Dług publiczny (jako % PKB)

Wykład:
KTO SPŁACI DŁUG PUBLICZNY?
PODEJŚCIE RÓŻNYCH SZKÓŁ DO
DEFICYTU BUDŻETOWEGO
I DŁUGU PUBLICZNEGO
Budżet państwa
Budżet - jest rocznym planem finansowym, obejmującym
dochody i wydatki państwa oraz wskazującym źródła pokrycia
niedoboru lub rozdysponowania nadwyżki.
USTAWA BUDŻETOWA NA ROK 2014
z dnia 24 stycznia 2014 r.
Art. 1.
1.Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 1, łączną kwotę podatkowych
i niepodatkowych dochodów budżetu państwa w wysokości
277 782 224 tys. zł.
2. Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 2, łączną kwotę wydatków budżetu
państwa w wysokości 325 287 369 tys. zł.
3. Deficyt budżetu państwa ustala się na dzień 31 grudnia 2014 r.
na kwotę nie większą niż 47 505 145 tys. zł.
Polityka budżetowa - narzędzia i funkcje
Narzędzia polityki budżetowej:
1. wydatki
2. podatki
Funkcje budżetu:
1. stabilizacyjna
2. redystrybucyjna
3. alokacyjna
4. informacyjna
Wpływ ekspansywnej polityki fiskalnej
na wzrost gospodarczy (OECD 1970-96)
Wskaźnik
Stopa wzrostu realnego GDP
- przed zmianą polityki fiskalnej
- w trakcie
- po zmianie polityki fiskalnej
Liczba epizodów
Ekspansja
fiskalna
2,57 %
1,12 %
2,00 %
38
Stopa fiskalizmu a wzrost PKB
Kraj
USA
Irlandia
W. Brytania
Hiszpania
Grecja
Szwecja
Kraje OECD
Stopa fiskalizmu
Średnioroczny wzrost PKB
1960
1996
zmiana 1960-65 1990-96 zmiana
Kraje, gdzie stopa fiskalizmu wzrosła nieznacznie
28,4
34,6
+6,2
4,4
2,2
-2,2
28,2
37,3
+9,7
4,1
5,9
+1,8
32,2
43,7
+11,5
3,5
1,2
-2,3
Kraje o największym wzroście fiskalizmu
13,7
45,4
+31,7
8,5
1,8
-6,7
17,4
49,4
+32,0
7,2
1,2
-6,0
31,0
66,1
+35,1
4,9
0,6
-4,3
27,0
48,0
+21,0
5,5
1,9
-3,6
Wpływy podatkowe w % PKB
Podstawowa stawka VAT w 1990, 2000 i 2010 r.
Krańcowa stopa PIT, 1981, 1994, 2010
Wpływy z PIT w % PKB
Kraj
Australia
Austria
Belgium
Canada
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Hungary
Ireland
Italy
Japan
Korea
Netherlands
New Zealand
Norway
Poland
Portugal
Slovak Republic
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Turkey
United Kingdom
United States
2005
11,9
9,2
12,9
11,5
4,4
24,9
5,6
13,5
8,0
8,1
4,7
6,7
8,2
10,4
5,0
3,2
6,9
14,9
9,6
3,9
5,2
2,6
5,5
6,5
15,4
9,2
3,6
10,3
9,1
2006
11,1
9,3
12,3
11,6
4,2
24,8
5,6
13,3
7,8
8,6
4,7
6,8
8,7
10,7
5,2
3,8
7,3
14,5
9,0
4,6
5,3
2,5
5,8
7,0
15,4
8,8
3,8
10,5
9,7
2007
10,9
9,4
12,1
12,0
4,2
25,3
5,8
13,0
7,5
9,0
4,8
7,4
8,8
11,1
5,6
4,4
7,7
14,5
9,5
5,2
5,5
2,6
5,5
7,5
14,6
8,8
4,1
10,7
10,2
2008
10,2
9,9
12,5
11,7
3,7
25,1
6,2
13,2
7,6
9,6
4,8
7,8
8,1
11,5
5,7
4,0
7,5
13,7
9,1
5,4
5,6
2,7
5,9
7,0
13,8
8,7
4,0
10,7
9,7
2009
9,7
9,5
12,2
11,2
3,6
26,3
5,6
13,4
7,3
9,4
5,0
7,5
7,7
11,7
5,4
3,6
8,7
12,8
10,2
4,6
5,8
2,4
5,8
6,7
13,4
9,2
4,0
10,4
7,8
2010
9,9
9,5
12,3
10,7
3,5
24,2
5,4
12,6
7,3
8,8
4,5
6,5
7,5
11,7
5,1
3,6
8,7
11,7
10,1
4,5
5,6
2,3
5,7
7,0
12,7
9,0
3,7
10,0
7,9
Źródło: OECD.
2011
10,4
9,5
12,5
10,9
3,7
24,2
5,2
12,8
7,5
9,1
4,8
4,9
9,0
11,5
5,3
3,8
8,3
11,6
9,8
4,5
6,1
2,5
5,7
7,2
12,2
8,9
3,8
10,1
8,9
2012
..
9,9
12,6
11,2
3,8
24,2
5,3
13,0
8,2
9,6
..
5,3
9,5
12,1
5,4
4,0
..
12,4
9,9
..
5,9
2,7
5,9
7,4
12,5
8,9
4,0
9,7
9,0
CIT w 2000 i 2011 r.
Wpływy z CIT w % PKB
Kraj
Australia
Austria
Belgium
Canada
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Hungary
Ireland
Italy
Japan
Korea
Netherlands
New Zealand
Norway
Poland
Portugal
Slovak Republic
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Turkey
United Kingdom
United States
2005
5,8
2,2
3,3
3,3
4,4
3,9
1,4
3,3
2,4
1,8
3,3
2,1
3,4
2,8
4,2
3,8
3,8
6,1
11,7
2,5
2,7
2,7
2,8
3,9
3,7
2,4
1,7
3,3
3,0
2006
6,4
2,2
3,5
3,8
4,6
4,3
1,5
3,4
3,0
2,2
2,7
2,3
3,8
3,4
4,8
3,6
3,3
5,6
12,8
2,4
2,9
2,9
3,0
4,1
3,6
2,9
1,5
3,9
3,3
2007
6,8
2,4
3,5
3,4
4,7
3,8
1,6
3,9
3,0
2,3
2,6
2,8
3,4
3,8
4,8
4,0
3,2
4,9
11,0
2,8
3,6
3,0
3,2
4,7
3,7
3,0
1,6
3,4
2,9
2008
5,8
2,5
3,3
3,3
4,2
3,3
1,6
3,5
2,9
2,0
2,5
2,6
2,8
3,7
3,9
4,2
3,2
4,4
12,1
2,7
3,7
3,1
2,5
2,8
3,0
3,1
1,8
3,6
1,9
2009
4,8
1,7
2,4
3,3
3,5
2,3
1,8
2,0
1,5
1,4
2,5
2,3
2,4
3,1
2,6
3,7
2,0
3,4
9,0
2,3
2,9
2,5
1,8
2,2
3,0
3,0
1,9
2,8
1,7
2010
4,7
1,9
2,6
3,2
3,4
2,8
1,3
2,6
2,1
1,6
2,5
1,2
2,5
2,8
3,2
3,5
2,2
3,8
10,0
2,0
2,8
2,5
1,9
1,8
3,5
2,9
1,9
3,1
2,3
Źródło: OECD.
2011
5,2
2,2
2,9
3,1
3,4
2,8
1,2
2,7
2,5
1,7
2,1
1,2
2,5
2,7
3,4
4,0
2,1
4,1
10,7
2,1
3,2
2,4
1,7
1,8
3,2
2,9
2,1
3,1
2,3
2012
..
2,3
3,1
2,9
3,6
3,0
1,4
2,2
2,5
1,8
..
1,3
2,6
2,9
3,4
4,0
..
4,4
10,4
..
2,8
2,5
1,3
2,2
3,0
2,9
2,1
2,9
2,6
Wydatki publiczne jako % nominalnego PKB
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Australia
Austria
Belgium
Canada
Czech Republic
33,1
51,3
51,0
41,2
50,0
33,6
53,8
49,4
39,9
43,3
33,1
50,0
52,1
39,3
43,0
32,6
49,2
48,6
39,4
41,9
32,6
48,6
48,3
39,4
41,0
33,5
49,4
50,0
40,0
41,1
36,3
52,9
53,8
44,4
44,9
36,4
52,6
52,9
44,1
44,1
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
55,1
34,8
50,4
53,4
48,4
45,1
54,6
34,0
50,3
53,3
47,2
45,9
52,8
33,6
50,4
53,6
47,0
44,6
51,6
33,6
49,3
52,9
45,3
45,2
50,8
34,0
47,5
52,6
43,5
47,6
51,9
39,5
49,4
53,3
44,1
50,6
58,4
45,2
55,9
56,7
48,1
53,8
58,5
40,6
55,3
56,7
48,0
50,2
Hungary
Iceland
Ireland
Israel
Italy
49,7
45,6
33,1
54,4
48,1
49,1
44,0
33,5
51,0
47,5
50,1
42,2
33,8
49,4
47,9
52,1
41,6
34,3
47,8
48,5
50,6
42,3
36,6
46,4
47,6
49,2
57,6
42,8
46,1
48,6
51,4
51,0
48,9
45,7
51,6
49,5
51,5
66,8
45,4
50,3
Japan
Korea
Luxembourg
Netherlands
New Zealand
38,4
28,9
41,8
47,0
37,5
37,0
26,1
42,6
46,1
37,1
38,4
26,6
41,5
44,8
38,2
36,2
27,7
38,6
45,5
39,6
35,9
28,7
36,3
45,2
39,6
37,2
30,4
37,1
46,2
41,8
42,0
33,1
43,0
51,5
42,8
40,4
30,9
42,5
51,2
43,1
Norw ay
Poland
Portugal
Slovak Republic
Slovenia
48,2
44,7
43,8
40,1
46,2
45,4
42,6
44,7
37,7
45,7
42,1
43,5
45,8
38,0
45,3
40,5
43,9
44,5
36,5
44,6
41,1
42,2
44,4
34,2
42,5
40,7
43,2
44,8
34,9
44,2
47,3
44,6
49,9
41,5
49,3
46,1
45,4
51,3
40,0
50,1
Spain
Sw eden
Sw itzerland
Turkey
United Kingdom
United States 1
38,4
55,7
36,4
..
42,3
36,3
38,9
54,2
35,9
..
43,1
36,0
38,4
53,9
35,3
..
44,0
36,3
38,4
52,7
33,5
33,2
44,2
36,1
39,2
51,0
32,3
34,5
43,9
36,9
41,5
51,7
32,4
34,2
47,9
39,1
46,3
55,0
34,1
39,4
51,1
42,7
45,6
52,9
34,2
37,1
50,6
42,5
GDP 2010
(w mld USD PPP):
USA
Polska
14.447
759
Źródło: OECD.
Wydatki publiczne na cele społeczne (w % PKB), 2011
Kraj
Wydatki publiczne na cele
społeczne (w % PKB)
Australia
18,1
Dania
30,0
Francja
32,1
Niemcy
26,2
Grecja
23,5
Norwegia
22,6
Polska
20,7
Hiszpania
26,0
Szwecja
27,6
Szwajcaria
20,2
Wielka Brytania
23,9
USA
19,7
Źródło: OECD.
Saldo budżetu / PKB (w %), 1994-1998
Kraj
Belgia
Grecja
Hiszpania
Francja
Włochy
Szwecja
W. Brytania
EU
1994
-4,9
-10,0
-6,3
-5,8
-9,2
-10,3
-6,8
-5,4
1995
-3,9
-10,3
-7,3
-4,9
-7,7
-6,9
-5,5
-5,0
1996
-3,2
-7,5
-4,6
-4,1
-6,7
-3,5
-4,8
-4,2
1997
-2,1
-4,0
-2,6
-3,0
-2,7
-0,8
-1,9
-2,4
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej
podpisany 7 lutego 1992 w Maastricht w Holandii
[wszedł w życie 1 listopada 1993 roku]
1998*
-1,7
-2,2
-2,2
-2,9
-2,5
0,5
-0,6
-1,9
Saldo finansów publicznych (jako % PKB)
Kraj
Australia
Austria
Belgium
Canada
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Hungary
Iceland
Ireland
Israel
Italy
Japan
Korea
Luxembourg
Netherlands
New Zealand
Norway
Poland
Portugal
Slovak Republic
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
United Kingdom
United States
2007
1,8
-1,0
-0,1
1,5
-0,7
4,8
2,4
5,3
-2,7
0,2
-6,8
-5,1
5,4
0,1
-1,6
-1,6
-2,1
4,7
3,7
0,2
4,5
17,3
-1,9
-3,2
-1,8
-0,0
1,9
3,6
1,0
-2,7
-2,9
2008
-0,7
-1,0
-1,1
-0,3
-2,2
3,3
-2,9
4,3
-3,3
-0,1
-9,9
-3,7
-13,5
-7,4
-4,0
-2,7
-1,9
3,0
3,2
0,5
0,4
18,8
-3,7
-3,7
-2,1
-1,9
-4,5
2,2
2,0
-4,9
-6,6
2009
-5,0
-4,1
-5,6
-4,8
-5,8
-2,8
-2,0
-2,7
-7,6
-3,1
-15,6
-4,5
-9,9
-13,9
-6,7
-5,4
-8,8
-1,1
-0,8
-5,6
-2,7
10,5
-7,4
-10,2
-8,0
-6,2
-11,2
-1,0
0,8
-10,8
-11,9
2010
-5,2
-4,5
-3,9
-5,2
-4,8
-2,7
0,2
-2,8
-7,1
-4,2
-10,8
-4,4
-10,1
-30,8
-4,8
-4,3
-8,3
1,3
-0,9
-5,0
-7,5
11,1
-7,9
-9,9
-7,7
-5,9
-9,7
-0,0
0,3
-10,0
-11,4
2011
-3,6
-2,4
-3,9
-4,0
-3,3
-2,0
1,2
-1,1
-5,3
-0,8
-9,6
4,2
-5,6
-13,3
-4,4
-3,7
-8,9
2,0
-0,2
-4,4
-5,3
13,4
-5,0
-4,4
-5,1
-6,4
-9,4
0,0
0,5
-7,9
-10,2
Źródło: OECD.
2012
-3,3
-2,5
-4,0
-3,2
-4,4
-4,1
-0,3
-2,3
-4,9
0,2
-10,0
-2,0
-3,4
-7,5
-5,1
-2,9
-9,9
2,1
-0,8
-4,0
-3,9
13,9
-3,9
-6,4
-4,3
-4,0
-10,6
-0,7
0,7
-6,5
-8,7
2013
-1,8
-2,3
-2,6
-2,9
-3,3
-1,8
0,0
-2,3
-4,0
-0,2
-4,1
-2,8
-0,2
-7,5
-5,7
-3,0
-10,3
1,4
-0,7
-3,7
-2,4
12,3
-3,4
-6,4
-2,6
-7,8
-6,9
-1,6
0,7
-7,1
-5,4
Przyczyny powstawania długu publicznego
 Brak długu, jeżeli budżet jest zawsze zbilansowany
G - T= 0  ΔD =0
 Dług (D) pojawia się i rośnie jeżeli G > T
 Zmiany długu wynikają z dwóch czynników
Podstawowego deficytu (ΔD = G -T)
Kosztów obsługi długu r * D
ΔD = (G -T) + r * D
Deficyt i dług sektora finansów publicznych w UE, 2010
* Deficyt sektora finansów publicznych w Irlandii w 2010 r. może być wyższy w
związku z dodatkową pomocą państwa dla sektora finansowego i może wynieść
nawet 32%PKB, a dług publiczny może przekroczyć poziom 100% PKB.
Dochody i wydatki rządowe jako %PKB
Wydatki
Dochody
Źródło: Eurostat, 2011
Przyczyny problemów finansów publicznych w USA
 Rosnące wydatki na obronę narodową
 Rosnące wydatki na programy emerytalne
 Rosnące wydatki na służbę zdrowia
 Wysokie koszty obsługi długu publicznego
 Spowolnienie wzrostu gospodarczego
Transfery do OFE a finanse publiczne w Polsce
Dług publiczny w USA, 04.04.2014
U.S. NATIONAL DEBT CLOCK
The Outstanding Public Debt as of 04.04.2014:
$ 17,566,292,793,125
Debt per citizen $55,273.
Debt per taxpayer $151,944.
Źródło: US Debt Clock
Dług publiczny (jako % PKB)
Kraj
Australia
Austria
Belgium
Canada
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Hungary
Iceland
Ireland
Israel (1)
Italy
Japan
Korea
Luxembourg
Netherlands
New Zealand
Norway
Poland
Portugal
Slovak Republic
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
United Kingdom
United States
2007
14,6
63,5
87,9
65,0
31,0
34,3
7,3
41,4
73,0
65,6
119,3
73,3
53,3
28,6
78,5
114,4
162,4
28,8
11,4
51,5
25,5
56,6
51,7
75,5
33,5
29,5
42,4
49,8
51,5
47,0
66,3
2008
13,9
68,7
92,7
69,2
34,4
41,4
8,5
40,3
79,3
69,9
122,4
77,1
102,2
49,7
77,1
116,9
171,1
30,4
19,3
64,8
28,7
55,2
54,4
80,8
32,2
28,8
47,8
50,0
47,0
57,5
75,3
2009
19,5
74,1
99,8
81,5
40,8
49,3
13,1
51,8
91,3
77,5
138,3
86,4
119,8
70,5
79,5
130,1
188,7
33,5
19,1
67,6
34,2
49,0
58,4
94,0
40,4
43,1
62,9
52,2
46,4
72,0
88,8
2010
23,6
78,1
99,5
83,0
45,2
53,1
12,9
57,9
95,6
86,1
156,9
87,3
125,1
98,0
76,0
128,9
193,3
34,3
25,8
71,6
37,9
49,2
62,4
105,5
45,9
47,3
67,8
49,3
45,2
85,6
97,9
2011
27,1
80,0
101,9
83,4
48,2
59,9
10,4
57,9
99,5
86,3
178,9
85,9
133,8
112,2
73,9
122,0
210,6
36,2
25,9
75,9
41,6
34,1
63,1
121,6
48,2
51,1
77,1
49,4
44,6
100,4
102,3
Źródło: OECD.
2012
32,4
84,9
104,1
85,5
55,9
58,9
14,2
63,3
109,7
89,2
165,6
89,0
131,8
123,3
72,9
140,2
219,1
35,1
28,4
82,6
44,3
34,6
62,6
138,8
56,6
61,0
90,5
48,7
43,8
103,9
106,3
2013
33,7
86,8
104,7
85,2
59,3
58,6
15,5
66,2
113,5
87,9
183,7
88,9
128,6
129,3
73,0
143,6
228,4
35,0
30,4
84,2
46,3
41,3
64,7
142,8
58,8
70,7
97,8
52,6
43,1
109,1
109,1
Zadłużenie Skarbu Państwa, Polska 2000-2013
Rok
Zadłużenie Skarbu
Państwa
(w mln PLN)
I. Zadłużenie
krajowe Skarbu
Państwa
II. Zadłużenie
zagraniczne
Skarbu Państwa
XII 2000
266 817
145 982
120 835
XII 2001
283 938
185 029
98 909
XII 2002
327 904
219 347
108 557
XII 2003
378 944
251 166
127 778
XII 2004
402 860
291 659
111 202
XII 2005
440 167
315 479
124 689
XII 2006
478 526
352 328
126 198
XII 2007
501 531
380 409
121 122
XII 2008
569 946
420 202
149 744
XII 2009
631 534
462 761
168 773
XII 2010
701 851
507 010
194 840
XII 2011
771 130
524 693
246 438
XII 2012
793 853
542 969
250 884
XII 2013
838 024
584 271
253 752
I 2014
864 010
589 264
274 746
Dług publiczny w Polsce, 04.04.2014
973,490,855,653 PLN
Źródło: dlugpubliczny.org.pl
Dług w przeliczeniu na mieszkańca 26,181 PLN.
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Dług publiczny jako % PKB, Polska 2002-2012
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Koszty utrzymywania deficytów
oraz wzrostu długu publicznego
Utrzymywanie deficytów oraz powiększanie długu
(wzrost kosztów jego obsługi) absorbuje prywatne
oszczędności – brakuje funduszy na inwestycje (efekt
wypierania).
Nawet finansowanie deficytu przez zagranicznych
inwestorów niesie ze sobą szereg ryzyk: nagłe
zmniejszenie zakupu obligacji może doprowadzić do
spadku wartości waluty, wzrostu stóp procentowych,
wzrostu inflacji oraz recesji.
Koszty obsługi długu Skarbu Państwa w mld zł,
2002-2012
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Koszty obsługi długu Skarbu Państwa w % PKB,
2002-2012
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Średnie koszty obsługi długu Skarbu Państwa,
2002-2012
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Rentowność 5-letnich obligacji skarbowych
Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017
Potrzeby pożyczkowe brutto budżetu państwa,
2001-2011
Dług publiczny a wzrost gospodarczy i inflacja
- wybrane rozwinięte gospodarki, 1946-2009
Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010.
Dług publiczny a wzrost gospodarczy
- wybrane rozwinięte gospodarki, 1790-2009
Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010.
Dług publiczny a wzrost gospodarczy i inflacja
- wybrane rynki wschodzące, 1946-2009
Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010.
Dług publiczny a wzrost gospodarczy
- wybrane rynki wschodzące, 1900-2009
Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010.
Andrew Mellon o podatkach
“Historia opodatkowania pokazuje, iż podatki nadmierne nie są
płacone. Wysokie stawki w sposób nieunikniony wywierają presję na
podatnika, zmuszając go do wycofania kapitału z produkcyjnych
zastosowań i zainwestowania go w zwolnione z podatków papiery
wartościowe lub znalezienia innych, zgodnych z prawem metod unikania
realizacji podlegającego opodatkowaniu dochodu. W rezultacie źródła
dochodu do opodatkowania wysychają”.
Andrew Mellon – sekretarz skarbu w rządzie
republikanina Warrena G. Hardinga
Reforma Andrew Mellona
W 1921 zredukowano wszystkie stawki podatku dochodowego
(w tym najwyższą z 73% do 58%); w czerwcu 1924 r. najwyższa
stawka opodatkowania spadła do 46% (a w latach 1926 i 1928
obniżano dalej stawki opodatkowania – najwyższa stawka od
dochodów ponad 100 000 USD osiągnęła poziom 25%.
Efekty: lata 20-te okresem boomu gospodarczego, nominalny PNB
wzrósł z 69,6 mld do 103,1 mld $; realny PNB wzrósł o 54%
a produktywność o 66,5 %; produkcja przemysłowa podwoiła się.
Wskaźniki gospodarcze 4 lata przed
i 4 lata po reformach podatkowych
Hipoteza neutralności długu publicznego
koncepcja R. Barro oparta na racjonalnych
oczekiwaniach, głosząca pogląd, że sposób
finansowania deficytu budżetowego nie ma
wpływu na jego skutki.
„Are Government Bonds Net
Wealth?” (1974)
Reakcja gospodarstw domowych
na obniżkę podatków (wg R. Barro)
Impuls – obniżka podatków.
Konsumenci patrzą w przyszłość i dochodzą do wniosku,
że dzisiejsza obniżka podatków pogorszy sytuację
budżetu, co w niedalekiej przyszłości doprowadzi do
zwiększenia podatków.
Dodatkowe pieniądze do dyspozycji [uzyskane w wyniku
obniżek podatków] zostaną więc zaoszczędzone, aby
pokryć przyszłe [wyższe] zobowiązania podatkowe.
Rezultat – obniżki podatków nie przyczynią się do
wzrostu konsumpcji, a co za tym idzie do ożywienia
koniunktury gospodarczej.
Kampania Reagana
Dla uzyskania poparcia elektoratu potrzebna była oferta konkretnych
korzyści dla całego społeczeństwa. Redukcja podatków mogła stać się
taką ofertą pod warunkiem, iż zostałaby tak zaprojektowana, by nie
była narażona na zarzut, iż jest „polityką dla bogaczy”. Zgłoszona przez
Kempa i Rotha propozycja powszechnej i równej, 30% obniżki podatku
dochodowego spełniała ten warunek.
Problem z redukcją podatków polegał na tym, iż według wszelkiego
prawdopodobieństwa musiała ona spowodować wzrost deficytu
budżetowego, co dla elektoratu Republikanów było trudne do
zaakceptowania.
Źródło: Filipowicz L.: Amerykańska ekonomia podaży, 1992
Krzywa Laffera
Wpływy
podatkowe
Optimum
podatkowe
T
Krzywa
Laffera
T1
T0
Stopa
podatkowa
t1
t0
t2
t
Wpływ ustaw podatkowych na wielkość
zobowiązań podatkowych w USA
w latach 1981 –1986 (mld dol.)
Wyszczególnienie
Economic Recovery
Tax Act of 1981
Tax Equity and
Fiscal Responsibility
Act of 1982
Tax Reform
Act of 1984
Ogółem
1981
1982
1983
1984
1985
1986
-8,9
-62,4
-111,3
-147,2
-190,8
-233,3
-
2,7
24,8
33,9
42,2
57,4
-
-
-
3,8
12,8
20,2
-8,9
-59,7
-86,5
-109,5
-135,8
-155,7
Wskaźniki gospodarcze 4 lata przed
i 4 lata po reformach podatkowych
Czasy Reagana, 1981-1989
Stopa wzrostu:
3,2% rocznie (w latach 1974-1981 2,8%, w latach 19891995 2,1%)
Mediana dochodów amerykańskich rodzin:
Wzrost z $ 37,868 do $ 42,049 (w latach 1974-1981 bez
zmian, w latach 1989-1995 spadek o $ 1,438)
Zatrudnienie:
17 mln nowych miejsc pracy /średnio 2 mln rocznie/
Inflacja:
1980 CPI = 13,5%, 1988 CPI = 4,1%
Supply-side czy demand-side economics?
Wydatki budżetowe
FY 1981 = 867,7 mld $
FY 1989 = 1057,2 mld $
Wydatki na obronę
FY 1981 = 198,2 mld $ FY 1989 = 285,9 mld $
Dług publiczny
FY 1981 = 1004,7 mld $ FY 1989 = 2025,2 mld $
Reforma CIT w Polsce
W Polsce w 1997 r. CIT wynosi jeszcze 38%.
W kolejnych
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
latach CIT będzie obniżany:
36%
34%
30%
28%
28%
27%
19%
Jak obniżka CIT może wpłynąć na wpływy podatkowe
oraz koniunkturę gospodarczą?
Koniunktura gospodarcza i wpływy podatkowe
z tytułu CIT, Polska 2000-2006
Wskaźnik
Wzrost gospodarczy
Stopa bezrobocia
Stopa zatrudnienia
Wzrost zatrudnienia
Inflacja
Deficyt budżetowy / PKB
Dług publiczny / PKB
CIT – stawka (w %)
CIT – wpływy (w mld zł)
Stopa procentowa NBP
2000 2001 2002
4.3
1.2
1.4
16.1 18.2 19.9
55.0 53.4 51.5
-1.6 -2.2 -3.0
10.1
5.3
1.9
-3.0 -5.1 -5.0
36.8 37.6 42.2
30
28
28
16,9 13,2 15,0
21,5 14.0 7,50
2003
3.9
19.6
51.2
-1.2
0.7
-6.3
47.1
27
15,0
5.75
2004
5.3
19.0
51.7
1.3
3.6
-5.7
45.7
19
18,0
7.00
2005
3.6
17.7
52.8
2.3
2.2
-4.3
47.1
19
20,8
4.75
2006
6.2
13.8
54.5
3.3
1.3
-3.8
47.6
19
25,3
4,25
CIT wpływy (mld zł) 2007: 32,2; 2008: 34,6; 2009: 30,8; 2010: 27,9.
Udział akcyzy w dochodach podatkowych, 2011
W 2012 r. wpływy z tytułu akcyzy wyniosły 60,4 mld zł, co stanowiło
21,1% ogółu wpływów budżetowych.
Wolumen i wartość rynku papierosów
Źródło: Fundacja Republikańska, 2012.
Struktura ceny paczki papierosów (w zł)
Źródło: Fundacja Republikańska, 2012.
Szara strefa na rynku wyrobów tytoniowych
W wartościach absolutnych wielkość nielegalnego rynku wyrobów
tytoniowych szacowano w 2010 roku na ponad 8 miliardów sztuk
papierosów. Stanowiło to pojemność ponad 1000 samochodów TIR.
Wielkość nielegalnego rynku wykazuje trend rosnący – w porównaniu
z rokiem 2007 zwiększyła się o ponad 55%.
W ujęciu wartościowym wielkość szarej strefy w 2010 r. można szacować
na ok. 3,8 mld zł.
Straty w dochodach podatkowych przy takich wielkościach można
kalkulować na ponad 3 mld zł rocznie. Skumulowane straty budżetu
w okresie 2007-2010 sięgnęły 9 mld zł.
Źródło: Pracodawcy RP, 2011. Szara strefa w sektorze wyrobów akcyzowych.
Bill Clinton
Okres urzędowania:
od 20 stycznia 1993
do 20 stycznia 2001
It's the economy, stupid
Wzrost opodatkowania w 1993 r.
Individual Income Tax
Rodziny o dochodach:
powyżej 140 000 USD miały płacić podatek w wysokości 36%
powyżej 250 000 USD miały płacić podatek w wysokości 39,6%
wcześniej krańcowa stopa opodatkowania wynosiła 31%
Corporate Income Tax wzrost z 34% do 35%
Wskaźniki gospodarcze 1992-2000
Wskaźnik
1992
2000
PKB (w mld USD)
6,342
9,951
Dług publiczny (w mld USD)
4,065
5,674
Wydatki budżetowe (w mld USD)
1,382
1,789
Bezrobocie rejestrowane (w tys.)
10,158
6,647
12,8% (I 1994)
8,1% (I 2001)
Wpływy podatkowe IIT (w mld USD)
476
1005
Wpływy podatkowe CIT (w mld USD)
100
207
Bezrobocie rzeczywiste (w %)
Konserwatyzm fiskalny – powrót klasyków
Budżet powinien być zrównoważony i możliwie
najmniejszy.
Wzrost wydatków rządowych (finansowanych
z deficytu) prowadzi do:
- wypierania inwestycji prywatnych,
- wzrostu stóp procentowych,
- wzrostu inflacji,
- zmniejszenia oszczędności prywatnych.
William Vickrey o budżecie i deficycie
„Jeżeli polityka „zrównoważonego budżetu” byłaby konsekwentnie
prowadzona, to ugrzęźlibyśmy
w ciężkiej depresji”.
„Gdyby GM, AT&T i gospodarstwa domowe równoważyły swoje
budżety w taki sposób, jak to się zaleca rządowi federalnemu, to
nie byłoby papierów dłużnych korporacji, długu hipotecznego,
pożyczek bankowych, i oczywiście wytwarzano by znacznie mniej
samochodów, telefonów, budowano mniej domów”.
William Vickrey o efekcie wypierania
„Każdy wydatkowany dolar deficytu wywoła w średnim lub
dłuższym okresie nowe inwestycje prywatne o wartości
dwóch lub trzech dolarów”.
„Wydatkowane przez rząd kwoty (inaczej niż wydatki rządu
pochodzące z podatków) generują dodatkowe dochody,
zwiększają więc popyt na produkty prywatnego przemysłu,
przyczyniając się do wzrostu zyskowności prywatnych
inwestycji”.
„Jakiekolwiek więc wypychanie może tylko być wynikiem nie
rzeczywistych procesów gospodarczych lecz błędnej reakcji
na deficyt odpowiednich władz monetarnych”.