uzasadnienie_do_ustawy (Rozmiar pliku

UZASADNIENIE
Projektowana ustawa ma na celu wprowadzenie normatywnych podstaw dla
szerokiego wykorzystania w postępowaniu karnym, na wszystkich jego etapach,
możliwości wynikających z rozwoju nowych technologii, w tym wypadku technologii
zdalnego monitorowania zachowania ludzkiego przy użyciu aparatury elektronicznej.
Podkreślenia wymagają istotne korzyści z posługiwania się w procesie karnym
aparaturą monitorującą zachowanie osoby poddanej kontroli, przejawiające się
w szczególności w trzech aspektach:
-obiektywnym charakterze uzyskiwanych informacji dotyczących zachowania
osoby poddanej kontroli,
-nieprzerwanym dostępie do informacji dotyczących aktualnego zachowania tej
osoby,
-znacznym obniżeniu kosztów kontroli zachowania osoby monitorowanej,
w stosunku do kontroli sprawowanej bez zastosowania aparatury monitorującej,
stanowiącym rezultat ograniczenia aktywności czynnika ludzkiego w zakresie
sprawowania kontroli, przy zagwarantowaniu bardzo wysokiej jej efektywności.
W celu podwyższenia efektywności kontroli zachowania prawomocnie
skazanych sprawców najcięższych przestępstw seksualnych, projekt przewiduje
nowelizację brzmienia przepisów zawartych w art. 95a Kodeksu karnego, dopełniając
w
ten
sposób
unormowania
w
kształcie
nadanym
im
ustawą
z
dnia
5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania
karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589). Ustawa ta, której wejście w życie
nastąpi w dniu 9 czerwca 2010 r., wprowadza nowe rozwiązania dotyczące środków
zabezpieczających stosowanych wobec sprawców zbrodni zgwałcenia pedofilskiego
oraz zgwałcenia kazirodczego, popełnionych w związku z zaburzeniami preferencji
seksualnych, przewidując obligatoryjne stosowanie, po odbyciu przez sprawcę kary
2
pozbawienia wolności, środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia sprawcy
w zakładzie zamkniętym albo skierowania go na leczenie ambulatoryjne, w celu
przeprowadzenia terapii farmakologicznej lub psychoterapii, zmierzających do
zapobieżenia ponownemu popełnieniu takiego przestępstwa, w tym w szczególności
poprzez obniżenie zaburzonego popędu seksualnego (art. 95a § 1 i 2 k.k., w brzmieniu
nadanym powołaną ustawą).
Projekt przewiduje, że w wypadku zastosowania wobec sprawcy takiego
przestępstwa środka zabezpieczającego o charakterze wolnościowym, a więc
skierowania go na leczenie ambulatoryjne, obligatoryjne będzie równoczesne
orzeczenie wobec niego obowiązków lub zakazów określonych w art. 41a k.k.
W sytuacji, gdy obowiązki takie lub zakazy zostały wcześniej orzeczone tytułem
środka karnego w tej samej sprawie, orzeczony środek karny nie będzie podlegał
wykonaniu.
Wypełnianie nałożonego obowiązku lub przestrzeganie zakazu będzie mogło być
kontrolowane przy użyciu aparatury monitorującej (proj. art. 205 § 2 k.k.w.).
Wspomniane obowiązki i zakazy to:
-obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach
lub miejscach,
-zakaz kontaktowania się z określonymi osobami,
-zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (art. 41a
§ 1 k.k.).
Tak więc orzekając wskazane powyżej obowiązki (w szczególności obowiązek
powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach) lub zakazy
(w szczególności zakaz kontaktowania się z określonymi osobami) sąd będzie miał
możliwość elastycznego ukształtowania nakładanych na skazanego, wobec którego
stosowany jest środek zabezpieczający, ograniczeń, w celu minimalizacji związanego
z jego osobą zagrożenia dla innych osób, które mogłyby stać się przedmiotem jego
antyprawnych, ukierunkowanych patologicznie ukształtowanym popędem, zachowań.
W szczególności sąd będzie władny zakazać skazanemu o stwierdzonych
3
skłonnościach pedofilskich przebywania np. w pobliżu placówek oświatowych (szkół,
przedszkoli), czy też placów zabaw dla dzieci, zaś sprawcy zbrodni zgwałcenia
kazirodczego zakazać kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną, na której szkodę
zostało popełnione prawomocnie osądzone przestępstwo.
Przewidziana w projekcie możliwość kontrolowania, przy wykorzystaniu
aparatury monitorującej, czy skazany stosuje się do nałożonego obowiązku lub zakazu,
będzie otwierała możliwość zastosowania przyszłościowych rozwiązań w zakresie
elektronicznej identyfikacji miejsca przebywania, w szczególności systemów
wykorzystujących technologię GPS.
Projekt przewiduje ponadto dostosowawcze zmiany przepisów zawartych
w art. 95a § 2 i 2a k.k. (w brzmieniu nadanym wspomnianą ustawą z dnia 5 listopada
2009 r.), jak również poszerzenie dyspozycji § 2b tego artykułu, poprzez
potraktowanie uchylania się przez sprawcę od obowiązku lub zakazu orzeczonych na
podstawie proj. art. 95a § 2aa k.p.k., jako dodatkowej przesłanki obligatoryjnej zmiany
reżimu
stosowanego
środka
zapobiegawczego,
prowadzącej
do
zarządzenia
o umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym.
W zakresie odnoszącym się do przepisów Kodeksu postępowania karnego
projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie do katalogu polskiego prawa
procesowego nowego środka, określanego jako „areszt domowy”. Środek ten,
poszerzając katalog dotychczas dostępnych metod oddziaływania na zachowanie
osoby oskarżonej (podejrzanego) o popełnienie przestępstwa, z jednej strony umożliwi
minimalizację liczby wypadków stosowania tymczasowego aresztowania do tych,
w których w szczególności z uwagi na konieczność przeciwdziałania ewentualnemu
matactwu zastosowanie środka o charakterze izolacyjnym będzie niezbędne, z drugiej
zaś strony wprowadzi możliwość efektywnej kontroli zachowania osoby stojącej pod
zarzutem
popełnienia
przestępstwa,
w
tym
przeciwdziałania
ewentualnym
zachowaniom zmierzającym do ucieczki lub ukrycia się przed organami
prowadzącymi postępowanie karne.
4
Z uwagi na charakter projektowanego środka zapobiegawczego, sytuujący go
pomiędzy środkiem o charakterze izolacyjnym, jakim jest tymczasowe aresztowanie
a innymi środkami, w wypadku których ograniczenia nałożone na oskarżonego są
znacznie mniej dolegliwe niż w wypadku aresztu domowego, projekt przewiduje
nowelizację brzmienia przepisu art. 249 § 4 Kodeksu postępowania karnego,
prowadzącą do rozciągnięcia określonej w nim zasady, zakazującej stosowania
tymczasowego aresztowania na etapie postępowania międzyinstancyjnego w wypadku
orzeczenia kary wolnościowej, również na areszt domowy. Tym samym po wydaniu
wyroku przez sąd pierwszej instancji możliwe będzie zastosowanie, względnie
kontynuacja aresztu domowego tylko w wypadku wymierzenia oskarżonemu kary
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
Istota oraz przesłanki dopuszczalności zastosowania aresztu domowego zostaną
określone w nowym artykule, oznaczonym jako art. 265a k.p.k. Zgodnie z zawartymi
w tym artykule przepisami § 2 i 3, istota tego środka zapobiegawczego polega na
nałożeniu na oskarżonego obowiązku stałego i nieprzerwanego przebywania
w miejscu wskazanym w postanowieniu sądu, którym zazwyczaj będzie miejsce
zamieszkania, przy równoczesnej kontroli wykonywania tego obowiązku w drodze
użycia aparatury monitorującej. Dla wzmocnienia skuteczności nowego środka
zapobiegawczego, projekt dodatkowo przewiduje możliwość nałożenia przez sąd na
oskarżonego zobowiązania do określonego postanowieniem sądu o zastosowaniu
aresztu domowego – zachowania się w czasie stosowania tego środka. Przepis proj.
§ 6 in fine art. 265a wprowadza kontrolę tego zachowania się.
Przesłanki zastosowania aresztu domowego zostały określone w proj. art. 265a
§ 5-6 k.p.k. Zgodnie z tymi przepisami warunek dopuszczalności zastosowania tego
środka stanowi przesłanka faktyczna, sprowadzająca się do posiadania przez
oskarżonego określonego miejsca stałego zamieszkania i warunków mieszkaniowych
umożliwiających funkcjonowanie aparatury monitorującej (§ 5). Równocześnie
projektowane przepisy stanowią, że formalnym warunkiem zastosowania aresztu
domowego w wypadku oskarżonego zamieszkującego z inną pełnoletnią osobą, będzie
zgoda tej osoby na zainstalowanie w miejscu zamieszkania (domu, lokalu) aparatury
5
monitorującej oraz na przeprowadzanie w tym miejscu czynności kontrolnych
związanych z funkcjonowaniem tej aparatury (§ 6).
W proj. art. 265a § 7 k.p.k. zawarta jest ważna norma gwarancyjna, nakazująca
niestosowanie aresztu domowego. Projekt wprowadza te same względne zakazy
stosowania
aresztu
domowego,
które
kodeks
przewiduje
przy
stosowaniu
tymczasowego aresztowania. Analogicznie jak przy tymczasowym aresztowaniu,
odnoszą się one zarówno do sytuacji, gdy areszt domowy już nastąpił i w czasie jego
trwania pojawiły się okoliczności wskazane w przepisie art. 259 § 1 pkt 1 lub 2 k.p.k.,
jak i gdy rozważa się dopiero kwestię zastosowania tego środka zapobiegawczego.
Chodzi tu o przypadki, w których szczególne względy będą stały na przeszkodzie
w stosowaniu aresztu domowego, zwłaszcza gdy stosowanie aresztu domowego
spowodowałoby dla życia oskarżonego lub jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo
(pkt 1) lub pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej
rodziny (pkt 2). Chodzi więc o sytuacje, których wystąpienie nie będzie możliwe do
pogodzenia z istotą aresztu domowego, sprowadzającą się do konieczności stałego,
nieprzerwanego przebywania oskarżonego w miejscu zamieszkania. Pojęcia:
„poważnego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia” oskarżonego oraz „wyjątkowo
ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny” nie wymagają szerszej
interpretacji. Bogate orzecznictwo, funkcjonujące w odniesieniu do instytucji
tymczasowego aresztowania, znajduje tutaj bowiem odpowiednie zastosowanie. Przez
„poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia” rozumieć należy więc taką
sytuację, w której charakter schorzenia, na jakie cierpi oskarżony lub rozmiar
doznanego przez niego uszkodzenia ciała są tego rodzaju, że z uwagi na brak środków
do odpowiedniej interwencji medycznej w warunkach pozbawienia wolności lub co
najmniej znacznego utrudnienia w aplikowaniu zalecanego sposobu leczenia –
osiągnięcie rezultatów zapewniających uniknięcie w tych warunkach wskazanego
wyżej niebezpieczeństwa nie jest możliwe. Fakt ten powinien wynikać ze stosownych
zaświadczeń lekarskich, a przy wątpliwościach w tym zakresie można zasięgnąć opinii
biegłego lekarza. Przez „wyjątkowo ciężkie skutki”, jako powód odstąpienia od
stosowania aresztu domowego należy z kolei rozumieć inne, niezwiązane ze zdrowiem
oskarżonego jego sytuacje rodzinne, z uwzględnieniem jednak obowiązków ciążących
6
na organie procesowym i innych podmiotach, a określonych w art. 262 § 1 i 2 k.p.k.
Proj. § 3 art. 262 k.p.k. przewiduje bowiem odpowiednie stosowanie do aresztu
domowego przepisów § 1 i 2.
Dodatkowo w przypadku wystąpienia istotnej potrzeby udzielenia oskarżonemu
wsparcia w czasie stosowania aresztu domowego, projekt nakłada na sąd obowiązek
zawiadomienia o zastosowaniu tego środka organu opieki społecznej (§ 3 zd. drugie).
Chodzi tu o organ opieki społecznej właściwy położeniu miejsca wykonywania aresztu
domowego. Obowiązek zawiadomienia ma jednak charakter wyjątkowy. Muszą
bowiem zostać kumulatywnie spełnione dwa warunki. Pierwszym z nich jest złożenie
wniosku przez oskarżonego. Drugim – uznanie przez sąd, że zachodzi istotna potrzeba
udzielenia oskarżonemu wsparcia w czasie stosowania aresztu domowego. Istotna
potrzeba to inaczej potrzeba ważna, uzasadniona, której pokonanie w inny sposób nie
jest możliwe.
Projekt przewiduje dokonanie – w związku z wprowadzeniem nowego środka
zapobiegawczego w postaci aresztu domowego – szeregu zmian w przepisach
odnoszących się aktualnie wyłącznie do tymczasowego aresztowania, mających na
celu objęcie ich dyspozycjami również nowego środka. Uzasadniony bowiem jest
pogląd, że z uwagi na pewien element podobieństwa zachodzący pomiędzy aresztem
domowym a tymczasowym aresztowaniem, sprowadzający się do pozbawienia
oskarżonego możliwości swobodnego wyboru odnoszącego się do miejsca
przebywania, przy permanentnym kontrolowaniu – choć z zastosowaniem różnych
metod – jego zachowania w tym zakresie, to właśnie unormowania odnoszące się do
tymczasowego
aresztowania
ukształtowania
przepisów
powinny
określających
być
tryb
konstrukcyjnym
stosowania
wzorcem
nowego
dla
środka
zapobiegawczego.
Projekt przewiduje więc wprowadzenie zasady – poprzez nowelizację art. 250
§ 1 i 2 k.p.k. – że zastosowanie (jak również przedłużenie stosowania) aresztu
domowego następować będzie, na wniosek prokuratora, na podstawie postanowienia
sądu, przy czym w postępowaniu przygotowawczym decyzję podejmować będzie sąd
rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Po wniesieniu aktu
7
oskarżenia do sądu, właściwy do stosowania aresztu domowego, podobnie jak ma to
miejsce w wypadku tymczasowego aresztowania, będzie sąd, przed którym sprawa się
toczy. W odróżnieniu do tymczasowego aresztowania, projekt nie przewiduje,
w wypadkach nie cierpiących zwłoki, możliwości odstępstwa od ogólnej właściwości
miejscowej sądu orzekającego o środku zapobiegawczym. Stosowanie zawartego
w przepisie wyjątku dotyczy bowiem sytuacji szczególnej i z tego względu może
odnosić się tylko do tymczasowego aresztowania jako najsurowszego z środków
zabezpieczających.
Projekt przewiduje także recypowanie – w drodze normy przewidującej
odpowiednie stosowanie do aresztu domowego przepisów art. 263 § 1, 2 oraz 6 k.p.k.,
wynikającej z proj. art. 263 § 8 k.p.k. – zasad dotyczących określania czasu trwania
środka zapobiegawczego oraz jego przedłużania, zawartych w tych, odnoszących się
obecnie jedynie do tymczasowego aresztowania, przepisach. Tak więc zastosowanie
aresztu domowego w postępowaniu przygotowawczym będzie następowało na okres
nie dłuższy niż 3 miesiące (odpowiednie stosowanie art. 263 § 1 k.p.k.).
W wypadku niemożności ukończenia postępowania przygotowawczego w tym
terminie, sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji będzie władny,
na wniosek prokuratora, przedłużyć areszt domowy na okres, który łącznie nie może
przekroczyć 12 miesięcy (odpowiednie stosowanie art. 263 § 2 k.p.k.). Równocześnie
w treści proj. art. 263 § 8 zdanie drugie k.p.k. zawarto ograniczenie łącznego czasu
stosowania aresztu domowego w tej samej sprawie, który nie będzie mógł przekroczyć
2 lat.
Podkreślenia wymaga przewidziane przez projekt odpowiednie stosowanie do
aresztu domowego art. 263 § 6 k.p.k., określającego termin wystąpienia do sądu
z wnioskiem o przedłużenie tymczasowego aresztowania. Ponieważ projekt
nie przewiduje odpowiedniego stosowania do aresztu domowego przepisów art. 263
§ 4 i 5 k.p.k., określających przesłanki i tryb przedłużania środka zapobiegawczego
przez sąd właściwy również na wniosek sądu rozpoznającego sprawę, przepis ten
będzie znajdował zastosowanie wyłącznie do przedłużania stosowania aresztu
8
domowego w postępowaniu przygotowawczym na podstawie wniosku złożonego
przez prokuratora.
Projekt przewiduje ponadto rozszerzenie zakresu stosowania – w celu objęcia
nim również aresztu domowego – kolejnych unormowań Kodeksu postępowania
karnego:
-art. 249 § 5 – w celu zapewnienia prokuratorowi i obrońcy możliwości wzięcia
udziału w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania aresztu domowego;
-art. 251 § 2 – w celu objęcia rozstrzygnięć o zastosowaniu aresztu domowego
tożsamymi wymogami, jakie dotyczą rozstrzygnięć o zastosowaniu tymczasowego
aresztowania, zarówno w zakresie oznaczania czasu trwania i terminu stosowania
środka zapobiegawczego, jak i przesądzenia właściwości sądu podejmującego takie
rozstrzygnięcie, po wydaniu orzeczenia nieprawomocnie kończącego postępowanie;
-art. 253 § 3 – w celu rozszerzenia wynikającego z tego przepisu obowiązku
zawiadomienia pokrzywdzonego przez organ procesowy o uchyleniu, nieprzedłużeniu
albo zmianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, w celu
objęcia dyspozycją tego przepisu również wypadków uchylenia, nieprzedłużenia albo
zmiany aresztu domowego na środek łagodniejszy, bądź zmiany tymczasowego
aresztowania na areszt domowy;
-art. 257 § 2 – w celu rozszerzenia odnoszącej się obecnie jedynie do
poręczenia majątkowego możliwości warunkowej zmiany tymczasowego aresztowania
na środek zapobiegawczy łagodniejszego rodzaju, i objęcia taką możliwością również
aresztu domowego, a warunkowanej zainstalowaniem i uruchomieniem aparatury
monitorującej pozwalającej na stosowanie aresztu domowego oraz założeniem
oskarżonemu wymaganego do tego celu nadajnika;
-art. 261 § 3 – w celu rozszerzenia obowiązku zawiadomienia przez sąd
o zastosowaniu środka zapobiegawczego wskazanych w treści tego przepisu
podmiotów (pracodawca, szkoła, uczelnia, organ lub zarządzający przedsiębiorstwem)
na wypadki zastosowania aresztu domowego;
9
- podobny charakter mają także proponowane zmiany odnoszące się do art. 264,
art. 413 § 2 pkt 2, art. 417 oraz art. 420 k.p.k.
Równocześnie projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie dodatkowych
rozwiązań, odnoszących się jedynie do aresztu domowego, i niezbędnych z uwagi na
swoistość tego nowego środka zapobiegawczego, czyniącą niedostatecznymi,
względnie nieadekwatnymi, unormowania już zawarte w Kodeksie postępowania
karnego, a dotyczące tymczasowego aresztowania oraz pozostałych środków
zapobiegawczych znanych obowiązującej procedurze karnej.
W tym zakresie należy zwrócić uwagę na następujące unormowania:
-proj. art. 251 § 2a – przepis nakazujący oznaczenie przez sąd, w postanowieniu
o zastosowaniu aresztu domowego, dodatkowych okoliczności – terminu od którego
ma trwać areszt domowy, wskazać miejsce stosowania aresztu domowego oraz
określić obszar, w obrębie którego oskarżony ma obowiązek przebywać.;
-nowelizację art. 253 § 2, polegającą na wyłączeniu możliwości zmiany decyzją
prokuratora, w postępowaniu przygotowawczym, tymczasowego aresztowania na
areszt domowy, jako odstępstwa od zasady dopuszczalności zmiany środka na
łagodniejszy na tym etapie procesu karnego decyzją prokuratora;
-proj. art. 254 § 1a – nakazujący niezwłoczne przekazanie sądowi skierowanego
do prokuratora wniosku o zmianę tymczasowego aresztowania na areszt domowy,
z równoczesnym statuowaniem zasady wyłącznej kompetencji sądu do dokonywania
zmiany tego rodzaju, niezależnie od etapu postępowania, na którym ona następuje.
W zakresie odnoszącym się do środków zapobiegawczych projektowana
nowelizacja nie ogranicza się do wprowadzenia nowego środka tego rodzaju, lecz
przewiduje również podniesienie funkcjonalności już istniejących unormowań poprzez
umożliwienie
oddziaływania
na
oskarżonego,
wobec
którego
zastosowano
nieizolacyjny środek zapobiegawczy, elementem kontroli związanym z zastosowaniem
aparatury monitorującej.
10
W szczególności projekt przewiduje możliwość wykorzystania aparatury
monitorującej zachowanie oskarżonego w zakresie przestrzegania przez niego
zakazów nałożonych w związku z zastosowaniem tytułem środka zapobiegawczego
dozoru
oraz
spełnienia
przesłanki
warunkującej
zastosowanie
tzw.
dozoru
warunkowego (proj. art. 275 § 3a k.p.k.). Obie te możliwości odwołują się do
rozwiązań wprowadzonych do Kodeksu postępowania karnego wspomnianą już
ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks
postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny
skarbowy oraz niektórych innych ustaw, polegających na jednoznacznym wyrażeniu
w treści art. 275 § 2 k.p.k., że nałożone na oskarżonego wymogi związane z dozorem,
zawarte w postanowieniu sądu lub prokuratora, mogą polegać na zakazie
kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami oraz zakazie przebywania
w określonych miejscach, jak również umiejscowieniu w tym kodeksie, przy pewnej
modyfikacji
jej
konstrukcji,
instytucji
tzw.
dozoru
warunkowego,
obecnie
stosowanego na podstawie art. 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493).
Przewidziana przez projekt możliwość kontrolowania, przy wykorzystaniu
aparatury monitorującej, zachowania oskarżonego w zakresie przestrzegania
wskazanych powyżej zakazów oraz spełnienia wymogu opuszczenia lokalu
zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w sposób istotny podniesie zapobiegawczy
walor
obu
tych
środków,
a
nadto
wzmocni
stopień
ochrony
udzielanej
pokrzywdzonemu przed niepożądanym zachowaniem osoby stojącej od zarzutem
popełnienia przestępstwa.
W proj. w art. 275 § 3b k.p.k. proponuje się, by sąd nie określał z góry czasu
trwania kontroli wykonywanej przy użyciu aparatury monitorującej. Odstąpić od niej
może w przypadku uznania, że dalsze stosowanie nie jest konieczne. Po odstąpieniu od
kontroli, jeżeli oskarżony naruszy zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym lub
innymi osobami, zakaz przebywania w określonych miejscach lub warunek
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, projekt wprowadza
możliwość ponownego objęcia kontrolą przestrzegania przez oskarżonego zakazów
11
lub realizacji warunku opuszczenia lokalu orzeczonych w ramach dozoru, przy użyciu
aparatury monitorującej (proj. § 3c art. 275 k.p.k.).
Projekt przewiduje ponadto możliwość kontrolowania przy użyciu aparatury
monitorującej zachowania oskarżonego, wobec którego zastosowano określony
w art. 277 § 1 k.p.k. środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczania kraju.
Będzie to korespondować z zastosowaniem metod elektronicznej identyfikacji miejsca
przebywania osoby kontrolowanej odmiennych od stosowanej obecnie wobec osób
odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego,
w szczególności
wykorzystujących
technologię
GPS.
W
przypadku
zakazu
opuszczania kraju, projekt wskazuje, że nie określa się z góry czasu trwania kontroli
wykonania środka zapobiegawczego, poprzez odpowiednie stosowanie proj. art. 275 §
3b (proj. art. 277 § 1a zd. drugie k.p.k.).
Następstwem
problematyki
proponowanych
środków
w
zapobiegawczych,
projekcie
w
rozwiązań
szczególności
dotyczących
przewidujących
wprowadzenie nowego środka w postaci aresztu domowego, jest celowość nowelizacji
art. 63 § 1 k.k. określającego zasady zaliczania na poczet wymierzonej oskarżonemu
kary czasu trwania rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie. Z uwagi na istotę
aresztu domowego, i łączące się z nią znaczne ograniczenia wolności oskarżonego,
celowe jest traktowanie okresu stosowania tego środka jako uzasadniającego jego
zaliczanie na poczet orzeczonych kar według przelicznika dotyczącego rzeczywistego
okresu pozbawienia wolności (a więc wg zasady, że jeden dzień aresztu domowego
odpowiada jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary
ograniczenia wolności lub dwóm stawkom dziennym grzywny). Równocześnie
niezbędne jest poszerzenie dyspozycji powołanego przepisu, poprzez jednoznaczne
wskazanie, że odnosi się ona również do aresztu domowego, ponieważ środka tego,
mającego charakter daleko idącego ograniczenia nałożonego na oskarżonego, jednak
nie prowadzącego do pozbawienia go wolności, nie można traktować – w sensie
logicznym, jak i normatywnym – jako mieszczącego się w zakresie pojęcia
„rzeczywistego pozbawienia wolności”, którym ustawodawca posłużył się w art. 63
§ 1 k.k.
12
Objęte projektem zmiany Kodeksu karnego wykonawczego są następstwem
rozwiązań odnoszących się do nowelizacji Kodeksu karnego oraz Kodeksu
postępowania karnego, i mają za zadanie określenie zasad kontroli wykonywania
obowiązków, zakazów i warunku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie
z pokrzywdzonym orzeczonych w ramach środków karnych, środków probacyjnych
zastosowanych na podstawie art. 72 § 1 k.k., środków zapobiegawczych oraz środków
zabezpieczających, przy wykorzystaniu aparatury monitorującej.
Projektowane rozwiązania recypują, na ile to możliwe, zasady wynikające
z przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia
wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (Dz. U. z 2008 r.
Nr 172, poz. 1069, z późn. zm.) oraz z aktów wykonawczych wydanych na jej
podstawie (proj. art. 223f § 1 i art. 242 § 16 k.k.w.), co uzasadnione jest tożsamością,
w istotnym zakresie, rozwiązań technicznych stosowanych w obu wypadkach do
kontrolowania zachowania osoby monitorowanej, a tym samym również czynności
niezbędnych
dla
zapewnienia
warunków
technicznych
umożliwiających
wykorzystanie aparatury monitorującej.
W zakresie wykonania przez skazanego środka karnego w postaci: obowiązku
powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego
miejsca pobytu bez zgody sądu, projekt wprowadza możliwość kontrolowania
wykonania tych środków przy użyciu aparatury monitorującej (proj. art. 181a § 2a
k.k.w.).
Podobnie, jak przy kontroli wykonania środków zapobiegawczych w postaci
dozoru i zakazu opuszczania kraju, proponuje się, aby sąd nie określał z góry czasu
trwania kontroli wykonywanej przy użyciu aparatury monitorującej. Odstąpienie od
niej jest możliwe w przypadku uznania przez sąd, że dalsze stosowanie kontroli nie
jest konieczne. Po odstąpieniu od kontroli, jeżeli oskarżony umyślnie naruszy zakaz
kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczenia określonego miejsca
albo obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub
miejscach, projekt wprowadza możliwość ponownego objęcia kontrolą przestrzegania
13
przez skazanego zakazów lub wykonywania tych obowiązków, przy użyciu aparatury
monitorującej, poprzez odpowiednie stosowanie proj. art. 275 § 3b i 3c k.p.k. (proj.
art. 181a § 2a zd. drugie).
Kodeks karny wykonawczy w Rozdziale XII zatytułowanym „Środki karne”
zawiera także regulacje dotyczące wykonania prawomocnie orzeczonych środków
probacyjnych, zastosowanych na podstawie art. 72 § 1 k.k. Chodzi tu o nałożone na
skazanego, w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, obowiązki w
postaci powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
(art. 72 § 1 pkt 7 k.k.), powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub
innymi osobami w określony sposób (art. 72 § 1 pkt 7a k.k.), opuszczenia lokalu
zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 72 § 1 pkt 7b k.k.) oraz innego
stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu
ponownie przestępstwa (art. 72 § 1 pkt 8 k.k.).
Poprzez odpowiednie stosowanie proj. art. 181a, projekt przewiduje kontrolę
wykonania wskazanych wyżej obowiązków także przy użyciu aparatury monitorującej
(proj. art. 186 k.k.w.). Zachowuje się także obowiązywanie reguł określonych proj.
art. 275 § 3 b i 3 c k.p.k., tj. nieokreślenie z góry czasu trwania kontroli wykonywanej
przy użyciu aparatury monitorującej, możliwość odstąpienia od kontroli w tym trybie
oraz ponownego objęcia kontrolą.
Możliwość kontroli wykonywania obowiązków i zakazów orzeczonych wobec
sprawcy tytułem środka zabezpieczającego na podstawie proj. art. 95a § 2aa k.k.
wprowadza proj. art. 205 § 2 k.k.w. Także tu przewiduje się odpowiednie stosowanie
reguł wynikających z proj. art. 275 § 3 b i 3 c k.p.k.
Z uwagi na obszerność materii normatywnej, koniecznej do uregulowania
kontroli wykonania środków zapobiegawczych, w szczególności aresztu domowego,
środków karnych, środków probacyjnych oraz środków zabezpieczających, w
projekcie
zdecydowano
się
na
utworzenie
dodatkowego
rozdziału
XVb
zatytułowanego „Kontrola wykonania środków zapobiegawczych, środków karnych,
14
środków zastosowanych na podstawie art. 72 § 1 k.k. oraz środków zabezpieczających
przy użyciu aparatury monitorującej”.
Oprócz recypowania zasad wynikających z przepisów ustawy z dnia 7 września
2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie
dozoru elektronicznego (Dz.U. z 2008 r. Nr 172, poz. 1069, z późn. zm.) oraz z aktów
wykonawczych wydanych na jej podstawie (proj. art. 223f § 1 i art. 242 § 16 k.k.w.),
o czym wspomniano już w uzasadnieniu, projektowana regulacja (proj. art. 223f § 2
k.k.w.) obejmuje określenie organu właściwego w zakresie organizacji i kontroli
wykonywania środków zapobiegawczych, tj. aresztu domowego, dozoru i zakazu
opuszczania kraju. Jest nim organ, do którego dyspozycji oskarżony pozostaje
(prokurator, sąd). Odnośnie podmiotu właściwego do wykonania kontroli środków
karnych, środków probacyjnych oraz środków zabezpieczających, pozostają w mocy
obowiązujące uregulowania.
Projekt wprowadza zasadę, że kontrolowanie zakazu zbliżania się przy użyciu
aparatury monitorującej wymaga uprzedniej pisemnej zgody osoby, do której
oskarżony lub skazany ma zakaz zbliżania się. Obejmuje ona zgodę na zainstalowanie
urządzenia monitorującego w miejscu zamieszkania tej osoby oraz zgodę na
umożliwienie
przeprowadzenia
czynności
kontrolnych
związanych
z funkcjonowaniem aparatury monitorującej (proj. art. 223g § 1 k.k.w.). Projekt
pozostawia pełną swobodę w zakresie ewentualnego cofnięcia zgody przez osobę,
do której oskarżony lub skazany ma orzeczony zakaz zbliżania się. Skuteczność
cofnięcia zgody gwarantuje zachowanie zasady pełnej dobrowolności jej wyrażenia.
Analogicznie, projekt przewiduje, że użycie aparatury monitorującej,
instalowanej w miejscu przebywania oskarżonego - w przypadku wykonywania wobec
niego środków zapobiegawczych oraz wobec skazanego - w przypadku wykonywania
pozostałych środków, wymaga pisemnej zgody osoby pełnoletniej, wspólnie z nim
zamieszkującej. Obejmuje ona także zgodę na przeprowadzenie czynności kontrolnych
związanych
z
funkcjonowaniem
aparatury
monitorującej
lub
zachowaniem
oskarżonego (proj. art. 223g § 2 k.k.w.). Projekt różnicuje natomiast kwestię
możliwości cofnięcia zgody. Przyjmuje bowiem, że cofnięcie raz wyrażonej zgody jest
15
nieskuteczne (zd. ostatnie proj. § 2). Regulację tą uzasadniają poniesione koszty,
związane z zainstalowaniem aparatury monitorującej w miejscu przebywania
oskarżonego lub skazanego.
W przypadku kontroli wykonania przez oskarżonego lub skazanego
obowiązków i przestrzegania zakazów przy użyciu aparatury monitorującej, projekt
nakłada na upoważniony podmiot dozorujący następujące obowiązki:
-niezwłocznego zainstalowania urządzenia monitorującego we wskazanym
miejscu na określony czas (proj. art. 223g § 3 zd. 1 k.k.w.);
-niezwłocznego zawiadomienia sądu o uruchomieniu lub niemożności
uruchomienia aparatury monitorującej z równoczesnym wskazaniem przyczyn,
z powodu których uruchomienie to nie nastąpiło (proj. art. 223g § 1 zd. 2 k.k.w.);
-niezwłocznego zawiadomienia sądu o udaremnianiu lub utrudnianiu przez
oskarżonego lub skazanego przeprowadzenia czynności kontrolnych związanych
z funkcjonowaniem aparatury monitorującej lub jego zachowaniem (proj. art. 223g § 4
k.k.w.);
-niezwłocznego
dokonania
modyfikacji
niezbędnej
do
wykonania
postanowienia sądu, którym zmieniono miejsce stosowania aresztu domowego lub
obszaru, w obrębie którego oskarżony ma obowiązek przebywać (proj. art. 223j
k.k.w.);
-niezwłocznego poinformowania organu, do dyspozycji którego oskarżony
pozostaje o sytuacji, o której mowa w proj. art. 223i k.k.w.
Konieczne stało się także odrębne uregulowanie w Kodeksie karnym
wykonawczym kontroli wykonania nowego środka zapobiegawczego wprowadzonego
projektem, tj. aresztu domowego. Regulacje te przewidują przepisy proj. art. 223h-k
k.k.w.
W proj. art. 223h k.k.w. wskazano obowiązki, jakie oskarżony, w stosunku do
którego zastosowano areszt domowy, musi wykonać. Należą do nich:
16
-nieprzerwane przebywanie w miejscu stosowania aresztu domowego,
w granicach obszaru określonego w postanowieniu sądu (pkt 1). Pojęcie „obszaru”
definiuje proj. art. 223h § 2 k.k.w. Zgodnie z powołanym przepisem, przez obszar
należy rozumieć przestrzeń, której granice w każdym kierunku są wyznaczone przez
określoną w postanowieniu sadu maksymalną odległość od stacjonarnego urządzenia
monitorującego. Projekt przyjmuje, że odległość nie może przekraczać 200 metrów.
Wielkość ta odnosi się odpowiednio do przepisów powołanych w proj. art. 223f § 1
k.k.w.;
-noszenie nadajnika (pkt 2);
-ochrona stacjonarnego urządzenia monitorującego i nadajnika przed utratą,
zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnym do użytku (pkt 3);
-udostępnianie, na każde żądanie, upoważnionemu podmiotowi dozorującemu
stacjonarnego urządzenia monitorującego i nadajnika, w celu sprawdzenia
prawidłowości funkcjonowania tych urządzeń (pkt 4);
-odbierania połączeń telefonicznych, przychodzących do stacjonarnego
urządzenia monitorującego (pkt 5);
-umożliwienie kontroli wykonania obowiązku określonego zachowania się
oskarżonego, w przypadku jego nałożenia w postanowieniu sądu o stosowaniu aresztu
domowego (pkt 6). Projekt wprowadza otwarty katalog form prowadzenia kontroli
wykonania
obowiązku
określonego
zachowania
się,
wskazując
jedynie
w szczególności na jedną z możliwych form, tj. udzielanie przez oskarżonego
stosownych informacji lub wyjaśnień. W ten sposób dopuszcza się wszelkie inne
sposoby kontroli wykonania przez oskarżonego nałożonego obowiązku.
Istotą środka zapobiegawczego w postaci aresztu domowego jest stałe
i nieprzerwane przebywanie oskarżonego w miejscu wskazanym w postanowieniu
sądu. Projekt przewiduje odstępstwa od tej zasady.
Pierwszym z nich jest zezwolenie oskarżonemu na oddalenie się z miejsca
wykonywania aresztu domowego. Przyjęte rozwiązania odpowiadają instytucji znanej
17
już w kodeksie karnym wykonawczym, a mianowicie przepustce udzielonej
oskarżonemu w stosunku do którego stosowane jest tymczasowe aresztowanie (art.
141a § 1 k.k.w.). Oddalenie się jest możliwe na okres do 5 dni. Przesłanką konieczną
jest wystąpieniem szczególnie ważnych dla oskarżonego okoliczności, uzasadnionych
warunkami zdrowotnymi, rodzinnymi lub osobistymi. Do „szczególnie ważnych dla
oskarżonego
okoliczności”
ma
odpowiednie
zastosowanie
dotychczasowe
orzecznictwo dotyczące udzielenia przepustki tymczasowo aresztowanemu. O
oddaleniu się oskarżonego decyduje sąd lub prokurator, do dyspozycji którego
oskarżony pozostaje. Projekt wprowadza fakultatywność oddalenia się oskarżonego
pod konwojem funkcjonariusza Policji lub w asyście innej osoby godnej zaufania
(proj. art. 223k k.k.w.). Decyzję w tym zakresie podejmuje organ, do którego
dyspozycji oskarżony pozostaje, przyjmując za miernik wystąpienie potrzeby
konwojowania lub asysty. Ma to uniemożliwić udzielenie omawianego zezwolenia
także oskarżonemu, którego postawa nie uzasadnia przypuszczenia, że w czasie
pobytu poza miejscem wykonywania aresztu domowego będzie przestrzegał porządku
prawnego.
Drugim odstępstwem od zasady nieprzerwanego przebywania oskarżonego
w miejscu stosowania aresztu domowego jest możliwość wskazana w proj. art. 223i
k.k.w. Przepis ten zawiera zamknięty katalog sytuacji, przy wystąpieniu których
oskarżony może oddalić się z miejsca oznaczonego w postanowieniu sądu,
a mianowicie:
-zaistniała nagła i niezależna od oskarżonego sytuacja, bezpośrednio
zagrażająca życiu lub zdrowiu ludzkiemu, zaś dalsze przebywanie oskarżonego w tym
miejscu mogłoby wywołać istotne skutki dla życia lub zdrowia (pkt 1). Projekt
nakłada
na
oskarżonego
obowiązek
uprzedniego
zawiadomienia
centrali
monitorowania o konieczności oddalenia się z miejsca wykonywania aresztu
domowego;
-w celu udziału w czynności procesowej w tej oraz w innej sprawie (karnej,
cywilne, rodzinnej itd., w charakterze oskarżonego, pokrzywdzonego, świadka, strony
itp.) za zgodą organu, do którego dyspozycji oskarżony pozostaje (pkt 2);
18
-w celu udziału w referendum oraz realizacji prawa wybierania Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu
terytorialnego, za zgodą organu, do którego dyspozycji oskarżony pozostaje (pkt 3).
Projekt
zakłada,
że
oddalenie
oskarżonego
z
miejsca
oznaczonego
w postanowieniu sądu ma charakter wyjątkowy oraz może nastąpić tylko na niezbędny
czas.
Przewidziany projektem sposób wykonywania aresztu domowego nie narusza
uprawnień procesowych oskarżonego, wobec którego stosuje się ten środek
zapobiegawczy. Oskarżony w szczególności może kontaktować się ze swoim obrońcą,
ma prawo składania pism i wniosków procesowych, prawo do korespondencji.
Przyjęto zasadę, że czynności te oskarżony wykonuje korzystając z pomocy rodziny,
domowników, osób trzecich. Wyjątkowo, w przypadku braku takich możliwości,
projekt przewiduje możliwość przekazania pisma osobie upoważnionej do jego
odbioru przez organ, do dyspozycji którego oskarżony pozostaje (proj. art. 124 § 1
k.p.k.). Proj. § 2 art. 124 k.k.w. wprowadza wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w
art. 122 § 1 k.p.k.. Termin zawity dokonania czynności procesowej uważa się bowiem
za zachowany, jeżeli przed jego upływem oskarżony zawiadomił organ, do dyspozycji
którego pozostaje o zamiarze złożenia pisma. Warunkiem koniecznym jest także
przekazanie pisma przez oskarżonego osobie upoważnionej, gdy tylko osoba ta
zgłosiła się po odbiór pisma. Przekazanie to jest więc skuteczne także w przypadku,
gdy nastąpiło ono po upływie terminu zawitego (art. 122 § 2 k.p.k.). Przyjęcie
proponowanej regulacji umożliwi podjęcie przez organ, do dyspozycji którego
oskarżony pozostaje takich czynności organizacyjnych, które z jednej strony
umożliwią odbiór pisma z miejsca wykonywania aresztu domowego przez osobę
upoważnioną, z drugiej zaś nie spowodują zakłóceń w normalnych funkcjonowaniu
organu.
19
Ocena skutków regulacji
1. Cel wprowadzenia ustawy
Cel projektowanej ustawy stanowi umożliwienie znacznie szerszego stosowania
możliwości kontroli zachowania za pomocą aparatury monitorującej, niż wynika to
z obowiązującego stanu prawnego, w którym aparatura taka wykorzystywana jest
jedynie na etapie postępowania wykonawczego, w ramach jednego z systemów
wykonywania kary pozbawienia wolności.
Wprowadzenie nowego środka zapobiegawczego – aresztu domowego,
powiązanego z elementem kontroli zachowania oskarżonego wykonywanej przy
zastosowaniu aparatury monitorującej, jak również normatywnych podstaw do
stosowania takiej aparatury w ramach dozoru, dozoru warunkowego oraz zakazu
opuszczania kraju, istotnie podniesie skuteczność tych środków, umożliwiając
efektywną realizację celów zapobiegawczych przez środki nie mające charakteru
środków izolacyjnych. Tym samym projektowana nowelizacja przeciwdziałać będzie
nazbyt częstemu sięganiu przez organy postępowania karnego po środek o charakterze
izolacyjnym, który stanowi tymczasowe aresztowanie, będące środkiem kosztownym
w wykonaniu oraz wywierającym istotny wpływ na wysokość populacji osadzonych
w jednostkach penitencjarnych.
Wprowadzenie podstaw do monitorowania zachowania osoby skazanej za
ciężkie przestępstwo seksualne, popełnione w związku
zaburzeniami preferencji
seksualnych, na etapie stosowania wobec niej środka zapobiegawczego w postaci
terapii w warunkach ambulatoryjnych, istotnie podwyższy element prewencyjny
związane ze stosowaniem środka zabezpieczającego, zwiększając możliwość szybkiej
reakcji na zachowania świadczące o ponawianiu przez skazanego aktywności mogącej
doprowadzić do ponownego popełnienia przestępstwa seksualnego.
2. Podmioty, na które będzie oddziaływała ustawa
20
Projekt ustawy oddziaływać będzie na szeroki krąg podmiotów.
Z rozwiązań objętych projektem korzystać będą, z jednej strony – organy
postępowania karnego, władne do ich zastosowania, z drugiej zaś rozwiązania te
znajdą zastosowanie wobec osób mających w postępowaniu karnym status
oskarżonych (podejrzanych), a także osób skazanych za ciężkie przestępstwa
seksualne.
Projektowane rozwiązania będą miały wpływ na stan populacji jednostek
penitencjarnych, poprzez podwyższenie zapobiegawczego waloru istniejących
środków zapobiegawczych oraz wprowadzenie nowego środka tego rodzaju, w postaci
aresztu domowego, korzystnie wpływając na liczbę osadzonych w tych jednostkach.
Korzystne skutki z wprowadzenia proponowanych rozwiązań dotyczyć będą
osób potencjalnie narażonych na sprzeczne z prawem zachowaniem sprawcy
przestępstwa
seksualnego
popełnionego
w
rezultacie
zaburzenia
preferencji
seksualnych, na etapie prowadzonej wobec tego sprawcy terapii, w szczególności zaś
osoby pokrzywdzone prawomocnie osądzonym przestępstwem, jak również osoby
pokrzywdzone
na
etapie
stosowania
wobec
sprawcy
przestępstwa
środka
zapobiegawczego, w wypadku zastosowania aparatury monitorującej do kontroli
przestrzegania nałożonego na oskarżonego w ramach środka zapobiegawczego zakazu
przebywania
w
określonych
miejscach
lub
zakazu
kontaktowania
się
z pokrzywdzonym.
Projektowana ustawa wywrze również wpływ na upoważnione podmioty
dozorujące, istotnie poszerzając zakres ich czynności.
3. Skutki finansowe i społeczno-gospodarcze ustawy
Wejście projektowanej ustawy w życie pociągnie za sobą konieczność
zwiększenia nakładów na uruchomienie oraz utrzymanie aparatury monitorującej,
proporcjonalnych do stopnia zwiększenia stosowania takiej aparatury w ramach
postępowania karnego na wszystkich jego etapach. Podkreślenia jednak wymaga,
że ponieważ w istotnym zakresie do kontroli zachowania osób monitorowanych
wykorzystywane będą możliwości techniczne infrastruktury stosowanej do realizacji
21
przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia
wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, nakłady te
dotyczyć będą jedynie tych rozwiązań, które wykraczają poza możliwości wynikające
z już wykorzystywanej infrastruktury.
Uzasadnione jest przypuszczenie, że koszty związane z wejściem w życie
projektowanej nowelizacji zostaną zrównoważone korzystnymi skutkami będącymi
następstwem
zmniejszenia
liczby
tymczasowych
aresztowań,
w
rezultacie
wprowadzenia możliwości stosowania aresztu domowego oraz wzmocnienia
efektywności dozoru i dozoru warunkowego, pociągając za sobą również bardzo
istotny skutek w postaci zmniejszenia ogólnej liczby osób osadzonych w jednostkach
penitencjarnych.
Realizacja projektu ustawy pozostawać będzie bez większego związku
z konkurencyjnością zewnętrzną i wewnętrzną gospodarki. Negatywne skutki
w zakresie rozwoju regionalnego nie wystąpią.
Projekt zostanie poddany konsultacjom, z udziałem Sądu Najwyższego,
Krajowej Rady Sądownictwa, Rzecznika Praw Obywatelskich, Generalnego
Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Krajowej Izby Radców Prawnych, Naczelnej
Rady
Adwokackiej,
Stowarzyszenia
Prokuratorów
Rzeczypospolitej
Polskiej,
Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, prokuratorów apelacyjnych i okręgowych
oraz prezesów sądów apelacyjnych i okręgowych.
4. Zainteresowanie pracami nad projektem ustawy
Projekt ustawy zostanie udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej,
w trybie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414).
5. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.