Ewolucja liryki Jana Kasprowicza
Transkrypt
Ewolucja liryki Jana Kasprowicza
Zmienia si´ skóra Êwiata Ewolucja liryki Jana Kasprowicza Droga życiowa Jana Kasprowicza – z chłopskiej chaty na Kujawach po sławę poetycką i gronostaje rektora uniwersytetu lwowskiego – odzwierciedla charakterystyczny rys epoki, w której ambitni przedstawiciele nizin społecznych awansowali do rangi współtwórców kultury narodowej (dotyczy to także Reymonta). Pierwszy etap twórczoÊci – liryka spo∏eczna Od debiutu czasopiśmienniczego w roku 1882 aż po początkowe lata dziewięćdziesiąte XIX wieku podejmował Kasprowicz w swoich wierszach tematykę znaną mu z własnych doświadczeń życiowych: codzienną egzystencję wsi i jej mieszkańców, ich nieustanną walkę o przetrwanie w świecie, w którym biedota zna tylko trud pracy i stałą troskę o zaspokojenie elementarnych potrzeb życiowych, takich jak dach nad głową, miska strawy Jan Kasprowicz (1860–1926) – i odzienie chroniące przed chłodem. Z wierszy ukoƒczy∏ studia na uniwersytecie we o takiej tematyce, określanych mianem poezji Wroc∏awiu. Wspó∏pracowa∏ z lwowskà chłopskiej lub społecznej, najbardziej znany jest prasà i da∏ si´ poznaç jako poeta, cykl 40 sonetów Z chałupy (1888). dramatopisarz i krytyk literacki. We wczesnych wierszach Kasprowicza Pierwszy tom wierszy, zatytu∏owany mamy do czynienia nie tylko z prostą kontynuPoezje, wyda∏ w roku 1889. acją tematyki i obrazowania liryki pozytywistycznej. O swoistości tych wierszy stanowi brak lirycznego komentarza do losów skrzywdzonych przez świat bohaterów, poczucie braku nadziei na odmianę rzeczywistości, dopuszczenie do głosu „opowiadacza” wywodzącego się z tego samego kręgu społecznego co bohaterowie wierszy, wreszcie tendencja do „przyczernienia” obrazu i nagromadzenia w nim zdarzeń świadczących o przewadze zła i cierpienia w świecie. Okres symboliczny – Krzak dzikiej ró˝y W roku 1898 ukazał się tom wierszy Jana Kasprowicza zatytułowany Krzak dzikiej róży, będący dowodem zdecydowanego odejścia poety od problemów społecznych ku problematyce uniwersalno–filo438 Jacek Malczewski Portret Jana Kasprowicza, 1903 zoficznej. Wraz ze zmianą tematyki odmienił się także warsztat poetycki Kasprowicza. Wyraziste, niemal epickie obrazy i konkretność języka nazywającego rzeczy i zdarzenia ustąpiły miejsca chwytom artystycznym typowym dla epoki modernizmu: obrazom o znaczeniu przenośnym i symbolicznym, językowi o wyraźnym nacechowaniu literackim, odpowiedniemu do przekazywania nastrojów i stanów psychicznych. Realne i konkretnie doświadczane zło i krzywda o podłożu społecznym zostały zastąpione przez znacznie mniej wyraziste poczucie smutku świata, duchowego cierpienia wrażliwych jednostek, kryzysu idei i braku światopoglądowego oparcia. W ten sposób dołączył Kasprowicz do poetów modernistycznych. Trzeba jednak przyznać, że w owych typowych dla epoki tematach i chwytach poetyckich osiągnął doskonałość artystyczną. Znakomitym tego przykładem jest tytułowy, czteroczęściowy cykl wierszy tego zbioru. Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach I W ciemnosmreczyńskich skał zwaliska, Gdzie pawiookie drzemią stawy, Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy Na plamy szarych złomów ciska. www.wsip.com.pl Jan Kasprowicz Krzak dzikiej ró˝y w Ciemnych Smreczynach 439