Darmowy fragment www.bezkartek.pl

t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
WYDAWNICTWO WAM
WSFP „IGNATIANUM”
KRAKÓW
• 2009
Recenzenci
Prof. dr hab. Stanis³aw Litak
Prof. dr hab. Józef Mi¹so
© Wydawnictwo WAM, 2005
© Wy¿sza Szko³a Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, 2005
Redakcja naukowa
Ks. prof. dr hab. Ludwik Grzebieñ SJ
Projekt ok³adki i stron tytu³owych
Les³aw S³awiñski – PHOTO DESIGN
nt
e
gm.pl
Ilustracje ze a
zbiorów
r
f
Biblioteki Naukowej Ksiê¿y
w Krakowie
tek
y arJezuitów
w
o
k
rm.bez
a
D ww
ISBN 978-83-7318-634-7
(WAM)
w
ISBN 978-83-89631-47-3 (Ignatianum)
Wznowienie 2009, 2010
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków
tel. 12 62 93 200 • faks 12 429 50 03
e-mail: [email protected]
DZIAŁ HANDLOWY
tel. 12 62 93 254-256 • faks 12 430 32 10
e-mail: [email protected]
Zapraszamy do naszej
KSIÊGARNI INTERNETOWEJ
http://WydawnictwoWam.pl
tel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447
faks 12 62 93 261
Druk: Wydawnictwo WAM • ul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków
5
Spis treœci
Wprowadzenie
9
I. Wiek XIX – pocz¹tek cywilizacyji przemys³owej
11
II. Systemy szkolne w XIX wieku
1. Testament rewolucji francuskiej
2. Reformy szkolnictwa po Kongresie Wiedeñskim
3. Opieka nad dzieckiem i wychowanie przedszkolne
4. Szkolnictwo specjalne
5. Upowszechnienie szko³y elementarnej t
6. Neohumanistyczna szko³a œrednia
en
m
l
7. Uniwersytety
ragek.p
f
8. Szkolnictwo zawodowe i realne
wy kart
o
9. Wykszta³cenie kobiet
rm.bez
10. Oœwiata doros³ych i apopularyzacja
nauki
D ww
11. Kszta³cenie nauczycieli
17
17
23
34
37
40
42
43
47
50
53
55
III. Rozwój nauk pedagogicznych w XIX wieku
1. Filozofia pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta
2. Utopia pedagogiczna Roberta Owena
3. Wychowanie przedszkolne Fryderyka Fröbla
4. Pedagogika pozytywistyczna Herberta Spencera
5. System wychowania prewencyjnego œw. Jana Bosko
57
57
59
60
61
63
w
IV. Polska oœwiata pod zaborami
65
1. Spuœcizna Komisji Edukacji Narodowej
65
2. Zabór rosyjski w dobie liberalnej polityki Aleksandra I 65
3. Zabór pruski po upadku I Rzeczypospolitej
71
4. W przedautonomicznym zaborze austriackim
73
5. Ksiêstwo Warszawskie (1807-1815)
75
6. Królestwo Polskie (1815-1832)
76
7. W pokongresowym zaborze pruskim (1815-1848)
80
8. Rzeczpospolita Krakowska (1815-1846)
83
9. W miêdzypowstaniowej epoce paskiewiczowskiej
(1831-1862)
83
6
Spis treœci
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Królestwo Polskie po upadku powstania styczniowego 86
Przeciw postyczniowej rusyfikacji
88
Na Kresach Rzeczypospolitej
92
W epoce Bismarcka i Kulturkampfu
94
Galicja w dobie autonomii
97
Na emigracji
103
V. Polska myœl pedagogiczna w dobie rozbiorów
105
VI. Wielka wojna i jej skutki
1. Zniszczenia i ofiary
2. Bolszewicka rewolucja
3. Sowieckie wychowanie
4. System oœwiatowy narodowego socjalizmu
5. Wychowanie autorytarne
113
113
115
117
121
124
VII. Œwiat miêdzy wojnami
1. Pierwsza po³owa XX wieku
nt
e
2. W trosce o dziecko
m l
3. Systemy szkolne
ragek.p
f
4. Pedagogiczny prze³om
wy kart
o
5. Nowe koncepcje
ez
rmwychowania
127
127
130
132
140
143
Daww.b
VIII. Idee i wychowanie
w
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Demokratyzacja oœwiaty
Koœció³ katolicki wobec wychowania
Inne Koœcio³y chrzeœcijañskie
Inne religie
Konserwatyzm
Liberalizm
Agraryzm
Nacjonalizm
Socjalizm
Totalitaryzm
IX. Powojenne przyspieszenie
1. Nowe wyzwania
2. Edukacja w cieniu zimnej wojny
3. Ponad podzia³ami
4. Nierozwi¹zane problemy
5. Integracja europejska
6. Media i wychowanie
7. Kultura masowa i kontrkultura
147
147
149
153
156
159
161
163
164
166
167
169
169
171
174
177
180
183
187
7
Spis treœci
X. Opieka nad dzieckiem
1. Prawa dziecka w drugiej po³owie XX wieku
2. Zmiany modelu rodziny
3. Wychowanie przedszkolne
4. Domy dziecka, rodziny zastêpcze, adopcja
5. Resocjalizacja
191
191
194
198
200
204
XI. Szkolnictwo
1. Kierunki i propozycje reform
2. Powojenne reformowanie szkolnictwa
3. Szko³y alternatywne
4. Szkolnictwo wy¿sze
207
207
211
231
236
XII. Szkolnictwo specjalne
255
XIII. Oœwiata doros³ych
259
XIV. Sport i rekreacja
t
en
m
l
XV. Wspó³czesne koncepcje pedagogiczne
ragek.p
f
wy kart
o
XVI. Polska wobec wyzwañ XX
ez
rmwieku
b
a
.
1. Wychowanie w Drugiej
D wwRzeczypospolitej
2. Wielka reforma oœwiaty
w
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Nauki pedagogiczne
WolnoϾ w niewoli
Odbudowa szkolnictwa
Stalinizm
Wychowanie w latach „ma³ej stabilizacji”
Konfrontacja
Odzyskana demokracja
Bibliografia
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych
265
273
283
283
287
291
294
298
302
306
309
313
317
323
329
8
Spis treœci
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
9
Wprowadzenie
Przed rokiem, jako wspólne przedsiêwziêcie Wydawnictwa WAM i Wy¿szej Szko³y Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum”
w Krakowie, ukaza³ siê pierwszy tom nowego podrêcznika akademickiego Historia wychowania. Do wielkiej rewolucji francuskiej,
autorstwa Stanis³awa Litaka, profesora Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego. Obecnie do r¹k Czytelników trafia tom drugi, obejmuj¹cy historiê wychowania w wiekach XIX i XX. Podobnie jak tom
pierwszy, niniejsze opracowanie jest pierwsz¹ tak obszern¹ syntez¹
dziejów oœwiaty i myœli pedagogicznej napisan¹ po upadku komunizmu, likwidacji cenzury i uwolnieniu polskiej pedagogiki
spod pret
n
sji antyhumanistycznej ideologii.
meplsiê nieco od tomu
g
Równoczeœnie jednak tom drugi,
ró¿ni
a
fr tek.priorytetów. Stopniopierwszego przyjêt¹ perspektyw¹ i wyborem
y
w kar na ca³ym œwiecie oraz
o
we upodabnianie siê systemów oœwiatowych
ez
rmtechnologicznych,
b
globalizacja zarówno innowacji
i pr¹dów kula
.
D dowrozszerzenia pola jak
turowych, sk³oni³y autorów w
widzenia z eurow
pejskiego na ogólnoœwiatowy. Ponadto historia zw³aszcza ostatniego stulecia zrodzi³a potrzebê spojrzenia bardziej politologicznego ni¿
filozoficznego na dzieje koncepcji wychowawczych i instytucji edukacyjnych. Po raz pierwszy w literaturze polskiej podjêta zosta³a
próba przedstawienia oddzia³ywania w tej dziedzinie ideologii totalitarnych, a szczególnie komunizmu, tak w œwiecie, jak i w Polsce po
drugiej wojnie œwiatowej.
Elementy tradycyjnie obecne w opracowaniach dziejów
oœwiaty i wychowania, takie jak opis rozmaitych systemów szkolnych czy cywilizacyjny kontekst zmian w zakresie edukacji, zosta³y
w tym tomie rozszerzone ponad potrzeby dotychczasowych programów nauczania. Ale zdaniem autorów, wraz ze zmieniaj¹cym siê
œwiatem, konieczne staje siê te¿ wprowadzenie zmian do akademickiego kursu historii wychowania. Dlatego autorzy traktuj¹ efekt
swojej pracy równie¿ jako g³os w dyskusji nad przysz³oœci¹ tej dyscypliny nauki. Wszelkie uwagi, kierowane b¹dŸ bezpoœrednio do nich,
b¹dŸ do Wydawców, przyjête zostan¹ z wdziêcznoœci¹ i uwzglêdnione przy redagowaniu kolejnego wydania.
10
Wprowadzenie
Niniejszy tom podjêli siê zrecenzowaæ najwybitniejsi znawcy tematu: profesorowie Stanis³aw Litak i Józef Mi¹so. Autorzy dziêkuj¹ nie tylko za cenne uwagi, ale równie¿ za powstrzymanie siê od
ingerencji w ich pogl¹dy, w tych fragmentach, w których wyst¹pi³y
ró¿nice zdañ. Autorzy nie mog¹ te¿ pomin¹æ zas³ug, jakie w powstaniu tego tomu mia³ ksi¹dz profesor Ludwik Grzebieñ SJ, nie tylko
jako redaktor naukowy, ale inspirator i organizator pracy nad tomem, dziêki którego ¿yczliwym zachêtom i ponagleniom praca ta
zosta³a zakoñczona.
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w