Reforma sądownictwa na Ukrainie

Reforma sądownictwa na Ukrainie
2016-10-10 16:34:59
2
Na początku września 2016 weszły w życie poprawki do Konstytucji Ukrainy i ustawa o „Sądownictwie i statusie
sędziów”
Akty te były uchwalone przez ukrainski parlament 2 czerwca 2016 roku i zapoczątkowały długo oczekiwaną
reformę sądownictwa na Ukrainie. Refoma ta ma na celu wprowadzenie daleko idących zmian w systemie i
organizacji sądownictwa na Ukrainie i przede wszystkim ma wykorzenić korupcję, powszechnie panującą w we
wszystkich organach sądowych. Reforma zakłada stopniowe wprowadzanie zmian w ciągu następnych kilku lat.
Twórcy reformy zrezygnowali z powszechnej weryfikacji sędziów, mimo że była ona oczekiwana i wymagana
przez większą część społeczeństwa.
Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze zmiany, wprowadzone przez wymienione akty prawne:
1. Czteroinstancyjny system sądowniczy zamieniono trójinstancyjnym: sądy rejonowe, okręgowe, Sąd Najwyzszy.
2. Sądy kasacyjne zlikwidowano. Sąd Najwyższy ma być jedynym sądem kasacyjnym. W ciągu miesiąca od daty
wejścia aktów w życie czyli do 2.10.2016 roku ma zostać powołany nowy skład Sądu Najwyższego. W nowy skład
Sądu Najwyzszego będą mogli być powołani również prawnicy bez doświadczenia zawodowego w sądownictwie
tacy jak adwokaci, pracownicy naukowi itd.
3. Refoma zmienia sposób mianowania sędziów. Dotychczas sędziowie powoływali byli na 5-letni okres próbny
przez prezydenta. Po tym okresie Rada Najwyższa powoływała sędziów już bezterminowo. Obecnie zniesiono
okres próbny. Sędziowie będą powoływani przez prezydenta na wniosek Wyższej Rady Sprawiedliwości.
Prezydent nie może tego wniosku odrzucić.
4. Utworzone mają zostać 2 nowe sądy: Sąd Antykorupcyjny i Sąd do Spraw Własności Intelektualnej.
5. Kandydaci na sędziów, którzy będą przedstawiani przez Wyższą Radę Sprawiedliwości będą wyłaniani w
procedurze konkursowej.
6. Refoma sądownictwa poszerza kompetencje Wyższej Rady Sprawiedliwości. Jest to juz istniejący organ
konstytucyjny, którego dotychczasowe kompetencje ograniczały się do proponowania prezydentowi i
parlamentowi kandytur sędziów. Reforma rozszerzyła kompetencje tego organu. Przede wszystkim do
kompetencji Rady będzie należało całość spraw związanych z postępowaniami dyscyplinarnymi wobec sędziów i
uchylaniem ich immunitetu.
7. Podniesiono limit wieku dla kandytadów na stanowisko sędziego. Kandydatem na sędziego może zostać
obywatel Ukrainy, który ukończył co najmniej 30 lat (wcześniej było to 25 lat). Kandydaci muszą wykazać się co
najmniej pięcioletnim stażem w sferze prawa (wcześniej 3 letnim). Górna granica wieku dla pracy na stanowisku
sędziego wynosi 65 lat.
8. Dotychczasowi sędziowie będą musieli przejść procedurę weryfikującą ich kwalifikacje i uczciwość.
9. Sędziowie będą mogli być odwoływani, jeżeli naruszą obowiązek wskazania zródeł posiadanego majątku. Na
sędziów nałożono obowiązek deklarowania majątku, jak także zródeł jego pochodzenia.
10. Sędziowie mają również obowiązek deklarowania swoich związków rodzinnych. Obowiązek ten dotyczy
wskazania krewnych, którzy zajmują stanowiska w innych strukturach państwowych lub w biznesie.
3
11. Aby skutecznie zapobiegać korupcji, reforma zakłada znaczne podwyższenie sędziowskich pensji. Wysokość
pensji ma wynosić w sądzie rejonowym 30 minimalnych pensji, w sądzie okręgowym 50 minimalnych pensji i w
Sądzie Najwyzszym 75 minimalnych pensji (obecnie minimalna pensja na Ukraine wynosi 1450 UAH, 1 EUR=29
UAH). Do tego będą przysługiwać sędziom dodatki.
12. Refoma przewiduje możliwość wniesienia skargi do Sądu Konstytucyjnego przez osoby fizyczne, jeżeli została
wyczerpana droga sądowa, a zastosowana dla wydania wyroku ustawa jest w opinii wnioskodawcy sprzeczna z
Konstytucją.
13. Reforma wprowadza zmiany odnośnie pełnomocnictwa procesowego. Do tej pory każdy prawnik mógł być
pełnomocnikiem strony i występować w ich imieniu w postępowaniach sądowych. Wyjątkiem były tylko sprawy
karne, w których pełnomocnikiem mógł być tylko adwokat. W przyszłości tylko prawnicy, posiadający
uprawnienia jako adwokaci będą mogli reprezentować strony przed sądami. Wprowadzono okresy przejściowe:
od 2017 roku przymus adwokacki przed Sądem Najwyższym, od 2018- przed sądami okręgowymi i od 2019
przed wszystkimi sądami.
Podsumowanie
Uchwalnie reformy sądownictwa jest na pewno bardzo dobrym początkiem i nieodzownym pierwszym krokiem
do uzdrowienia ukraińskiego systemu sądownictwa. Podkreślić trzeba, że jest to dopiero początek bardzo długiej
drogi - transformacji całego systemu. Niektóre elementy tej reformy będą musiały być doprecyzowane
dodatkowymi aktami prawnymi. Jak w każdym procesie przekształcania, nie można oczekiwać, że rezultaty
pojawią się natychmiast. Wprowadzona reforma jest jednak bardzopotrzebna i jako taka jest krokiem we
właściwym kierunku.
Opracowanie: Dr Beata Pankowska-Lier, Prawnik, Kancelaria Rödl&Partner Kiev
4