Publikacja darmowa

Rejent. rok 8 . nr 2(82)
luty 1998 r.
Elżbieta Niezbecka
Jan Mojak
Jeszcze w sprawie statusu wierzycielskiego banków
w Polsce Anno Domini 1998
I. W opublikowanym przez nas artykule1 na temat statusu prawnego
banków w świetle przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie
rejestrowym i rejestrze zastawów2 przedstawiliśmy, między innymi, skutki
nowelizacji art. 53 prawa bankowego z 1989 r.3 dla nowego ukształtowania
pozycji wierzycielskiej banków w relacjach z ich kontrahentami. Jednakże
już po oddaniu naszego opracowania do druku uchwalone zostało nowe
prawo bankowe - ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.4, która weszła w życie
1 stycznia 1998 r., czyli w tej samej dacie, w której miały wejść w życie
znowelizowane przepisy art. 53 1-4 prawa bankowego z 1989 r. W konsekwencji znowelizowana wersja prawa bankowego z 1989 r. dotycząca statusu
wierzycielskiego banków nie nabrała nigdy mocy obowiązującej, gdyż w
tej materii od 1 stycznia 1998 r. obowiązują przepisy rozdziału 8 prawa bankowego z 1997 r. pod tytułem „Szczególne obowiązki i uprawnienia banków", a w szczególności art. 95-98 tejże ustawy.
Ukształtowany w prawie bankowym z 1997 r. status wierzycielski banków odbiega znacznie od tego, który nadany został w ramach nowelizacji
1
E. N i e z b e c k a , J. M o j a k , Status prawny banków w świetle przepisów ustawy z dnia 6
grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. Nr 149, poz. 703), Rejent
1997, nr U , s , 22 i nast.
2
Dz.U. Nr 140, poz. 703.
poz. 359 z późn. zm.).
4
Dz.U. Nr 140, poz. 939.
34
Jeszcze w sprawie statusu wierzycielskiego banków..
prawa bankowego z 1989 r. ustawą o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów. Tym samym czujemy się zobligowani do swoistego uzupełnienia
naszych wywodów zawartych w już opublikowanym artykule5 (w jego pkt
III i IV). Jednocześnie pragniemy podkreślić, że w pozostałym zakresie
nasze rozważania, odnoszące się do statusu wierzycielskiego banków w świetle przepisów ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, pozostają w pełni aktualne.
Nota bene przedstawione wyżej meandry legislacyjne związane z nowym ukształtowaniem statusu banków w stosunkach obligacyjnych stanowią kolejny przykład wadliwości merytorycznej procedur tworzenia prawa
w Polsce lat dziewięćdziesiątych. Na marginesie pragniemy wskazać na
dalsze dwa przykłady wadliwości legislacyjnej, których skutki prawne na
dzień dzisiejszy trudno jest jeszcze jednoznacznie ocenić. W myśl art. 49
ust. 1 prawa bankowego z 1997 r., banki prowadzą rachunki bankowe dla
osób fizycznych i osób prawnych oraz dla jednostek organizacyjnych nie
mających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną. Tym samym w przeciwieństwie do przepisów uchylonego prawa bankowego z
1989 r. - nie każdy podmiot gospodarczy będzie mógł mieć prowadzony
rachunek bankowy. Warunkiem bowiem jest posiadanie zdolności prawnej
przez jednostkę organizacyjną nie mająca osobowości prawnej, np. zdolność taką ma spółka jawna czy komandytowa, nie posiada jej natomiast
spółka cywilna. Wydaje się więc, że konstrukcja przyjęta w przepisach
prawa bankowego koliduje z innymi ustawami, albowiem rachunki bankowe powinny być prowadzone dla wszystkich podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą na podstawie ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o
działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 z późn. zm.), a dosłownie
rzecz ujmując - dla każdego przedsiębiorcy. Ta ostatnia ustawa nakłada
bowiem na podmioty gospodarcze obowiązek posiadania rachunku bankowego i przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem takiego
rachunku. Tym samym obowiązek prawny nałożony przez jedna ustawę nie
może być wykonany w świetle przepisów drugiej ustawy. Nadto art. 34
ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
Krajowym Rejestrze Sądowym6 znowelizował prawo bankowe z 1989 r.,
5
6
Cytowanym w przypisie 1.
Dz.U. Nr 121, poz. 770.
35
Elżbieta Niezbecka, Jan Mojak
wprowadzając w miejsce pojęcia „podmiot gospodarczy" pojęcie „przedsiębiorcy", zdefiniowane w art. 36 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o
Krajowym Rejestrze Sądowym7. Pojęcie „przedsiębiorca" zostało też
wprowadzone do szeregu innych ustaw, między innymi do ustawy z 1988
r. o prowadzeniu działalności gospodarczej. Przepisy prawa bankowego z
1997 r. w ogóle nie używają terminu „przedsiębiorca", uznajązaś dopuszczalność zawarcia umowy, np. rachunku bankowego, kredytowej, przez
.jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej, o ile posiada
zdolność prawną" (art. 49 ust. 1 i art. 70 ust. 2 prawa bankowego).
W każdym razie sytuacja, gdy w ciągu roku 1997 zmieniał się trzykrotnie stan normatywny w zakresie ukształtowania pozycji banków jako wierzycieli w relacjach kontraktowych (wersja 1989, wersja 1996 i wersja
1997), musi być uznana za bulwersującą i - naszym zdaniem - świadczy
co najmniej o braku jakiejkolwiek koordynacji w pracach legislacyjnych.
II. Prawo bankowe z 1989 r. w art. 53 ust. 1 nadawało dokumentom
wystawionym przez bank moc dokumentów urzędowych, stanowiąc, że
księgi banków, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez banki i opatrzone ich
pieczęcią oraz wszelkie w ten sam sposób wystawione oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub
pokwitowanie odbioru należności bądź stwierdzające udzielenie kredytu,
jego wysokość i warunki spłaty mają moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i rejestrach publicznych. Przepis ten był dość lakoniczny i przez to
kontrowersyjny w swej treści. Odpowiednikiem jego jest obecnie art. 95
prawa bankowego z 1997 r., stanowiący, iż księgi rachunkowe banków,
wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania
oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzone pieczęcią banku oraz wszelkie w ten sposób wystawione oświadczenia
zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw
lub pokwitowanie odbioru należności albo stwierdzające udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, ich wysokość i warunki spłaty mają moc prawną
dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisów
w księgach wieczystych i rejestrach publicznych.
7
36
Dz.U. Nr 121, poz. 769.
Jeszcze
w
sprawie
statusu
wierzycielskiego
banków..
Cytowane wyżej przepisy dotyczą tego samego zagadnienia, jednakże
w ich treści występują dość istotne różnice, a mianowicie:
1) art. 53 ust.l mówił o księgach banków, podczas gdy art. 95 zawęża
to pojęcie wyłącznie do ksiąg rachunkowych banków,
2) art. 95 precyzuje przez kogo powinien być podpisany dokument wystawiony przez bank, jednakże użycie zwrotu „osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku" nie
wydaje się jurydycznie poprawne, można jedynie się domyślać, że chodzi
chyba o osoby, którym przysługuje tzw. prawo reprezentacji czynnej, tj.
osoby, które na gruncie prawa cywilnego mogą składać oświadczenia woli
jako organ osoby prawnej bądź jej przedstawiciel,
3) na podstawie art. 95 dokument wystawiony przez bank może stwierdzać obok udzielenia kredytu także fakt udzielenia pożyczki pieniężnej.
W dalszym ciągu więc może budzić wątpliwości charakter dokumentu
wystawionego przez bank jako dokumentu urzędowego, a nadto nie wiadomo, w jakim zakresie na ich podstawie mogą być dokonywane wpisy. Nie
powinno jednak budzić wątpliwości, że art. 95 prawa bankowego nie może
stanowić podstawy prawnej do dokonania wpisu hipoteki umownej do księgi
wieczystej, gdyż przepis ten nie stanowi dostatecznego tytułu prawnego do
ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na podstawie dokumentu
wystawionego przez bank8.
III. W sposób szczególnie istotny status wierzycielski banków w relacjach z ich klientami modyfikująart. art. 96-98 prawa bankowego z 1997 r.
Idea przewodnia nowego ukształtowania statusu wierzycielskiego banków,
wynikająca z prawa bankowego z 1997 r., jest podobna do założeń uregulowania z art. 53 M prawa bankowego z 1989 r., w wersji nadanej ustawą
o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Chodzi mianowicie o relatywne zrównanie statusu banków oraz ich klientów w relacjach kontraktowych, w szczególności w odniesieniu do trybu przymusowej realizacji
praw wierzycielskich przez banki, co wyraża się w:
1) pozbawieniu banków prawa do wystawiania bankowych tytułów wykonawczych,
którego odpowiednik nie znalazł się jednak w treści prawa bankowego z 1997 r.
37
Elżbieta Niezbecka, Jan Mojak
2) wyłączeniu możliwości prowadzenia przez banki egzekucji administracyjnej,
3) w przyznaniu jednakowoż bankom prawa do wystawiania w ograniczonym zakresie bankowych tytułów egzekucyjnych,
4) we wprowadzeniu sądowej kontroli, o charakterze raczej formalnym,
nad uruchamianiem procedur egzekucyjnych przez banki, w postaci obowiązku uzyskiwania przez bank sądowej klauzuli wykonalności na wystawiane przez siebie tytuły egzekucyjne,
5) uzależnieniu możliwości wystawienia tytułu egzekucyjnego przez
bank od uprzedniej zgody dłużnika, wyrażonej w pisemnym oświadczeniu
o poddaniu się egzekucji,
6) uregulowaniu kontrowersyjnej kwestii prowadzenia przez bank egzekucji wobec osób trzecich przejmujących dług kontrahenta z czynności
bankowej bądź wstępujących w obowiązki dłużnika w innym trybie.
Ad 1) Od dnia 1 stycznia 1998 r. banki tracą uprawnienie do wystawiania dokumentów mających „moc" tytułów wykonawczych bez potrzeby
uzyskiwania dla nich sądowych klauzul wykonalności. Zmiana wprowadzona przepisami prawa bankowego ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze
ustanowiony w art. 53 ust. 2 prawa bankowego z 1989 r. przywilej polegający na nadaniu dokumentom wystawianym przez bank mocy tytułów
wykonawczych został zniesiony, co w sposób zasadniczy zmienia pozycję
banku jako wierzyciela w stosunku cywilnoprawnym. Z drugiej jednak strony
zmienia się sam charakter tytułu wystawionego przez bank, który uzyskał
możliwość wystawiania tytułów egzekucyjnych, a nie tylko dokumentów
,gnających moc" takiego tytułu. Uregulowanie w ustawie - do tej pory
kontrowersyjnego - charakteru prawnego tytułów bankowych należy uznać
za prawidłowe.
Ad 2) Na podstawie tytułu egzekucyjnego wystawionego przez bank i
zaopatrzonego w sadową klauzulę wykonalności egzekucja może być prowadzona wyłącznie według przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
Wyłączenie dopuszczalności prowadzenia egzekucji administracyjnej jest
następstwem zmiany charakteru tytułów wystawianych przez bank. Skoro
w konsekwencji (po nadaniu klauzuli wykonalności) tytuł ma charakter
tytułu wykonawczego, w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania
cywilnego, to brak jest podstaw prawnych do prowadzenia egzekucji w
innym trybie, aniżeli określonym tymi przepisami.
38
Jeszcze w sprawie statusu wierzycielskiego banków..
Ad 3) Na podstawie art. 96 ust. 1 prawa bankowego banki mogą wystawiać wyłącznie bankowe tytuły egzekucyjne. Stąd też tytuł wystawiony
przez bank jest - w sensie prawnym - tytułem egzekucyjnym w świetle
przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
Bankowy tytuł egzekucyjny może być wystawiony na podstawie ksiąg
banku lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności
bankowych. Tym samym nie chodzi wyłącznie o księgi rachunkowe banków, lecz wszelkie dokumenty związane z dokonywaniem czynności bankowych w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 prawa bankowego z 1997 r. Treść
bankowego tytułu egzekucyjnego reguluje ściśle art. 96 ust. 2 prawa bankowego. W tytule takim należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz
którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty i wysokość jego zobowiązań wraz z odsetkami i terminami ich płatności,
datę wystawienia tytułu, a nadto wzmiankę o wymagalności roszczenia.
Tytuł taki musi być opatrzony pieczęcią banku wystawiającego oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku (w rzeczywistości
chodzi chyba o osoby, które składają oświadczenia woli jako organ osoby
prawnej). Tylko dokument odpowiadający określonym wyżej wymogom
formalnym może być uznany za bankowy tytuł egzekucyjny, przy czym
dokument taki powinien być nadto opatrzony tytułem lub inną wzmianką
wskazująca na to, że jest to tytuł egzekucyjny. Nie wydaje się natomiast
konieczne umieszczenie wzmianki określającej, iż dany tytuł ma charakter
bankowy, albowiem w świetle przepisów prawa bankowego z 1997 r.
pomiędzy tytułami egzekucyjnymi wystawionymi przez banki a innymi
tytułami egzekucyjnymi w rozumieniu art. 777 k.p.c. nie ma żadnej różnicy.
Uprawnienie banków do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych zostało jednak ograniczone pewnymi dodatkowymi wymaganiami określonymi w art. 97 ust. 1 prawa bankowego, a mianowicie:
a) możliwością wystawienia tytułu egzekucyjnego wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej.
Tym samym tytuł taki nie może być wystawiony przeciwko innym osobom,
aniżeli dłużnicy banku (można ich określić, acz niezupełnie ściśle, osobistymi, bezpośrednimi, pierwotnymi itp.),
b) dopuszczalnością objęcia tytułem wyłącznie roszczeń wynikających
z czynności bezpośrednio dokonanej z bankiem, a więc czynności, o której
mowa w art. 5 ust. 1 i 2 prawa bankowego. W tym stanie rzeczy żadna
39
Elżbieta Niezbecka, Jan Mojak
inna czynność prawna nie może stanowić dostatecznej podstawy do wystawienia tytułu egzekucyjnego. Należy też wskazać, że w przeciwieństwie
do art. 532 ust. 1 prawa bankowego z 1989 r., w wersji nadanej ustawą
o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, przepisy obowiązujące od
1 stycznia 1998 r. nie zawierają katalogu czynności bankowych, w odniesieniu do których może być wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny. Tym
samym każda wierzytelność wynikającą z czynności bankowej stanowi
dostateczną podstawę do wystawienia tytułu egzekucyjnego,
c) uzależnieniem dopuszczalności wystawienia tytułu egzekucyjnego od
zgody dłużnika wyrażonej w pisemnym oświadczeniu o poddaniu się egzekucji.
Należy też podkreślić, że bank ma prawo wystawiać dalsze tytuły egzekucyjne w odniesieniu do tego samego roszczenia, o ile zachodzi potrzeba prowadzenia egzekucji przeciwko kilku osobom lub z kilku części
składowych majątku dłużnika (art. 96 ust. 3 prawa bankowego).
Ad 4) Prawo bankowe wprowadza sądową kontrolę nad uruchamianiem
procedur egzekucyjnych przez banki w postaci obowiązku uzyskiwania
przez bank sądowej klauzuli wykonalności na wystawiane przez siebie
tytuły egzekucyjne. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 1 prawa bankowego,
bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą prowadzenia egzekucji
przeciwko dłużnikowi dopiero po nadaniu mu sądowej klauzuli wykonalności. Na mocy art. 97 ust. 3 prawa bankowego wniosek banku powinien
być rozpoznany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od
dnia jego złożenia. Przepis ten ma, jak się wydaje, jedynie charakter instrukcyjny, a jego celem jest zapewnienie szybkości postępowania w przedmiocie uzyskiwania sądowych klauzul wykonalności.
Kontrola sprawowana przez sąd nad wystawianiem tytułów przez banki
ma w zasadzie charakter jedynie formalny, sąd nie jest bowiem władny
ocenić zasadności roszczeń banku, a bada jedynie wymogi formalne wystawienia tytułu, tj. jego treść, dopuszczalność wystawienia (charakter
czynności stanowiącej podstawę wystawienia tytułu egzekucyjnego, istnienie oświadczenia dłużnika itp.).
Ad 5) Możliwość wystawienia przez bank tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi jest uzależniona od jego zgody. W tym celu dłużnik
powinien złożyć pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji, którego
treść ściśle określa art. 97 ust. 2 prawa bankowego. Zgodnie z tym prze-
40
Jeszcze w sprawie statusu wierzycielskiego banków..
pisem, pisemne oświadczenie dłużnika powinno określać kwotę, do której
dłużnik poddaje się egzekucji, wraz z ostatecznym terminem, do którego
bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny. Na marginesie uregulowania dotyczącego wymogu uzyskiwania zgody dłużnika na wystawienie
bankowego tytułu egzekucyjnego można zadać jedynie retoryczne pytanie:
czy dłużnik, zaciągający zobowiązanie w banku, może de facto takiej zgody
odmówić.
W oświadczeniu o poddaniu się egzekucji dłużnik może się również
poddać egzekucji wydania rzeczy, jeżeli na rzeczy tej został ustanowiony
zastaw rejestrowy lub dokonano przeniesienia własności w celu zabezpieczenia roszczenia. Uregulowanie to odpowiada ujęciu zawartemu w ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz w art. 101 prawa
bankowego z 1997 r., dopuszczającym możliwość zabezpieczenia roszczeń
banku w postaci przewłaszczenia na zabezpieczenie. W świetle powyższych przepisów można jednak mieć wątpliwości, czy oświadczenie o
poddaniu się egzekucji wydania rzeczy musi być zawarte w treści oświadczenia o poddaniu się egzekucji, czy też może być zawarte jedynie w umowie
dotyczącej ustanowienia danej formy zabezpieczenia. Wydaje się, że sporządzenie na piśmie umowy ustanawiającej zabezpieczenie pozwala na
umieszczenie tegoż oświadczenia w samej jej treści, bez potrzeby sporządzania odrębnego dokumentu.
Ad 6) Prawo bankowe w art. 98 reguluje ściśle dopuszczalność prowadzenia egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko osobie trzeciej, tj. innemu podmiotowi, aniżeli dłużnik, który z bankiem
dokonywał bezpośrednio czynności prawnej. Sytuacja taka może mieć
miejsce w razie:
a) przejęcia długu wynikającego z czynności bankowej przez osobę
trzecią,
b) przejścia obowiązku spełnienia świadczenia na inne podmioty w wyniku spadkobrania lub przekształcenia osoby prawnej,
c) prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego małżonków.
W powyższych przypadkach podstawę prawną egzekucji stanowi bankowy tytuł egzekucyjny, zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności,
nadaną przez sąd przeciwko tymże podmiotom. Z przepisu jednak nie wynika
jednoznacznie, czy bank może wystawić tytuł egzekucyjny przeciwko tym
osobom, czy też na tytule wystawionym przeciwko dłużnikowi musi uzy-
41
Elżbieta Niezbecka, Jan Mojak
skać jedynie sądową klauzulę wykonalności przeciwko określonej osobie
trzeciej.
Należy jeszcze na marginesie podnieść, że w sytuacji odmowy nadania
przez sąd klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu
przez bank, z uwagi na niespełnienie przesłanek określonych w prawie
bankowym z 1997 r., bank będzie zawsze mógł - poza ewentualnym zaskarżeniem postanowienia sądu w drodze zażalenia (art. 795 k.p.c.) - dochodzić swojej wierzytelności w drodze sądowego postępowania procesowego. W praktyce będzie to tryb postępowania nakazowego (art. 485 i nast.
k.p.c.).
IV. Podejmując próbę oceny uregulowania statusu wierzycielskiego banków w świetle przepisów prawa bankowego z 1997 r., należy stwierdzić,
że sam kierunek zmian nie budzi generalnie zastrzeżeń. Obowiązujący
bowiem do 31 grudnia 1997 r. stan prawny w tym zakresie łamał - w
odniesieniu do banków - starą rzymską zasadę nemo iudex in re sua i w
sposób nadmierny, wręcz rażący, uprzywilejowywał banki w stosunkach z
ich dłużnikami. Banki, jako wierzyciele, w warunkach gospodarki rynkowej powinny mieć pewien szczególny status, wynikający chociażby z faktu,
że są to podmioty zaufania publicznego i podlegają szczególnemu nadzorowi publicznoprawnemu. W chwili obecnej nadzór taki sprawuje Komisja
Nadzoru Bankowego i będący jej organem wykonawczym Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego, których status i zadania zostały określone w art.
25 i nast. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim9.
Jednakże zakres przywilejów banków powinien być utrzymany w rozsądnych granicach, a w szczególności nie może naruszać w sposób rażący
zasady równorzędności podmiotów w stosunkach cywilnoprawnych. Obowiązujący zaś do końca 1997 r. stan prawny nadawał bankom wręcz przywileje właściwe Skarbowi Państwa w regulacjach publicznoprawnych, co
- bez wątpienia - było reliktem epoki PRL.
Wprowadzony od 1 stycznia 1998 r. stan prawny w zakresie statusu
cywilnoprawnego banków w relacjach z ich klientami wymusza podniesienie profesjonalnego poziomu wewnętrznych uregulowań procedur dokonywania czynności bankowych o charakterze usługowym w poszczególnych
9
42
Dz.U. Nr 140, poz. 938.
Jeszcze w sprawie statusu wierzycielskiego banków..
bankach, gdyż wszelkie wadliwości w tym zakresie będą z pewnością ujawniane na etapie nadawania bankowym tytułom egzekucyjnym sądowych
klauzul wykonalności.
Z drugiej strony można wyrazić pewne obawy — znając stan naszego
wymiaru sprawiedliwości - czy sądy będą zdolne do podołania zadaniom
nałożonym na nie przez przepisy prawa bankowego, szczególnie gdy się
zważy na rozwiązanie przyjęte w art. 97 ust. 3 prawa bankowego, według
którego wniosek banku o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje
niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu trzech dni od jego złożenia.
Do istotnych mankamentów rozwiązania przyjętego w nowym prawie
bankowym należy - jak się wydaje - pominięcie całkowitym milczeniem
kwestii związanych z ochroną praw dłużnika na etapie egzekucji prowadzonej na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w
sądową klauzulę wykonalności. Intencją ustawodawcy zapewne było odesłanie w tym zakresie do ogólnych przepisów części drugiej księgi drugiej
kodeksu postępowania cywilnego, co oznacza, iż takowy dłużnik może się
bronić w drodze powództw przeciwegzekucyjnych z art. art. 840-843 k.p.c.
Naszym zdaniem jednak, charakter tytułów wykonawczych uzyskiwanych
w trybie przepisów prawa bankowego może prowadzić do wniosku, że
powództwa przeciwegzekucyjne z kodeksu postępowania cywilnego okażą
się „bronią" całkowicie niewydolną i tym samym dłużnicy banków nie będą
mieli żadnych efektywnych instrumentów ochrony ich interesów już na
etapie prowadzonej egzekucji. W tej mierze jednak ostateczną odpowiedź
przyniesie praktyka stosowania nowych uregulowań prawa bankowego, ale
nie można wykluczyć, że konieczne będzie uzupełnienie obecnej regulacji
statusu wierzycielskiego banków o jasne określenie przesłanek i trybu
ochrony interesów dłużników banków na etapie egzekucji prowadzonej na
podstawie bankowych tytułów egzekucyjnych zaopatrzonych w sądową
klauzulę wykonalności.
Porównując jednak treść przepisów prawa bankowego z 1989r. i 1997 r.,
można wręcz dojść do wniosku - naszym zdaniem chyba błędnego - iż
jakiekolwiek powództwo przeciwegzekucyjne dłużnikowi banku nie przysługuje. Wniosek taki można wyprowadzić z samej analizy treści przepisów prawa bankowego, albowiem prawo bankowe z 1989 r. problem powództwa przeciwegzekucyjnego regulowało pierwotnie w art. 53 ust. 3,
następnie w znowelizowanym ustawą o zastawie rejestrowym i rejestrze
43
,
Elżbieta Niezbecka, Jan Mojak
zastawów art. 534, natomiast analogiczny zapis nie znalazł się w ustawie
z 1997 r. W tej ostatniej ustawie brak jest nadto odesłania - w tej mierze
- do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Te dwa fakty mogą stanowić podstawę do twierdzenia o niedopuszczalności wytoczenia przez
dłużnika banku powództwa przeciwegzekucyjnego przeciwko bankowi, który
wystawił bankowy tytuł egzekucyjny i uzyskał sądową klauzulę wykonalności. Jednoznacznie problem ten może rozstrzygnąć jedynie ewentualna
interwencja ustawodawcy i nowelizacja przepisów prawa bankowego obowiązujących od 1 stycznia 1998 r.
44