11_Koszty produkcji

Zakres tematyczny:
Koszty produkcji – pojęcie
Rodzaje kosztów wg różnych kryteriów
Krzywe kosztów
Zależności pomiędzy podstawowymi
kategoriami kosztów
5. Analiza kosztów w krótkim i długim
okresie
6. Koszty produkcji a postęp techniczny
1.
2.
3.
4.
Koszty produkcji w krótkim i
długim okresie
NAKŁAD
(Inputs)
produkcja
WYNIK
(Outputs)
Rachunkowe (księgowe)
a ekonomiczne koszty
produkcji
Produkt:
•Dobra i usługi
produkcyjne
•Dobra i usługi
konsumpcyjne
Podejście
księgowe
Zysk
ekonomiczny
Koszt ekonomiczny
utarg (przychód)
Podejście
ekonomiczne
Utarg (przychód) ze
sprzedaży – to pieniężny
wyraz sprzedanej
produkcji
Zysk księgowy
Koszt implicite
(alternatywny;
ukryty)
Koszt
księgowy
(explicite)
Koszt
księgowy
(explicite)
Koszty rachunkowe a koszty ekonomiczne
utarg (przychód)
Koszty produkcji – to
pieniężny wyraz
zakupionych czynników
wytwórczych
1. koszty rachunkowe (koszty explicite) wynikają z pomnożenia ilości kupowanych
czynników wytwórczych przez ich cenę
wyrażoną w pieniądzu. Odzwierciedlają
widoczne wydatki pieniężne.
2. koszty alternatywne (koszty implicite)
3. koszty ekonomiczne – to wszystkie koszty
explicite i implicite, łącznie z zyskiem
normalnym niezbędnym do zatrzymania
zasobów w danej działalności gospodarczej.
Koszt utopiony to koszt, którego nie można odzyskać
1
Zysk rachunkowy = przychody (utargi)
całkowite – koszty księgowe
Zysk ekonomiczny = przychody (utargi)
całkowite – koszty ekonomiczne (koszty
explicite + koszty implicite)
Przykład:
• Jan Nowak zaangażował cały swój kapitał w
wysokości 1,5 mln zł w firmę produkującą rowery.
Angażując w tą działalność cały swój czas i kapitał,
nie ma możliwości zarobkowania w inny sposób.
Wiadomo, że roczny koszt księgowy uzyskania
przychodu wynosi 150 tysięcy zł, oprocentowanie
lokaty bankowej w skali roku 3%, a miesięczny
utracony zarobek Nowaka — 1500 zł.
• Wyznacz koszty implicite.
• Zakładając, że roczny utarg wynosi 200 tysięcy zł,
oblicz zysk księgowy i zysk ekonomiczny.
Podstawowe kategorie kosztów
w krótkim okresie
Odpowiedź:
Utracony zarobek: 1500 zł x 12 miesięcy = 18000
Dochód z lokaty:
3% z 1,5 mln zł
= 30000
------------48000
Zysk księgowy = UC – KC
Zysk księgowy: 200 tys. – 150 tys. = 50 tys.
Koszty stałe (KS)
fixed cost - FC
Koszty zmienne (KZ)
variable cost - VC
Koszt całkowity (KC)
total cost - TC
Zysk ekonomiczny = UC – (koszt księgowy + koszt alternatywny)
Zysk ekonomiczny = 200 tys. – (150 tys. + 48 tys.) = 2 tys.
Koszt całkowity: to suma kosztów całej produkcji.
KC = KS + KZ
• Koszt przeciętny całkowity (KPC)
average total cost - ATC
Koszty stałe, zmienne i całkowite
koszty
koszty
Koszty zmienne: ich wielkość zależy od wielkości
produkcji i zmienia się wraz z jej zmianami.
Np. płace pracowników produkcyjnych, koszty surowców
i materiałów
• Koszt przeciętny zmienny (KPZ)
average variable cost - AVC
Koszt marginalny (krańcowy) KM
marginal cost - MC
Koszty stałe: są niezależne od wielkości produkcji.
Występują także wówczas, gdy produkcja w ogóle nie
ma miejsca (dla Q=0, KS >0)
Np. koszt zatrudnienia pracowników administracji, koszt wynajmu
lokalu, spłata kredytów, amortyzacja maszyn i urządzeń
Koszty przeciętne:
• Koszt przeciętny stały (KPS)
average fixed cost - AFC
koszty
Zysk przedsiębiorstwa
KZ
KC
KZ
KS
KS
Q
Q
Q
KS + KZ = KC
2
Koszt przeciętny: koszty poniesione na
wyprodukowanie jednej jednostki
produkcji
KC
KS KZ / Q
KC
Q
KS
Q
Koszty przeciętne
KPS
KZ
Q
KS
Q
KPZ
koszty
KZ
Q
KPZ
koszty
KC
Q
KPC
KPC
koszty
KPZ
KPC
KPS
KPZ
KPS
KPS
Q
KM
KC
Q
Zależności między
kosztami:
1. KM = KPZ i KPC w
ich minimach
2. Jeśli KM < KPZ i
KPC, te ostatnie
maleją
3. Jeśli KM > KPZ i
KPC, te ostatnie
rosną
KM
KM pokazuje, jak
zmieniają się koszty
całkowite w wyniku
wyprodukowania
dodatkowej jednostki
produkcji
Koszty w długim okresie
• W długim okresie zmienia się technologia
produkcji, przedsiębiorstwo może zmieniać
nakłady wszystkich czynników produkcji. Nie
działa prawo malejących przychodów.
• Brak kosztów stałych, wszystkie koszty
są zmienne.
• Rozróżniamy zatem tylko koszty całkowite,
całkowite przeciętne i marginalne.
Funkcje kosztów w krótkim okresie
koszty
Koszt marginalny: jest to przyrost kosztów całkowitych
spowodowany wzrostem produkcji o jednostkę.
Q
Q
KM
KPC
min KPC
KPZ
min KPZ
min KM
Q1
Q2
QT
Q
QT - optimum
techniczne
KM = KPC min
Q
Koszty przeciętne w długim okresie
W długim okresie
krzywa KPC składa
się z trzech
odcinków
krzywych
krótkookresowych
odpowiadających
różnym rozmiarom
przedsiębiorstwa.
W długim okresie występują korzyści lub niekorzyści
skali produkcji
3
Krzywa kosztów całkowitych w długim okresie
Krzywa kosztów marginalnych w długim okresie
Każda krótkookresowa kosztów całkowitych
(KC1, KC2, …, KCn) staje się punktem na krzywej
kosztów całkowitych w długim okresie.
Długookresowa krzywa kosztów marginalnych (LMC)
zawsze przecina krótkookresowe krzyw KM przy
takich rozmiarach produkcji, dla których
krótkookresowe krzywe KPC są styczne z
długookresową KPC (LAC).
koszty
KPC1
KPC3 LAC
KPC
2
KM1
LMC
KM3
KM2
Q
Korzyści i
niekorzyści skali
produkcji
Długi okres jest nazywany mianem
horyzontu planowania.
Producent dokonuje wyboru
najkorzystniejszych rozmiarów
przedsiębiorstwa – planuje
powiększenie produkcji i wielkości
zakładu z punktu widzenia
minimalizacji kosztów.
Teoretycznie istnieje nieskończenie wiele możliwych
wielkości przedsiębiorstwa, z których każda posiada
odpowiednią krzywą kosztów całkowitych, przeciętnych i
marginalnych.
KPC a korzyści skali produkcji
Dalsze zwiększanie rozmiarów
przedsiębiorstwa jest nieekonomiczne.
koszty
Korzyści skali
W długim okresie powiększanie rozmiarów
produkcji może zaowocować korzyściami
skali lub też niekorzyściami skali.
Zwiększanie rozmiarów produkcji jest
sensowne z ekonomicznego punktu
widzenia tylko do momentu zrównania się
minimum krzywej kosztu dla danej
wielkości nakładu z minimum kosztu
długookresowego.
KPC1
KPC5
KPC2
KPC3
KPC
KPC4
Qo –
Korzyści skali
Niekorzyści skali
Qo
optymalna
wielkość
produkcji
Q
Rosnącym korzyściom skali odpowiada
spadająca długookresowa KPC, natomiast
malejącym korzyściom skali odpowiada
rosnąca długookresowa KPC.
4
Technologiczne źródła korzyści skali:
• Specjalizacja i podział pracy (prowadzi do
wzrostu wydajności)
• Niepodzielność czynników produkcji
sprawia, że mogą być one efektywnie
wykorzystane tylko w dużych
przedsiębiorstwach (np. piec hutniczy)
• Produkcja wielofazowa (odbywa się bez
Marketingowe korzyści skali
• Możliwość hurtowych zakupów czynników
produkcji
• Wolniejszy wzrost kosztów pakowania i transportu
• Specjalizacja w zakresie zaopatrzenia i zbytu
• Koszty marketingowe (reklama, badanie rynku
etc.) niższe w przeliczeniu na jednostkę produkcji
przesyłania półfabrykatów z jednej fabryki do drugiej co
obniża koszty administracyjne, transportu,
magazynowania)
• Możliwość prowadzenia prac badawczorozwojowych (B+R)
Finansowe korzyści skali
• Łatwiejszy dostęp do kredytu
• Niższe koszty kredytu
• Większa dostępność różnych form
finansowania (emisja akcji, obligacji itp.)
5