docporadnik z prawa spadkowego
download 
Reklamacja Transkrypt
poradnik z prawa spadkowego
PORADNIK Z PRAWA SPADKOWEGO Stan prawny na dzień 1.03.2005 r. Honorata Kwiczal Darmowy fragment eBooka polecony przez Jelcyn.com EBook bezpłatny. Handlowanie publikacją zabronione. Tekst może być kopiowany i powielany w istniejącym układzie strukturalnym i graficznym. Na inny sposób wykorzystania eBooka wymagana jest pisemna zgoda administratora serwisu Dobry eBook. Wszelkie prawa zastrzeżone © 2005 ARDEO ARDEO ul. Konecznego 6/58, 31-216 Kraków tel./fax (12) 416 31 74 e-mail: [email protected] WWW: www.DobryeBook.pl Stan prawny na dzień 1.03.2005 r. Honorata Kwiczal eBook PORADNIK Z PRAWA SPADKOWEGO Spis treści pełnej wersji eBooka Kolorem czerwonym wyróżnione są dostępne darmowe fragmenty 1 Wykaz skrótów i słowniczek 5 2 Wstęp 6 3 Kiedy i w jaki sposób należy dokonać stwierdzenia nabycia spadku? I. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku II. W jakiej formie i w jakim czasie można spadek przyjąć lub 7-10 10-14 odrzucić? III. Kiedy warto pomyśleć o odrzuceniu spadku? 14-15 IV. Co zrobić, gdy dłużnik — spadkobierca spadek odrzucił? 15-16 V. Zabezpieczenie przedmiotów wchodzących w skład spadku 16-17 VI. Czy można zmienić postanowienie o stwierdzeniu nabycia 17-18 spadku? 4 Kto dziedziczy, a kto może być uznany za niegodnego dziedziczenia? Dziedziczenie z ustawy 19-21 II. Dziedziczenie z testamentu 21-22 I. III. Dziedziczenie między małżonkami IV. Dziedziczenie przy rozwodzie V. Dziedziczenie przy separacji VI. Dziedziczenie między konkubentami 22 23-24 24 24-25 VII. Dziedziczenie przy adopcji dziecka VIII. Dziedziczenie po zmarłym pracowniku IX. Dziedziczenie środków zgromadzonych na rachunkach 25-26 27 27-28 bankowych X. Kiedy spadkobierca może być uznany za niegodnego 28-29 dziedziczenia? 5 Testament I. 6 W jaki sposób sporządzić testament? 30-32 II. W jaki sposób odwołać testament? 33-34 III. Kiedy można testament unieważnić? 34-36 Zachowek I. Kto i w jakiej formie może otrzymać zachowek? 37 II. Kto zachowku nie otrzyma? 37-38 III. Jak obliczyć zachowek? 38-39 IV. Czy darowizna dokonana przez zmarłego ma wpływ na 39-41 wysokość zachowku? V. Od kogo można żądać wypłaty zachowku? VI. W jaki sposób i w jakim terminie można dochodzić zachowku? 7 42 Wydziedziczenie I. Jak można wydziedziczyć? II. Co zrobić, gdy zostaliśmy wydziedziczeni? 8 41-42 43-44 44 Dział spadku I. Jak dokonać podziału majątku pozostawionego przez 45-46 spadkodawcę? II. Czy darowizny dokonane przez zmarłego wpływają na 46-47 zmniejszenie schedy spadkowej? III. Kiedy można sprzedać odziedziczoną rzecz? 9 48 Spadek z długami I. W jakim zakresie spadkobierca odpowiada za długi 49-52 pozostawione przez spadkodawcę? II. Co zrobić, by nie płacić długów spadkodawcy? III. Odpowiedzialność za długi spadkowe po ogłoszeniu upadłości 10 53-54 54 Umowy spadkowe I. Czy można zrzec się spadku na rzecz innej osoby? 55 II. Czy i kiedy można zbyć spadek w drodze umowy? 55-56 III. Kiedy spadkobierca może zostać wpisany do księgi wieczystej 57-58 w miejsce spadkodawcy? 11 Podatek od spadków 12 Wzory pism procesowych i opłaty I. 59-62 63 Wzór I — Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy II. Wzór II — Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu 64 III. Wzór III — Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na 65 podstawie testamentu IV. Wzór IV — Wniosek o zobowiązanie do złożenia testamentu 66 V. Wzór V — Wniosek o przesłuchanie świadka testamentu 67 ustnego 68 VI. Wzór VI — Wniosek o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku VII. Wzór VII — Wniosek o zabezpieczenie spadku 69 VIII. Wzór VIII — Wniosek o zmianę postanowienie o stwierdzeniu 70 nabycia spadku 71 IX. Wzór IX — Pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia 13 X. Wzór X — Testament własnoręczny wraz z wydziedziczeniem 72 XI. Wzór XI — Pozew o zachowek 73 XII. Wzór XII — Wniosek o dział spadku 74 Podstawowe przepisy z prawa spadkowego I. Kodeks cywilny, księga IV — spadki II. Ustawa o podatku od spadków i darowizn 14 Bibliografia 75-94 95-106 107 www.DobryeBook.pl Poradnik z prawa spadkowego Wstęp 2 5 Wstęp Przeprowadzenie spadku po zmarłym członku rodziny to jedna z czynności prawnych, której każdy musi dokonać przynajmniej raz w życiu. Czynność ta jest ważna z tej przyczyny, że porządkuje stosunki własnościowe między spadkobiercami pozostawionymi przez spadkodawcę. Przykład Jan i Barbara odziedziczyli nieruchomość po swoim ojcu Adamie, który uprzednio odziedziczył tę nieruchomość po swoim ojcu Jerzym. Jednak Adam nie przeprowadził spadku po swoim ojcu Jerzym wskutek czego w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości nadal figuruje Jerzy zamiast Adama. W takiej sytuacji Jan i Barbara muszą przeprowadzić dwa postępowania spadkowe: jedno w którym sąd stwierdzi, że spadek po Jerzym nabył Adam i drugie, w którym sąd stwierdzi, iż spadek po Adamie nabyli: Barbara i Jan. Gdyby Adam nie zaniedbał przeprowadzenia spadku stosunki własnościowe dotyczące nieruchomości byłyby bardziej przejrzyste, a jego dzieci nie musiałyby przeprowadzać aż dwóch postępowań spadkowych, gdyż wystarczyłoby stwierdzenie nabycia spadku po ojcu. Wówczas Jan i Barbara szybciej uzyskaliby, np. wpis prawa własności do księgi wieczystej nieruchomości, co byłoby szczególnie ważne, gdyby mieli zamiar szybkiego sprzedania odziedziczonej nieruchomości. Przytoczony przykład obrazuje jak istotne dla spadkobierców jest uporządkowanie prawa własności przedmiotów wchodzących w skład spadku po zmarłym spadkodawcy. Niniejszy poradnik zawiera kompleksowy zbiór zasad postępowania ze spadkiem i ma na celu ułatwienie spadkobiercom uporządkowania stosunków własnościowych po zmarłym członku rodziny. Napisany został językiem przystępnym dla osób nie posiadających wykształcenia prawniczego, by mogły we własnym zakresie dokonać odpowiednich czynności spadkowych bez konieczności korzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego. www.DobryeBook.pl strona 5 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 6 Kiedy i w jaki sposób należy dokonać stwierdzenia nabycia spadku? 3 Kiedy i w jaki sposób należy dokonać stwierdzenia nabycia spadku? I. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku Pierwszym krokiem, jaki powinni wykonać spadkobiercy zmarłego jest ustalenie, czy spadkodawca pozostawił testament czy też nie, gdyż od tego zależy dalszy tryb postępowania spadkowego, a szczególnie treść wniosku, który należy skierować do sądu oraz to, kto będzie dziedziczył. Jeśli spadkodawca nie pozostawił testamentu którykolwiek ze spadkobierców należących do kręgu spadkobierców ustawowych (małżonek zmarłego, jego dziecko, rodzice lub rodzeństwo) powinien złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym z mocy ustawy (rozdział 12, wzór nr I). Wniosek taki należy w myśl art. 628 kpc skierować do sądu spadku, tj. sądu rejonowego wydziału cywilnego, w którego okręgu zmarły spadkodawca miał ostatnio miejsce zamieszkania. Miejsce zamieszkania – zgodnie z art. 25 kc – należy rozumieć jako miejscowość, w której zmarły ostatnio przebywał z zamiarem stałego pobytu. Ważne jest, by we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku podać miejsce zamieszkania zmarłego, by sąd mógł ocenić swoją właściwość do rozpoznania sprawy. Jeśli takiego miejsca nie zostanie podane sąd wezwie osobę składająca wniosek o uzupełnienie braków w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu wniosku, co wydłuży postępowanie. Przykład 1 Córka Barbara mieszkająca w Krakowie chce złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po jej zmarłym ojcu Janie, który ostatnio mieszkał stale w Płocku. Powinna zatem złożyć wniosek w Sądzie Rejonowym w Płocku wskazując, że ojciec mieszkał w okręgu tego sądu. Jeśli zmarły spadkodawca nie miał miejsca zamieszkania w Polsce, wniosek należy skierować do sądu rejonowego, w którego okręgu znajduje się majątek spadkowy lub przynajmniej jego część. Jeśli majątek spadkowy znajduje się w okręgu kilku sądów rejonowych osoba, która składa wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może skierować go do jednego (wybranego przez siebie) z tych sądów rejonowych. Przykład 2 Syn Jan chce złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu, który od wielu lat stale mieszkał w Kanadzie, a w Krakowie zostawił nieruchomość, którą od lat wynajmował. Syn powinien złożyć wniosek w Sądzie Rejonowym w Krakowie, gdyż tu znajduje się majątek spadkowy, a zmarły nie miał miejsca zamieszkania w Polsce. www.DobryeBook.pl strona 6 z 17 Poradnik z prawa spadkowego Kiedy i w jaki sposób należy dokonać stwierdzenia nabycia spadku? 7 Jeśli natomiast nie można ustalić, gdzie w Polsce spadkodawca miał miejsce zamieszkania ani też gdzie w Polsce znajduje się jego majątek spadkowy, wówczas wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy kierować do Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy. Jeśli spadkodawca pozostawił testament pisemny wówczas przed stwierdzeniem nabycia spadku musi on zostać otwarty i ogłoszony, a w przypadku sporządzenia testamentu ustnego ogłasza się napisane przez świadka pismo stwierdzające treść tego testamentu. Otwarcia i ogłoszenia dokonuje sąd spadku, którym jest wskazany powyżej sąd rejonowy. Do złożenia testamentu lub pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego w sądzie spadku zobowiązany jest każdy, u kogo te dokumenty się znajdują (rozdział 12, wzór nr II). Sąd na posiedzeniu niejawnym sporządza protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu, po czym zawiadamia o tym fakcie osoby wskazane w treści testamentu, czyli spadkobierców. Sąd ogłasza tyle testamentów, ile sporządził zmarły spadkodawca. Celem otwarcia i ogłoszenia jest bowiem poznanie treści ostatniej woli zmarłego. Sąd nie bada na tym etapie postępowania, czy testament jest ważny. Czyni to dopiero na dalszym etapie, tj. po złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym na podstawie testamentu. Wówczas też decyduje na podstawie którego z kilku testamentów stwierdzić nabycie spadku. Jeśli sam spadkobierca jest w posiadaniu testamentu, może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu jednocześnie z wnioskiem o jego otwarcie i ogłoszenie (rozdział 12, wzór nr II i III). Przykład 3 Zmarły Jan zostawił testament własnoręczny, w którym powołał do spadku swojego syna Adama. Testament znajdował się u ciotki zmarłego Reginy. W takiej sytuacji po śmierci Jana na Reginie ciąży obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku celem jego otworzenia i ogłoszenia. Sąd spadku o otwarciu i ogłoszeniu testamentu zawiadomi Adama, gdyż został on wskazany w treści testamentu. W ten sposób Adam dowie się o istnieniu testamentu, jeśli o tym nie wiedział wcześniej i będzie mógł złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na swoją rzecz na podstawie testamentu. Gdyby powołany do spadku syn Adam był w posiadaniu testamentu, mógłby już w chwili śmierci swojego ojca złożyć jednocześnie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu oraz wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu załączając ten testament, a także pozostałe dokumenty wymienione w załącznikach wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu (rozdział 12, wzór nr II i III). Ponadto Adam powinien załączyć jedną opłatę w wysokości 20,- zł od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż od wniosku o ogłoszenie testamentu nie uiszcza się opłaty. W sytuacji, gdyby ciotka Regina będąc w posiadaniu testamentu nie chciała go ujawnić lub zwlekała z jego złożeniem do sądu spadku, a syn Adam wiedziałby o istnieniu testamentu, mógłby składając wniosek o stwierdzenie nabycia spadku złożyć jednocześnie do sądu spadku wniosek o zobowiązanie ciotki na podstawie art. 647 i 648 kpc do złożenia testamentu w sądzie spadku (rozdział 12, wzór IV). Sąd spadku wówczas wezwie ciotkę do stawienia się w sądzie pod rygorem grzywny w celu przesłuchania jej co do faktu posiadania testamentu. Jeśli okaże się, że testament jest w jej posiadaniu, sąd zobowiąże ją do wydania. www.DobryeBook.pl strona 7 z 17 Poradnik z prawa spadkowego Kiedy i w jaki sposób należy dokonać stwierdzenia nabycia spadku? 8 Dopóki testament nie zostanie otwarty i ogłoszony, nie może zostać wydane na jego podstawie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Należy podkreślić, iż sąd spadku może – zgodnie z art. 646 § 2 kpc – nałożyć grzywnę na każdą osobę, która posiada testament i nie wyda go w terminie zakreślonym przez ten sąd. Poza tym osoba taka może odpowiadać wobec spadkobiercy za szkodę wynikłą z bezzasadnego uchylania się od obowiązku wydania testamentu, który powstaje w momencie, gdy posiadacz testamentu dowiedział się o śmierci spadkodawcy. Jeśli spadkodawca sporządził testament ustny, a świadkowie tej czynności nie spiszą treści testamentu, wówczas spadkodawca, który wie, że ostania wolą zmarłego było, np. pozostawienie mu całego majątku, powinien złożyć do sądu spadku wniosek o przesłuchanie świadków co do treści ustnego testamentu (rozdział 12, wzór nr V). Wniosek taki jest wolny od opłat sądowych i można go połączyć wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu ustnego. […] Cały rozdział dostępny jest w pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego www.DobryeBook.pl strona 8 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 9 Kto dziedziczy, a kto może być uznany za niegodnego dziedziczenia? 4 Kto dziedziczy, a kto może być uznany za niegodnego dziedziczenia? Do dziedziczenia można być powołanym w myśl art. 926 kc na podstawie testamentu lub ustawy. Dziedziczenie z ustawy następuje wtedy, gdy zmarły spadkodawca nie pozostawił testamentu lub napisany przez niego testament okazał się, np. nieważny lub osoba, która została wskazana w testamencie jako spadkobierca nie chce, czy też nie może dziedziczyć, np. odrzuciła spadek, zmarła przed spadkodawcą. I. Dziedziczenie z ustawy W pierwszej kolejności – zgodnie z art. 931 § 1 kc – powołane z ustawy do spadku są dzieci spadkodawcy, zarówno małżeńskie, jak też pozamałżeńskie oraz małżonek zmarłego. Dziedziczą oni w częściach równych, ale udział małżonka nie może być nigdy mniejszy niż 1/4 całości spadku. Oznacza to, że zasada dziedziczenia przez małżonka i dzieci w częściach równych jest zachowana tylko w przypadku, gdy dziedziczy małżonek i nie więcej niż troje dzieci, gdyż wówczas każdy z nich otrzymuje 1/4 część spadku. Przykład 1 Po zmarłym Adamie dziedziczy małżonka Anna i córka Kasia, a zatem każda otrzyma 1/2 część. Przykład 2 Po zmarłym Adamie dziedziczy małżonka Anna i 5 dzieci, a zatem Anna otrzyma 1/4 część, a dzieci po 3/20 części. Jeśli dziecko spadkodawcy nie dziedziczy, gdyż np. nie dożyło otwarcia spadku lub odrzuciło spadek udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przykład 3 Zmarły spadkodawca Adam pozostawił wdowę Annę, z którą miał córkę Kasię, syna Grzegorza, syna Artura i syna Jana. Syn Grzegorz zmarł wcześniej niż Adam jako kawaler i nie miał dzieci. Syn Artur zmarł przed swoim ojcem Adamem, nie miał dzieci i pozostawił jedynie swoją małżonkę Małgorzatę, która żyje. Córka Anna żyje, jest mężatką i ma dwoje dzieci. Syn Jan również zmarł wcześniej niż jego ojciec Adam, ale żyją jego dzieci: syn Franek i córka Basia oraz małżonka Felicja. Małżonka zmarłego Anna będzie dziedziczyć. Syn Grzegorz zmarł przed swoim ojcem nie pozostawiając dzieci, zatem nie może po nim dziedziczyć i należy go pominąć przy ustalaniu kręgu spadkobierców. Z tego samego powodu należy pominąć syna Artura. Wprawdzie pozostawił on małżonkę Małgorzatę, ale ona nie może być powołana do dziedziczenia po swoim teściu Adamie. Syn Jan także nie może nabyć www.DobryeBook.pl strona 9 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 10 Kto dziedziczy, a kto może być uznany za niegodnego dziedziczenia? spadku po ojcu, gdyż zmarł przed nim. Zamiast niego będzie dziedziczyć dwójka jego żyjących dzieci: syn Franek i córka Basia, między których zostanie podzielony w częściach równych udział, który by przypadał ich ojcu Janowi, gdyby przeżył ich dziadka Adama. Małżonka Felicja nie dziedziczy po swoim teściu Adamie. Córka Kasia dziedziczy. W rezultacie spadek nabędą: małżonka Anna w 1/3 części, córka Kasia w 1/3 części oraz Franek i Basia po 1/6 części każdy z nich (udział ich zmarłego ojca Jana wynosiłby 1/3, co należy podzielić na dwoje równych części). Jeśli zmarły spadkodawca nie pozostawił dziecka lub pozostawił, ale odrzuciło ono spadek czy zostało uznane za niegodne dziedziczenia czy zrzekło się dziedziczenia w drodze umowy, wówczas dziedziczą po nim w myśl art. 932 kc: małżonek, rodzice i rodzeństwo. Małżonek jest tutaj uprzywilejowany, gdyż jego udział spadkowy zawsze wynosi 1/2 część, a pozostała połowa przypada rodzicom i rodzeństwu. Jednak rodzice są obok małżonka również uprzywilejowani, gdyż w myśl art. 933 kc, jeśli są powołani do spadku razem z rodzeństwem zmarłego, udział każdego z nich wynosi 1/4 część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa. Przykład 4 Spadkodawca Adam zginął w wypadku samochodowym miesiąc po ślubie. Zostawił małżonkę Annę. Nie miał dzieci i jego małżonka nie była w ciąży w dniu wypadku. Żyją rodzice Adama. Zmarły był jedynakiem. Spadek po Adamie odziedziczą zatem: małżonka Anna w 1/2 części oraz rodzice po 1/4 części każde z nich. […] Cały rozdział dostępny jest w pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego www.DobryeBook.pl strona 10 z 17 Poradnik z prawa spadkowego Zachowek 5 11 Testament Testament jest wygodną formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Sporządzenie tej czynności jest proste i niedrogie. Testament warto napisać przede wszystkim w dwóch przypadkach: – wtedy, gdy chcemy, by dziedziczyły po nas inne osoby niż te, które są uprawnione do dziedziczenia na podstawie kodeksu cywilnego, a zatem: małżonek, dzieci, wnuki, rodzice lub rodzeństwo, – wtedy, gdy chcemy, by nasz majątek przypadł po naszej śmierci tylko jednej osobie lub tylko niektórym osobom spośród uprawnionych do dziedziczenia według kodeksu cywilnego, np. chcemy by dziedziczyła tylko żona, ale już nie dzieci albo chcemy, by dziedziczyli rodzice, ale już nie rodzeństwo. I. W jaki sposób sporządzić testament? Osoba sporządzająca testament nazywana jest w języku prawniczym testatorem. Takim testatorem może być każdy z nas, ale pod następującymi warunkami: a) należy mieć pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, iż nie może sporządzić testamentu osoba, która w chwili sporządzenia testamentu jest ubezwłasnowolniona lub niepełnoletnia – art. 944 § 1 kc, b) jeden testament może sporządzić jedna osoba, co oznacza, że prawo polskie nie zna testamentu wspólnego i nawet małżonkowie, którzy posiadają wspólny majątek, który chcą pozostawić temu samemu spadkobiercy, np. córce muszą napisać dwa odrębne testamenty pomimo, iż w praktyce będą one miały identyczną treść – art. 942 kc, c) testament można sporządzić tylko osobiście tzn. osobiście go napisać lub oświadczyć ostatnią wolę ustnie albo osobiście stawić się u notariusza, nie można dokonać tej czynności przez swojego przedstawiciela – art. 944 § 2 kc. Podstawowe tzw. zwykłe sposoby sporządzenia testamentu to: a) Testament notarialny Testament sporządzony w formie aktu notarialnego ma tę zaletę, iż stosunkowo trudno go unieważnić, a opłata pobierana przez notariusza nie jest wysoka. Oryginał testamentu jest przechowywany u notariusza, a spadkobiercy mogą otrzymywać jego odpisy. b) Testament własnoręczny Testator może również spisać swoją ostatnią wolę własnoręcznie (rozdział 12, wzór nr X). Ważne jest jednak to, by zamieścił datę w treści testamentu, a pod jego treścią podpisał się własnoręcznie. Cała treść testamentu musi być napisana przez testatora. Data może być podana opisowo, np. „w moje 70-te urodziny”. Nie wystarczy, że podpisze się pod treścią testamentu spisaną na jego prośbę przez kogoś www.DobryeBook.pl strona 11 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 12 Zachowek innego. Pismo własnoręczne ma na celu identyfikację spadkodawcy, dlatego nie może on sporządzić takiego testamentu na maszynie czy komputerze, a jedynie własnoręcznie. Nie byłby ważny również taki testament, gdyby spadkodawca nie miał sił pisać, np. w powodu starości i napisał testament przy pomocy ręki drugiego człowieka podtrzymującego mu długopis. c) Testament przed urzędnikiem Testament można sporządzić również w ten sposób, iż spadkodawca oświadczy ustnie swoją ostatnią wolę wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu/gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego przy jednoczesnej obecności dwóch świadków. Wola spadkodawcy jest spisywana do protokołu, który po odczytaniu podpisują: świadkowie, testator i urzędnik wobec którego spadkodawca złożył oświadczenie. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w podany sposób. Prawo polskie przewiduje również możliwość sporządzenia testamentu bez zachowania formy zwykłej w szczególnych przypadkach: a) Testament podróżny Można go sporządzić w czasie podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Należy swoją ostatnią wolę oświadczyć ustnie wobec dowódcy statku lub jego zastępcy (nie może to być ktoś inny) przy jednoczesnej obecności dwóch świadków. Dowódca statku lub jego zastępcy spisują ostatnią wolę spadkodawcy podając datę jej spisania. Pismo po odczytaniu podpisują: świadkowie, testator i dowódca statku lub jego zastępca. […] Cały rozdział dostępny jest w pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego www.DobryeBook.pl strona 12 z 17 Poradnik z prawa spadkowego Spadek z długami 7 13 Wydziedziczenie Wydziedziczenie jest sposobem na pozbawienie osoby uprawnionej (zstępnych, małżonka, rodziców) prawa do zachowku. I. Jak można wydziedziczyć? Jeśli spadkodawca pozostawia w testamencie swój majątek określonej osobie, np, przyjacielowi i jednocześnie nie chce, by powołany do spadku musiał płacić zachowek jego zstępnym, małżonkowi lub rodzicom, wówczas powinien ich wydziedziczyć. Jednak osoby uprawnione do zachowku należą do najbliższych spadkodawcy, dlatego może on je wydziedziczyć tylko, gdy w chwili spisywania w testamencie postanowienia o wydziedziczeniu ma do tego jeden z następujących powodów: a) uprawniony do zachowku wbrew woli testatora postępuje uporczywie (wielokrotnie, przez dłuższy czas) w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, np. nadużywa alkoholu, używa narkotyków, b) uprawniony do zachowku dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, np. próbował spadkodawcę pobić, groził mu pozbawieniem życia, jeśli nie pozostawi mu majątku, c) uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, np. pozostawia go bez opieki lekarskiej pomimo choroby. Wydziedziczyć można wyłącznie z podanych przyczyn. Spadkodawca, który chce wydziedziczyć określoną osobę, powinien w testamencie wyraźnie napisać, kogo wydziedzicza i z której z podanych powyżej przyczyn (a, b lub c). Spadkodawca może to zrobić w tym samym testamencie, w którym powołuje określoną osobę do spadku, np. „na wypadek mojej śmierci powołuję do spadku syna Jana, wydziedziczam córkę Annę, gdyż pomimo moich próśb od wielu lat nie odwiedziła mnie, nie utrzymywała ze mną żadnego kontaktu” (rozdział 12, wzór nr X) lub w formie odrębnego testamentu, w którym stwierdzi: „wydziedziczam córkę Annę, gdyż pomimo moich próśb od wielu lat nie odwiedziła mnie, nie utrzymywała ze mną żadnego kontaktu”. Druga forma znajdzie zastosowanie wtedy, gdy spadkodawca sporządził jeszcze jeden testament, w którym powołał kogoś do dziedziczenia. Jeśli spadkodawca nie wskaże przyczyny wydziedziczenia, będzie ono nieważne, nawet gdyby istnienie przyczyny wydziedziczenia można było ustalić w postępowaniu spadkowym za pomocą zeznań świadków lub dokumentów, np. istniałby wyrok skazujący wydziedziczonego za pobicie zmarłego. Jeśli testament okaże się nieważny (na ten temat rozdział 5, punkt III), będzie również nieważne zawarte w nim postanowienie o wydziedziczeniu. Jak już wskazano wydziedziczenie powoduje, że osoba wydziedziczona nie ma prawa do zachowku. Jeśli jednak wydziedziczony został zstępny zmarłego, wówczas www.DobryeBook.pl strona 13 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 14 Spadek z długami prawo do zachowku mają jego zstępni, nawet gdy sam wydziedziczony jeszcze żyje, a zatem po nim jeszcze nie dziedziczą. Przykład 1 Zmarły Jan pozostawił cały swój majątek córce Annie. Nie chciał jednak, by jego syn Adam otrzymał z jego majątku choćby złotówkę, gdyż stale nadużywał alkoholu i groził Janowi pozbawieniem życia, dlatego go wydziedziczył. Żyje Adam oraz jego dwoje dzieci, wnucząt Jana. Spadek nabędzie córka na podstawie testamentu. Syn zmarłego nie dostanie zachowku, ale zachowek, który by mu przypadł, otrzymają dzieci wydziedziczonego Adama jako zstępni zmarłego. […] Cały rozdział dostępny jest w pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego www.DobryeBook.pl strona 14 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 15 Wzory pism procesowych i opłaty 12 Wzory pism procesowych i opłaty V. Wzór V — Wniosek o przesłuchanie świadka testamentu ustnego Kraków, dn. .... Sąd Rejonowy dla Krakowa — Krowodrzy w Krakowie Wydział Cywilny Wnioskodawca: Jan Kowalski zam. ul. ............... Kraków Uczestnicy: Barbara Nowak zam. ul. ..............., Kraków Zofia Malinowska zam. ul. ..............., Opole Wniosek o przesłuchanie świadka testamentu ustnego Wnoszę o przesłuchanie Barbary Nowak i Zofii Malinowskiej, które są świadkami testamentu ustnego, sporządzonego przez ojca wnioskodawcy Emila Kowalskiego, zmarłego dnia 4 stycznia 2004 roku w Krakowie. Uzasadnienie W dniu 4 stycznia 2004 r. zmarł Emil Kowalski ostatnio zamieszkały w Krakowie. Spadkobierca Emil Kowalski zmarł jako wdowiec. Pozostawił po sobie jedynego syna Jana Kowalskiego. Dowód: odpis skrócony aktu zgonu W obliczu zbliżającej się śmierci ustnie oświadczył, iż cały swój majątek pozostawia swojemu jedynemu synowi, wnioskodawcy Janowi Kowalskiemu. Świadkami tego były pielęgniarki: Barbara Nowak, Zofia Malinowska oraz lekarz Piotr Nowak. Żaden ze świadków nie spisał dotychczas ostatniej woli zmarłego. Przesłuchanie świadka Piotra Nowaka jest obecnie niemożliwe, gdyż będąc w Szwajcarii na nartach uległ wypadkowi i leży w tamtejszym szpitalu w stanie śpiączki. Dowód: przesłuchanie świadków: Barbary Nowak, Zofii Malinowskiej Wniosek w tym stanie sprawy jest uzasadniony. ................. (podpis składającego wniosek) Załącznik: 1. Odpis skrócony aktu zgonu 2. Opisy wniosku i załączników dla uczestniczek. Uwaga! Od wniosku o przesłuchanie świadka testamentu ustnego w myśl art. 10 pkt 5 ustawy z dnia 13.06.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity — Dz. U. z 2002 r., nr 9, poz. 88) nie pobiera się żadnych opłat sądowych. www.DobryeBook.pl strona 15 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 16 Wzory pism procesowych i opłaty […] Cały rozdział dostępny jest w pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego Jeśli zainteresował Cię darmowy fragment, przeczytaj informacje o pełnej wersji eBooka Poradnik z prawa spadkowego www.DobryeBook.pl strona 16 z 17 Poradnik z prawa spadkowego 17 Zarabiaj w Programie Partnerskim i dołącz do Drużyny eBooka www.DobryeBook.pl strona 17 z 17
