe czynniki mocno
przyciągające i do alkoholu i narkotyków to nieporadność w obliczu życiowych problemów
(alkohol) oraz bezrobocie i nuda (alkohol i narkotyki). Niewielki okazuje się wpływ
środowiska rodzinnego.
Instytucje powołane do walki z uzależnieniami są słabo rozpoznawalne przez badanych, a
ich działalność uznana jest za niewystarczającą.
47

Jacenty Siewierski ANALIZA PROBLEMÓW ALKOHOLIZMU I

Transkrypt

Podobne dokumenty

alkoholizm, narkomania, nikotynizm

Pobierz PDF - Kazimierz Dolny

WYNIKI ANKIETY „Zdrowy tryb życia w Skierniewicach”

Lista podpisów - Koalicja Medycznej Marihuany

Narkomania jako problem społeczny w opinii uczniów Gimnazjów

Projekt uchwały- narkomania

Naukowcy o psychologii alkoholizmu

USZ001 Dostarczanie społeczności lokalnej wiedzy na temat

Generuj PDF - KPP Pleszew

Strona Urzędu Miasta i Gminy Piwniczna