PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Znaczenie badania poubojowego w ocenie zdrowia świń
Regularne monitorowanie statusu zdrowotnego świń w fermie pozwala właścicielowi zwierząt na podejmowanie
optymalnych decyzji w zakresie warunków utrzymania i Ŝywienia, lekarzowi weterynarii zaś ułatwia podjęcie odpowiednich
działań profilaktyczno-leczniczych. Badanie poubojowe wybranych narządów wewnętrznych jest jedną z wartościowszych
metod oceny stanu zdrowia świń. Nie moŜe ono jednak zastąpić badania klinicznego czy anatomopatologicznego, a jest
jedynie ich uzupełnieniem. Analiza zmian poubojowych z jednej strony pozwala na stwierdzenie chorób, aktualnie
występujących w stadzie w formie ostrej, z drugiej zaś moŜe ułatwić diagnozowanie schorzeń przewlekłych, ze względu na
towarzyszące im przetrwałe zmiany patologiczne, pomimo wcześniejszego wyeliminowania czynnika chorobotwórczego. Wyniki
obserwacji poubojowych mogą być szczególnie przydatne tym lekarzom weterynarii i/lub hodowcom, którzy usiłują znaleźć
pewną korelację pomiędzy stwierdzanymi w danym stadzie problemami zdrowotnymi a warunkami Ŝywienia i utrzymania
zwierząt. Trafna identyfikacja tych tzw. czynników ryzyka, a następnie ich eliminacja pozwalają na zmniejszenie zachorowań,
wpływając tym samym na poprawę efektywności produkcji.
Przeprowadzanie badania poubojowego
Badanie poubojowe powinno być poprzedzone dokładną analizą kliniczną zwierząt w danej fermie oraz oceną jej wskaźników
produkcyjnych. Odpowiednio wcześniej powinien być uzgodniony termin uboju oraz ustalona liczba zwierząt dokładnie
oznaczonych. Aby wyniki obserwacji poubojowych mogły być miarodajne, powinny obejmować odpowiednią pod względem
jakości i ilości grupę świń. UwaŜa się, Ŝe badanie 50-70 zwierząt z jednego miejsca dostarcza wartościowych , obiektywnych
danych na temat statusu zdrowotnego świń. Analiza poubojowa mniejszej liczby zwierząt pozwala jedynie na identyfikację
pewnych chorób w stadzie, bez moŜliwości określenia ich rozprzestrzenienia.
Badanie poubojowe, w zaleŜności od potrzeby, przeprowadza lekarz weterynarii, opiekujący się daną fermą lub lekarz wet.,
pracujący na stałe w rzeźni.
Częstość i termin wykonania badań poubojowych
W celu uzyskania miarodajnych wyników, powinny one być przeprowadzane raz na kwa
rtał, co pozwala na uwzględnienie sezonowego, związanego z porą roku, występowania szczytu pewnych zmian patologicznych
obserwowanych po uboju. Częstsze badania są wykonywane w celu monitorowania efektywności programu profilaktycznego
wdroŜonego w ostatnim czasie w fermie. Obserwacje przeprowadzone zaś w dłuŜszych odstępach czasowych mogą pominąć
szczyt nasilenia zmian chorobowych, na pewno jednak są przydatne z punktu widzenia diagnostycznego.
Tabela 1. Nasilenie poszczególnych zmian chorobowych w zaleŜności od pory roku
WIOSNA
Zapalenie płuc
Zapalenie opłucnej
ZZZNS
+
Glistnica
Świerzb
+++
LATO
JESIEŃ
ZIMA
+
+++
+
+++
+++
+
+++
+
+
+++
+
+
+
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
+++
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Najczęściej stwierdzane poubojowo zmiany chorobowe
Zapalenie płuc
Zmiany zapalne w płucach ocenia się wizualnie oraz dodatkowo bada się kaŜdy płat płucny poprzez palpację.
Szczególną uwagę naleŜy zwracać na płaty szczytowe i sercowe płuc, w których najczęściej umiejscawiają się zmiany
charakterystyczne dla mykoplazmowego zapalenia płuc (ogniska tęgiej konsystencji, koloru ciemnoróŜowego do czerwonego,
wyraźnie oddzielone od tkanki zdrowej) . Dość często artefakty, powstałe na skutek zachłyśnięcia się krwią lub wodą w
procesie obróbki technologicznej, traktowane są mylnie jako ogniska pneumonii. Wskaźnik ilościowy zmian patologicznych w
płucach określa się na podstawie odsetka powierzchni płuc dotkniętych pneumonią. Na rycinie 2 przedstawiono strukturę
płatów płucnych oraz maksymalną, punktową ocenę zmian patologicznych dla kaŜdego z nich. Zmiany patologiczne w płatach
szczytowych i sercowych płuc maksymalnie określa się liczbą 10 pkt.,podczas gdy przednie krawędzie płatów przeponowych
oraz płat dodatkowy określa się liczbą 5 pkt. Tak więc w przypadkach bardzo rozległych zmian chorobowych płuca mogą być
ocenione sumą 55 pkt. Jeśli więcej niŜ 15% płuc jest dotkniętych zmianami chorobowymi to jest bardzo prawdopodobnym, Ŝe
stado jest zakaŜone Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp). Stada, w kórych odsetek zmian nie przekracza 1-2% naleŜy
traktować jako wolne od zakaŜeń tym drobnoustrojem. W praktyce najczęściej mamy do czynienia z mieszanymi zakaŜeniami
układu oddechowego, gdzie obok Mhp występują wtórne infekcje bakteryjne i/lub wirusowe. W takich przypadkach zmiany
chorobowe w płucach, charakterystyczne dla Mhp mogą utrzymywać się nawet do 16 tygodni od momentu ich pojawienia się.
W stadach konwencjonalnych, z przewlekłą formą enzootycznej bronchopneumonii, pierwsze objawy kliniczne tej choroby
ujawniają się u świń 10-12 tyg. tj. wtedy, kiedy wyraźnie spada poziom przeciwciał biernych. Biorąc powyŜsze pod uwagę nic
dziwnego więc, Ŝe u 30 do 70% tuczników, poubojowo, stwierdza się zmiany chorobowe charakterystyczne dla
mykoplazmowego zapalenia płuc.
Zakaźne zanikowe zapalenie nosa
Badanie poubojowe (morfometryczne) w kierunku zakaźnego zanikowego zapalenia nosa moŜe z łatwością być
przeprowadzone prawie w kaŜdej rzeźni. Polega ono na przecięciu poprzecznym szczęki na wysokości drugiego
przedtrzonowca, w celu oceny stopnia zaniku małŜowin nosowych. Subiektywny system oceny stanu małŜowin nosowych
opracowany przez autorów angielskich okazał się bardziej przydatny w praktyce niŜ ten oparty o pomiar zmian wyraŜony w
milimetrach. W systemie angielskim stan małŜowin nosowych jest oceniany w skali od 0 do 5, gdzie 0 oznacza perfekcyjną
budowę małŜowin. Stopień 1 wykazuje lekką utratę symetrii nosa, stopień 2 wskazuje na lekki zanik małŜowin nosowych,
podczas gdy stopień 3 - średni zanik małŜowin nosowych. Tylko w przypadku zaniku małŜowin w stopniu 4 i 5 naleŜy
podejrzewać zakaźne zanikowe zapalenie nosa, gdzie czynnikiem etiologicznym jest Pasteurella multocida typ D.
W diagnostyce róŜnicowej naleŜy uwzględnić zapalenie nosa, które moŜe być wywołane przez szereg róŜnych czynników
zakaźnych i niezakaźnych. Wśród nich naleŜy wymienić takie jak: wirus choroby Aujeszkyego, Bordetella bronchiseptica,
przewlekłe zakaŜenia układu oddechowego, Haemophilus parasuis, cytomegalowirus, wirus PRRS, wysoki poziom amoniaku
oraz innych zanieczyszczeń, zwłaszcza biologicznych w powietrzu.
NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe wyŜej wymienione czynniki wywołują zanik małŜowin nosowych w mniejszym natęŜeniu, u
mniejszej liczby zwierząt i co najwaŜniejsze, zmiany te po pewnym czasie ulegają cofnięciu, czego nie obserwuje się w
przypadku zzzn wywołanego przez Pasteurella multocida typ D (Progressive Atrophic Rhinitis).
Wątroba ze zmianami, charakterystycznymi dla glistnicy świń (white spots – mleczne ogniska)
Monitorowanie poubojowe wątrób na obecność tzw. ognisk mlecznych związanych z wędrówką larw glisty świńskiej jest
czulszym wskaźnikiem zakaŜenia stada Ascaris suum niŜ stwierdzenie obecności dorosłych glist w przewodzie pokarmowym.
Jednocześnie wykazano, Ŝe brak ognisk mlecznych w wątrobie nie wyklucza w 100% obecności glistnicy w stadzie,
szczególnie u młodych prosiąt i macior. Obecność w badaniu poubojowym ognisk mlecznych wskazuje na obecność jaj glisty
świńskiej w środowisku oraz stałej na nie ekspozycji warchlaków i tuczników. Wykazano, Ŝe plamy mleczne po pierwotnym
zaraŜeniu się zwierząt zanikają po 3-5 tygodniach, pod warunkiem, Ŝe nie będzie ponownego zaraŜenia ze środowiska, co
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
raczej jest mało prawdopodobne. Badanie poubojowe w kierunku glistnicy pozwala takŜe ocenić skuteczność programu
przeciwpasoŜytniczego, stosowanego w danej fermie. Uzyskane w kolejnych badaniach wyniki ujemne mogą przyczynić się do
podjęcia decyzji o zredukowaniu lub całkowitym zaprzestaniu stosowania jakichkolwiek leków przeciwpasoŜytniczych, co
wpływa na obniŜenie kosztów produkcji. Chciałbym jednak podkreślić, Ŝe nie naleŜy w Ŝadnym przypadku rezygnować z
regularnych obserwacji poubojowych w kierunku glistnicy świń, która moŜe odgrywać takŜe waŜną rolę w zwiększeniu nasilenia
chorób układu oddechowego. Niekiedy badaniem poubojowym moŜna stwierdzić martwicę wątroby jako wynik dietetycznego
zapalenia wątroby. Przyczyną tego typu zmian chorobowych w wątrobie jest niedobór witaminy E i/lub selenu.
Podsumowanie
Wyniki badania poubojowego znajdują szczególne zastosowanie w ocenie aktualnego stanu zdrowia świń. Mogą być
teŜ uŜyte do oceny efektywności programów profilaktycznych stosowanych w danej fermie. Lekarze-praktycy konsultujący
fermy świń wraz z ich właścicielami mogą wykorzystać dane zebrane w rzeźni do opracowania i/lub udoskonalenia programów
hodowlanych i profilaktycznych stosowanych w danym obiekcie, w celu uzyskania jeszcze lepszych efektów produkcyjnych.
Z uwagi na coraz większe wymagania ze strony przemysłu przetwórstwa mięsnego, co do jakości Ŝywca wieprzowego, ocena
stanu zdrowia świń, w tym poubojowa, będzie odgrywała coraz większą rolę w produkcji świń, mam nadzieję takŜe i w naszym
kraju.
Na zakończenie chciałbym podkreślić, Ŝe badania poubojowe są powszechnie wykorzystywane w ocenie statusu zdrowotnego świń w
stadach PIC.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland