D - Sąd Okręgowy w Siedlcach

Sygn. akt IV U 796/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 grudnia 2015r.
Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący SSO Jerzy Zalasiński
Protokolant
st. sekr. sądowy Marta Żuk
po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015r. w Siedlcach na rozprawie
odwołania M. P.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
z dnia 15 maja 2015 r. (Nr (...) )
w sprawie M. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
o ustalenie wysokości podstawy wymiaru składek
z udziałem zainteresowanej R. B. (1)
zmienia zaskarżoną decyzję i ustala przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
w okresie od 20.11.2014 r. na kwotę 5 000 (pięć tysięcy) złotych.
Sygn. akt IV U 796/15
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 15 maja 2015 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie
art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 18 ust. 1, art. 41 ust. 12 i 13 i art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.) w powiązaniu z art. 58 kodeksu cywilnego stwierdził,
że postanowienie umowy o pracę z dnia 20 listopada 2014 r. zawartej pomiędzy płatnikiem składek M. P. a R. B.
(1) odnośnie wysokości wynagrodzenia są nieważne i przyjął jak przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w miejsce
wynagrodzenia określonego w umowie w okresie od 20 listopada 2014 r. do 31 grudnia 31 grudnia 2014 r. miesięcznie
kwotę brutto 1.680 zł a od 1 stycznia 2015 r. miesięcznie kwotę brutto 1.750 zł tj. kwoty równe obowiązującemu
minimalnemu wynagrodzeniu w 2014 r. i 2015 r.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał m. in., iż R. B. (1) od dnia 20 listopada 2014 r. została zgłoszona
przez płatnika składek M. P. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jak pracownik. Wynagrodzenie należne
R. B. (1) określono na kwotę 5.000 zł brutto. ZUS nie kwestionował samego faktu wykonywania przez wymienioną
pracy. Miał zastrzeżenia co do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustalonej przez płatnika
składek. Jak wskazano, M. P. stwierdził, iż na wysokość wynagrodzenia R. B. (1) wpływ miał zakres powierzonych
obowiązków. Miało do nich należeć m. in. działanie w branży odszkodowawczej jak również opracowanie strategii
marketingowej oraz zajęcie się sprawami organizacyjnymi w związku z planowanym przez pracodawcę rozszerzeniem
działalności o usługi sprzątające. ZUS podniósł, iż w rzeczywistości działalność M. P. nie została rozszerzona o usługi
sprzątania, a R. B. (1) nie wykonała czynności w powyższym zakresie. Stąd też wątpliwości ZUS budzi określenie tak
wysokiego wynagrodzenia dla R. B.. Powyższe potęguje również zestawienie wynagrodzenia wymienionej z zarobkami
innych osób zatrudnionych przez M. P.. Organ rentowy podniósł również, iż R. B. (1) dość często posiada orzeczoną
niezdolność do pracy i pobiera zasiłki chorobowe, co miało miejsce przed zawarciem umowy z M. P.. Powyższe
okoliczności doprowadziły ZUS do wniosku, iż wynagrodzenie R. B. (1) jest rażąco niewspółmiernie wysokie w
stosunku do wynagrodzenia drugiego pracownika, który jest zatrudniany przez wymienionego od 2008 r. a także
zleceniobiorcy M. P.. Dlatego też, w ocenie ZUS, wynagrodzenie R. B. (1) zostało celowo ustalone na tak wysokim
poziomie, by umożliwić uzyskanie przez nią jak najkorzystniejszych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.
Od powyższej decyzji odwołanie złożył M. P.. Wskazał, iż R. B. (1) powróciła do pracy na stanowisku kierownika ds.
kontaktów z klientami. Podniósł, iż suma składek odprowadzanych do ZUS jest wyższa niż zasiłki otrzymywane przez
R. B. (1). Ponadto, M. P. terminowo odprowadzał składki od wynagrodzenia ubezpieczonej, zaś jego przedsiębiorstwo
znajduje się w dobrej kondycji finansowej. W jego ocenie, określenie wynagrodzenia właściwego na poziomie pensji
minimalnej nie jest zasadne (odwołanie k. 2-3).
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa
procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu organ rentowy powtórzył argumentację wyrażoną w zaskarżonej
decyzji, w tym podnosząc, iż zatrudniany przez M. P. R. B. (2) posiada szerokie upoważnienie pracodawcy i pobiera
wynagrodzenie w kwocie 1.750 zł. Dla powyższego nie ma znaczenia, czy R. B. (2) prowadzi własną działalność
gospodarczą. ZUS kwestionował również potrzebę stanowiska, na którym zatrudniona została R. B. (1) (odpowiedź
na odwołanie k. 5-8).
Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:
M. P. prowadzi działalność gospodarczą w branży odszkodowań.
R. B. (1) poprzednio pracowała w hotelu (...) w W., gdzie miesięcznie zarabiała ok. 2.500 zł netto.
W 2014 r. M. P. planował rozszerzyć prowadzoną działalność o sprzątanie dużych powierzchni produkcyjnych. W
związku z powyższym, postanowił zatrudnić R. B. (1), która była znajomą jednego z jego pracowników.
W dniu 20 listopada 2014 r. M. P. zawarł z R. B. (1) umowę o pracę w pełnym wymiarze, na czas określony, tj. od 20
listopada 2014 r. do 30 listopada 2015 r. Ubezpieczona miała rozpocząć pracę na stanowisku kierownika ds. kontaktu
z klientami, za co miesięcznie miała otrzymywać wynagrodzenie w kwocie 5.000 zł brutto, czyli ok. 3.500 zł netto. Jako
miejsce wykonywania pracy określono teren województwa mazowieckiego. R. B. (1) została przeszkolona w zakresie
bhp jak również otrzymała służbowy: telefon, komputer oraz samochód.
Ostatecznie, M. P. zrezygnował z działalności w zakresie usług sprzątania.
Do zadań ubezpieczonej należało początkowo wyszukiwanie sprzętu do czyszczenia, a następnie poszukiwaniem
klientów, którzy dochodziliby odszkodowań jak również reprezentowanie pracodawcy w kontaktach z klientami,
ich rozliczanie oraz rekrutacja i zarządzanie pracownikami. W związku z powyższym, R. B. (1) udawała się do
miejscowości szukając klientów, zawierała w imieniu pracodawcy umowy zlecenia w zakresie dochodzenia roszczeń
odszkodowawczych oraz wystawiała związane z powyższym faktury.
Pracodawca wypłacał ubezpieczonej stosowne wynagrodzenie. M. P. nie stosował wynagrodzenia w systemie
prowizyjnym.
Po dwóch miesiącach od rozpoczęcia zatrudnienia, ubezpieczona udała się na zwolnienie lekarskie, po czym została
wysłana przez ZUS na rehabilitację w sanatorium ambulatoryjnym stacjonarnym w S.. Następnie, R. B. (1) powróciła
do pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku.
W tym czasie M. P. zatrudniał oprócz R. B. (1) jeszcze dwóch innych pracowników, w tym R. B. (2). Wymieniony
zajmuje się prowadzeniem przedsiębiorstwa pracodawcy w czasie, gdy M. P. jest niezdolny do pracy. R. B. (2) prowadzi
również własną działalność gospodarczą, w związku z czym nie pracuje u M. P. w pełnym wymiarze, a więc poświęca
mniej czasu na pracę niż ubezpieczona i otrzymuje minimalne wynagrodzenie. Zakres pracy obydwojga pracowników
jest podobny.
Kondycja finansowa przedsiębiorstwa (...) jest dobra. W 2014 r. dochód w jego przedsiębiorstwie wniósł 180.000 zł
(zeznania ubezpieczonej k. 16 i 20v, zeznania płatnika składek k. 15v-16 i 21v, zeznania świadka R. B. (2) k. 20-20v,
dokumenty znajdujące się w aktach rentowych, w tym umowa o pracę, protokoły zdawczo-odbiorcze, karta szkolenia
bhp, zakres obowiązków i czynności, potwierdzenia przelewów wynagrodzenia ubezpieczonej, podsumowania księgi
przychodów i rozchodów, faktury wystawione przez R. B. (1), umowy zlecenia z klientami zawierane przez R. B. (1),
dokumenty znajdujące się w kopercie k. 14- potwierdzenia przelewów).
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie M. P. jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
obowiązkowo ubezpieczeniu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby
fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Artykuł 8 ust. 1 przywołanej ustawy stanowi,
iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Z kolei art. 12 ust. 1 wymienionej wyżej ustawy
wskazuje, iż obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym. Zgodnie zaś z treścią art. 11 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniu
chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1 cytowanego aktu prawnego. Na podstawie art. 13 pkt 1
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania
tego stosunku.
Na podstawie art. 36 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń
społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 należy do płatnika składek. Płatnikiem zaś składek, stosownie do
treści art. 4 pkt 2 lit. a tej ustawy jest pracodawca, w stosunku do pracowników.
Artykuł 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym
mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Jak stanowi art. 4 pkt 9 przywołanej
ustawy, za przychód uważa się przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu:
zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. Zakład
Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy
sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Na kanwie tych przepisów
ugruntowało się orzecznictwo potwierdzające wyżej wymienione prawo ZUS-u.
Kodeks cywilny w art. 58 § 1, § 2 oraz § 3 stanowi, iż czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu
obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce
nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna
sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej,
czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych
nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Kluczowym dla rozstrzygnięcia sporu występującego w niniejszej sprawie było ustalenie, czy ukształtowanie treści
czynność prawnej- umowy o pracę z dnia 20 listopada 2014 r. zawartej pomiędzy R. B. (1) a M. P., a precyzyjniej
wynagrodzenia za pracę w kwocie 5.000 zł brutto miesięcznie, miało na celu uzyskanie przez wymienioną wyższych
świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być ocenione
jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005
r., II UZP 2/05, opubl. OSNP 2005/21/338, LEX nr 148238; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r.,
II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776; oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009
r., III UK 7/09, LEX nr 509047). Wskazać w tym miejscu należy na stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 9
sierpnia 2005 r. sygn. akt III UK 89/05, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że ustalenie w umowie o pracę rażąco
wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane
z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z
systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 kc w związku z art. 300
kp (opubl. OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780). Należy jednak mieć na uwadze, że strony stosunku pracy maja
swobodę w kształtowaniu jego treści, w tym w kształtowaniu wysokości wynagrodzenia za pracę.
Wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego dał podstawy do ustalenia, iż w stanie faktycznym niniejszej
sprawy Sąd nie znalazł uzasadnionych przyczyn, które przemawiałby za uznaniem, iż treść umowy o pracę z 20
listopada 2014 r. jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Analizując wysokość wynagrodzenia za pracę R. B. (1), Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że nie było ono rażąco
wysokie. Podkreślenia wymaga, iż trudno przyjąć, by wynagrodzenie otrzymywane przez ubezpieczoną w wysokości
5.000 zł brutto odbiegało od wynagrodzenia określonego w art. 13 kp jako godziwe, zważywszy na zakres obowiązków
R. B. (1) oraz kondycję finansową pracodawcy. Z treści złożonych zeznań wynika, iż ubezpieczona początkowo miała
zająć się sprawami organizacyjnymi związanymi z rozszerzeniem działalności M. P. o świadczenie usług sprzątania.
Ostatecznie jednak nie doszło do rozszerzenia profilu działalności płatnika składek. Za udowodnione należy uznać
wywiązywanie się przez R. B. (1) z obowiązków poszukiwania klientów zainteresowanych dochodzeniem roszczeń
odszkodowawczych, zawieranie z nimi stosownym umów oraz wypełnianie faktur w zakresie powyższych usług.
Warto dodać, iż złożone zeznania ubezpieczonej, płatnika składek oraz świadka R. B. (2) są logiczne i wzajemnie
się uzupełniają. Sąd uznał, iż są one wiarygodne. Potwierdzenie zakresu obowiązków ubezpieczonej jak również ich
faktycznego wykonywania znajduje się w dokumentacji złożonej do akt sprawy, m.in. w zbiorze wystawionych przez R.
B. (1) faktur VAT oraz umów zleceń. Ponadto wykazane zostało, o czym świadczą okazane potwierdzenia przelewów,
iż ubezpieczona faktycznie otrzymywała wynagrodzenie w powyższej kwocie.
Oceniając wysokość wynagrodzenia przyznanego ubezpieczonej pod kątem zgodności z zasadami współżycia
społecznego należy mieć na uwadze, iż M. P. nie stosował prowizyjnego sytemu wynagrodzenia. W związku z
powyższym, niezależnie od efektów swojej pracy, R. B. (1) mogła liczyć jedynie na wynagrodzenie w kwocie wynikającej
z łączącego ją angażu. Na uwagę zasługuje również to, iż pracodawca ubezpieczonej znajduje się w dobrej kondycji
finansowej. Jak zeznał M. P., co w ocenie Sądu należy uznać za wiarygodne, dochód jego przedsiębiorstwa w 2014 r.
wyniósł 180.000 zł. Powyższego nie wykluczają dane dotyczące przychodu za wyżej wymieniony okres, które zostały
zawarte w podsumowaniu księgi przychodów i rozchodów za rok 2014 r. oraz miesiące styczeń-luty 2015 r.
Organ rentowy podnosił, iż zarobki przyznane ubezpieczonej są rażąco niewspółmiernie wysokie w porównaniu
do wynagrodzenia drugiego pracownika, R. B. (2), który ma szerokie upoważnienie pracodawcy oraz dłuższy
staż pracy i pobiera wynagrodzenie w kwocie 1.750 zł. Odnosząc się do powyższej kwestii stwierdzić należy,
iż Sąd dał wiarę zeznaniom świadka R. B. (2), który zrelacjonował, iż nie jest zatrudniony u M. P. w pełnym
wymiarze. Ponadto, prowadzi własną działalność gospodarczą. Mając na uwadze, wymiar czasu pracy jak również
to, iż R. B. (2) poświęca mniej czasu na pracę u M. P. niż ubezpieczona oraz, że zakres ich pracy jest podobny,
różnica w wysokości wynagrodzeń wypłacanych wymienionym pracownikom nie zasługuje na określenie mianem
niewspółmiernie wysokiej.
W ocenie Sądu, ustalone wynagrodzenie w kwocie 5.000 zł brutto nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia
społecznego, ani nie zmierza do obejścia przepisów prawa. Jest ono przy tym adekwatne do zakresu powierzonych i
wykonywanych przez ubezpieczoną obowiązków. Ponadto, zestawiając powyższe wynagrodzenie w kwocie netto, które
wyniosłoby ok. 3.500 zł z zarobkami otrzymywanymi przez nią u poprzedniego pracodawcy w kwocie 2.500 zł netto
stwierdzić należy, iż nie jest ono rażąco wyższe. Nie ulega bowiem wątpliwości, że R. B. (1) rzeczywiście wykonywała
czynności pracownicze na stanowisku kierownika ds. kontaktu z klientami. Należy zwrócić uwagę, iż ubezpieczona
po upływie okresu niezdolności do pracy powróciła na poprzednio zajmowane stanowisko. W związku z powyższym,
od kwoty jej wynagrodzenia w dalszym ciągu są odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. Tym samym nie
można uznać, by ubezpieczona osiągała nieuzasadnioną korzyść z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych
uczestników tego systemu.
Wskazać ponadto należy, iż organ rentowy nie wykazał, by nie istniała potrzeba zatrudnienia R. B. (1) na stanowisku
kierownika ds. kontaktu z klientami. Wręcz przeciwnie, wynik postępowania dowodowego wskazuje, iż obowiązki
związane z wyżej wymienionym stanowiskiem były faktycznie przez ubezpieczoną wykonywane. Niewątpliwie rezultat
pracy R. B. (1) miał wpływ kondycję finansową pracodawcy. Zdaniem Sądu nie można odbierać przedsiębiorcy prawa
do rozwoju prowadzonej przez niego działalności, z czym związane jest również zatrudnianie nowych pracowników.
Podsumowując, w ocenie Sądu, organ rentowy niezasadnie uznał za nieważne postanowienie umowy o pracę z dnia
20 listopada 2014 r. dotyczące ustalonej wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez R. B. (1).
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w
sentencji wyroku.