Czytaj więcej
Transkrypt
Czytaj więcej
TECHNIKA DENTYSTYCZNA mgr lic. tech. dent. Sylwia Adamska* Człowiek – misterna budowla Dlaczego okluzja wpływa na układ narządu żucia i układ narządu ruchu? O czym należy pamiętać, wykonując prace protetyczne? Czy spełniają one standardy funkcjonalne? STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY W społeczeństwie na skutek nadmiernego stresu występują złożone problemy zgryzowe. Staw skroniowo-żuchwowy jest bardzo silnym „czujnikiem” wszystkich sytuacji zewnętrznych. Od dziecka uczymy się procesu żucia. Sterowanie żuchwą to propriocepcja poprzez centralny układ nerwowy (CUN). Jamę ustną i mięśnie, m.in. żwaczowe, unerwia nerw trójdzielny. Jądro nerwu trójdzielnego znajduje się w tworze siatkowatym w pniu mózgu. Twór siatkowaty jest centrum dowodzenia w stresie. Tam znajdują się ośrodki odpowiedzialne m.in. za oddychanie i krążenie, dzięki którym reagujemy na sytuacje zagrażające życiu. Nadmierne stymulowanie tworu siatkowatego powoduje przekazanie tej wzmożonej reaktywności poprzez jądro nerwu trójdzielnego na obwód. Reakcją na zagrożenie jest nadmierne napięcie mięśni. Bodźce wywołane propriocepcją z przyzębia, błony śluzowej, policzków, mięśni, warg, języka i skóry są zbierane i zapamiętywane. Każdy człowiek ustawia żuchwę nawykowo, bez użycia świadomości. Szybkie zniwelowanie złych nawyków zgryzowych mogłoby wyrządzić pacjentowi krzywdę. Przy wymuszonej relacji żuchwy do szczęki pacjent będzie odczuwał napięcie i ból. Istnieje ścisła zależność pomiędzy stawami skroniowo-żuchwowymi, mięśniami żwaczowymi a ich wpływem na warunki okluzyjne. Dlatego przed przystąpieniem do rehabilitacji protetycznej niezbędne jest wykonanie deprogramacji mięśni. W zależności od potrzeby podniesienia wysokości 36 zwarcia może być jedno- lub dwuczasowa (związek skutkowo-przyczynowy, aby nie nastąpiło jeszcze większe napięcie). Wieloletnie obserwacje potwierdzają oddawanie nie zawsze przemyślanych prac. Nie można odbudować pacjentowi tylko zębów przednich, kiedy boczne także wymagają rekonstrukcji. Wykonując pełną odbudowę, przy zdeprogramowanych mięśniach i przygotowanym stawie skroniowo-żuchwowym, nie zaszkodzimy pacjentowi, a możemy zapobiec niespodziewanym uszkodzeniom prac. Czynnością pociągającą za sobą poważne konsekwencje jest wyznaczenie przestrzennej relacji żuchwy względem szczęki i przeniesienie do artykulatora. W relacji centralnej głowy stawowe są ułożone najbardziej dotylnie, a żuchwa względem szczęki przyjmuje niewymu- szoną pozycję. W rehabilitacjach protetycznych przy zaburzeniach zwarcia powodzenie warunkuje ustalenie centralnego zwarcia w zgryzie konstrukcyjnym. Jest wiele metod wyznaczania relacji pionowej między szczęką a żuchwą. Wybór należy do lekarza. Ważne, aby wybrana metoda pozwalała uzyskać prawdziwe parametry potrzebne do prawidłowego wykonania uzupełnienia protetycznego. Planowanie pracy protetycznej na podstawie modeli diagnostycznych i innych dotychczas uzyskanych danych pozwala lepiej ocenić stosunki przestrzenne w obrębie łuków zębowych. Wówczas łatwiej jest wykryć węzeł urazowy. Nadmiernie wysunięte zęby, wychylone korony kliniczne, guzki zębów zaburzających przebieg powierzchni zwarciowych trzeba skorygować. W sytuacji kiedy planuje się zmianę wysokości zwarcia, która jest ustalona na zębach własnych pacjenta, szlifowaniu mogą podlegać tyko guzki artykulacyjne. Na guzkach zwarciowych tworzy się płaskie pojedyncze powierzchnie kontaktowe. Dąży się wówczas do możliwie właściwego modelu okluzji. Przedwczesne kontakty zębów, tzw. przeszkody zwarciowe, również powinny być korygowane. Jedna lub więcej takich przeszkód zaburzy nam stabilność okluzji. Aby zwarcie centralne było prawidłowe, wszystkie tkanki twarde i miękkie powinny być wolne od zmian patologicznych. To zagwarantuje nam wykonanie dobrej, spełniającej standardy funkcjonalne pracy protetycznej. SZYNOTERAPIA Ryc. 1. Piętra w budowli, jaką jest człowiek – poprzeczne linie to stropy, podpierające słupy tworzą łańcuchy mięśni, a całą konstrukcję podtrzymuje kręgosłup Jak uzyskać harmonijną pionową i poziomą relację żuchwy do szczęki? Jak zniwelować złe nawyki i zmiany w stawie skroniowo-żuchwowym? Otóż za pomocą szynoterapii… Nowoczesny Technik Dentystyczny 6/2008 TECHNIKA DENTYSTYCZNA W obecnych czasach szyny zgryzowe znajdują szerokie zastosowanie, w zależności od dysfunkcji mogą być stosowane w celu stabilizacji, w leczeniu dysfunkcji narządu żucia, dla zapobiegania ścierania zębów, odciążenia stawów i obniżenia nadmiernej aktywności mięśni. Znaczącą zaletą szynoterapii jest możliwość ingerencji w okluzję bez pozostawienia nieodwracalnych zmian w uzębieniu pacjenta. Podstawowym zadaniem warunkującym poprawne wykonanie uzupełnienia protetycznego jest wprowadzenie wyrostków kłykciowych w stabilne położenie w dołku stawowym. W przypadku przemieszczenia krążka stawowego szyna powoduje odciążenie stawów oraz częściową lub całkowitą repozycję krążka do prawidłowego położenia. Zawsze należy dokładnie rozważyć, jaką szynę wybrać. Dlaczego najczęściej stosuje się szyny dolne? Żuchwa jest zbudowana z jednej kości, szczęka – z trzech połączonych części. Najistotniejsza jest decyzja, czy wykonać pacjentowi miękką, czy twardą szynę. Pamiętajmy, że szyna miękka podziała bardzo niekorzystnie na mięśnie i staw. Podjęcie decyzji ułatwi zlokalizowanie źródła pochodzenia bólu. W celu uzyskania stabilizacji należy wykonać szynę twardą, dokładnie do warunków zwarciowych, według centralnej relacji żuchwy do szczęki i oczywiście w artykulatorze. Powierzchnia zwarciowa powinna być płaska, całość dokładnie wypolerowana, tak aby nie drażniła tkanek miękkich. Efekt czynnościowy uzyska się, oddając szynę w pełni uświadomionemu pacjentowi. Stosując szynę okluzyjną przed wykonaniem pracy protetycznej, lekarz wystawia pacjentowi i sobie „gwarancję” na nieszkodzenie układowi mięśniowo--stawowemu. W chwili obecnej z coraz lepszym skutkiem stosuje się urządzenia elektroniczne, pozwalające na prześledzenie wszystkich parametrów niemierzalnych (np. Cadiax Compact, Digma Kavo). Dzięki tym urządzeniom możliwe jest monitorowanie stanu układu stomatognatycznego przed leczeniem, w trakcie leczenia i po zakończeniu leczenia. Badania te pozwalają na uzyskanie bardzo precyzyjnych wyników. Z doniesień piśmiennictwa wynika, iż szyny okluzyjne już po krótkim okre- 38 sie użytkowania (1-3 miesiące) zmniejszają lub eliminują ból (70-90%), poprawiają ruchomość żuchwy, a także ułatwiają różnicowanie dysfunkcji. Szybkie ustępowanie dolegliwości bólowych po zastosowaniu szyny wskazuje na przyczynę mięśniową. U pacjentów z objawami dysfunkcji pochodzenia stawowego szyna pozwala na zdiagnozowanie zaburzenia wewnątrzstawowego (położenie krążka). Zaburzenia kostne prowadzą do nieprawidłowości w ustawieniu zębów, które są związane z nawykami, wzrostem i dziedziczeniem. Zaburzenia powstają również w wyniku utraty zębów i powstałych przemieszczeń pozostałego uzębienia. Dalej spustoszenia sieją nieprawidłowe leczenie protetyczne i uzupełnienia niespełniające wymogów funkcjonalnych. Celem leczenia, a w konsekwencji wykonania pracy protetycznej, powinno być odtworzenie funkcji żucia poprzez fizjologiczny kształt zębów w zwarciu centralnym. Ma to sens, dlatego że żucie jest procesem wyuczonym i niemorfologiczny kształt zębów mógłby również prowadzić do zmian w obrębie narządu żucia. OD PIĘTRA ŻUCHWY DO PIĘTRA STÓP… Staw skroniowo-żuchwowy poprzez układ mięśniowo-więzadłowo-powięziowy jest połączony z całym narządem ruchu. Zmiany w napięciu tych struktur wywołują reakcje w odległych rejonach ciała. Każda asymetria powstająca w narządzie żucia, występująca przez dłuższy czas, stymuluje trwałe asymetryczne napięcia w całym narządzie ruchu. Poprzez mięśnie okolicy stawu skroniowo-żuchwowego istnieje połączenie z grupą mięśni podpotylicznych. Mięśnie te mają szczególne znaczenie w utrzymaniu prawidłowego ułożenia ciała, są „czujnikami” postawy ze względu na występowanie zwiększonej ilości proprioreceptorów. Nadmierne napięcie tej okolicy prowadzi do wzrostu napięcia głębokich mięśni przykręgowych całego kręgosłupa. Wywołuje ono zaburzenie równowagi między mięśniami rejonu brzusznego i grzbietowego oraz rejonów bocznych po obu stronach osi strzałkowej. Ruchy żuchwy i stawu skroniowożuchwowego poprzez mięśnie nadgny- kowe i podgnykowe generują reakcje w układzie powięzi i mięśni górnego otworu klatki piersiowej, żeber i przepony. Dalej w łańcuchu znajdują się mięśnie brzucha, dna miednicy i stawów biodrowych. Przez wyżej wymienione interakcje dłużej utrzymujące się zaburzenia narządu żucia wywołują trwałe, niesymetryczne napięcia mięśni miednicy. Te napięcia mogą być jedną z przyczyn dysfunkcji miednicy w postaci asymetrii, skośności, rotacji talerzy biodrowych. Skośność miednicy jest czynnikiem zmieniającym napięcie mięśni kończyn dolnych. Wyżej opisany mechanizm interakcji działa w obu kierunkach: stawu skroniowo-żuchwowego do kończyny dolnej i odwrotnie, powodując przeciążenia struktur, a w konsekwencji dolegliwości bólowe w różnych miejscach ciała, np. stawie biodrowym, całej kończynie dolnej, barku, klatce piersiowej. Żuchwa jest najwyższym piętrem w budowli, jaką jest człowiek. Podpierającymi słupami są mięśnie, a konstrukcję podtrzymuje kręgosłup. Jeżeli zostanie zaburzona misterna struktura w najwyższych piętrach (żuchwa, staw skroniowo-żuchwowy), to wystąpią zaburzenia w piętrach dolnych. Dysfunkcja na poziomie stóp spowoduje poprzez łańcuchy mięśni, iż zmieni się ułożenie w piętrach górnych (skośne ułożenie stawów). PODSUMOWANIE Kompleksowa rehabilitacja protetyczna oraz leczenie dysfunkcji narządu żucia są problemem ogólnomedycznym i dla dobra pacjenta konieczne jest mądre współdziałanie specjalistów różnych dziedzin medycyny. *Laboratorium Ceramicznej Techniki Dentystycznej 63-800 Gostyń os. Gawrony 1/22, tel. 065 572 30 96 Dziękuję za współpracę mgr rehabilitacji ruchowej Marii Radojewskiej. Piśmiennictwo na stronie www.technik.elamed.pl Nowoczesny Technik Dentystyczny 6/2008