wybrane zagadnienia z zakresu prawa rodzinnego

PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
Prawo rodzinne i opiekuńcze – Kodeks rodzinny i opiekuńczy –
ustawa z dn. 25.02. 1964r. /Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm./
Przedmiotem prawa rodzinnego i opiekuńczego są stosunki prawne w
małżeństwie między małżonkami oraz stosunki prawne między rodzicami a dziećmi.
1. Ustrój majątkowy w małżeństwie
2. Zarząd majątkiem wspólnym małżonków
3. Odpowiedzialność małżonków za długi
Ustrój majątkowy w małżeństwie może być:
a/ ustawowy ustrój majątkowy
b/ umowny ustrój majątkowy
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy
wspólność majątkowa /wspólność ustawowa/ obejmująca przedmioty majątkowe
nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich
/majątek wspólny/.
Do majątku wspólnego w szczególności należą:
-
pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności
zarobkowej każdego z małżonków,
-
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego
każdego z małżonków,
-
środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego
funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku
osobistego każdego z małżonków.
Należą do nich:
-
przedmioty
ustawowej,
majątkowe
nabyte
przed
powstaniem
wspólności
-
przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę,
chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
-
prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej
odrębnym przepisom,
-
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokojenia osobistych
potrzeb jednego z małżonków,
-
prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
1
PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
-
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub
wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę,
-
wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z innej działalności
zarobkowej jednego z małżonków,
-
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu
osiągnięcia jednego z małżonków,
-
prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz
inne prawa twórcy,
-
przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku
osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
nagrody
za osobiste
Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących
w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich.
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać
podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się
do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w
majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem
wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku
wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach
obciążających majątek wspólny.
Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu
lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie.
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
-
zynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego
nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również
prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z
niej pożytków,
-
czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego
nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub
lokal,
-
czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego
nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
-
darowizny.
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka,
wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka
albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel
może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę
lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak
również z korzyści uzyskanych z jego praw /np. praw autorskich/, a jeżeli
2
PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z
przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy
majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z
majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych
przez dłużnika z innej działalności zarobkowej.
Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić
drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym.
Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać
zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu
małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do
tego majątku.
Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednakże z
ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustalenia udziałów z
uwzględnieniem stopnia , w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego
majątku.
Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego
wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność
majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków /umowa
majątkowa. Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa, może być również
zmieniona albo rozwiązana.
W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z
małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i
majątek nabyty później – każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim
majątkiem.
Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy
niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub
przeniesienie prawa.
Ponadto każdy z małżonków z ważnych powodów może żądać ustanowienia
przez sąd rozdzielności majątkowej. – powstaje ona z dniem oznaczonym w
wyroku. Rozdzielność majątkowa powstaje także z mocy prawa, w razie
ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności
majątkowej.
Zarządzanie przez rodziców majątkiem dziecka
Dziecko aż do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską.
Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli
rodzice nie są znani, ustanawia się dla dziecka opiekę.
3
PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
Władza rodzicielska obejmuje głównie obowiązek i prawo rodziców do
wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka.
Rodzice są obowiązani sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem
dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.
Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani
przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Rodzice nie mogą bez zezwolenia
sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu
ani wyrażać zgody na wykonywanie takich czynności przez dziecko. W sytuacji, gdy
przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny nie są objęte zarządem
sprawowanym przez rodziców, zarząd sprawuje kurator /np. tak zastrzeżono w
umowie darowizny/.
Dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim przeznaczony na
utrzymanie i wychowanie dziecka.
Sąd opiekuńczy może w uzasadnionych wypadkach ustalić wartość
rozporządzeń dotyczących np. pieniędzy, których rodzice mogą dokonywać każdego
roku bez zezwolenia sądu.
Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone sad może wydać odpowiednie zarządzenia
np. może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, poddać wykonywanie
władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego albo np. zarządzić
umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej.
Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego
ustanowionemu w tym celu kuratorowi.
PRAWO SPADKOWE – Kc.
Prawo spadkowe – zespół przepisów prawnych odnoszących się do przejścia
ogółu cywilnych, majątkowych praw i obowiązków zmarłego na inne osoby.
Nie należą do spadku prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy, które są
ściśle związane z osobą spadkodawcy i wygasają z jego śmiercią, np. prawo do
pobierania wynagrodzenia za pracę, do pobierania renty. Nie przechodzi na
spadkobierców obowiązek alimentacyjny spadkodawcy.
Spadkodawca- to osoba zmarła pozostawiająca spadek - może nią być tylko
osoba fizyczna.
Spadkobierca – to osoba uprawniona do przejęcia spadku. Może nią być
zarówno osoba fizyczna jak i prawna, np. fundacja.
Dziedziczenie – to przejęcie spadku po spadkobiercach
Dział spadku – to postępowanie mające na celu zniesienie wspólnoty
majątkowej spadku i dokonanie jej podziału zgodnie z przepisami prawa lub wolą
spadkodawcy wyrażoną w testamencie.
4
PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez odpowiedzialności za długi
/przyjęcie proste/, bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności
/przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza/, bądź też spadek odrzucić.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub
przed notariuszem. Oświadczenie takie może być złożone w ciągu sześciu miesięcy
od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Dziedziczenie ustawowe i testamentowe
W przypadku braku testamentu ma zastosowanie dziedziczenie ustawowe. Z
mocy ustawy, w pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci spadkodawcy
oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca
małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż ¼ całości spadku. Jeżeli dziecko
spadkodawcy zmarło wcześniej od spadkodawcy, wówczas jego tzn. dziecka, udział
spadkowy, który by otrzymało, przypada jego dzieciom w równych częściach. W
przypadku braku zstępnych spadkodawcy / jego dzieci, wnuki, i prawnuki/ dziedziczą
z mocy ustawy małżonek i rodzice /wstępni/ Udział spadkowy każdego z rodziców
wynosi ¼ całości spadku.
W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego
rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło
otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu
spadkodawcy w częściach równych / lub jego zstępnym/.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami,
rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W przypadku braku innych spadkobierców ustawowych cały spadek dziedziczy
małżonek.
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa
spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy /lub jego zstępnym, a w
dalszej kolejności pozostałym dziadkom/. W braku małżonka spadkodawcy i
krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach
równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło
chwili otwarcia spadku.
W przypadku braku jakichkolwiek spadkobierców ustawowych, spadkobiercą
ustawowym staje się gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli
miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się
ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą,
spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Formy testamentu:
5
PODSTAWY WIEDZY Z ZAKRESU PRAWA - WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU
PRAWA RODZINNEGO I SPADKOWEGO
1. zwykłe tj. testament własnoręczny /holograficzny/, notarialny,
allograficzny /oświadczenie ostatniej woli ustnie wobec wójta,
/burmistrza, prezydenta miasta/,starosty, marszałka województwa,
sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
2. szczególne tj. ustny, podróżny, wojskowy.
-
zachowek / zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy,
którzy byliby powołani do spadku z ustawy ( jeżeli uprawniony jest
trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest
małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu
przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach
– połowa wartości tego udziału).
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat
trzech od ogłoszenia testamentu.
Umowy dotyczące spadku
Umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.
Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec
się dziedziczenia po nim. Umowa taka winna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub w
części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego.
Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do
zbycia spadku przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły.
Umowa taka winna być zawarta w formie aktu notarialnego.
6