Rozliczyć zbrodnie komunizmu

Rozliczyć zbrodnie komunizmu: Apel Macierzy Chorwackiej
Vijenac, 19 września 2011 r.
Macierz
Chorwacka*
wzywa
Chorwacki
Parlament
do
właściwego
wykonywania
obowiązków, zawartych w Deklaracji o represjach i zbrodniach totalitarnego reżimu
komunistycznego w Chorwacji
Niedawno, 30 czerwca tego roku, obchodziliśmy piątą rocznicę zatwierdzenia Deklaracji Chorwackiego
Parlamentu, którą ta największa chorwacka instytucja polityczna potwierdza, że totalitarny porządek
komunistyczny, przez cały swój czas trwania, tj. do 1990 roku, a następnie – przy pomocy
Jugosłowiańskiej Armii Ludowej związanej podczas wojny w latach 1991 – 1995 z faszyzującymi
formacjami paramilitarnymi – sukcesywnie udowadniał światu, że stawianie w jednym szeregu
komunizmu razem z faszyzmem i nazizmem było i jest więcej niż uzasadnione.
Nie ma żadnych wątpliwości, że Deklaracja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z tego
samego, 2006 roku, okazała się historycznie spóźniona w kwestii potępienia zbrodni komunizmu. Nie
chcemy tutaj rozpatrywać przyczyn tej opieszałości, jednakże wspomnieć należy o dwóch faktach. Po
pierwsze, Deklaracja została sporządzona w taki sposób, by nie pozostawić miejsca na wątpliwości.
Podobnie, jak nie może uważać się za Europejczyka, cywilizowanego człowieka, humanistę ani
demokratę nikt, kto nie potępi zbrodni komunizmu, nie może się za niego uważać również ten, kto
występuje jako rzecznik idei faszyzmu i nazizmu, neguje ich zbrodnie, czy relatywizuje ofiary,
ponownie raniąc osoby poniżone i zabijając już zabite.
Drugi, także bardzo ważny fakt, pokazuje, że stara Europa była szybsza w dokonaniu osądu nad
faszyzmem i jego rzecznikami, których zbrodnie odczuła na własnej skórze. Z porządkiem
komunistycznym, ani ze zbrodniami komunizmu nie miała do czynienia w takiej mierze. To są
tragiczne „przywileje” Związku Radzieckiego, krajów tzw. Europy Wschodniej i wielu innych krajów
świata. Odpowiedzialność za potępienie komunistycznego totalitaryzmu i całego zła, które ze sobą
przyniósł, spoczywała przede wszystkim na państwach o przeszłości komunistycznej. One miały ku
temu mnóstwo powodów, krwawych doświadczeń, niezliczonych ofiar i ton materiału dowodowego,
kilometrów archiwalnych filmów dokumentalnych, dziesiątek tysięcy wciąż żywych świadków po obu
stronach barykady. Jednakże wszystko to – nawet gdy rozliczenie zostało formalnie potwierdzone – w
praktyce
urzeczywistniało
się
powoli,
towarzyszyły
temu
widoczne
przeszkody,
zakłócenia,
zasypywanie wykopanych już studni, zawieszanie badań i dyskusji, a nawet publiczne negowanie tych
zbrodni, relatywizacja zebranego materiału, zeznań świadków oraz dowodów rzeczowych. Nie możemy
oprzeć się wrażeniu, że do tej pory Republika Chorwacji była jednym z państw najbardziej wytrwale
występujących w obronie interesów komunistycznej nomenklatury i tłumiących prawdę przez długie
lata. Sytuacja była zrozumiała dopóki trwała wojna – tworzenie wewnętrznych podziałów w obrębie
chorwackiego społeczeństwa nie było wtedy potrzebne, jak stwierdził prezydent Tuñman. Ale w jaki
sposób usprawiedliwić fakt, że szesnaście lat po wojnie wciąż nierozwiązana pozostaje – we
współpracy ze Słowenią – tajemnica kopalni Huda Jama*? Czy milczy się o tym w obawie przed
zaszkodzeniem publicznemu wizerunkowi pewnej partii politycznej; w obawie przed zaszkodzeniem
publicznemu wizerunkowi wciąż żywych rzeczników tamtej polityki terroru? Czy wizerunkowi ich
potomków?
Uważamy, że żadna partia polityczna w dzisiejszej Chorwacji nie ponosi i nie może ponosić
odpowiedzialności za wydarzenia z drugiej wojny światowej i okresu następującego po niej. Sądzimy
również, że grzechy ojców nie mogą być przenoszone ani na ich bliskich, ani na potomków. W
demokratycznych państwach są to kwestie bezdyskusyjne. Jeżeli u nas nie są – jest to powód, by
pochylić się nad tym problemem; byłoby to także potwierdzenie tego, że wciąż jeszcze nie żyjemy w
społeczeństwie demokratycznym, nie rozumiemy demokratycznego prawnego porządku, lecz wciąż
oglądamy świat przez pryzmat ideologicznego ostracyzmu.
Z tych wszystkich powodów, powołując się na Deklarację Zgromadzenia Parlamentarnego Rady
Europy z 2006 roku o potępieniu zbrodni totalitarnych reżimów komunistycznych, a także na
Deklarację Chorwackiego Parlamentu z 30 czerwca 2006 roku o potępieniu zbrodni popełnionych
podczas totalitarnego porządku komunistycznego w Chorwacji w latach 1945 – 1990, podkreślamy, że
Macierz Chorwacka:
- zgadza się z twierdzeniami Deklaracji Chorwackiego Parlamentu, dotyczących tego, że łamanie praw
człowieka w tym okresie oznaczało pojedyncze i zbiorowe zabójstwa i porwania, zgony w obozach
koncentracyjnych, głodzenie, deportacje, tortury, prace przymusowe i inne rodzaje masowego
fizycznego i psychicznego terroru; prześladowania na tle etnicznym i religijnym, łamanie wolności
słowa i druku, a także zanik politycznego pluralizmu;
- akceptuje twierdzenia Deklaracji Chorwackiego Parlamentu o bardzo słabej świadomości chorwackiej
opinii publicznej w kwestii zbrodni popełnionych przez totalitarny reżim komunistyczny oraz o tym, że
świadomość ludzi na temat historycznych wydarzeń stanowi jeden z warunków uniknięcia podobnych
zbrodni w przyszłości;
Jednocześnie przypominamy Chorwackiemu Parlamentowi, że w Deklaracji on sam podkreśla swoją
rolę jako kluczowej narodowej instytucji do spraw rozliczenia zbrodni jugosłowiańskiego i
chorwackiego reżimu komunistycznego. Oznajmia też, że systematycznymi badaniami nad historią
tych zbrodni muszą zająć się instytucje naukowe i sądowe, przy założeniu, że ofiary komunizmu i ich
rodziny mają prawo do sprawiedliwości, zrozumienia, współczucia i uznania swoich cierpień w
jednakowej mierze co ofiary nazizmu i faszyzmu.
W związku z tym Macierz Chorwacka wzywa Chorwacki Parlament do:
– przyjęcia decyzji o powołaniu specjalnego organu, którego zadaniem będzie dochodzenie zbrodni
terroru komunistycznego i zbieranie informacji o nich. To ogromne i odpowiedzialne zadania
należałoby całkowicie oddać w ręce wykwalifikowanych pracowników naukowych, a jakiekolwiek
działanie polityczne w tej kwestii – całkowicie wykluczyć. Środki na badania winny być
rozdysponowane z budżetu państwa;
– wywarcia wpływu na instytucje sądowe, by na podstawie posiadanych informacji wszczęły i
dokończyły dochodzenia w sprawie ludzi odpowiedzialnych za zbrodnie komunistyczne;
– wywarcia wpływu na rząd celem poprarcia wniosku o wprowadzenie europejskiego zakazu
negowania zbrodni komunistycznych, który to wniosek 14 grudnia 2010 roku złożyli do Koisji
Europejskiej ministrowie spraw wewnętrznych Litwy, Łotwy, Bułgarii, Węgier, Rumunii i Czech;
– zażądania od rządu sporządzenia – we współpracy z kompetentnymi instytucjami i badaczami –
oficjalną listę ofiar komunizmu;
– sporządzenia programu uświadamiania chorwackiej opinii publicznej o zbrodniach komunizmu –
zarówno dla uczniów szkół średnich, jak i dla ogółu społeczeństwa – oraz ustanowienia wsparcie
określonych instytucji odpowiedzialnych za wcielanie go w życie;
– podjęcia inicjatywy w zakresie założenia Chorwackiego muzeum ofiar komunizmu, wzorowanego na
podobnym muzeum w Budapeszcie oraz licznych muzeach holokaustu u nas i na całym świecie;
– wezwania wszystkich obywateli, którzy w jakikolwiek sposób współpracowali z tajnymi służbami
reżimu komunistycznego lub brali udział w przygotowywaniu lub popełnianiu zbrodni komunistycznych
do rezygnacji z pełnionych funkcji publicznych, niezależnie od miejsca ich pełnienia;
– wspierania wszystkich, którzy walczą dziś o prawdę o komunistycznych zbrodniach, pomimo
spotykania się z dużym oporem ludzi próbujących na różne sposoby zakwalifikować ich wysiłki jako
zwykłe politykierstwo, ich samych zdyskredytować, a ich działania przerwać;
Chorwacki Parlament ma na sobie wielką odpowiedzialność w kwestii realizacji prawa opinii publicznej
do prawdy, ale także w kwestii konkretyzacji własnych decyzji w taki sposób, by w nieświadomy
sposób nie ukrywać zbrodni, a Deklaracji nie wykorzystywać jako parawanu usprawiedliwiającego
bierność. Pragniemy podkreślić, że akty oskarżenia i ewentualne kary nie mogą mieć na celu
fizycznych prześladowań starych, słabych ludzi, lecz rozliczenie ich niedemokratycznych działań,
terroru, który praktykowali od lat 30. XX wieku do 1995 roku. Prawda oraz duchowe zdrowie narodu
wymaga potępienia komunistycznych zbrodni, podobnie jak potępienia wszelkich form faszystowskiego
terroru, rasizmu i holokaustu.
Zarząd Macierzy Chorwackiej
*Macierz Chorwacka – najstarsza chorwacka instytucja kultury, powstała w poł XIX wieku, w czasie
odrodzenia narodowego; obecnie największy w Chorwacji wydawca krajowej literatury pięknej i
naukowej, a także cenionych czasopism kulturalnych; organizator wydarzeń kulturalnych, sympozjów,
debat oraz spektakli teatralnych;
*Huda Jama – kopalnia w okolicy wsi Huda Jama w zach. Słowenii; w 2009 roku znaleziono tam
zbiorową mogiłę z ciałami ponad 700 ofiar masowego zabójstwa dokonanego przez jugosłowiański
reżim komunistyczny; śledztwo w sprawie sprawców do dziś nie zakończyło się;
Tekst: matica.hr, tłum. i red. Tomasz Rawski