Fragment PDF

Rozdział 1
PRACOWNIK A PRZEDSIĘBIORSTWO
1
1.1. POSZUKIWANIE PRACY
Dane statystyczne wykazują, że we wszystkich rozwijających się krajach występuje problem bezrobocia, różny jest jedynie jego poziom.
Bezrobocie jest zjawiskiem, które polega na tym, że część ludzi pozostających
w wieku produkcyjnym (kobiety: 18-59 lat, mężczyźni: 18-64 lat) pozostaje bez
pracy, mimo że mogliby oni i chcieli ją podjąć.
W konsekwencji bezrobocia na rynku pracy występuje zjawisko konkurencji.
Rynek pracy obejmuje ogół przedsiębiorców (pracodawców) i pracowników. Przedsiębiorcy na rynku pracy reprezentują popyt na pracę i oferują oni miejsca pracy. Po
stronie podaży pozostają pracownicy poszukujący pracy, oferują oni na rynku pracy
swoją zdolność do pracy. W wyniku relacji zachodzących między popytem na pracę
a podażą pracy następuje kształtowanie się cen pracy, czyli płacy.
Konkurencja na rynku pracy oznacza, że o jedno stanowisko pracy ubiega się
więcej niż jedna osoba. W konsekwencji tylko jedna osoba zdobywa pracę, inni zaś
muszą poszukiwać jej dalej. Każda osoba poszukująca pracy dąży do tego, aby to właśnie ona została wybrana przez przedsiębiorcę z grupy osób ubiegających się o pracę.
W tym ubieganiu się o pracę bardzo dużym sprzymierzeńcem kandydata do pracy są
jego kwalifikacje zawodowe.
Pod pojęciem kwalifikacji zawodowych rozumieć należy sumę posiadanych umiejętności i wiadomości, a także pewnych cech osobowych przydatnych w pracy zawodowej na konkretnym stanowisku pracy.
W grupie kwalifikacji zawodowych podstawowe znaczenie mają umiejętności
zawodowe. To zasadnicze znaczenie wypływa z faktu, że w czasie pracy zawodowej
wykonuje się zadania zawodowe, których bez umiejętności nie da się wykonać. Nie
oznacza to oczywiście, że wiadomości (wiedza) nie są potrzebne pracownikowi.
Oczywiście są potrzebne, ale zazwyczaj ustępują one znaczeniem umiejętnościom.
PRZYKŁAD
Nawet najlepsza wiedza na temat przepisów drogowych i o tym, jak funkcjonują
poszczególne urządzenia w samochodzie, nie jest równoznaczna z umiejętnością
prowadzenia samochodu. Dla pracodawcy zatrudniającego kierowcę czy innego
pracownika, który w ramach swoich obowiązków będzie prowadzić samochód,
ważna jest faktyczna umiejętność jazdy samochodem i posiadanie uprawnień,
czyli prawa jazdy. Wiedza potencjalnego pracownika o tym, co oznaczają niektóre
znaki drogowe lub jak zbudowany jest silnik samochodu ma z punktu widzenia
pracodawcy znaczenie drugoplanowe.
Podobny stosunek mają pracodawcy do deklarowanych przez pracownika umiejętności – nie jest dla nich ważne, co myślą o swoich kwalifikacjach potencjalni pracownicy, lecz ważne są dla nich faktyczne umiejętności, których poziom sprawdzają
często w czasie rozmowy kwalifikacyjnej 1.
W grupie umiejętności zawodowych występują takie, które są typowe dla poszczególnych zawodów, takie, które są typowe dla grupy zawodów oraz takie, które
mają charakter ogólnokształcący.
PRZYKŁAD
Charakterystyka kwalifikacyjna dla zawodu technik handlowiec zawiera szereg
umiejętności. Niektóre z tych umiejętności przedstawione zostały poniżej w podziale na te, które są właściwe dla zawodu technik handlowiec i te, które powinien
posiadać nie tylko technik handlowiec, ale także np. technik ekonomista czy
technik rachunkowości:
a) umiejętności typowe dla tego zawodu:
• wypełnianie dokumentów i sporządzanie pism typowych dla działalności
handlowej;
•
•
•
•
organizowanie działalności (własnej) małej firmy handlowej;
prowadzenie negocjacji handlowych;
swobodne posługiwanie się pojęciami z zakresu towaroznawstwa;
korzystanie z informacji o towarach z prospektów, ulotek, poradników oraz
kodów informacyjnych, w oparciu o posiadaną wiedzę towaroznawczą;
• rozpoznawanie podstawowych właściwości towarów;
• stosowanie właściwych metod odbioru jakościowego, przechowywania i konserwacji towarów.
b) umiejętności typowe dla grupy zawodów (np.: technik ekonomista, technik
handlowiec, technik rachunkowości):
• posługiwanie się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi oraz prawnymi;
• korzystanie z różnych źródeł prawa (finansowego, handlowego, cywilnego,
pracy);
• sprawne obliczanie i szacowanie wyników;
• samodzielne posługiwanie się sprzętem komputerowym, oprogramowaniem oraz innymi środkami technicznymi.
1
Do zobiektywizowania oceny kwalifikacji zawodowych przyczynią się także egzaminy w szkołach
zawodowych – wkrótce będą one miały charakter zewnętrzny.
Obok umiejętności i wiadomości istotne są niektóre cechy psychofizyczne oraz
stan zdrowia kandydatów do pracy. Cechy psychofizyczne obejmują cechy umysłu
i charakteru – i tak na przykład absolwenci szkół kształcących w wymienionych wyżej
zawodach ekonomicznych powinni cechować się m.in.: wysokim poziomem aktywności, odpornością psychiczną, zrównoważeniem emocjonalnym (zdolnością kontrolowania własnych emocji), umiejętnością samokontroli i samooceny, umiejętnością rozwiązywania problemów, dobrą pamięcią, uczciwością, komunikatywnością, kulturą
osobistą, poczuciem estetyki, dobrą prezencją, otwartością na innowacje organizacyjnotechniczne i technologiczne oraz gotowością do stałego podnoszenia kwalifikacji.
ŹRÓDŁA INFORMACJI O PRACY
Do najważniejszych źródeł informacji o pracy zaliczamy: ogłoszenia (prasa i inne
media, tablice ogłoszeń w szkołach zawodowych), informacje od znajomych, urzędy
pracy, serwisy internetowe 2.
Potencjalni pracownicy składają ofertę pracy przedsiębiorcom. Oferta ta może
przyjmować postać następujących dokumentów: kwestionariusza osobowego, prośby
o przyjęcie do pracy (list motywacyjny), curriculum vitae (życiorys) 3. Po analizie
nadesłanych dokumentów pracodawca zaprasza wybrane osoby na rozmowę wstępną,
tzw. rozmowę kwalifikacyjną.
PRZYGOTOWANIE DO ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ
Rozmowa kwalifikacyjna (rozmowa wstępna) to pierwsze spotkanie kandydata
do pracy z potencjalnym pracodawcą. W czasie tego spotkania jego uczestnicy poznają się wzajemnie i mówią o swoich oczekiwaniach. W czasie rozmowy kwalifikacyjnej
pracodawca bacznie obserwuje pracownika, bowiem to w jej wyniku podejmie on decyzję o ewentualnym przyjęciu do pracy swojego rozmówcy. Kandydat do pracy ma
świadomość tego, że jest cały czas bacznie obserwowany i wnikliwie słuchany i
dlatego też stara się on dobrze zaprezentować. Z tego powodu do spotkania z przyszłym pracodawcą należy się właściwie przygotować.
Przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej powinno obejmować następujące
czynności:
1. zebranie podstawowych informacji o przedsiębiorstwie (o zakresie jego
działania, czyli o produktach, metodach działania, zasięgu działania itd.), a także o innych przedsiębiorstwach prowadzących podobny rodzaj działalności;
2. ustalenie listy posiadanych kwalifikacji zawodowych, o których – w miarę
możliwości – należałoby poinformować pracodawcę (np. poprzez odwołanie
się do swoich doświadczeń zawodowych zdobytych w czasie praktyk);
2
Źródła te omawiane są na lekcjach przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości”. Patrz podręcznik
J. Musiałkiewicza, Podstawy przedsiębiorczości dla LO, LP i technikum, Ekonomik.
3
Dokumenty te są szczegółowo omawiane na lekcjach przedmiotu „Technika biurowa”. Patrz podręcznik A. Komosy, Technika biurowa cz. 2, Ekonomik.
3. skompletowanie dokumentów, takich jak kserokopie dokumentów złożonych przed rozmową kwalifikacyjną oraz innych dokumentów potwierdzających kwalifikacje, np.: świadectwa, zaświadczenia itp.;
4. ustalenie listy pytań, jakie w czasie rozmowy mają zostać postawione pracodawcy bądź jego przedstawicielowi, a dotyczących: zakresu prac, wymagań
wobec pracowników, miejsca czy stanowiska pracy w strukturze organizacyjnej, możliwości doskonalenia swoich kwalifikacji poprzez system szkoleń.
Jedno z pytań może dotyczyć warunków pracy oraz wysokości wynagrodzenia. Pytanie o wynagrodzenie nie powinno jednak pojawiać się na początku
rozmowy kwalifikacyjnej;
5. dokładne ustalenie sposobu dotarcia na rozmowę kwalifikacyjną o dokładnie wyznaczonej godzinie. W żadnym wypadku przyszły pracownik nie powinien spóźnić się na taką rozmowę, lecz nie powinien także przychodzić zbyt
wcześnie. Aby uniknąć zarówno spóźnienia, jak i zbyt długiego oczekiwania,
należy ustalić połączenia komunikacyjne (uwzględniając, że autobus może nie
przyjechać), czas dojścia od środka komunikacyjnego do miejsca rozmowy
itd. Aby uniknąć spóźnienia, należy również dokładnie dowiedzieć się (i zapisać, jeżeli informacje te są przekazywane w formie telefonicznej) o dokładne
miejsce spotkania (adres, ponieważ przedsiębiorstwo może posiadać pomieszczenia w różnych budynkach, oraz numer pokoju);
6. pojawienie się na spotkaniu w dobrej formie, co możliwe jest wtedy, gdy
kandydat do pracy jest wypoczęty (wyspany) – dlatego już na dzień przed
rozmową należy zadbać o dobrą kondycję;
7. zadbanie o właściwy ubiór – powinien on być staranny i dostosowany do
wymagań, jakie stawia się kandydatom do pracy na określonym stanowisku.
Buty, jak i reszta stroju, muszą być czyste i estetyczne, a wszelkie ekstrawagancje są zazwyczaj niechętnie odbierane przez pracodawców.
PRZEBIEG ROZMOWY KWALIFIKACYJNEJ
W czasie spotkania pracodawca stawia wiele różnorodnych pytań, które pozwalają mu na dokładne poznanie kandydata. Najczęściej stawiane pytania w czasie rozmowy kwalifikacyjnej dotyczą:
 kwalifikacji i doświadczeń zawodowych, a także silnych i słabych stron pracownika oraz jego sukcesów i porażek zawodowych;
 przebiegu dotychczasowej pracy zawodowej, np. jakie były obowiązki w ostatnim
miejscu pracy;
 powodów, dla których kandydat ubiega się o pracę;
 powodów rozstania się z poprzednim pracodawcą;
 zainteresowań zawodowych, ale także sposobów spędzania wolnego czasu,
zainteresowań ogólnych itp.
Najtrudniejsze, ale i najważniejsze dla kandydata do pracy są pierwsze minuty
rozmowy. Najtrudniejsze, bo każdemu kontaktowi z obcą osobą towarzyszy stres,
chociaż należy pamiętać, że pracodawcy lub jego przedstawicielowi także zależy na
tym, aby rozmowa przebiegała w miłej atmosferze. Te minuty są bardzo ważne dlate-
go, że to właśnie w tym czasie na podstawie tzw. pierwszego wrażenia pracodawca
wyrabia sobie zdanie o potencjalnym pracowniku. To zdanie może się oczywiście
zmienić w trakcie rozmowy, ale znacznie trudniej jest zmienić wyrobione zdanie niż
systematycznie je kształtować w czasie całej rozmowy.
Czynnikami sprzyjającymi wywoływaniu dobrego wrażenia na rozmówcy
w czasie rozmowy kwalifikacyjnej są:
 udzielanie szczerych i jednoznacznych odpowiedzi na stawiane pytania;
 taktowne zachowanie i uprzejme traktowanie rozmówcy;
 utrzymywanie stałego kontaktu wzrokowego z rozmówcą; unikanie jego wzroku czy rozbiegane spojrzenie mogą być dla pracodawcy sygnałem o nadmiernej
nieśmiałości lub świadczyć o chęci ukrycia pewnych informacji;
 mówienie odpowiednio głośno, spokojnie (ale bez monotonii) i wyraźnie, z odpowiednią modulacją głosu, która powinna ułatwić porozumiewanie się. Należy
zwrócić uwagę na to, aby mówić zwięźle i poprawnie gramatycznie (jest cała
grupa zawodów, których wykonywanie zależy od umiejętności porozumiewania
się, np.: sprzedawca, urzędnik). Należy także unikać żargonu czy wyrażeń, które
mogłyby uchodzić za niegrzeczne;
 nieokazywanie zdenerwowania, poirytowania czy zniecierpliwienia, a wręcz
przeciwnie – należy okazywać pogodę i uśmiechać się;
 uważne słuchanie rozmówcy, a w sytuacji powstania wątpliwości dotyczących treści wypowiedzi rozmówcy należy upewnić się, czy dobrze się je zrozumiało.
Zasadnicza rozmowa kwalifikacyjna poprzedzona jest powitaniem, w czasie którego następuje prezentacja. Wchodzący do pomieszczenia kandydat do pracy pozdrawia gospodarza i przedstawia się, chyba że wprowadzany jest przez sekretarkę
(lub innego pracownika), która wymienia jego imię i nazwisko (pracownik ogranicza
się wtedy do powitania „dzień dobry”). Dalej inicjatywę w zakresie formy powitania
i prezentacji przejmuje pracodawca. To on decyduje o tym, czy strony powitają się
poprzez uścisk dłoni (pierwszy wyciągnie rękę), czy też ograniczą powitanie do skinięcia głową. Kandydat do pracy oczekuje, aż rozmówca wskaże mu krzesło, na którym może usiąść i dopiero wtedy je zajmuje, siadając na całej powierzchni krzesła,
a nie na jego skraju. Pozycja ciała w czasie całej rozmowy powinna być naturalna
i swobodna – kandydat do pracy powinien siedzieć wygodnie, ale bez przesadnego
rozpierania się. W czasie rozmowy gospodarz spotkania może zaproponować kandydatowi do pracy kawę, herbatę lub częściej – inny napój. Nie ma przeciwwskazań do
skorzystania z poczęstunku, chyba że spotkanie ma trwać bardzo krótko.
ĆWICZENIA I PYTANIA
1. Co to jest bezrobocie?
2. Wyjaśnij istotę rynku pracy i konkurencji na rynku pracy.
3. Wyjaśnij znaczenie kwalifikacji zawodowych na rynku pracy.
4. Jakie są cele uczestników rozmowy kwalifikacyjnej?
5. W jaki sposób osoba ubiegająca się o pracę powinna przygotować się do rozmowy
kwalifikacyjnej?
6. W jaki sposób osoba ubiegająca się o pracę może wywołać dobre wrażenie u swego
rozmówcy – pracodawcy?
7. Wybierz pracodawcę, u którego podjąłbyś pracę, a następnie – korzystając z zamieszczonej w podręczniku listy czynności związanych z przygotowaniem do rozmowy kwalifikacyjnej – opisz w punktach swoje przygotowania do tej rozmowy.
8. Wymień najczęściej stawiane przez pracodawcę pytania w czasie rozmowy kwalifikacyjnej.
9. Przygotuj pisemnie odpowiedzi na pytania, jakie może postawić pracodawca w czasie
rozmowy kwalifikacyjnej.