Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak w¹troby

Prace kazuistyczne
Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak w¹troby
Cystadenoma and cystadenocarcinoma of the liver
Krzysztof Dudek1, Bogus³aw Najnigier1, Krzysztof Zieniewicz1,
Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska2, Marek Krawczyk1
1Klinika Chirurgii Ogólnej i Chorób W¹troby AM w Warszawie
2Zak³ad Anatomii Patologicznej AM w Warszawie
STRESZCZENIE
S£OWA KLUCZOWE:
Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak s¹ rzadkimi nowotworami wywodz¹cymi siê
z nab³onka dróg ¿ó³ciowych. Przedstawiamy dwa przypadki chorych z tymi patologiami. Pierwszy przypadek dotyczy 52-letniej chorej cierpi¹cej na torbielakogruczolakoraka. Torbiel o œrednicy 5 cm umiejscowiona by³a w 2 segmencie w¹troby. Wykonano lewostronn¹ hemihepatektomiê. W drugim opisywanym przez nas przypadku przedstawiamy 35-letni¹ chor¹
z torbielakogruczolakiem, umiejscowionym w 4 segmencie w¹troby. Wykonano pericystektomiê. W pracy omówiono charakterystykê kliniczn¹, histopatologiczn¹ i radiologiczn¹ torbielakogruczolaków i torbielakogruczolakoraków w¹troby.
torbielakogruczolak, torbielakogruczolakorak, w¹troba
ABSTRACT
KEY WORDS:
Cystadenoma and cystadenocarcinoma are relatively rare liver tumours arising from the biliary tract. We present two case reports – 52-year old female with cystadenoma localised in
the second liver segment and 35-year old woman with cystadenocarcinoma in the fourth liver
segment. Both patients underwent the surgical treatment – left hemihepatectomy in the first
patient and pericystectomy in the second case. Postoperative periods were uneventful. The
clinical, pathological and radiological characteristics of these tumours are also presented.
hepatobiliary cystadenoma, hepatobiliary cystadenocarcinoma, liver
Zmiany o charakterze torbieli w¹troby s¹ zjawiskiem
doœæ czêstym i zwykle ³atwo wykrywalnym na podstawie
badania ultrasonograficznego. Wiêkszoœæ rozpoznawanych przestrzeni p³ynowych w w¹trobie stanowi¹ torbiele ³agodne, wywodz¹ce siê z nab³onka przewodów ¿ó³ciowych (torbiele proste). W pracy przedstawiamy dwa
przypadki torbielakogruczolaka i torbielakogruczolakoraka z przewodów ¿ó³ciowych wewn¹trzw¹trobowych,
które s¹ doœæ rzadkimi nowotworami nab³onkowymi, stanowi¹cymi mniej ni¿ 5% wszystkich torbieli pochodz¹cych z nab³onka przewodów ¿ó³ciowych. Zmiany te opisywane s¹ w piœmiennictwie sporadycznie, a wœród
autorów nie ma jednoznacznoœci co do ich charakteru
i metod leczenia.
OPIS PRZYPADKU 1
Chora B.J. (nr hist. choroby 21.033/95), l. 52, zosta³a
przyjêta do kliniki z powodu guza w¹troby. W 1992 r. by-
³a operowana z powodu kamicy pêcherzyka ¿ó³ciowego –
wykonano wówczas cholecystektomiê, nie znajduj¹c nieprawid³owoœci w narz¹dach jamy brzusznej. W chwili
przyjêcia pacjentka skar¿y³a siê na niecharakterystyczne
dolegliwoœci pod postaci¹ uczucia pe³noœci i dyskomfortu pod prawym ³ukiem ¿ebrowym. W wyniku badania
ultradŸwiêkowego znaleziono torbiel o œrednicy oko³o
5 cm, umiejscowion¹ w 2 segmencie oraz – w bezpoœrednim s¹siedztwie – kilka drobniejszych torbieli (ryc. 1).
Lekarz badaj¹cy zwróci³ uwagê na nadmiern¹ echogenicznoœæ dolnej œciany torbieli, podejrzewaj¹c zmianê nowotworow¹ w tej okolicy. Tomografia komputerowa uwidoczni³a dwukomorow¹ torbiel, trudn¹ do oddzielenia od
le¿¹cego poni¿ej tworu, ulegaj¹cego wzmocnieniu kontrastowemu po podaniu uropoliny (ryc. 2). Zaotrzewnowe
wêz³y ch³onne nie by³y powiêkszone.
Arteriografia wykaza³a prawid³owy przebieg naczyñ
w obrêbie w¹troby. Nie znaleziono odchyleñ od normy
w wynikach badañ biochemicznych. Podczas kolonoskopii nie wykryto patologicznych zmian. Chor¹ zakwalifikoOnkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
169
Cystadenoma and cystadenocarcinoma of the liver
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
RYCINA 1. Obraz ultrasonograficzny przed operacj¹
FIGURE 1. Ultrasonographic image before operation
RYCINA 2. Obraz tomografii komputerowej
FIGURE 2. Computer tomography picture
170
wano do leczenia operacyjnego. Jamê brzuszn¹ otwarto z ciêcia pod obydwoma ³ukami ¿ebrowymi. W obrêbie 2 segmentu w¹troby stwierdzono torbiel o œrednicy 5 cm, a poni¿ej niej
masê, sprawiaj¹c¹ wra¿enie litej, wnikaj¹c¹ do segmentu
3 i czêœciowo 4. Kilka drobniejszych torbieli znaleziono
w obu p³atach w¹troby. W œródoperacyjnym badaniu ultradŸwiêkowym potwierdzono istniej¹ce zmiany (ryc. 3).
Zmiana lita w obrazie ultrasonograficznym wydawa³a siê wieloma drobnymi torbielkami poprzedzielanymi
przegrodami w³óknistymi. Poniewa¿ przed dwoma laty
w czasie cholecystektomii nie stwierdzono innych zmian
poza prostymi torbielami, a obraz nie by³ charakterystyczny dla torbieli – zdecydowano o wykonaniu lewostronnej hemihepatektomii, resekuj¹c dodatkowo czêœæ
segmentu czwartego (IV b) (ryc. 4).
Wynik badania histopatologicznego (31475 s/95): cystadenocarcinoma – zmiana z³oœliwa nie przechodzi przez
torebkê torbielaka, guz usuniêty w ca³oœci (ryc. 5).
Onkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
Przebieg pooperacyjny by³ niepowik³any. Chora zosta³a wypisana do domu w stanie bardzo dobrym w 11 dobie
po operacji. Podczas badañ kontrolnych nie zanotowano
¿adnych odchyleñ od stanu prawid³owego. W tomografii
komputerowej w¹troby nie znaleziono zmian patologicznych, poza opisywanymi wczeœniej licznymi torbielami
rozpoznawanymi w obu p³atach w¹troby. Do chwili obecnej stan chorej nie uleg³ zmianie.
OPIS PRZYPADKU 2
Chora B.H. (nr hist. choroby 25.134/99), l. 35, zosta³a przeniesiona do kliniki z innego szpitala z powodu
bólów w nadbrzuszu. Na postawie wykonanych badañ
obrazowych ultrasonografii i tomografii komputerowej
rozpoznano u niej torbiel b¹blowcow¹, umiejscowion¹
w 4 segmencie w¹troby.
Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak w¹troby
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
RYCINA 3. Ultrasonografia œródoperacyjna
FIGURE 3. Intraoperative ultrasonography
RYCINA 4. Resekowany torbielakogruczolakorak
FIGURE 4. Resected cystaclenocarcinoma
RYCINA 5. Obraz mikroskopowy preparatu
FIGURE 5. Microscopy of specimen
Onkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
171
Cystadenoma and cystadenocarcinoma of the liver
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
W powtórzonym w klinice badaniu USG stwierdzono
obecnoœæ wielokomorowej torbieli w 4 segmencie w¹troby. Pozosta³y mi¹¿sz w¹troby by³ bez zmian patologicznych, wêz³y ch³onne okolicy wnêki w¹troby równie¿ by³y niezmienione (ryc. 6).
W tomografii komputerowej stwierdzono hipodensyjny
twór o wielkoœci 8,7×6,4×9,7 cm z wyraŸnie hyperdensyjn¹,
grub¹ otoczk¹ i licznymi s³abo widocznymi przegrodami. Zmiana nie ulega³a wzmocnieniu po podaniu œrodka kontrastowego.
Stê¿enie w surowicy CA 19.9 by³o podwy¿szone i wynosi³o 154,39 U/ml (norma 0,0-37,0 U/ml).
W czasie operacji w dolnej czêœci segmentu 4 stwierdzono przylegaj¹c¹ do pêcherzyka ¿ó³ciowego torbiel. Podczas
ultrasonografii œródoperacyjnej stwierdzono, ¿e by³a to torbiel z licznymi przegrodami. Wykonano pericystektomiê.
Wynik badania histopatologicznego: cystadenoma biliare hepatis – zmiana ³agodna, wielokomorowy guz torbielowaty, otorebkowany, o œrednicy 6 cm, usuniêty w ca³oœci (nr 66594s/99) (ryc. 7, 8).
Przebieg pooperacyjny niepowik³any. W 10 dobie po
operacji chor¹ wypisano do domu.
OMÓWIENIE
Torbielakogruczolak z przewodów ¿ó³ciowych wewn¹trzw¹trobowych (guz Edmondsona) po raz pierwszy opisa³ w roku 1958 Edmondson, jako wieloogniskow¹ zmianê z³o¿on¹ z torbieli wyœcielonych zró¿nicowanym nab³onkiem walcowatym lub szeœciennym wydzielaj¹cym œluz, otoczonym komórkami mezenchymalnymi zrêbu (1).
Torbielakogruczolaki i torbielakogruczolakoraki s¹
rzadkimi guzami w¹troby, czêstoœæ ich wystêpowania
szacuje siê od 4,6 do 5% wszystkich torbieli w¹troby pochodzenia ¿ó³ciowego (2, 3). Oko³o 90% stanowi¹ torbielakogruczolaki wewn¹trzw¹trobowe, a pozosta³e 10%
przypada na guzy zewn¹trzw¹trobowe (3).
RYCINA 6. Ultrasonografia przedoperacyjna
FIGURE 6. Preoperative ultrasonography
172
RYCINA 7. Preparat histopatologiczny
FIGURE 7. Histopathological specimen
Onkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak w¹troby
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
RYCINA 8. Preparat histopatologiczny
FIGURE 8. Histopathological specimen
Torbielakogruczolak jest nowotworem ³agodnym, wykazuj¹cym umiarkowan¹ dynamikê wzrostow¹, pomimo
to mo¿e przechodziæ w postaæ z³oœliw¹, tj. torbielakogruczolakoraka. Dowody na to stwierdzenie przytaczane s¹
na podstawie badañ histopatologicznych, w których widoczne jest utkanie raka na pod³o¿u wczeœniejszego gruczolaka, jak np. w badaniu histopatologicznym u naszej
pierwszej pacjentki – obecne s¹ oba utkania w jednym guzie. Woods (4) przedstawia przyk³ad chorego z wewn¹trzw¹trobowym torbielakogruczolakiem, u którego w wykonanych kilkakrotnie biopsjach w¹troby stwierdzono
z³oœliw¹ transformacjê nowotworu w obrêbie nab³onka
(27). Podobny przypadek opisuje Akwari (5).
Objawy wystêpuj¹ce w przypadku torbielakogruczolaka w¹troby nie s¹ charakterystyczne i mog¹ byæ obecne
w wielu innych guzach w¹troby. Najczêœciej wystêpuj¹ bóle w nadbrzuszu – u 50% chorych, a uczucie rozpierania
i ¿ó³taczka – u 32% chorych (co zwi¹zane jest z zajêciem
przewodu w¹trobowego wspólnego). Nieco rzadziej wystêpuj¹: spadek masy cia³a, wymioty, nudnoœci, krwawienie
do jamy brzusznej, wodobrzusze, pêkniêcie torbieli do jamy
brzusznej, hemobilia, wtórny ropieñ i ucisk na ¿y³ê g³ówn¹
doln¹ (6). W 10% przypadków przebieg jest bezobjawowy, a zmiana wykrywana jest przypadkowo. W wyniku
badañ laboratoryjnych niekiedy stwierdza siê podwy¿szony
poziom g-glutamylo-transpeptydazy oraz fosfatazy zasadowej (7). U chorych zarówno z torbielakogruczolakami,
jak i torbielakogruczolakorakami, stwierdza siê podwy¿szenie stê¿enia w surowicy CA19.9 (8). W badaniu p³ynu
pobranego podczas nak³ucia torbielakogruczolaka notuje
siê pojedyncze przypadki podwy¿szonych wartoœci antygenu rakowop³odowego – CEA i CA19.9 (8).
Œrednia wieku chorych z torbielakogruczolakorakiem
jest wy¿sza przeciêtnie o 15 lat w porównaniu ze œredni¹
w grupie pacjentów z torbielakogruczolakiem – odpowiednio 45 i 61 lat.
Wœród torbielakogruczolaków wyró¿nia siê torbielakogruczolaka z podœcieliskiem mezenchymalnym i bez
niego. Pierwszy wystêpuje niemal wy³¹cznie u kobiet
(œrednia wieku – oko³o 44 lata). Natomiast u chorych
z torbielakogruczolakiem bez mezenchymalnego podœcieliska nie ma wyraŸnej dominacji p³ci. W grupie badanej
przez Wheelera (1) mê¿czyŸni stanowili oko³o 64% przypadków (œrednia wieku 47 lat), natomiast kobiety 36%
(œrednia wieku 35 lat).
Podobnie jak w doniesieniu Edmondsona, chora z torbielakogruczolakiem opisywana w naszej pracy jest znacznie
m³odsza od pacjentki z torbielakogruczolakorakiem.
Najbardziej przydatne w rozpoznaniu torbielakogruczolaka ze wzglêdu na du¿¹ dostêpnoœæ i niewielki koszt
jest badanie ultrasonograficzne, niemniej nie pozwala ono
na bardziej dok³adn¹ ocenê guza. Czêsto niezbêdne jest
wykonanie tomografii komputerowej, która jest metod¹
bardziej szczegó³owo okreœlaj¹c¹ charakter zmiany, jej
umiejscowienie, po³o¿enie w stosunku do du¿ych naczyñ,
jednak nie pozwala na ró¿nicowanie z innymi torbielami
w¹troby, np. b¹blowcowymi. Podanie kontrastu niekiedy
umo¿liwia znalezienie przegród w torbielakogruczolakach. Uwidaczniaj¹ siê one po podaniu œrodka kontrastowego, w przeciwieñstwie do torbieli b¹blowcowych,
w których przegrody nie ulegaj¹ wzmocnieniu, a czêsto
widoczne s¹ bez œrodka kontrastowego z powodu licznych
zwapnieñ. Niemniej jednak torbielakogruczolaki i torbielakogruczolakoraki nie mog¹ byæ z pewnoœci¹ rozpoznane
na podstawie tomografii komputerowej i ultrasonografii. Kolejnym badaniem przydatnym w diagnostyce zmian ogniskowych w w¹trobie jest rezonans magnetyczny (MNR). Pozwala on na dok³adniejsz¹ ocenê morfologii torbieli oraz na
uwidocznienie krwawienia do wnêtrza torbieli przez ocenê gêstoœci w obrazach T1 zale¿nych. Jako dodatkowe badanie w celu oceny naczyñ w¹trobowych oraz unaczynienia samego guza mo¿e byæ wykorzystana angiografia.
Niektórzy autorzy wskazuj¹ na przydatnoœæ takich badañ, jak ERCP oraz PTC (w guzach uciskaj¹cych na przewody ¿ó³ciowe zewn¹trzw¹trobowe i gdy wystêpuj¹ anomalie przewodów ¿ó³ciowych). Obecnie badania te mo¿na
Onkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
173
Cystadenoma and cystadenocarcinoma of the liver
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
TABELA I. Charakterystyka torbielakogruczolaków i torbielakogruczolakoraków
TABLE I.
Characteristics of cystadenomas and cystadenocarcinomas
Torbielakogruczolak
z mezenchymalnym podœcieliskiem
Cystadenoma
with mesenchymal stroma
Torbielakogruczolakorak
Cystadenocarcinoma
Œredni wiek / Mean age
35-40 lat / years
45-50 lat / years
61 lat / years
Podœcielisko / Stroma
+
–
±
P³eæ / Sex
Rodzaj torbieli
Type of cyst
P³yn w torbieli
Liquid in cyst
Lokalizacja – p³at
Localisation – lobe
Marker CA 19.9
CA 19.9 marker
Receptor progesteronu
Progesterone receptor
174
Torbielakogruczolak
bez mezenchymalnego podœcieliska
Cystadenoma
without mesenchymal stroma
K>>>M / F>>>M
wielokomorowa/mnoga
multicave/multiple
przejrzysty
transparent
L>P
L>R
++
+
zast¹piæ jednym badaniem cholangio-MNR, które jest badaniem nieinwazyjnym, pozwalaj¹cym na zobrazowanie
ca³ego uk³adu przewodów ¿ó³ciowych. Takie badanie,
jak scyntygrafia w¹troby obrazuj¹ca torbiel w¹troby jako
zimny obszar wychwytu znacznika, jest stosowane coraz
rzadziej ze wzglêdu na ma³¹ miarodajnoœæ i dok³adnoœæ.
W niektórych placówkach do badañ rutynowo wykonywanych nale¿y gastroskopia i kolonoskopia – ich celem
jest poszukiwanie ognisk pierwotnych nowotworów z³oœliwych.
Badania morfologiczne mog¹ byæ przydatne przy ró¿nicowaniu torbielakogruczolaków z torbielami pochodzenia paso¿ytniczego. W przypadku torbieli b¹blowcowych
i amebowych stwierdza siê wzrost liczby granulocytów
kwasoch³onnych we krwi obwodowej u oko³o 30% badanych. Dodatkowo w ró¿nicowaniu mog¹ byæ wykorzystane równie¿ testy serologiczne, wykrywaj¹ce przeciwcia³a przeciwko antygenom b¹blowca lub ameby.
Nie nale¿y jednak zapominaæ o znaczeniu dobrze zebranego wywiadu od chorego, szczególnie w kierunku
wczeœniejszych urazów w¹troby, utraty masy cia³a, spo¿ywania alkoholu, kontaktu ze zwierzêtami, a tak¿e wywiadu rodzinnego w kierunku rodzinnych torbielowatoœci
nerek i w¹troby.
W taktyce chirurgicznej nale¿y d¹¿yæ do ca³kowitego
wyciêcia torbielakogruczolaków i torbielakogruczolakoraków podczas pierwszej operacji. Postêpowaniem z wyboru jest resekcja guza wraz z marginesem tkanki zdrowej,
potwierdzonym histopatologicznie. W wielu przypadkach
wystarczy wykonaæ pericystektomiê lub resekcjê jednego,
b¹dŸ dwóch segmentów, niekiedy konieczna jest resekcja
ca³ego p³ata w¹troby, czêsto z rekonstrukcj¹ dróg ¿ó³ciowych. Chorzy, u których torbiele przylegaj¹ do pêcherzyka
¿ó³ciowego wymagaj¹ dodatkowo wykonania cholecystektomii (5, 6). U oko³o 20% pacjentów w chwili rozpoznania ca³kowita resekcja zmiany nie jest mo¿liwa. NieOnkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732
K=M / F=M
wielokomorowa
multicave
przejrzysty/krwisty
transparent/bloody
L=P
L=R
+
–
K>M / F>M
wielokomorowa/mnoga
multicave/multiple
krwisty
bloody
L>P
L>R
+++
±
którzy spoœród autorów oceniaj¹ ryzyko nawrotu torbielakogruczolaka przy czêœciowej resekcji na oko³o 25-50%
przypadków (5). W przypadku marsupializacji ryzyko nawrotu jest bardzo wysokie (oko³o 80-90%), a zatem metodê tê i czêœciow¹ resekcjê guza powinno siê stosowaæ
tylko wtedy, gdy niemo¿liwe jest jednoczesne usuniêcie
ca³ego guza. Nawroty mog¹ wystêpowaæ w 33% torbielakogruczolaków po resekcji guza bez marginesu otaczaj¹cych go tkanek zdrowych (5). Lauffer w swojej pracy
opisuje 5-letnie prze¿ycie u 100% chorych operowanych,
u których wykonano ca³kowit¹ resekcjê torbielakogruczolakoraka ze zrêbem mezenchymalnym z marginesem potwierdzonym histopatologicznie, a ryzyko nawrotów w tej grupie chorych szacuje na 13% (7, 9). U chorych, u których
niemo¿liwa jest doszczêtna operacja z bezpiecznym marginesem tkanek zdrowych, œmiertelnoœæ po resekcji torbielkogruczolakoraka wynosi oko³o 44-50% (g³ównie
mê¿czyŸni i kobiety maj¹ce guz bez mezenchymalnego
podœcieliska). Resekcje torbielakogruczolaków i torbielakogruczolakoraków in situ s¹ b³êdem.
Nale¿y podkreœliæ fakt, ¿e dotychczasowa liczba chorych, u których postawiono rozpoznanie torbielakogruczolaka i torbielakogruczolakoraka z przewodów ¿ó³ciowych
jest niewielka (10). Na podstawie zgromadzonych danych i analizy zebranego materia³u mo¿na wnioskowaæ,
¿e w grupie chorych z torbielakogruczolakorakiem z mezenchymalnym zrêbem, wystêpuj¹cym g³ównie u kobiet,
rokowanie jest znacznie lepsze w porównaniu np. z rakiem
w¹trobowokomórkowym (carcinoma hepatocellulare) lub
rakiem z nab³onka dróg ¿ó³ciowych (cholangiocarcinoma). U mê¿czyzn z torbielakorguczolakorakiem bez zrêbu mezenchymalnego przebieg jest agresywny, a rokowanie podobne, jak w raku w¹trobowokomórkowym.
Torbielakogruczolakorak bez podœcieliska mezenchymalnego wystêpuj¹cy u kobiet mia³ zró¿nicowany przebieg
i trudne do przewidzenia rokowanie. Otwarte zatem pozo-
Torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak w¹troby
Krzysztof Dudek, Bogus³aw Najnigier, Krzysztof Zieniewicz, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk
staje pytanie, czy u kobiet z torbielakogruczolakorakiem
bez mezenchymalnego zrêbu przebieg choroby bêdzie relatywnie powolny, tak jak w przypadku guza z podœcieliskiem mezenchymalnym, czy bêdzie mia³ przebieg
bardziej agresywny – taki jak wystêpuj¹cy u mê¿czyzn
torbielakogruczolakorak bez zrêbu mezenchymalnego. Obecnie nie mo¿na jednoznacznie odpowiedzieæ na to
pytanie, wymaga to dalszych szerokich badañ nie tylko patolologów i chirurgów, ale tak¿e immunologów i genetyków.
Piœmiennictwo
1. Wheeler D.A., Edmondson H.A.: Cystadenoma with mesenchymal stroma (CMS) in the
liver an bile ducts. Cancer 1985, 56, 1434-1445.
2. Buetow P.C., Buck J.L., Pantongrag-Brown L.
i wsp.: Biliary cystadenoma and cystadenocarcinoma: clinical-imaging-pathologic correlation with emphasis on the importance of
ovarian stroma. Radiology 1995, 196, 805-810.
3. Davis W., Chow M., Nagornney D.: Extrahepatic biliary cystadenomas and cystadenocarcinomas. Ann. Surg. 1995, 222, 619-625.
4. Woods G.: Biliary cystadenoma: Case report
of hepatic malignancy originating in benign
cystadenoma. Cancer 1981, 47, 2936-2940.
5. Akwari O.E., Tucker A., Seigler H.F., Itani K.M.:
Hepatobiliary cystadenoma with mesenchymal stroma. Ann. Surg. 1990, 211, 18-27.
6. Lewis W.D., Jenkins R., Rossi R. i wsp.: Surgical treatment of biliary cystadenoma. A report of 15 cases. Arch. Surg. 1988, 123, 563-568.
7. Tsiftsis D., Christodoulakis M., de Bree E., Sanidas E.: Primary intrahepatic biliary cystadenomatous tumors. J. Surg. Oncol. 1997, 64,
341-346.
8. Filipppi de la Palavesa M.M., Vasilescu C.,
Hebersetzer F., Roy C.: Biliary cystadenocarcinoma: sonographic and cytologic findings. J. Clin. Ultrasound 1999, 27, 210-212.
9. Lauffer J.M., Baer H.U., Maurer C.A. i wsp.:
Biliary cystadenocarcinoma of the liver: the
need for complete resection. Eur. J. Cancer
1998, 34, 1845-1851.
10. Devaney K., Googman Z.D., Ishak K.G.: Hepatobiliary cystadenoma and cystadenocarcinoma. Am. J. Surg. Pathol. 1994, 18, 1078-1091.
Adres do korespondencji:
Lek. med. Krzysztof Dudek
Klinika Chirurgii Ogólnej i Chorób W¹troby AM
ul. Banacha 1A
02-097 Warszawa
Praca wp³ynê³a do Redakcji: 4.04.2000 r.
175
Onkol. Pol. 2000, 3, 3: 169-175
ISSN 1505-6732