Raport

Instytut Rozwoju Gospodarczego
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
W WARSZAWIE
________________________
Konrad Walczyk
Piotr Szajner
KONIUNKTURA W ROLNICTWIE
III kwartał 2015
ISSN 2392-3741
____________________
Badanie okresowe nr 108
BADANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ INSTYTUTU ROZWOJU GOSPODARCZEGO SGH
Rada Programowa:
Elżbieta Adamowicz (przewodnicząca), Joanna Klimkowska (sekretarz), Andrzej Kowalski,
Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth
Komitet Redakcyjny i adres Redakcji:
Konrad Walczyk (Redaktor Naczelny)
Piotr Szajner
Anna Jacygrad
02-521 Warszawa, ul. Rakowiecka 22
www.sgh.waw.pl/irg
Wydawnictwo:
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
02-554 Warszawa, al. Niepodległości 162
Opracowanie powstało w wyniku wspólnych badań Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH
z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB
Wersja elektroniczna czasopisma jest wersja pierwotną
Publikacja została zrecenzowana zgodnie z wytycznymi MNiSW
©Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2015
Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.
ISSN 2392-3741
Prenumerata:
Informacje dotyczące zamówień na prenumeratę e-wydania znajdują się na stronie
www.sgh.waw.pl/instytuty/irg/warunki-prenumeraty
3
SPIS TREŚCI
I.
OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA ................................................................................4
II.
WYNIKI SZCZEGÓŁOWE ..............................................................................................6
1) Wskaźnik koniunktury .............................................................................................6
2) Przychody pieniężne................................................................................................9
3) Oszczędności ........................................................................................................ 11
4) Zadłużenie ........................................................................................................... 13
5) Zakupy nawozów mineralnych ............................................................................... 15
6) Zakupy pasz treściwych ......................................................................................... 17
7) Zakupy środków ochrony roślin .............................................................................. 19
8) Inwestycje w maszyny i urządzenia ........................................................................ 21
9) Inwestycje w budynki i budowle ............................................................................ 23
10) Dostępność kredytów preferencyjnych .................................................................. 25
11) Zamiar wzięcia kredytu ........................................................................................ 27
12) Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego ................................................................... 29
13) Zaciągnięcie kredytu rynkowego ........................................................................... 31
14) Nastroje gospodarstw rolnych ............................................................................. 33
III.
SUMMARY ................................................................................................................. 35
4
I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA1
1. W trzecim kwartale 2015 r. obserwujemy umocnienie się koniunktury w polskim rolnictwie,
jednak poprawa jest słabsza niż zazwyczaj o tej porze roku. Wskaźnik koniunktury rolnej IRG SGH
(IRGAGR) wzrósł o 3,5 punktu – z poziomu -10 pkt. do -6,5 pkt. – tj. znacznie mniej niż wynosi
przeciętny w latach 1999-2015 wzrost wskaźnika w trzecim kwartale (7,7 pkt.). Zaważyło na tym
pogorszenie się nastrojów gospodarstw rolnych, spowodowane prawdopodobnie oczekiwaniami
spadku plonów i rentowności produkcji rolnej w wyniku suszy. Wskaźnik zaufania, będący składową
wskaźnika koniunktury, obniżył się o 6,6 pkt, z poziomu +2,0 pkt. do -4,6 pkt. Druga ze składowych –
wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych – zwiększyła się o 8,4 pkt. Wzrost ten wynika
jednak ze zwyżki sald: diagnostycznego i prognostycznego przychodów pieniężnych w II kwartale br.
– opóźnionego efektu poprawy wyników finansowych gospodarstw rolnych wiosną.
Utrzymuje się trwające od początku 2014 r. negatywne oddziaływanie czynników cyklicznych,
albowiem zarówno wskaźnik ogólny, jak i wskaźniki cząstkowe są niższe niż rok temu
o, odpowiednio: 7,4, 8,6 i 6,9 pkt. Wypłaszczająca się linia cyklicznej składowej wskaźnika
koniunktury wskazuje na zbliżające się zakończenie średniookresowej tendencji spadkowej, lecz
trudne do oszacowania w tej chwili skutki suszy mogą opóźnić wyczekiwane odwrócenie się tej
tendencji.
2. Poprawę koniunktury odnotowano we wszystkich badanych przekrojach, z wyjątkiem
gospodarstw położonych w makroregionie środkowowschodnim, najbardziej dotkniętym suszą.
Największe wzrosty wskaźnika koniunktury zarejestrowano w gospodarstwach niedużych,
o powierzchni 7-15 ha (o 6,2 pkt.), położonych w makroregionie południowym (o 9,7 pkt.),
prowadzonych przez rolników powyżej 60 roku życia (o 4,9 pkt.), z wykształceniem wyższym (o 6,9
pkt.).
3. Saldo przychodów pieniężnych – wbrew oczekiwaniom – spadło kwartalnie o 5,4 pkt.,
z poziomu -14,2 pkt. do -19,6 pkt. Pogorszenie salda przychodów jest wynikiem bardzo niskich cen
skupu. W okresie styczeń-lipiec br. wg GUS ceny podstawowych produktów rolnych były niższe niż
przed rokiem, wyjątek stanowił jedynie żywiec wołowy, którego ceny były stabilne. Ceny skupu zbóż
były o ok. 9 % niższe, ziemniaków o 21 %, mleka o 20 %, trzody chlewnej o 14 % i drobiu o 3 %.
W porównaniu z III kwartałem 2014 r. saldo jest niższe aż o 13,5 pkt. Kwartalny spadek salda
zanotowano w większości badanych grup gospodarstw rolnych; największy w gospodarstwach
o areale 15-50 ha (o 10 pkt.), położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 27 pkt.),
prowadzonych przez osoby powyżej 60 roku życia (o 28,1 pkt.), z wykształceniem średnim lub
pomaturalnym zawodowym (o 9,1 pkt.). Saldo przychodów wzrosło jedynie dla gospodarstw
o powierzchni 7-15 ha (o 7,9 pkt.), położonych w makroregionie południowym (o 9,5 pkt.)
i prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem (o 4,7 pkt.). Rolnicy spodziewają się wzrostu
przychodów w najbliższych miesiącach.
4. Saldo pytania o oszczędności gospodarstw rolnych również spadło – zarówno w skali
kwartału jak i roku – o, odpowiednio: 4,4 i 6,2 pkt. Zmniejszenie się oszczędności jest skutkiem
niższych od spodziewanych przychodów z produkcji rolnej. Kwartalne obniżenie się salda
oszczędności zanotowano niemal we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych, z wyjątkiem
prowadzonych przez osoby najstarsze (pow. 60 lat) i z wykształceniem wyższym. Rolnicy przewidują,
1
Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG
SGH: http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KAE/struktura/IRG/koniunktura/Documents/metoda_badawcza.pdf.
5
że ich oszczędności zmniejszą się także w kolejnym kwartale, lecz spadek ten będzie mniejszy niż
zanotowany latem.
5. Stan zadłużenia gospodarstw rolnych poprawił się pomimo spadku ich przychodów. Saldo
tego pytania jest niższe niż przed kwartałem o 8,1 punktu (w przypadku tego pytania spadek salda
oznacza poprawę sytuacji), a w stosunku do analogicznego okresu sprzed roku spadło o 1,0 pkt.
Spadek zadłużenia odnotowano we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych, z wyjątkiem
prowadzonych przez osoby powyżej 60 roku życia i z wykształceniem wyższym. Największą poprawę
zanotowano w gospodarstwach dużych, o powierzchni powyżej 50 ha (o 20 pkt.), położonych
w makroregionie środkowozachodnim (o 12,6 pkt.), prowadzonych przez rolników w wieku 46-60 lat
(o 11,3 pkt.) i z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym (o 12,6 pkt.). Rolnicy
spodziewają się dalszego spadku zadłużenia w następnym kwartale.
6. Słabszą niż zwykle o tej porze roku poprawę koniunktury rolnej widać przede wszystkim
w niewielkich, rocznych zmianach sald zakupów obrotowych środków produkcji. Saldo zakupów
nawozów mineralnych spadło o 1,2 pkt., pasz treściwych wzrosło zaledwie o 0,4 pkt, a środków
ochrony roślin zwiększyło się tylko o 0,8 pkt. W porównaniu z III kwartałem roku 2014 wydatki są
niższe; salda obniżyły się o, odpowiednio: 6,0, 3,6 i 9,0 pkt. Wszystkie salda zakupowe pozostają
ujemne, co oznacza, iż wydatki na obrotowe środki produkcji maleją.
7. W odróżnieniu od wydatków bieżących gospodarstwa rolne zwiększają inwestycje. Odsetek
gospodarstw rolnych dokonujących inwestycji w maszyny i urządzenia rolnicze zwiększył się o 1,9
pkt. proc. i jest na poziomie 43,3 %, tylko nieco niższym niż przed rokiem (44,2 %), zaś odsetek
rolników podejmujących inwestycje budowlane wzrósł kwartalnie o 2,6 pkt. proc. do wysokości
19,7 % (w skali roku spadł o 3,2 pkt. proc.). Wzrost inwestycji obserwujemy we wszystkich badanych
grupach gospodarstw rolnych.
8. Zwiększyły się odsetki gospodarstw rolnych, które wzięły kredyt preferencyjny (o 2,0 pkt.
proc.) i na zasadach rynkowych (o 1,2 pkt. proc). Towarzyszy temu zwiększenie się dostępności
kredytów udzielanych na warunkach preferencyjnych (aż o 8,6 pkt. proc.). Wobec spodziewanego
spadku rentowności produkcji rolnej, który osłabia zdolność obsługi długu, odsetek rolników, którzy
zamierzają zaciągnąć kredyt zmniejszył się z 28,3 % do 27,6 %.
6
II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE
1. Wskaźnik koniunktury w rolnictwie
10
15
5
10
0
5
-5
-10
0
-15
-5
-20
-25
-10
-30
-15
-35
-40
-20
IV'99
IV'00
IV'01
IV'02
IRGAGR
IV'03
IV'04
IV'05
IV'06
średnia
IV'07
IV'08
trend liniowy
IV’14
IV'09
IV'10
IV'11
IV'12
IV'13
IV'14
IV'15
składnik cykliczny IRGAGR (prawa skala)
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
wskaźnik koniunktury
-4,5
0,9
-4,4
-14,0
-10,0
-6,5
wskaźnik przychodów pieniężnych
wskaźnik zaufania
-8,3
3,3
-0,6
4,0
-5,7
-1,8
-20,3
-1,6
-15,9
2,0
-7,5
-4,6
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
IV'99
IV'00
IV'01
IV'02
IV'03
IV'04
IV'05
IV'06
IV'07
IV'08
wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych
IV'09
IV'10
IV'11
IV'12
IV'13
wskaźnik zaufania
IV'14
IV'15
7
Wskaźnik koniunktury wg makroregionów
10
5,2
5
0,5
0
-5
-2,6
-3,9
-10
-8,7
-11,6 -10,9
-15
-10,7
-16,0
-20
-20,4
-25
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
południowy
IV'15
Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych
10
7,2
5
1,8
0
-5
-10
-8,3
-9,7
-15
-15,9
-16,1
-20
-19,8
-22,1
-25
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
IV'15
powyżej 50 ha
8
5
3,8
Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstow rolne
0,6
0
-5
-6,1
-8,2
-8,4
-10
-12,1
-12,4
-15
-17,0
-20
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstow rolne
4
2,7
2
0
-2
-4
-4,2
-6
-6,7
-8
-10
-12
-9,1
-10,2
-14
-16
-13,9
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
9
2. Przychody pieniężne
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
stan
saldo
wzrosły
nie zmieniły się
zmalały
brak
I'05
I'06
I'07
przewidywania
I'08
I'09
I'10
I'11
średnia stanu
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy stanu
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
przewidywania
-15,2
-6,1
-8,7
-28,9
-14,2
-19,6
5,0
20,8
43,1
36,0
8,7
25,1
43,8
31,2
7,6
29,2
32,9
37,9
5,7
17,9
35,3
46,8
7,8
20,9
43,9
35,1
7,6
20,6
39,2
40,2
8,2
35,7
33,6
30,7
3,7
Przychody pieniężne wg makroregionów
10
4,6
5
2,6
0
-5
-10
-11,7
-15
-13,8
-16,4
-20
-25
-14,7
-21,4
-22,6
-21,2
-27,0
-30
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
10
Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych
0
-5
-10
-10,2
-11,3
-15
-14,8
-20
-20,4
-19,2
-20,5
-21,3
-25
-27,1
-30
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-3,3
-5,5
-10
-15
-13,3
-14,7
-20
-16,4
-18,3
-21,5
-25
-30
-31,4
-35
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-5,3
-10
-10,0
-12,6
-15
-20
-25
-18,7
-22,4
podstawowe i zasadnicze zawodowe
-21,7
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
11
3. Oszczędności
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
stan
saldo
wzrosły
nie zmieniły się
zmalały
brak
I'05
I'06
I'07
przewidywania
I'08
I'09
I'10
I'11
średnia stanu
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy stanu
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
przewidywania
-35,6
-30,8
-24,7
-33,5
-32,6
-37,0
-12,9
10,0
44,4
45,6
19,0
12,7
43,7
43,5
20,0
17,2
40,9
41,9
19,2
11,8
43,0
45,3
20,6
10,3
46,8
42,9
17,6
11,3
40,4
48,3
20,6
22,9
41,3
35,8
19,5
Oszczędności wg makroregionów
0
-5
-10
-11,2
-15
-20
-19,6
-25
-25,9
-30
-35
-32,3
-30,9
-32,9
-40
-45
-40,9
-42,3
-42,7
-45,6
-50
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
12
Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-30,3
-31,2
-34,5
-34,3
-36,6
-40
-33,8
-37,8
-39,2
-45
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-10
-20
-30
-28,4
-31,4
-32,6
-40
-31,8
-35,9
-36,5
-39,8
-50
-51,1
-60
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-10
-15
-20
-25
-26,5
-30
-35
-45
-33,3
-33,5
-40
-40,5
podstawowe i zasadnicze zawodowe
-28,4
-38,3
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
13
4. Zadłużenie
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
stan
saldo
wzrosło
nie zmieniło się
zmalało
brak
I'05
I'06
I'07
przewidywania
I'08
I'09
I'10
I'11
I'12
średnia stanu
I'13
I'14
I'15
trend liniowy stanu
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
przewidywania
-35,7
-33,8
-35,6
-38,6
-26,7
-34,8
-41,6
11,8
40,7
47,5
32,9
13,0
40,2
46,8
29,5
13,1
38,1
48,7
30,1
11,4
38,6
50,0
30,2
13,0
47,4
39,7
32,9
12,4
40,4
47,2
31,3
11,6
35,2
53,2
30,7
Zadłużenie wg makroregionów
0
-10
-14,9
-20
-22,7
-30
-27,2
-28,4
-26,3
-30,7
-40
-38,4
-39,8
-50
-48,9
-54,2
-60
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
14
Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych
0
-5
-10
-15
-20
-25
-21,6
-19,8
-24,2
-27,2
-30
-29,8
-35
do 7 ha
-34,2
-35,1
-36,1
-40
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-10
-15
-20
-19,1
-25
-30
-23,4
-25,1
-27,9
-28,1
-35
-33,1
-35,7
-40
do 30 lat
-36,4
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-10
-15
-20
-25
-20,3
-22,6
-30
-29,1
-27,1
-35
-40
-35,2
-38,3
-45
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
15
5. Zakupy nawozów mineralnych
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
saldo
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
saldo
-7,0
-3,7
-15,0
-17,3
-8,5
-9,7
wzrosły
nie zmieniły się
zmalały
nie dokonano
17,1
58,8
24,1
3,9
18,6
59,1
22,3
4,6
14,4
56,2
29,4
10,1
11,4
60,0
28,7
12,1
14,2
63,1
22,7
4,5
13,6
63,0
23,3
4,6
Zakupy nawozów wg makroregionów
15
11,1
10
5
0
-5
-10
-2,0
-4,6
-9,1
-15
-8,9
-10,2
-13,7
-13,8
-14,5 -14,7
-20
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
16
Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych
15
8,1
10
8,6
5
0
-5
-10
-8,9
-15
-12,6
-20
-21,1
-25
-30
-25,1
-26,9
do 7 ha
-23,2
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
10
5
3,5
4,2
0
-5
-6,4
-10
-9,6
-15
-10,7
-10,0
-20
-25
-22,5
-30
-35
-35,3
-40
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
0,0
0
-0,2
-2
-4
-6
-6,1
-8
-10
-8,8
-12
-14
-16
-15,1
-15,3
-18
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
17
6. Zakupy pasz treściwych
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40
-45
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
saldo
saldo
wzrosły
nie zmieniły się
zmalały
nie dokonano
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
-17,3
-11,1
-18,3
-21,5
-15,1
-14,7
12,6
57,5
29,9
26,5
15,0
58,9
26,1
27,0
10,5
60,7
28,8
29,6
9,5
59,6
31,0
29,6
11,1
62,7
26,2
29,2
12,6
60,1
27,3
29,1
Zakupy pasz wg makroregionów
0
-5
-6,0
-10
-15
-12,1
-12,3
-14,2
-14,6
-15,8
-16,9
-20
-20,8
-21,4
-25
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
-23,5
południowy
18
Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych
0
-5
-10
-8,3
-11,9
-15
-11,3
-12,8
-20
-25
-25,9
-30
-26,6
-31,0
-35
-40
-45
-41,8
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
0
-5
-1,5
-3,1
-10
-11,0
-12,7
-15
-17,8
-20
-21,1
-21,6
-25
-27,0
-30
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
5
1,8
0
-5
-6,2
-10
-12,8
-15
-15,6
-20
-20,2
-19,5
-25
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
19
7. Zakupy środków ochrony roślin
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
saldo
saldo
wzrosły
nie zmieniły się
zmalały
nie dokonano
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
-15,5
-4,2
-17,8
-23,3
-14,0
-13,2
13,7
57,1
29,2
6,2
19,8
56,2
24,0
4,2
13,1
56,0
30,9
12,3
9,1
58,5
32,4
17,3
11,5
63,1
25,5
6,6
14,1
58,6
27,3
4,7
Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów
10
5,8
5
0
-2,2
-5
-10
-10,5
-15
-12,6
-15,9
-16,7
-20
-11,9
-14,0
-14,1
-19,0
-25
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
20
Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych
10
4,0
5
0,2
0
-5
-10
-15
-15,0
-20
-25
-23,4
-23,5
-30
-14,8
-27,4
-29,5
-35
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
5
1,8
0
-5
-3,2
-10
-15
-12,8
-12,7
-14,0
-20
-15,7
-25
-30
-28,2
-35
do 30 lat
31-45 lat
-33,2
powyżej 60 lat
46-60 lat
VII'15
IV'15
Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
10
4,6
5
0
-5
-3,1
-10
-12,3
-15
-15,3
-20
-18,6
-19,3
-25
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
21
8. Inwestycje w maszyny i urządzenia
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
I'06
I'07
dokonano
dokonano
nie dokonano
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
41,2
58,8
44,2
55,8
44,5
55,5
44,6
55,4
41,4
58,6
43,3
56,7
Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów
60
50
44,0
46,5
44,9
39,9
40
32,9
30
20
10,6
10
0
-10
-3,2
-20
-16,8
-30
-40
-39,2
-39,8
-50
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
22
Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych
80
58,5
60
43,5
40
25,9
21,8
18,0
20
0
-20
-15,6
-40
-49,4
-60
-80
-71,4
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
60
54,6
47,1
40,0
40
22,8
20
3,2
0
-11,0
-20
-24,6
-40
-40,2
-60
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
60
40
47,8
46,8
50
36,2
30
20
8,0
10
0
-10
-13,4
-20
-30
-40
-32,8
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
23
9. Inwestycje w budynki i budowle
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
I'06
I'07
dokonano
dokonano
nie dokonano
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
17,6
82,4
22,9
77,1
18,5
81,5
19,0
81,0
17,1
82,9
19,7
80,3
Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów
40
20
24,5
19,0
21,9
16,8
14,2
0
-20
-40
-60
-57,4
-61,8
-68,2
-80
-76,6
-84,6
-100
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
24
Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych
40
20
11,2
24,7
19,8
14,2
0
-20
-40
-60
-53,8
-65,8
-80
-75,6
-79,6
-100
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
40
31,0
19,8
17,9
20
14,9
0
-20
-40
-60
-64,0
-67,2
-80
-66,0
-80,0
-100
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
40
20
26,8
18,8
18,4
0
-20
-40
-60
-80
-56,6
-64,8
-70,6
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
25
10. Dostępność kredytów preferencyjnych
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
tak
tak
nie
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
72,0
28,0
70,5
29,5
75,2
24,8
70,9
29,1
69,9
30,1
78,5
21,5
Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów
100
80
86,8
84,7
90
77,7
78,0
73,7
70
60
50
49,4
44,8
38,8
37,2
40
33,2
30
20
10
0
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
26
Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych
100
86,6
90
80
70
77,6
73,0
67,2
60
50
44,4
42,0
40
31,4
30
20,0
20
10
0
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
90
81,8
80,6
77,0
80
67,1
70
60
50
42,2
42,2
39,2
40
30
22,0
20
10
0
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
90
80
powyżej 60 lat
IV'15
Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo
rolne
80,8
80,8
73,8
70
60
50
40
43,2
38,0
34,6
30
20
10
0
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
27
11. Zamiar wzięcia kredytu
55
50
45
40
35
30
25
20
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
I'06
tak
tak
nie
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
27,7
72,3
29,3
70,7
27,6
72,4
29,3
70,7
28,3
71,7
27,6
72,4
Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
60
40
36,9
29,5
25,6
20
11,7
0
-20
-40
-42,8
-38,6
-47,0
-60
-62,6
-80
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
IV'15
powyżej 60 lat
28
Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
40
30
33,0
29,8
21,5
20
10
0
-10
-20
-30
-29,6
-40
-41,6
-50
-52,0
-60
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
wyższe
IV'15
Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
60
40
36,9
29,5
25,6
20
11,7
0
-20
-40
-38,6
-42,8
-47,0
-60
-62,6
-80
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
40
30
33,0
29,8
21,5
20
10
0
-10
-20
-30
-29,6
-40
-41,6
-50
-60
-52,0
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
29
12. Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego
70
65
60
55
50
45
40
35
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
I'06
I'07
tak
tak
nie
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
40,4
59,6
42,5
57,5
42,7
57,3
46,0
54,0
38,5
61,5
40,5
59,5
Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów
60
44,7
43,5
37,6
40
40,4
26,2
20
0
-20
-9,6
-13,2
-25,4
-28,8
-40
-60
-64,6
-80
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
30
Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych
80
56,2
60
41,8
40
20
20,0
13,4
13,0
0
-20
-10,2
-40
-60
-60,2
-80
-74,0
-100
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
60
45,7
42,3
37,4
40
18,5
20
0
-20
-16,2
-24,4
-40
-32,8
-60
-60,4
-80
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
50
40
powyżej 60 lat
IV'15
Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo
rolne
42,0
41,7
37,6
30
20
10
0
-10
-20
-18,8
-17,2
-30
-40
-31,6
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
31
13. Zaciągnięcie kredytu rynkowego
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
tak
tak
nie
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
22,0
78,0
24,9
75,1
23,4
76,6
27,0
73,0
21,9
78,1
23,1
76,9
Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów
40
28,3
24,9
21,9
15,8
20
21,9
0
-20
-40
-45,0
-60
-57,2
-59,2
-60,8
-69,8
-80
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
32
Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych
72,6
80
60
32,3
40
20
22,4
15,6
10,2
0
-20
-40
-38,2
-60
-57,6
-67,2
-80
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
40
29,5
23,2
23,1
20
10,7
0
-20
-40
-60
-52,0
-57,2
-65,6
-70,0
-80
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
40
30
23,7
26,2
21,8
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-45,8
-55,4
-58,8
-70
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
33
14. Nastroje gospodarstw rolnych
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
I'99
I'00
I'01
I'02
I'03
I'04
I'05
saldo
saldo
z ufnością
z obawą
ze strachem
I'06
I'07
I'08
I'09
średnia
I'10
I'11
I'12
I'13
I'14
I'15
trend liniowy
IV’14
VII’14
X’14
I’15
IV’15
VII’15
10,1
21,0
68,2
10,9
10,5
22,9
64,7
12,4
5,0
18,7
67,6
13,7
5,3
18,0
69,3
12,7
8,5
21,5
65,5
13,0
2,2
17,2
67,8
15,0
Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów
25
21,1
20
17,0
14,7
15
10,7
10
5
6,8
4,5
3,5
0
-5
-5,2
-10
-8,4
-8,6
-15
północny
środkowozachodni
zachodni
VII'15
środkowowschodni
IV'15
południowy
34
Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych
30
24,9
25
21,2
20
15
9,5
10
5
0,4
0
-5
-10
-15
-7,8
-12,6
-14,1
-14,0
-20
do 7 ha
7-15 ha
15-50 ha
VII'15
powyżej 50 ha
IV'15
Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne
30
24,4
25
20
15
13,4
11,9
10
5,3
4,9
5
0
-1,2
-5
-10
-15
-13,9
-14,5
-20
do 30 lat
31-45 lat
46-60 lat
VII'15
powyżej 60 lat
IV'15
Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne
20
18,5
15,2
15
9,6
10
5
2,9
1,9
0
-5
-2,7
podstawowe i zasadnicze zawodowe
średnie i pomaturalne zawodowe
VII'15
IV'15
wyższe
35
III. SUMMARY
In the 3rd quarter of 2015 economic situation of Polish farms continued to improve but at the
much slower pace than usually in this time of a year. The IRG SGH agricultural indicator (IRGAGR)
increased by 3.5 points, from -10 pts to -6.6 pts. The lower than expected increase of the indicator was
caused by diminishing farmer’s confidence, most probably affected by poor crop yield and profit
forecasts due to summer drought. The confidence indicator, one of the two components of IRGAGR,
declined by 6.6 pts, from +2.0 pts to -4.6 pts. The other one, the smoothed money income indicator,
grew by 8.4 pts. Negative cyclical factors that have been observed since the beginning of 2014 still
hold as the general indicator and its component are lower than one year earlier by, respectively: 7.4,
8.6 and 6.9 pts. The flattening line of cyclical component of IRGAGR indicates the mid-term
downward tendency is coming to an end, however, results of the drought are hard to estimate at the
moment and, as such, may postpone an upturn of agricultural activity.
Economic situation improved in all the subgroups of farms except for those located in Central
East Macroregion which had been affected the most by the drought. The indicator grew the most for
farms of 7-15 ha (by 6.2 pts), located in Southern Macroregion (by 9.7 pts), those managed by farmers
aged 60 and more years old (by 4.9 pts), and highly educated (by 6.9 pts).
Against expectations, income was down, as well as savings. In consequence farmers were
forced to take loans to cover current expenses. The percentage of farmers who took a preferential loan
rose by 2.0 percentage points, and the percentage of those who took a bank credit increased by 1.2 pp.
This was accompanied by growing accessibility of preferential loans (by as many as 8.6 pps).
The weak improvement of agricultural activity is reflected, most of all, in slight annual changes
of the balances of purchases of production inputs. The balance of purchases of mineral fertilizers
dropped by 1.2 pt, the balance of purchases of fodder grew by as little as 0.4 pt, and the balance of
purchases of plant protection products rose by only 0.8 pt. In comparison with the 3rd quarter of 2014
purchases of production inputs were down. On the other hand, farmers increased investments in
machinery and buildings.