pobierz - Pliki

Gram w ZIELONE
Katowice, 2012 r. | Nr 1/2012
Ekologia – mądre słowo
a co znaczy - powiedz sowo?
Sowa chwilę pomyślała
I odpowiedź taką dała:
„To nauka o zwierzakach,
lasach, rzekach, ludziach, ptakach.
Mówiąc, krótko w paru zdaniach
O wzajemnych powiązaniach.
Między nami, bo to wszystko
To jest nasze środowisko.
Masz je chronić i szanować”
- powiedziała mądra sowa…
D. Klimkiewicz, W. Drabik
Za naszymi oknami wiosna walczy z
zimą zgodnie z przysłowiem
,,Kwiecień-plecień bo przeplata,
trochę zimy trochę lata” a my
zaczynamy z ekologiczną gazetką
Harcerskiego Centrum Edukacji
Ekologicznej. Mamy nadzieję, że
każdy znajdzie tu coś dla siebie –
zarówno nasze zuchy oraz harcerze
którzy interesują się przyrodą jak i
ich drużynowi którzy wykorzystają
nasze pomysły podczas zbiórek. Jak
sama nazwa gazetki wskazuje
zajmować się będziemy tematami
ekologicznymi a więc powiązaniami
i
zależnościami
pomiędzy
poszczególnymi
oddziaływaniami
wszystkich elementów środowiska.
Każdy numer poświęcony zostanie
jednemu tematowi – pierwszym z
nich będzie woda. Zachęcamy do
przeczytania artykułów, rozwiązania
zagadek i krzyżówki, a drużynowych
do zrealizowania pomysłów na
,,wodne” zbiórki oraz wykorzystania
pomysłów z programu ZHP ,,Woda
jest życiem”.
Czym jest woda?
,,Służy do picia, służy do mycia, bez
niej na Ziemi nie byłoby życia” –
chyba każdy, nawet najmniejszy
zuch
bez
problemu
znajdzie
odpowiedź na tą zagadkę. Czy
zastanawialiście się kiedyś co
sprawia że woda jest
taka
wyjątkowa
i
ważna?
Zanim
przeczytacie ten artykuł wyobraźcie
sobie swój zwykły dzień. Zacznijcie
od momentu wstania z łóżka a
następnie pomyślcie co po kolei
robicie. Policzcie, do ilu czynności
jest wam potrzebna woda? A teraz
policzcie ile wody zużywacie w
domu w ciągu jednego dnia:
Cząsteczka tlenu (O) połączona jest
z cząsteczkami wodoru (H) silnym
wiązaniem chemicznym zwanym
wiązaniem kowalencyjnym, ponadto
atomy tlenu przyciągają atomu
wodoru
należące
do
innych
cząsteczek wody i łączą się z nimi za
pomocą słabszych wiązań zwanych
wiązaniami wodorowymi (widoczne
na rysunku).
 spłuczka toaletowa 6 l
 30-40
litrów
zużyjemy
biorąc
dziesięciominutowy prysznic
 kąpiel w wannie 75-115 l
 pranie w pralce automatycznej 100 l
 zmywanie naczyń 30 l
 minuta
korzystania
z
węża
ogrodowego 20 l
 6-10 litrów wody wylatuje z kranu w
ciągu minuty
Bez bieżącej wody chyba nikt z nas
nie wyobraża sobie już życia, jednak
często nie doceniamy jaka jest dla
nas cenna.
Pod względem
chemicznym woda nie jest zbyt
skomplikowanym związkiem, składa
się z jednej cząsteczki tlenu i dwóch
cząsteczek wodoru (wzór chemiczny
wody to H2O), jednak posiada pewne
właściwości które sprawiają że jest
taka niezwykła. Atomy z których
zbudowane są cząsteczki wody nie
są ułożone w linii prostej ale pod
pewnym kątem, co widać na
rysunku.
W zależności od tego, jak bardzo
uporządkowane są cząsteczki zależy
stan skupienia wody. Gdy znajdują
się blisko siebie, między nimi
występuje bardzo dużo wiązań
wodorowych
tworzą bardzo
uporządkowaną strukturę kryształu
lodu. Kiedy podczas ogrzewania
dostarczamy
wodzie
energię,
cząsteczki oddalają się od siebie,
zerwanych zostanie część wiązań
wodorowych. Woda znajduje się
wtedy w stanie ciekłym, gdy
ogrzewany wodę dalej cząsteczki
jeszcze bardziej oddajają się od
siebie, zerwane zostają prawie
wszystkie wiązania wodorowe i
ciecz staje się gazem czyli parą
wodną.
Kolejną
niezwykłą
właściwością wody są zmiany jej
gęstości. W przypadku cieczy, im
niższa temperatura tym ciecz osiąga
większą gęstość. Najbardziej gęsta
jest więc w temperaturze jak
najbliższej temperatury zamarzania.
Woda jest niezwykłym wyjątkiem.
Jej
gęstość
jest
największa
w temperaturze 4°C. Dlaczego jest to
takie ważne? Pomyślcie o stawach i
jeziorach podczas zimy. Gdyby
woda zachowywała się jak inne
ciecze, woda zmieniając się w lód o
temperaturze 0°C opadałaby na dno
zbiornika i w efekcie cały zbiornik
mógłby wypełnić się lodem. Dzięki
swoim niezwykłym właściwościom,
zimą to woda w stanie ciekłym o
temperaturze 4°C opada na dno
jezior czy stawów, natomiast woda o
temperaturze niższej znajduje się w
wyższych częściach, co widać na
rysunku. Umożliwia to przeżycie
zimy rybom i innym wodnym
organizmom.
Jak sami widzicie woda jest czymś
niezwykłym i ciekawym ponieważ
zachowuje się inaczej niż inne ciecze
co umożliwiło powstanie życia na
Ziemi. Zachęcam do znalezienia
innych informacji na temat wody lub
zabawę w jej badacza. Wskazówki
jak można badać wodę pod
względem chemicznym i fizycznym
znajdziecie w propozycji zbiórki.
Z wizytą nad rzeką.
Często jak gdzieś jedziemy na
biwak nie zastanawiamy się co
nas czeka. Ośrodek obozowo –
biwakowy hufca ZHP Ruda
Śląska
położony jest
nad
przepiękną
rzeką
Kocinką.
Kocinka to potoczną nazwa
Czarnej
Okszy.
Ośrodek
zlokalizowany jest na krańcach
wsi Kuźnicy znajdującej się w
powiecie
pajęczańskim
w
województwie łódzkim. Harcerze
zadomowili się w Kuźnicy już od
roku 1966. To właśnie przepiękna
przyroda,
czysta
rzeka,
specyficzny
mikroklimat
przyciągają tu co roku harcerzy i
nie tylko. Bo kto raz był w
ośrodku obozowo – biwakowym
hufca ZHP Ruda Śląska już chce
zawsze tam wracać. Otaczająca
przyroda,
ścieżki
piesze
i rowerowe a w szczególności
malowniczo wijąca się pomiędzy
polami i drzewami rzeka daje
ogrom
przyjemnych
wrażeń
dzięki którym każdy może nabrać
nowych sił.
W rzece możemy spotkać pstrąga
potokowego pochodzącego z
rodziny łososiowatych który
dorasta do 80 cm długości i 5 kg
wagi. Czysta woda i piaszczyste
dno Kocinki stwarza rewelacyjne
warunki do rozwoju. Pstrąga
potokowego rozpoznajemy po
żółtobiałym lub żółtym brzuchu
pokrytym licznymi kropkami w
kolorze czarnym lub czerwonym.
Pstrąg potokowy jest rybą typowo
drapieżną zjadającą inne mniejsze
ryby i owady. Sezon ochronny
trwa od 1 września do 31 grudnia
a minimalny wymiar do odłowu
to 30 cm.
Pstrąg potokowy – źródło wikipedia
Pstrąg potokowy – źródło wikipedia
Innym
ciekawym
okazem
przyrody są bobry które niedawno
zagościły w okolicy ośrodka.
Można
zaobserwować
poprzewracane
drzewa
jak
również
pogryzione
pędy
nadrzecznych krzewów. Niestety
bobrza rodzina nie została w
wodach Kocinki stanowiącej
ogrodzenie ośrodka tylko poszła
dalej „pod prąd” i na chwilę
obecną możemy tylko pooglądać
ślady po ich przejściu, a w górnej
części rzeki można znaleźć
żeremie jak również tamę
zbudowaną przez bobrzą rodzinę.
Kolejnym
interesującym
przedstawicielem
świata
przyrodniczego żyjącym nad
rzeką jest zimorodek zwyczajny
zamieszkujący
skarpę
przy
kamieniu. To właśnie tam w
pionowej piaszczystej ścianie
wyżłobione są otwory w których
zimorodki maja swoje gniazda.
Obserwując zimorodka musimy
pamiętać że znajduje się on pod
ścisłą ochroną.
Źródło Wikipedia
Malownicze zakola rzeki jak
również
czysta
woda,
przyjemny
prąd
rzeczny
pozwalają na organizację
wielu zabaw w wodzie.
Niejednokrotnie
osoby
wypoczywające w ośrodku
harcerskim uczestniczyły w
spływach kajakowych rzeka
Kocinką aż do wsi Trzebca
gdzie Kocinka wpada do
Liswarty.
Trzeba
jednak
pamiętać, że na trasie czekają
nas przeszkody w postaci
przewróconych drzew pod
którymi trzeba się przedzierać
a niejednokrotnie kajaki trzeba
przenosić nad nimi.
Skarpa gdzie można spotkać zimorodka –
źródło własne
Zimorodek żywi się małymi
rybami po które nurkuje pionowo.
W swojej diecie nie gardzi
żabami, owadami i rakami.
Zamieszkuje tereny nad wodami
czystymi co świadczy, że
Kocinka jest rzeką bardzo czystą
nadającą się do kąpieli jak
również aktywnego wypoczynku.
Ćwiczenie szarych komórek:
Wodna krzyżówka:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
przeciwieństwo skraplania
pijalnia dla zwierząt
jedna z największych polskich rzek
lód płynący po rzece
proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr,
słońce
większe od mórz
ryba żyjąca w rzece, kojarzona z czystą wodą
polskie morze
organizmy wodne, można w nich znaleźć perły
wodne kręgowce
ptaki które często można zobaczyć pływające po wodzie
woda wypełniające naturalne obniżenie terenu,
niemająca swobodnej wymiany z wodą morską
woda zawierająca jony potasu, sodu, magnezu itp.
przechodzenie ze stanu skupienia ciekłego do stałego
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Zagadka:
Chłop musi przewieźć na drugi
brzeg rzeki kozę, wilka i kapustę.
Niestety, posiada łódkę, która
może pomieścić tylko jego i
jedno z trzech (kozę, wilka albo
kapustę). Na jednym brzegu nie
mogą zostać bez opieki chłopa:
wilk z kozą (bo wilk zje kozę),
ani koza z kapustą (bo koza zje
kapustę).
Pytanie: Co ma zrobić chłop?
Zagadki dla zuchów:
1) Zwykle się rozlewa, leje,
czasem jak kamień twardnieje.
Bez niej trawy usychają,
a zwierzęta umierają.
7)Ma na dnie piasek
albo kamienie.
Do morza spieszy
wciąż niestrudzenie.
8) Gdzie jest woda tak czysta i chłodna?
Wiadro po nią się spuszcza aż do dna.
9)Rośnie głową w dół, zimą nie latem,
nie w polu, ale pod okapem.
Gdy słońce mocniej przygrzeje
to z żalu ciurkiem łzy leje.
10) Na szybach w oknie zimą, nie wiosną,
Dziwne paprocie i kwiaty rosną.
Takie są gęste, srebrne, leciuchne.
Chcę świat zobaczyć, to na nie chuchnę.
Znajdź różnice pomiędzy obrazkami:
Źródło: http://www.gamesinaflash.com
2) Spogląda z wysoka
na kurki na wannę.
Gdy go używasz
udaje fontannę.
3)Co to za zagadka:
woda twarda, gładka?
4)Jak ten przedmiot się
nazywa?
Jest za mały, by w nim
pływać
Lecz, gdy woda z kranu
ciurka
Biorę kąpiel, daję nurka.
5)Podczas pogody
błękitem się mieni.
A podczas sztormu
burzy się i pieni.
6)Mieszkam wysoko na niebie,
Ale na Ziemi, tam w dole,
Gdy tylko mnie zobaczą
Chwytają za parasole.
Kącik drużynowego:
Serdecznie
do zajęcia
swoich
w których
zachęcam drużynowych
się tematyką wody na
zbiórkach.
Materiały
znajdziecie poradniki
zawierające
wiele
informacji,
opracowań, pomysłów na zbiórki,
konspekty zbiórek itp. dostępne są na
stronie
http://www.propozycje.zhp.pl
w
zakładce
,,Ekologia
i ochrona
przyrody” . Poniżej zamieszczam
konspekty zajęć realizowanych w
ramach zajęć z programu ,, Woda
jest życiem” w trakcie Nieobozowej
Akcji Letniej.
Temat: Czym jest woda?
Cele:
Po zajęciach uczestnicy będą:
- wiedzieli, że woda jest związkiem
chemicznym który występuje w
trzech stanach skupienia
znali
fizyko-chemiczne
właściwości wody
- wiedzieli, gdzie występuje woda
- znali wpływ wody na różne
substancje
- wiedzieli, jak różne przedmioty
zachowują się w wodzie
szyfrów, pocięte obrazki do podziału
na grupy, mazaki, arkusze papieru,
kartki z nazwami i symbolami
pierwiastków, lód, woda, kubeczki
plastikowe, cukier, mąka, piasek,
proszek do prania, kawałki mydła,
kasza, olej), różne pojemniki, liście
czerwonej kapusty, żelki
Materiały:
próbki wody z różnych źródeł,
zaszyfrowane zagadki, klucze do
Plan zajęć:
pływają a niektóre toną.
 Zabawa – kto włoży kamień po którym
Lp.
pojemnik zatonie?
1
Wprowadzenie do cyklu.

Co się stało z lodem w pojemnikach? Co by
 przywitanie się z uczestnikami
się
stało gdyby woda dłużej stała w naczyniu?
 przedstawienie się osoby prowadzącej i
 Co się dzieje jeśli woda znajduje się w niskiej
uczestników
temperaturze? A co jeśli w wysokiej?
 rozszyfrowanie zagadki, której odpowiedź
Wytłumaczenie, dlaczego woda krzepnie i
będzie tematem zajęć (zał.1)
paruje.
 wyjaśnienie, że będzie prowadzony cykl zajęć
 Dlaczego woda ma pecha?
poświęcony tematyce wody
Badanie pH wody, wytłumaczenie czym jest
2
Wprowadzenie do zajęć.
wskaźnik pH, jaki powinien być prawidłowy
 podział uczestników na 4-osobowe grupy – za

Czy woda miękka czy twarda?
pomocą obrazków pociętych na 4 fragmenty
Badanie
twardości wody. Co oznacza, że woda
(zał.2)
jest twarda?
 Czym jest woda?- definiowanie pojęć w

Co się stało z żelkowymi misiami?
grupach
Wytłumaczenie,
dlaczego misie napęczniały.
 omówienie pracy w grupach
3
Właściwości wody
4
Podsumowanie
i
ocena
zajęć
 zabawa – atomy,
następnie modyfikacja zabawy, uczestnicy
 Czego uczestnicy dowiedzieli się na
dostają karteczki z nazwami i symbolami
zajeciach?
pierwiastków, łącznie w związki chemiczne,
 Co im się najbardziej podobało?
połączenie w H2O, wyjaśnienie budowy
 Ocena zajęć – uczesnicy rysują krople
chemicznej wody
wody w ilości zależnej od oceny (0-5)
 Żelkowe misie – do pojemnika w ciepłą wodą
wkładają żelki, odstawiamy pojemniki
 Grupy dostają pojemniki w lodem. Obserwują
lód i mówią o swoich obserwacjach
 Grupy dostają pojemniki z wodą i różne
substancje (cukier, mąka, piasek, proszek do
prania, mydło, kasza, olej). Próbują wymieszać
je z wodą. Co zaobserwowali? Dlaczego jedne
substancje rozpuszczają się w wodzie a inne nie?
 Zabawa ,,Fala z prawej, fala z lewej”
 Co tonie co pływa i jak się nazywa?
Każda grupa ma za zadanie przyniesienie 5
różnych przedmiotów. W pojemniku z wodą
sprawdzają, czy te przedmioty toną czy pływają.
A jak się zachowuje kostka lodu wrzucona do
wody?
Do wody wkładamy dwa słoiki- jeden pusty,
drugi wypełniony wodą.
Dlaczego jeden tonie a drugi pływa?
Wyjaśnienie, dlaczego niektóre przedmioty
Zał.1
Służy do picia służy do mycia bez niej na ziemi nie
byłoby życia
Zał.2
Temat: Po co nam woda?
Cele:
-wyrobienie nawyku picia wody
Po zajęciach uczestnicy będą:
- wiedzieli, dlaczego woda jest
niezbędnym
czynnikiem
do
funkcjonowania
organizmów
żywych
-wiedzieli, jaką rolę pełni woda w
organizmach żywych
-wiedzieli, jakie znaczenie ma woda
dla organizmów wodnych
-wiedzieli, jakie znaczenie ma woda
dla człowieka
-wiedzieli, dlaczego woda jest
najlepszym napojem do picia
Materiały:
Kubeczki z napojami, karteczki z
nazwami wodnych zwierząt do
kalambur, woda, kwasek cytrynowy i
soda oczyszczona, balony
Plan zajęć:
1. Wprowadzenie do zajęć.
 Powiedzcie mi, co robiliście
dzisiaj odkąd się obudziliście?
Które z tych czynności miały
związek z wodą? Co jeszcze
związanego z wodą będziecie
dzisiaj robić?
Dziś na zajęciach spróbujemy się
zastanowić do czego jest potrzebna
woda.
2. Woda jako źródło życia.
 Kilkoro najbardziej spragnionych
dzieci dostaje do picia różne napoje
(woda, coca-cola, oranżada, woda z
cukrem, woda z solą, herbata, sok)
na podstawie smaku określają, jaki
napój dostali.
 Czy wypicie napoju pomogło
ugasić pragnienie?
 Dlaczego woda najlepiej gasi
pragnienie
natomiast
słodkie
napoje nie?
 Podział na grupy, wymyślenie
hasła reklamującego wodę jako
najlepszy napój.
 Dlaczego trzeba pić wodę?
Doświadczenie – wymieszanie
kwasku cytrynowego i sody
oczyszczonej. Czy coś się stało?
Następnie przesypanie mieszaniny
do butelki i dolanie wody,
napompowanie balona za pomocą
gazu wydzielającego się. Co się
stało?
Wytłumaczenie, że w naszym
organizmie zachodzi wiele reakcji
chemicznych do których niezbędna
jest woda.
 Każdy z uczestników dostaje
kubek wody do wypicia.
3. Woda jako środowisko życia.
 Kalambury
–
pokazywanie
zwierząt żyjących w wodzie
 Czym różnią się zwierzęta żyjące
w wodzie od tych na lądzie?
 Skąd wynikają te różnice?
 Prośba o poruszenie ręką w
powietrzu a następnie włożenie jej
do basenu. Gdzie łatwiej jest nam
ruszać ręką? Dlaczego?
Wyjaśnienie, że w wodzie cząsteczki
są bardzo blisko siebie natomiast w
powietrzu są oddalone od siebie.
Dlatego łatwiej jest nam poruszać się
na lądzie.
 Czy w wodzie żyje się łatwiej niż
na lądzie? Jakie są zalety mieszkania
w wodzie? A jakie wady?
4. Woda jako miejsce wypoczynku.
 Jakie znacie miejsca wodne nad
którymi można wypoczywać?
 Co można w nich robić?
 Jakie znacie sporty wodne?
 Robienie łódeczek z papieru,
wyścigi papierowych łódek
5. Podsumowanie zajęć.
 Do czego potrzebna jest nam
woda?
 Czy człowiek może żyć bez
wody? Dlaczego nie?
Temat: Wielkie przygody małej
kropli wody.
Cele:
Po zajęciach uczestnicy będą:
-umieli opisać obieg wody w
przyrodzie
-wiedzieli jakie są negatywne skutki
zakłócenia równowagi w obiegu
wody
-widzieli, jaki wpływ ma obieg wody
na życie zwierząt i roślin
-wiedzieli, gdzie wykorzystywana
jest woda w życiu codziennym
Materiały:
Kostki lodu, pojemnik,
słoiki,
zakrętki, żwir, drobne kamyczki,
piasek, małe roślinki, papier z
wydrukowanymi
klatkami
filmowymi, kredki, mazaki, bibuła,
nożyczki, papier kolorowy, taśma
klejąca.
Przebieg zajęć:
1. Przywitanie uczestników zajęć.
2. Nawiązanie
do
zajęć
poprzednich:
 O jakim składniku przyrody
mówimy na zajęciach?
 Co robiliśmy na zajęciach
wczorajszych?
 Na jakie dwie grupy można
podzielić substancje w związku z
rozpuszczalnością w wodzie?
 Jakie związki się w wodzie
rozpuszczają a jakie nie?
 Na jakie trzy grupy możemy
podzielić wodę?
3. Wprowadzenie do nowych zajęć:
 Przyniosłam dziś na zajęcia
pewną niespodziankę. Kto jest
odważny? Proszę, żebyś dotknął tego
przedmiotu i spróbował go opisać
kolegom. Na podstawie opisu kto
może powiedzieć co to jest?
Rozdanie uczestnikom kostek lodu.
Następnie prośba, by położyli je w
pudełkach. Pudełka kładziemy w
słonecznym miejscu.
 Skąd w domu bierzecie wodę? A
skąd się bierze ona w kranie? A w
jaki sposób dostaje się do rzeki,
jeziora czy morza? Skąd się bierze
deszcz?
 Dziś zajmiemy się tym, jak woda
krąży w przyrodzie.
4. Budowa układu obiegu wody w
miniaturze
Podział uczestników na 5 osobowe
grupy. Każda grupa dostaje słoik i
tworzy w nim ,,miniaturowy
świat”. oraz wkłada zakrętkę z
wodą do środka i zakręca słoik.
Oglądanie prac i ich omówienie.
 Opiszcie co zrobiliście.
 Co się stanie z wodą w zakrętce
jeśli położymy ją w słonecznym
miejscu? Co się będzie działo z nią
jak wyparuje?
5. Co się stało z lodem w
pojemniku?
Proszę
kogoś
o
zaznaczenie, do którego miejsca
pojemnika sięga teraz woda i
odstawienie pojemnika z powrotem
na miejsce.
6. Tworzenie historii kropli wody.
 Teraz zostaniecie ekipą filmową.
Waszym
zadaniem
będzie
stworzenie filmu pod tytułem
,,Przygody małej kropli wody”.
Zacznijcie od momentu, gdy kropla
spada wraz z deszczem na ziemię.
Następnie
klatka
po
klatce
narysujcie, jakie przygody miała
kropla. Gdy skończycie połączcie
klatki filmowe tak, by wyglądały jak
rolka taśmy filmowej.
 Omówienie wykonanych prac.
 Jakie inne przygody nasza kropla
mogłaby przeżyć?
 Co by się stało, gdyby np. nie
było deszczu? Jakie znaczenie
miałoby to dla roślin, jakie dla
zwierząt?
Co by się mogło stać gdyby woda
nie parowała?
7. Zobaczmy, co się stało z naszym
pojemnikiem z lodem. Czy wody
jest tyle samo co na początku?
8. Podsumowanie zajęć.
 O czym mówiliśmy na dzisiejszych
zajęciach?
 Co się Wam najbardziej podobało?
Odpowiedzi:
Znajdź różnice:
krzyżówka:
1-parowanie, 2-wodopój, 3-Odra,
4-kra, 5-erozja, 6-oceany, 7pstrąg, 8-Bałtyk, 9-małże, 10ryby, 11-kaczki, 12-jezioro, 13mineralna, 14-zamarzanie
Zagadka:
Chłop przewozi na drugi brzeg
kozę. Wraca, zabiera wilka,
przewozi go na drugi brzeg,
zabiera kozę z powrotem. Wraca,
zostawia kozę i bierze kapustę.
Przewozi ją na drugi brzeg,
zostawia z wilkiem i wraca po
kozę.
Zagadki dla zuchów:
1-woda, 2- prysznic, 3-lód, 4wanna, 5-morze, 6- chmura, 7rzeka, 8-studnia, 9-sopel lodowy,
10-szron
Redakcja:
hm. Andrzej Laksa, phm. Magdalena Kamienik