04 Predzgier - Studia i Materiały "Miscellanea Oeconomicae"

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 15, Nr 1/2011
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i bezpieczeństwo
Agnieszka Predygier1
DIAGNOZA ZARZĄDZANIA ROZWOJEM LOKALNYM
NA PRZYKŁADZIE ANALIZY PROCESÓW
ROZWOJOWYCH WYBRANYCH GMIN
WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
W LATACH 2003-2009
Wstęp
Globalna przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw polega na stosowaniu instrumentów konkurowania w skali ogólnoświatowej2. Lokalna przewaga konkurencyjna polega na efektywnym konkurowaniu tylko na pewnych, określonych
rynkach. Definiowanie zagadnienia konkurencyjności w obszarze podmiotów
gospodarczych wydaje się zjawiskiem starym i znanym w literaturze przedmiotu.
Zupełnie inaczej sprawa wygląda z próbą definicji konkurencyjności regionów,
którą w polskim wymiarze zajmowali się autorzy tacy jak B. Wawrzyniak3, I. Pietrzyk, M. Klamut, Z. Olesiński4, B. Plawgo5 i A.K. Koźmiński6. Na potrzeby analizy konkurencyjności regionu moŜemy przyjąć, iŜ konkurencyjność gmin to zdolność do sprawnego i skutecznego realizowania celów strategicznych.
1
2
3
4
5
6
Dr Agnieszka Predygier, asystent, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego
w Kielcach.
G.S. Yip, Strategia globalna. Światowa przewaga konkurencyjna, PWE, Warszawa 1996, s. 137-141.
B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa na spotkanie XXI wieku, Poltext, Warszawa 1999.
Z. Olesiński, Zarządzanie w regionie. Polska – Europa – Świat, Difin, Warszawa 2005.
Klastry gospodarcze jako czynnik rozwoju regionu, B. Plawgo (red.), Państwowa WyŜsza Szkoła
Informatyki i Przedsiębiorczości w ŁomŜy, ŁomŜa 2008.
A.K. Koźmiński, Zarządzanie międzynarodowe, KiW, Warszawa 2000.
53
1. Metodologia badań
Metodologia badań obejmowała wyselekcjonowanie 24 najbardziej rozwiniętych gmin województwa świętokrzyskiego w ramach projektu; „Kompetentna
gmina – wzmocnienie potencjału administracji samorządowej w zakresie Zarządzania Rozwojem Lokalnym” realizowanego na zlecenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przy współpracy z prof. B. Plago oraz Białostocką Fundacją Kształcenia Kadr w ramach projektu współfinansowanego przez fundusze Unii Europejskiej z POKL Narodowa Strategia Spójności, Europejski Fundusz Społeczny.
Wymagania merytoryczne przyjętej metodologii wskazywały na zbadanie stopnia
rozwoju gmin regionu świętokrzyskiego pod względem następujących wskaźników: Wzrost wskaźnika przedsiębiorczości; Poprawa efektywności potencjału
ludzkiego; Przeprowadzenie znacznych inwestycji; Wzrost wskaźnika zaludnienia;
Wzrost zaangaŜowania mieszkańców w sprawy gminy; MoŜliwość korzystania
z obiektów sportowych. Badania 24 gmin spośród 102 wszystkich funkcjonujących
w województwie świętokrzyskim zostały przeprowadzone za pomocą następujących
narzędzi: kwestionariusz informacyjny, 3 kwestionariusze wywiadów pogłębionych
z Wójtem, Sekretarzem, Skarbnikiem i Studium przypadku gminy. Kwestionariusz
informacyjny o gminie podobnie jak Studium przypadku zawierał następujące informacje: Wpływ otoczenia na procesy rozwojowe (polityka rządu, integracja europejska
itd.), Wpływ czynników wewnętrznych na procesy rozwojowe, rola przedsiębiorców
lokalnych, inwestorów zewnętrznych, instytucji otoczenia ,,liderów lokalnych i innych
podmiotów (poza samorządem gminnym) wpływ samorządu na rozwój lokalny”,
Wpływ planowania, formalnego i nieformalnego, wyznaczania celów, określania wizji
rozwoju i innych działań planistycznych na procesy rozwojowe gminy, Wpływ przywództwa liderów samorządowych na procesy rozwojowe w gminie, Wpływ ukształtowanych struktur organizacyjnych gminy i współpracy z innymi podmiotami w gminie i na zewnątrz na procesy rozwojowe, Wpływ promocji, marketingu na procesy
rozwojowe, Wpływ gospodarki finansowej gminy na procesy rozwoju lokalnego.
2. Charakterystyka wybranych wskaźników rozwojowych gmin
2.1. Wzrost wskaźnika przedsiębiorczości
W roku 2008 działało na obszarze gminy Morawica 994 podmioty gospodarcze. W porównaniu z rokiem 2003 oznacza to wzrost o ok. 9%, kiedy to istniało
908 podmiotów gospodarczych. Dynamika tego zjawiska moŜe zostać utrzymana
dzięki duŜej ilości wolnych terenów przeznaczonych pod inwestycje − ok. 100 ha
na obszarze Bilcza, Wola Morawicka. Ponadto zjawisko to występuje dzięki dogodnemu połoŜeniu gminy − bliskość miasta wojewódzkiego − Kielc, a takŜe
szlaku komunikacyjnego − drogi krajowej nr. 73. Badania gminy Masłów wykazały iŜ zarejestrowane podmioty przejawiają największą aktywność w handlu oraz
usługach, w tym usługach w sektorze budownictwa, co potwierdza potencjał gminy w tej dziedzinie. W roku 2003 w gminie działało 508 podmiotów gospodar-
54
czych, 2004 – 576, 2005 − 637, a w 2008 − 666. Z danych tych wynika, Ŝe w gminie co roku przybywa ok. 10% podmiotów gospodarczych. W roku 2008 na terenie gminy Gnojno działało 142 podmioty gospodarcze w sektorze prywatnym.
W porównaniu z rokiem 2000 oznacza to wzrost o ponad 16%. Dynamika tego
zjawiska ostatnio spadła, choć inwestycje gminne skierowane na rozwój infrastruktury technicznej i uzbrojenie terenu dają nadzieję na znalezienie nowych inwestorów.
2.2. Poprawa efektywności wykorzystania potencjału ludzkiego
W 2009 roku obszar gminy Morawica zamieszkiwało 655 bezrobotnych. Stanowiło to 4,5% wszystkich bezrobotnych w powiecie kieleckim. Stopa bezrobocia
w stosunku do 2003 r. spadła o około 57%, kiedy to w gminie zarejestrowanych
było 1151 bezrobotnych − bezrobocie 8%, na tle powiatu udział bezrobotnych
zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił wtedy
28,5%. Przyczyną takiego spadku ww. zjawiska jest rozwój infrastruktury, powstanie nowych miejsc pracy, a takŜe odpływ młodych mieszkańców do większych miast np. Kielc. W gminie Masłów w roku 2003 liczba mieszkańców
w wieku produkcyjnym wynosiła 5 808 osób z czego 9% była bezrobotna, w kolejnych latach procent ten spadał do 8% natomiast w 2008 stopa bezrobocia wynosiła 7,85% natomiast w województwie wynosiło 13,7%. W I półroczu 2009 roku
teren gminy Gnojno zamieszkiwało 214 osób bezrobotnych, co stanowiło 4,9%
wszystkich mieszkańców gminy. Stopa bezrobocia w gminie w latach 2003-2008
roku zmniejszyła się o 4,8 punktów procentowych.
2.3. Specjalizacja i mechanizacja gospodarstw rolnych
Wzrost tego wskaźnika był szczególnie istotny dla rozwoju gminy Gnojno,
gdzie bliskie sąsiedztwo z miastami (Chmielnik, Szydłów, Staszów) daje moŜliwość sprzedaŜy wyprodukowanej Ŝywności. W związku z tym rolnicy przestawiają swoje gospodarstwa w kierunku produkcji sadowniczej (przede wszystkim jabłka i śliwki) i zwierzęcej (hodowla świń i drobiu), stopniowo doposaŜając je
w specjalistyczny sprzęt mechaniczny.
2.4. Wskaźnik realizacji inwestycji
Na przestrzeni lat 2003-2008 w gminie Morawica przeprowadzono inwestycje
w zakresie infrastruktury technicznej: intensyfikowano działania w zakresie rozwoju infrastruktury wodociągowej, kanalizacyjnej, drogowej, oświatowej, ochrony
środowiska. Łącznie na wszystkie inwestycje gmina wydała 46 497 900 zł. Na
przestrzeni lat 2003-2009 gmina została skanalizowana w 50%, co w stosunku do
województwa jest dobrym wynikiem − woj. świętokrzyskie − 46%. Zbudowano
oczyszczalnię ścieków, mogącą obsługiwać cały teren gminy. W 2008 roku zakończono II etap budowy sieci kanalizacyjnej − Brodzów, Zaborze, Kuby Młyny.
W 2009 roku III etap − Lisów. W latach 2007-2009 uzbrojono tereny inwestycyjne
55
w Dębskiej Woli w kanalizację i wodę, rezygnacja z szamb. Do końca 2010 roku
zostanie zakończona gazyfikacja miejscowości: Piaseczna Górka i Bilcza. Gmina
zrealizowała równieŜ znaczne inwestycje z zakresu rekreacyjno-wypoczynkowego.
Wybudowano krytą pływalnię i pełnowymiarowy stadion do piłki noŜnej, siatkowej, z dwoma kortami tenisowymi, trybunami na 500 osób, oraz budynkiem gospodarczym. W 2009 roku rozpoczęto budowę zbiornika retencyjno-rekreacyjnego
na rzece Morawce. Oprócz tego gmina wraz z Powiatowym Zarządem Dróg przebudowała drogi Bieleckie Młyny – Łabędziów − długość 2,2 km; ChmielowiceDrochów Dolny o długości 2,7 km. Bardzo waŜną inwestycją − zmianą było przekazanie szkół we władanie prywatnym stowarzyszeniom. Realizacja powyŜszych
inwestycji była moŜliwa dzięki istotnemu zwiększeniu dochodów budŜetu gminy
oraz unijnemu wsparciu. Na przestrzeni lat 2003-2008 dochód ogółem budŜetu
gminy wzrósł z 1 862 000 zł do 3 032 000 zł. Pozwoliło to na zwiększenie inwestycji z 732 000 zł do 1 033 000 zł w 2009 roku. W gminie Masłów w latach 20032008 inwestycje znacznie podniosły poziom Ŝycia mieszkańców: Budowa wodociągu zbiorczego wraz z przyłączam w miejscowościach Masłów I i Mąchocice
Kapitulne z 1mln 200 tys. z czego 43% była sfinansowana z Programu SAPARD,
budowa kanalizacji za 451 tys. 62% pochodziło równieŜ z programu SAPARD,
Budowa kanalizacji w miejscowości Domaszowice za 1mln 760 tyś. z czego 57%
zostało zrefundowane. Budowa hali sportowej przy szkole podstawowej im.
S. śeromskiego w Mąchocicach Scholasterii dofinansowany ze środków EFRR
w ramach ZPORR. Budowa rozpoczęta w październiku 2004, a zakończona
w sierpniu 2006 r. „Budowa Domu Ludowego z funkcją integracji społecznej
w Woli Kopcowej” Łączny koszt zadania 1.428.584,00 zł z czego 450.000 zł uzyskano dofinansowanie z UE z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji
Rolnej w ramach SPO. W marcu 2003r. zadanie dotyczące zakupu oprogramowania komputerowego do szkół znajdujących się na terenie gminy. Całkowita wartość zadania 4.211,40 zł − 100% w tym: 1.390,40 zł udział gminy – 33%, 2.821,00 zł
udział PROW – 67%. Modernizacji budynku SP w Masłowie I. Całkowita wartość
zadania 71.429,00 zł – 100% w tym: 41.429,00 zł udział gminy – 58%, 30.000,00 zł
udział PROW – 42%. Władze lokalne inwestowały równieŜ w oświatę i rozwój
szkolnictwa nie zapominając o wsparciu kulturalnych kółek. Na przestrzeni lat
2003-2008 w gminie Gnojno intensyfikowano działania w zakresie rozwoju infrastruktury wodociągowej, drogowej i oświatowej. Obecnie dostępność do sieci
wodociągowej w gminie Gnojno jest bardzo duŜa – tylko 4 z 26 sołectw nie ma
jeszcze wody z wodociągu gminnego, ale w roku 2010 powinno zakończyć się
wodociągowanie całej gminy, sieć kanalizacyjna tylko w jednej miejscowości
(Gnojno), która wyeliminuje szamba przydomowe i niebezpieczeństwo skaŜenia
gleb i wody. Z tego względu od 2008 r. starano się wybudować nowoczesną
oczyszczalnię ścieków i sukcesywnie kanalizować poszczególne miejscowości
w gminie. Gmina zrealizowała równieŜ znaczne inwestycje w zakresie infrastruktury oświatowej. Zbudowano salę gimnastyczną przy Gimnazjum w Gnojnie, nowe boiska wielofunkcyjne przy szkołach podstawowych w Balicach i Raczycach,
wyremontowano budynki wszystkich szkół w gminie, a trzy szkoły wyposaŜone
56
zostały w nowoczesne tablice multimedialne. Zmieniono nawierzchnię na asfaltową na drogach gminnych łączących poszczególne sołectwa w gminie. Realizacja
powyŜszych inwestycji była moŜliwa dzięki istotnemu zwiększeniu wydatków
budŜetu gminy oraz unijnemu wsparciu. Na przestrzeni lat 2003-2008 wydatki
ogółem budŜetu gminy wzrosły z 5 911 tys. PLN do 10 764 tys. PLN, co umoŜliwiło zwiększenie wartości inwestycji odpowiednio z 549 tys. PLN do 1 006 tys.
PLN.
2.5. Wzrost wskaźnika zaludnienia
We wszystkich badanych gminach nastąpił wzrost tego wskaźnika. W gminie
Morawica na przestrzeni lat 2003-2009 wskaźnik gęstości zaludnienia na obszarze
gminy zwiększył się z 94 os/km2 do 100 os/km2, podczas gdy w skali województwa gęstość spadła o 2 os/km2. Powiat kielecki dysponuje 55453 mieszkaniami,
jest to 13% mieszkań całego województwa. W 2003 gminę Masłów zamieszkiwało 6468 osób, w 2004 – to 9442, 2005-9543, 2008-9979 widać zdecydowany
wzrost ludności w poszczególnych latach co moŜe świadczyć o chęci osiedlania
się ludzi z innych miejscowości w tej.
2.6. Wzrost zaangaŜowania mieszkańców w sprawy gminy
Z inicjatywy przedsiębiorców gminy Morawica powstało „Stowarzyszenie
Przedsiębiorców Gminy Morawica”. Głównymi celami stowarzyszenia są: ochrona i reprezentacja interesów branŜowych, przeciwdziałanie przejawom nieuczciwej konkurencji, popularyzacja i promocja wyrobów, produktów, wzorów uŜytkowych i projektów innowacyjnych, popularyzacja wiedzy fachowej w zakresie
drobnej wytwórczości, pomoc w zakresie organizacji i zdobywania rynków zbytu,
propagowanie idei ochrony środowiska, promocja Gminy Morawica. W ostatnich
latach działalność stowarzyszenia koncentrowała się na współorganizowaniu uroczystości „Kowale” oraz spotkania opłatkowego dla przedsiębiorców. Co roku
członkowie stowarzyszenia biorą czynny udział w szkoleniach organizowanych
przez Staropolską Izbę Przemysłowo-Handlową w Kielcach, Zakład Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach, Urząd Skarbowy w Kielcach, Świętokrzyską Agencję
Rozwoju Regionu w Kielcach oraz inne instytucje. Zarząd stowarzyszenia aktywnie współdziała z władzami samorządowymi gminy Morawica. Członkowie organizacji wspierają finansowo imprezy kulturalne organizowane przez Urząd Gminy
w Morawicy. Oprócz tego w gminie działa „Towarzystwo Ekorozwoju Radomic”.
Jest to stowarzyszenie, które liczy 21 osób – mieszkańców Radomic. Główne cele
stowarzyszenia to: współudział w prowadzeniu Szkoły Podstawowej w Radomicach, która funkcjonuje w oparciu o program „Mała Szkoła”, Wspieranie działań
i dbałość o ochronę środowiska, inicjowanie i wspieranie działań mających na celu
wszechstronny rozwój społeczny, kulturalny i gospodarczy wsi Radomice w gminie Morawica. Towarzystwo to prowadzi − zarządza następującymi obiektami:
Szkołą Podstawową; Świetlicą Środowiskową dla dzieci i młodzieŜy z Radomic;
Zaocznym Niepublicznym Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych; Ośrodkiem
57
Edukacji Przedszkolnej. W gminie Masłów wielu mieszkańców odczuwa obowiązek uczestniczenia w Ŝyciu publicznym. Głównie młodzi ludzie chętni są uczestniczyć w róŜnych kołach oraz stowarzyszeniach. Przykładem moŜe być Masłów info
strona internetowa redagowana przez młodzieŜ masłowską. W gminie Gnojno
z inicjatywy mieszkańców powołano stowarzyszenie LGD „Wspólna Przyszłość”
oraz Stowarzyszenie ds. Integracji Europejskiej „EUROBalice”. Stowarzyszenia
zrzeszają mieszkańców i sympatyków gminy i realizując działania mające na celu
mobilizację lokalnej społeczności. Uczestniczą czynnie w pozyskiwaniu funduszy
zewnętrznych na działania aktywizujące młodzieŜ i osoby starsze organizując dla
nich zajęcia sportowe, wyjazdy do kina i na basen, wycieczki do ciekawych miejsc
w okolicy oraz spotkania w „klubie seniora”. Aktywnie działają równieŜ odziały
Ochotniczej StraŜy PoŜarnej, które oprócz działań związanych z bezpieczeństwem
poŜarowym gminy podejmują równieŜ wyzwania związane z organizacją Ŝycia
kulturalnego w miejscowościach, w których funkcjonują.
2.7. Wskaźnik wzrostu budownictwa
Ogólnie wskaźnik ten systematycznie wzrasta w gminie Morawica, Masłów
i Gnojno. W gminie Masłów według analizy dokonanej w Studium na przestrzeni
czterech kolejnych lat 2000-2003 w sumie wydano 240 pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych oraz 102 pozwolenia na budowę budynków gospodarczych.
Tendencję ciągłego wzrostu w tym zakresie potwierdzają dane Starostwa Kieleckiego za 2007 r. W 2003 roku pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych wydano 53, a w roku 2007 − 86. Popularność gmin rośnie wśród osiedlających się
mieszkańców.
2.8. MoŜliwość korzystania z obiektów sportowych
W gminie Morawica wybudowano krytą pływalnię. W 2009 roku rozpoczęto
budowę zbiornika retencyjno-rekreacyjnego na rzece Morawce. Razem po wybudowaniu zbiornika obiekty te tworzyć będą kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy
w skład którego wchodzi m.in. juŜ wybudowany pełnowymiarowy stadion do piłki
noŜnej, siatkowej, z dwoma kortami tenisowymi, trybunami na 500 osób, oraz
budynkiem gospodarczym. Pozwoliło to przygotować ofertę usług rekreacyjnych
nie tylko dla mieszkańców, ale równieŜ po wniesieniu odpowiedniej opłaty dla
osób spoza gminy, a tym samym zwiększyć wpływy do budŜetu gminy.
W gminie Masłów jest moŜliwość korzystania z obiektów sportowych, tj. boiska
do piłki siatkowej koszykowej, noŜnej. Do dyspozycji są równieŜ zalewy wodne w
których latem moŜna zaŜyć kąpieli. Dla bardziej zamoŜnych jest moŜliwość korzystania z lotniska, jak i po zdobyciu pozwolenia organizowania na nim róŜnych
imprez. W gminie Gnojno budowa dwóch boisk wielofunkcyjnych (trzecie – do
piłki noŜnej obecnie w fazie budowy) oraz sali gimnastycznej pozwoliła mieszkańcom gminy, w tym szczególnie młodzieŜy, czynnie uprawiać dyscypliny sportowe. Powstały zespoły piłkarskie, które regularnie trenują. Tradycją stał się ich
udział w Turnieju Piłkarskim im. Grzegorza Piechny, organizowanym corocznie
58
na stadionie w Balicach. MoŜliwość skorzystania z obiektów sportowych rozszerzyła ofertę spędzania wolnego czasu przez mieszkańców gminy.
2.9. Wskaźnik dostępu do informacji
Wskaźnik ten wzrasta we wszystkich trzech gminach. Najbardziej zauwaŜyć to
moŜna w gminie Gnojno, gdzie wszystkie szkoły na terenie gminy mają pracownie
informatyczne. Dodatkowo w Gminnej Bibliotece Publicznej oraz Urzędzie Gminy w Gnojnie znajdują się centra edukacyjne, w których kaŜdy chętny ma moŜliwość skorzystania z programów multimedialnych, kursów e-learningowych oraz
Internetu7.
3. Rola i znaczenie przywództwa i liderów lokalnych w Zarządzaniu Rozwojem Lokalnym
3.1. Wpływ czynników wewnętrznych na procesy rozwojowe, rola przedsiębiorców lokalnych, inwestorów zewnętrznych, instytucji otoczenia, liderów
lokalnych i innych podmiotów (poza samorządem gminnym).
W gminie Morawica czynnikami wewnętrznymi rozwoju gminy była aktywność mieszkańców. Świadczy o tym wzrost ilości podmiotów gospodarczych
w latach 2003-2009 o ok. 9%. Oprócz tego władze gminy podkreślają, Ŝe duŜe
znaczenie mają zrzeszenia. Przedsiębiorcy lokalni, zrzeszeni są w „Stowarzyszeniu Przedsiębiorców Gminy Morawica”. Wpływa to na wzrost wzajemnych doświadczeń, tworzy dobry klimat do pozyskiwania inwestorów zewnętrznych.
Oprócz tego wójt twierdzi, Ŝe duŜe znaczenie miało takŜe połoŜenie i połączenie
komunikacyjne. Gmina graniczy z miastem wojewódzkim, a przez jej teren przebiega droga krajowa nr 73. W gminie istnieje takŜe dobra atmosfera dla napływu
nowych przedsiębiorców. Urzędnicy chętnie pomagają nowym inwestorom, słuŜą
radą, pomocą w pisaniu dofinansowań. Innymi czynnikami jest chłonny lokalny
rynek. Gmina leŜy na obrzeŜach miasta wojewódzkiego. Dzięki temu istnieje duŜy
zbyt na towary wytwarzane na jej obszarze. Średnia pensja w gminie za wykonywaną pracę wynosi: 2 462,98 zł, gdy w województwie świętokrzyskim − 2745,39.
MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe w gminie występuje dość tania siła robocza, która
zachęca do lokowania tutaj swojego kapitału nowych inwestorów. Ma to równieŜ
olbrzymi wpływ na stan bezrobocia, które jako jedno z najmniejszych w województwie wynosi ok. 4,6%. Podsumowując wpływ czynników wewnętrznych jest
duŜy. Wpływ liderów lokalnych − zrzeszeń na rozwój gminy, a takŜe tania siła
robocza, pomoc gminy w szukaniu nowych inwestorów w duŜym stopniu wpływają na rozwój gminy.
7
Opracowanie własne na podstawie wywiadu z Wójtem, Sekretarzem, Skarbnikiem Urzędu Gminy
w Morawicy, Masłowie, Gnojnie na potrzeby projektu: „Kompetentna gmina – wzmocnienie potencjału administracji samorządowej w zakresie Zarządzania Rozwojem Lokalnym”, Białostockiej Fundacji Kształcenia Kadr w 2010, luty.
59
W gminie Masłów czynników wewnętrznych, które mogą wpływać na procesy
rozwojowe jest niewiele. Gmina ta jest typowo rolnicza, która nie wykorzystuje
w pełni obszaru do celów uprawnych. DuŜy obszar to nieuŜytki ze względów ekonomicznych. Z roku na rok coraz mniej opłacalne stają się uprawy roślin czy hodowla zwierząt. Z produkcji rolnej warto wymienić te najwaŜniejsze uprawy które
wpływają w pewnym stopniu na rozwój gminy, są to: zboŜe, pszenica, truskawki,
ziemniaki. Gmina Masłów jest oddalona o kilka minut drogi od miasta wojewódzkiego Kielc, dlatego teŜ pełni rolę gminy podmiejskiej. Jest tak zwaną sypialnią
miasta. Wiele mieszkańców na co dzień pracuje w Kielcach a w Masłowie tylko
mieszka, dlatego teŜ rozwój przedsiębiorczości jest na niewysokim poziomie. Dlatego teŜ cięŜko wyznaczyć lokalnych liderów którzy mogą mieć wpływ na dynamiczny rozwój gminy. Wiele z podmiotów gospodarczych, to jednoosobowe firmy, które w niewielkim stopniu wpływają na rozwój obszaru gminnego. Dobrze
rozplanowana zabudowa przestrzenna moŜe wpłynąć pozytywnie na rozwój inwestycji budowlanej, głównie mieszkaniowej. Wiele inwestycji jest czynione właśnie
w tym sektorze, mieszkańcy duŜych miast m.in. Kielc wyprowadzają się i osiadają
na podmiejskich gminach. Dzięki temu budŜet gminy będzie zasilony dodatkowymi środkami finansowymi przez płacone podatki jak i wzrośnie rozbudowa
infrastruktury kanalizacyjnej, drogowej czy wodociągowej. Dobre połoŜenie geograficzne jak i naturalne warunki przyrodnicze w duŜym stopniu przyczyniają się
do rozwoju gminy. Ukształtowanie terenu daje moŜliwość uprawianie turystyki
wraz z rekreacją, tym samym jest szansą dla gminy pozyskać dodatkowe pieniądze, które zostawią przyjezdni turyści. Innym elementem wpływającym na rozwój
turystyki a tym samym rozwój gminy są powstające gospodarstwa agroturystyczne. WaŜnym elementem, który występuje na terenie gminy i zarazem silnie wpływa na rozwój jest lotnisko sportowe. Dzięki niemu moŜna w kilka godzin dostać
się w wybrane miejsce w Europie. Wnioskując – główne czynniki wewnętrzne
które wpływają na rozwój gminy to: korzystne połoŜenie geograficzne blisko miasta Kielce, walory przyrodnicze, dobrze rozwinięta infrastruktura komunikacyjna.
Potencjał rozwojowy Gminy Gnojno tworzony jest przez czynniki wynikające
z połoŜenia gminy i jej rolniczego charakteru. Cechy środowiska przyrodniczego
oraz brak uciąŜliwego przemysłu sprzyjają rozwojowi rolnictwa ekologicznego.
Przebiegająca w pobliŜu droga wojewódzka umoŜliwia szybkie dotarcie do większych skupisk ludności w pobliskich miastach, a przebiegająca przez gminę linia
kolejowa i LHS stwarza moŜliwość taniego transportu (nawet bezpośrednio z zagranicy). Zalesienie, wody powierzchniowe i podziemne oraz ciekawe ukształtowanie terenu daje szanse na rozwój turystyki i rekreacji, agroturystyki oraz budownictwa indywidualnego. Znaczący wzrost liczby nowych budynków, tworzących niekiedy nawet osiedla domków jednorodzinnych typowe dla miasta oraz
nabywanie nieruchomości gruntowych przez mieszkańców innych regionów kraju
(głównie ze Śląska) z zamiarem osiedlenia się na terenie gminy przysparza gminie
dochodów w postaci podatków oraz wymusza inwestycje związane z rozbudową
infrastruktury technicznej. Niewykorzystaną na razie szansą rozwoju jest agroturystyka. Mimo sprzyjających warunków i dobrych przykładów w sąsiedniej gminie,
60
jak na razie brak jest chętnych, którzy odwaŜyliby się podjąć działalność w tym
zakresie usług. W latach 2003-2008 na terenie gminy nie podjął działalności Ŝaden
inwestor zewnętrzny, a lokalnie działające podmioty gospodarcze są niezrzeszone
i zbyt słabe, by kreować procesy rozwojowe. Być moŜe działania podjęte w 2009 r.
przez spółkę „RAFIT” z Kielc, zagospodarowującą teren po byłym GS wymuszą
pozytywne zmiany w tym kierunku.
3.2. Wpływ planowania, formalnego i nieformalnego, wyznaczania celów,
określania wizji rozwoju i innych działań planistycznych na procesy rozwojowe Gminy.
W gminie Morawica dla działań planistycznych, szczególnie planowania strategicznego, decydujące znaczenie ma przeprowadzona przed laty diagnoza potencjału gminy. UmoŜliwiło to prawidłowe sformułowanie wieloletniej strategii rozwoju gminy, która została uchwalona na okres 2007-2010. Jednak w bieŜących
działaniach duŜe znaczenie ma krótkoterminowe planowanie, czasem właśnie
niesformalizowane. NaleŜy takŜe modernizować istniejącą strategię, tak aby była
ona dostosowana do turbulentnego rynku. Gmina posiada ponadto sformułowaną
wizję rozwoju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Jak podkreśla sekretarz gminy waŜny jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; ma to ogromny wpływ na ład przestrzenny w gminie i realizacje misji gminy jak równieŜ zrównowaŜony rozwój gminy. NaleŜy wziąć takŜe
pod uwagę zdanie mieszkańców, którzy zmieniają z roku na rok swoje priorytety.
Podsumowując gmina posiada wysoce rozwiniętą sieć dokumentów strategicznych. Dzięki temu potrafi pewnie kroczyć w przyszłość.
W gminie Masłów w opinii władz gminy planowanie odbywa się na róŜnych
zasadach. Są to przygotowane z duŜą dokładnością i starannością dokumenty wyznaczające długofalowe kierunki rozwoju gminy. Te główne cele wpisane są
w takie dokumenty jak „Strategia Rozwoju Gminy”, Plan Operacyjno - Zadaniowy
oraz Wieloletni Plan Finansowo Inwestycyjny. Projekty te stanowią istotne narzędzie ułatwiające formułowanie celów i wybór sposobu ich realizacji. UmoŜliwia to
społeczności lokalnej aktywne włączenie się w podejmowane zadania. Oczekiwanym efektem staje się wówczas, realizowanie działań przez społeczności lokalne
na rzecz tych społeczności. Opracowania strategii dokonano na podstawie diagnozy aktualnego stanu gminy, głównie w oparciu o juŜ posiadane dokumentacje
w poszczególnych obszarach działalności. Wiązało się to z potrzebą wykorzystania wiedzy specjalistów – analityków w danych dziedzinach. Strategia stanowi
scenariusz przyszłości do którego dąŜą władze gminy oraz społeczność lokalna.
Określa sposoby i formy działania, których celem jest transformacja sytuacji
obecnej na sytuację projektowaną. Opracowany dokument, w oparciu o dokonaną
diagnozę określa perspektywiczną wizję i misję gminy oraz cele główne i szczegółowe z uwzględnieniem waŜniejszych zadań do realizacji. Uzupełniającymi elementami strategii odnoszącymi się do części diagnostycznej jest Program Operacyjno-Zadaniowy, uwzględniający sposób i harmonogram realizacji waŜniejszych
61
pod względem strategicznym zadań oraz Wieloletni Plan Finansowy i Inwestycyjny, analizujący moŜliwość zrealizowania zadań pod względem finansowym. Tak
więc wpływ planowania formalnego odgrywa bardzo znacząca rolę, który znacząco działa na rozwój gminy. Planowanie nieformalne takŜe występuje, ale odgrywa
bardzo nikłą rolę. Sprawdza się ono głównie w przypadkach nagłych, niezapowiedzianych, i nieprzewidzianych.
W opinii przedstawicieli gminy Gnojno diagnoza potencjału gminy i warunków otoczenia oraz moŜliwych kierunków rozwoju ma kluczowe znaczenie dla
rozwoju gminy. Pozwala realizować wytyczone cele nie pozwalając na błądzenie
lub marnotrawienie sił i środków. W gminie dostępny jest Plan Rozwoju Lokalnego oraz Plany Odnowy Miejscowości dla Gnojna, Balic i Raczyc. Choć dokumenty te zostały opracowane ze względu na wymogi stawiane przy aplikacji o środki
unijne, to jednak nakreśliły główne kierunki rozwoju gminy. Często jednak podejmuje się działania nie zapisane w dokumentach planistycznych, a wynikające
z moŜliwości uzyskania dofinansowania na dane zadanie. Dzięki takiej polityce
sfinalizowano wodociągowanie gminy, unowocześniono infrastrukturę drogową,
oddano do uŜytku nowoczesną halę sportową oraz kompleks boisk sportowych
w Balicach i Raczycach. Kontynuowane będą kolejne działania – skanalizowanie
gminy i wybudowanie oczyszczalni ścieków, co uwzględniono w planie rozwoju
lokalnego na kolejne lata.
3.3. Wpływ przywództwa liderów samorządowych na procesy rozwojowe
w gminie
W gminie Morawica znaczenie lidera lokalnego w gminach wiejskich jaką
niewątpliwie jest Morawica jest olbrzymie. Dzięki dobremu zarządzaniu gmina
zajmuje czołowe miejsce w kraju w róŜnych rankingach, ostatnio w 2009 r.,
otrzymała tytuł lider zarządzania w zakresie usług społecznych w dziedzinie:
oświata. Wójt dba o rozwój kadry w urzędzie; aby pracownicy podwyŜszali swoje
kwalifikacje zarówno na kursach doszkalających z konkretnej dziedziny, ale równieŜ na studiach, w tym studiach podyplomowych. Jak twierdzi sekretarz gminy:
„dobrze wykwalifikowana kadra to profesjonalna obsługa klienta”. Ponadto
w gminie istnieje bardzo waŜna pozytywna cecha − stabilność władzy. Obecny
wójt zasiada na stanowisku od 20 lat. Oznacza to, Ŝe wyborcy są zadowoleni ze
sprawowanej władzy. Przez lata dobrano takŜe sprawnie działającą kadrę pracowniczą w Urzędzie Gminy. Oba te fakty znacznie usprawniają proces rozwoju gminy. Wśród cech liderów samorządowych, które mają pozytywny wpływ na ten
proces naleŜy wymienić umiejętności jasnego formułowania celów działania, oraz
umiejętność znajdywania rozwiązań trudnych problemów. Wójt gminy Morawica
posiada dwie najwaŜniejsze cechy: z jednej strony jest sprawnym managerem,
programistą, a z drugiej jest osobą łatwo nawiązującą kontakt z mieszkańcami,
wraŜliwą na potrzeby społeczne. Ponadto gmina posiada dobrze przygotowaną
kadrę, która samodzielnie przygotowuje wnioski o dotacje z Unii Europejskiej.
Podsumowując gmina Morawica posiada sprawnego, dobrego managera. Wystę62
puje tutaj stabilność władzy, zadowolenie mieszkańców z jej poczynań. Miejscowość odnosi liczne sukcesy w konkursach na temat zarządzania - lider zarządzania
w zakresie usług społecznych w dziedzinie: oświaty. Ponadto gmina sama realizuje wnioski o dotacje unijne.
W gminie Masłów główną rolę przywódczą a zarazem odgrywającą rolę lidera
pełni wójt. Stanowisko swe piastuje od 7 lat. Cechuje się otwartością i zrozumieniem względem petentów lub mieszkańców którzy chcą opowiedzieć się na dany
temat. Jednocześnie jest odpowiedzialny i drobiazgowy. Dzięki jego aktywnym
działaniom gmina zyskuje wśród innych gmin. Jego publiczne wystąpienia, wywiady otwartość na współpracę z róŜnymi podmiotami wpływa na dynamiczny
rozwój gminy. Dzięki jego zaangaŜowaniu wiele inwestycji doszło do skutku.
Jednak zdecydowanego i rozwoju gminy nie zapewni tylko i wyłącznie osoba
wójta choć tak zdecydowana i pręŜnie działająca. Do tego potrzebny jest odpowiednio dobrany wykształcony i przygotowany na róŜne sytuacje zespół. Takim
zespołem jest personel Urzędu Gminy w Masłowie. Osoby sprawujące tam urząd
korzystają ze szkoleń i na bieŜąco podnoszą swe kwalifikacje by móc maksymalnie słuŜyć mieszkańcom gminy. Dlatego teŜ posiadanie lidera samorządowego,
zgranego personelu oraz korzystanie ze szkoleń organizowanych przez urząd jak
i innych instytucji współpracującymi z gminą wpływa pozytywnie i kształtuje
procesy rozwojowe w Gminie Masłów.
W gminie Gnojno rolę lidera pełni Wójt, który dzięki charyzmatycznej osobowości od ośmiu lat jest inicjatorem większości działań w gminie. Jego zdecydowanie, umiejętność podejmowania decyzji, konsekwencja w dąŜeniu do osiągnięcia celu spowodowały realizację kilku istotnych dla gminy inwestycji – boisk, sali
gimnastycznej, wodociągu czy teŜ dróg. Oczywiście nie zrobił tego sam, lecz przy
dobrej współpracy z pracownikami, którzy tworzą zgrany zespół, zapewniający
sprawne funkcjonowanie urzędu. Respondenci podkreślali duŜą rolę kompetencji
pracowników urzędu, ich otwartość na nowe wyzwania, ciągłe podnoszenie kwalifikacji, dobrą atmosferę pracy i układającą się współpracę z Radą Gminy.
3.4. Wpływ ukształtowanych struktur organizacyjnych gminy i współpracy
z innymi podmiotami w gminie i na zewnątrz na procesy rozwojowe
Struktura organizacyjna gminy Morawica dostosowana jest do zaspokajania
potrzeb ludności, a takŜe do pozyskiwania pieniędzy. Jak twierdzi sekretarz dla
władz samorządowych zawsze szczególnie waŜną kwestią była optymalizacja
organizacji i finansowania oświaty, w szczególności gdyŜ chodzi tu przede
wszystkim o dobro dzieci i młodzieŜy. Dlatego teŜ w gminie sieć szkół jest tak
urządzona aby, umoŜliwić wszystkim dzieciom i młodzieŜy spełnianie obowiązku
szkolnego i obowiązku nauki. W 2000 roku Morawica przystąpiła do racjonalizacji sieci szkół. Głównym prowodyrem tejŜe akcji był program „Mała Szkoła”.
Program ten umoŜliwił przekazanie osobom fizycznym lub osobom prawnym
innym niŜ jednostka samorządu terytorialnego prowadzenia szkoły. W gminie
nauczyciele zatrudnieni są w oparciu o umowę o pracę, a nie na podstawie karty
63
nauczyciela. Pensja ustalana jest przez zarząd stowarzyszenia w zaleŜności od
ilości pieniędzy w kasie szkoły. Dzięki takiemu rozwiązaniu małe szkoły, nie mające prawa bytu mogą istnieć na rynku i jeszcze się rozwijać. Gmina zadeklarowała pomoc w sprawach formalno-prawnych dotyczących rejestracji stowarzyszenia
oraz zobowiązała się do nieodpłatnego oddania w uŜyczenie budynku szkoły. Na
takim rozwiązaniu skorzystała cała społeczność lokalna. Ponadto w budŜecie JST
pozostała większa suma pieniędzy, która moŜe zostać przeznaczona na inwestycje.
Oprócz ww. zmian wewnątrz urzędu gminy dokonywano istotnych transformacji.
Powstawały nowe stanowiska pracy, następowały przesunięcia kompetencji pomiędzy poszczególnymi referatami urzędu. Tworzone są takŜe doraźne zespoły
zajmujące się konkretnymi projektami czy zagadnieniami. RównieŜ ilość i zakres
kompetencji poszczególnych komisji Rady Gminy ulegał zmianie. Były to pozytywne skutki, które przyniosły elastyczność urzędu do dostosowania się do potrzeb
gminy. Innym waŜnym osiągnięciem gminy jest przekazanie zakładu gospodarki
komunalnej w ręce prywatne. Pozwoliło to na zwiększenie jego efektywności.
Podsumowując struktura gminy dopasowana jest do istniejących potrzeb. Do największych sukcesów gminy zaliczyć moŜna: racjonalizacje oświaty, przeprowadzenie takich zmian w urzędzie gminy, aby stał się on elastyczny, prywatyzacja
zakładu gospodarki komunalnej.
Struktura organizacyjna gminy Masłów na przestrzeni ostatnich lat nie została
bardzo przekształcona. Jednak wejście Polski do UE i moŜliwość korzystania z jej
środków wywarła wpływ na delikatne zmiany organizacji urzędu gminy. Chęć
pozyskania dodatkowych środków na inwestycje gminne sprawiła Ŝe urzędnicy
muszą ściślej ze sobą współpracować jak i z innymi gminami czy przedsiębiorstwami. Na terenie urzędu organizowane są szkolenia dla przedsiębiorców chcących uzyskać wsparcie unijne. Gmina Masłów naleŜy do Związku Gmin Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich gmin Bieliny, Bodzentyn, Masłów (ZSROW-BBM). Gmina Masłów ściśle współpracuje ze stowarzyszeniami,
organizacjami pozarządowymi i jednostkami organizacyjnymi kościołów i związków wyznaniowych znajdującymi się na terenie gminy. Ma to na celu: pomoc
społeczną, działalność charytatywną, ochronę zdrowia i edukację, kulturę, a takŜe
wiele innych rodzajów działalności dla dobra publicznego. Działania tych organizacji stanowią istotne uzupełnienie działań organów administracji publicznej, często mające duŜy udział w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych.
Skuteczność rozwiązywania tych problemów zaleŜy w duŜym stopniu od ustalenia
czytelnych zasad współpracy między gminą, a organizacjami pozarządowymi
w określonych dziedzinach aktywności społecznej i w określonym czasie. Program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz osobami prawnymi i jednostkami organizacyjnymi kościołów i związków wyznaniowych obejmuje zadania publiczne w sferze:
− pomocy społecznej: prowadzenie doŜywiania w Stołówce Charytatywnej,
świadczenia usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych
64
bezpieczeństwa i przeciwdziałania patologiom społecznym: świetlica socjoterapeutyczna profilaktyki, rehabilitacji i terapii uzaleŜnień: zajęcia socjoterapeutyczne
− upowszechnianie kultury fizycznej i sportu wśród dzieci i młodzieŜy
w wieku szkolnym: organizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych, turniejów.
Gmina ściśle współpracuje takŜe z miastem Kielce dofinansowując lokalny
transport zbiorowy, oraz z Powiatem Kielce realizując wspólnie remonty dróg. Jak
wynika z powyŜszych wywodów gmina ściśle współpracuję z róŜnego rodzaju
podmiotami i organizacjami mając na celu proces rozwojowy jak i pomoc socjalną
dla najuboŜszych. Przyjęta struktura organizacyjna gminy Gnojno i jej organów
funkcjonuje juŜ od kilkunastu lat i nie uległa gruntownym zmianom. Niewielkie
modyfikacje struktury urzędu gminy (stworzenie nowego stanowiska pracy –
podinspektor ds. poszukiwania i pozyskiwania funduszy zewnętrznych) zwiększyły skuteczność poszukiwania i pozyskiwania środków zewnętrznych. Jak na razie
gmina nie uczestniczy w tworzeniu instytucji wsparcia biznesu i funduszy poręczeniowo-poŜyczkowych. Nie podejmuje równieŜ prób nawiązania partnerskiej
współpracy międzynarodowej, nie uczestniczy w pozyskiwaniu zagranicznych
inwestorów oraz w tworzeniu sieci, stowarzyszeń i klastrów. Głównym obszarem
aktywności gminy jest nawiązywanie współpracy z innymi gminami w ramach
Stowarzyszenia „Białe Ługi” oraz współpraca z innymi gminami powiatu buskiego w ramach projektów mających na celu informatyzację urzędów gmin i wykorzystanie energii słonecznej w gospodarstwach domowych. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w gminie przyniosła efekty w postaci pozyskanych środków na remonty budynków OSP, komputerowego centrum informacji i skomputeryzowania biblioteki gminnej.
−
Podsumowanie
Badania wykazały iŜ na sukces konkurencyjny gmin mają wpływ następujące
czynniki:
− Wpływ otoczenia na procesy rozwojowe (polityka rządu, integracja europejska itd.).
− Wpływ czynników wewnętrznych na procesy rozwojowe, rola przedsiębiorców lokalnych, inwestorów zewnętrznych, instytucji otoczenia ,,liderów lokalnych i innych podmiotów (poza samorządem gminnym) wpływ samorządu na
rozwój lokalny”.
− Wpływ gospodarki finansowej gminy na procesy rozwoju lokalnego.
− Wpływ planowania, formalnego i nieformalnego, wyznaczania celów, określania wizji rozwoju i innych działań planistycznych na procesy rozwojowe
gminy.
− Wpływ przywództwa liderów samorządowych na procesy rozwojowe
w gminie.
65
Wpływ ukształtowanych struktur organizacyjnych gminy i współpracy z innymi podmiotami w gminie i na zewnątrz na procesy rozwojowe.
− Wpływ promocji, marketingu na procesy rozwojowe.
Podsumowując gmina Morawica jest jednostką samorządową dynamicznie się
rozwijającą. Posiada następujące atuty wewnętrzne: dogodne połoŜenie − bliskość
miasta wojewódzkiego i dobre połoŜenie komunikacyjne – przebiega droga krajowa nr 73. Rozwinięta jest infrastruktura − drogi, wodociągi, kanalizacja − 50%
gminy; tania siła robocza; jedna z najniŜszych w województwie świętokrzyskim
stopa bezrobocia; wysokie kwalifikacje, kompetencje pracowników, umiejętność
pisania wniosków o dotacje. Do czynników zewnętrznych zaliczyć moŜna: wejście
Polski do struktur UE, a w konsekwencji moŜliwość korzystania z unijnego
wsparcia, jednak dotacje te nie wpływają w znaczący sposób na budŜet gminy.
Waga poszczególnych wymiarów ZRL w stymulowaniu tempa rozwoju gminy
przesuwa punkt cięŜkości w kierunku funkcji finansowej i przywódczej − rola
lidera, stabilność władzy − 20 lat bytowania tej samej osoby na stanowisku wójta
gminy. Realizacja znacznych inwestycji wpływających na poziom Ŝycia lokalnej
społeczności była moŜliwa dzięki odpowiednim działaniom w ramach funkcji
finansowej i aktywności przedstawicieli urzędu gminy, a takŜe wpływowi kapitału
obcego. Funkcja marketingowa ZRL odgrywa takŜe znaczącą rolę w funkcjonowaniu gminy. Jak podkreślono głównym przejawem tej funkcji jest: duŜa liczba
inwestycji w przeliczeniu na jednego mieszkańca, co spowodowało, Ŝe Morawica
jest często podawana jako wzór dla innych samorządów gminnych. Uczestniczy
w wielu konkursach, w których to odnosi duŜe sukcesy. Funkcja ZRL w zakresie
organizacji miała bardzo duŜy wpływ na rozwój gminy. Przeprowadzono optymalizację oświaty; przeprowadzono uelastycznienie urzędu gminy; sprywatyzowano
zakład gospodarki komunalnej. Funkcja planistyczna gminy stoi na wysokim poziomie. Gmina posiada silnie rozwiniętą sieć instrumentów strategicznych począwszy od strategii rozwoju, planu rozwoju lokalnego, a skończywszy na studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Plany te często są korygowane i dostosowywane do turbulentnego otoczenia.
Główne czynniki wewnętrzne które mają wpływ na rozwój gminy Masłów to:
dobre połoŜenie geograficzne (kilka kilometrów od miasta wojewódzkiego Kielc),
warunki naturalne które sprzyjają rozwojowi turystyki, rozwinięta promocja gminy oraz zaangaŜowanie mieszkańców w sprawy społeczne. Czynników zewnętrznych zbyt wiele nie ma gdyŜ polityka państwa nie sprzyja rozwojowi gminy.
Głównym istotnym czynnikiem jest przystąpienie Polski do UE oraz moŜliwość
korzystania ze wsparcia unijnego. Dzięki temu szereg inwestycji moŜliwy był do
wykonania. Wpływ wszystkich wymiarów ZRL jest znaczący na rozwój gminy.
Jednak moŜna wyłonić najwaŜniejsze z nich. Głównym odgrywający waŜną rolę
jest funkcja finansowa dzięki której moŜna dokładnie zestawić wpływy i wydatki
z budŜetu. Dzięki temu wiadomo ile moŜna przeznaczyć na inwestycje. Kolejna
funkcja planistyczna pozwala sprecyzować cele gminy i jej społeczności. Dzięki
temu plany inwestycyjne są prostsze do realizacji, gdyŜ szczegółowo są zaplano−
66
wane oraz dokładnie przebadane jaką rola odegrają w procesie rozwojowym gminy. Funkcja przywódcza jaką pełni wójt takŜe przyczynia się do rozwoju i często
jest elementem rozpoczynającym dane działanie. MoŜna więc zauwaŜyć Ŝe
wszystkie wymiary ZRL mają określony wpływ na rozwój gminy.
Podstawowym czynnikiem zewnętrznym, który w znacznym stopniu wpłynął
na rozwój gminy Gnojno, było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i wynikające z tego moŜliwości uzyskania wsparcia finansowego. Do podstawowych
czynników wewnętrznych determinujących rozwój w gminie naleŜą: korzystne
połoŜenie geograficzne, korzystne warunki środowiska naturalnego, wzrost zaangaŜowania mieszkańców w sprawy gminy i posiadanie lokalnego lidera w osobie
Wójta. Szczególny wpływ na rozwój gminy ma rola lidera – inicjatora większości
działań w gminie, który umiejętnie kierując urzędem i gospodarując finansami
doprowadził do realizacji inwestycji podnoszących poziom Ŝycia lokalnej społeczności. A więc główny nacisk w wymiarach działań ZRL pada na funkcję
przywódczą, która jak powyŜej jest napisane inicjuje szereg zadań gminie. Nie
mniej istotna jest funkcja planistyczna, dzięki której wdraŜane są róŜnego rodzaju
zadania i projekty oraz staranne dopilnowanie ich zrealizowania. Na tych dwóch
funkcjach spoczywał duŜy ogrom pracy. MoŜna wyróŜnić funkcję finansową.
Dzięki odpowiednim działaniom tej funkcji zostały zrealizowane znaczące inwestycje, mające na celu dalszy rozwój gminy oraz wzrost poziomu Ŝycia społecznego. Jeśli chodzi o pozostałe funkcje miały mniejszy wpływ na procesy rozwojowe
w gminie.
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bieńkowski W., Konkurencyjność gospodarki polskiej w przededniu wejścia Polski do
Unii Europejskiej. Czy rząd moŜe być bardziej aktywny? [w:] Unia Europejska wobec
procesów integracyjnych – wyzwania dla Polski. materiały konferencji, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2000.
Clark J.M., Toward a Concept of Workable Competition, „American Economic Review”, nr 30, czerwiec1940.
Competitiveness: Creating the Enterprise Centre of Europe, United Kingdom Cabinetr
Office, Her Majesty Stationary Office, London.
Connor T., Managing for Competitiveness: A Proposal Model for Managerial Focus,
„Strategic Change”, nr 4, czerwiec – lipiec 2003.
Flejtarski S., Istota i mierzenie konkurencyjności międzynarodowej, „Gospodarka Planowana”, nr 9, 1984.
Gorynia M., Jankowska B., Owczarzak R., Zarządzanie strategiczne jako próba syntezy
teorii przedsirębiorstwa, „Ekonomista”, nr 5, 2005.
Gwartney J.D., Stroup R.L., Microeconomics. Private and Public Choice, wyd. 4, Harcourt Brace Jovanovich Publishers/Academic Press, San Diego-New York 1987.
Jones P.I., Teece D.J., The research Agenda on Competitiveness [w:] Cooperation and
Competition in the Global Economy: Issues and Strategies, A. Furino (ed.), Cambridge
Mass, Ballinger 1998 b.
67
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
Hunt Sh.D., A General Theory of Competition, Resources, Competence, Preoductivity,
Economic Growth, Sage Publications Inc., Thousand Oaks – London – New Delthi
2000.
Klastry gospodarcze jako czynnik rozwoju regionu, B. Plawgo (red.), Państwowa WyŜsza Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w ŁomŜy, ŁomŜa 2008.
Kotyński J., Konkurencyjność gospodarki Polski w UE i szanse jej podniesienia [w:]
Strategia dla Polski po wejściu do Unii Europejskiej na lata 2004–2005, Komitet Prognoz Polska 2000 Plus, Warszawa.
Koźmiński A.K., Zarządzanie międzynarodowe, KiW, Warszawa 2000.
OECD, Technology and the Economy. The Key Relationships, Organization for Economic Cooperation and Development, Paris 1992 a.
OECD, Industrial Competitiveness in the Knowledge-based Economy: The New Role of
Goverment, Organization for Economic Cooperation and Development, Paris 1997b.
Olesiński Z., Zarządzanie w regionie. Polska–Europa–Świat, Difin, Warszawa 2005.
Płowiec U., Sprostać wyzwaniom konkurencyjności, materiały konferencji organizowanej przez PTE na temat: „Konkurencyjność polskich przedsiębiorstw”, Warszawa 1994.
Singer A., Hypercompetition, Business Press, Thompson Learning, London 2000.
Stankiewicz M.J., Konkurencyjność przedsiębiorstwa. Budowanie konkurencyjności
przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji, wyd. II, „Dom Organizatora” TNOiK, Toruń 2005.
Świtalski W., Innowacje i konkurencyjność, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
Taylor Ph., A New Dictionary of Economics, Routledge & Kegan Paul, London 1969.
Yip G.S., Strategia globalna. Światowa przewaga konkurencyjna, PWE, Warszawa
1996.
Wawrzyniak B., Odnawianie przedsiębiorstwa na spotkanie XXI wieku, Poltext, Warszawa 1999.
Źródła internetowe:
http//www.archive.official- documets.co.uk/document/caboff/compet96/compet96.htm.
Abstrakt
Globalna przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw polega na stosowaniu instrumentów konkurowania w skali ogólnoświatowej. Wymagania merytoryczne
przyjętej metodologii wskazywały na zbadanie stopnia rozwoju gmin regionu
świętokrzyskiego pod względem następujących wskaźników: Wzrost wskaźnika
przedsiębiorczości, Poprawa efektywności potencjału ludzkiego, Przeprowadzenie
znacznych inwestycji, Wzrost wskaźnika zaludnienia, Wzrost zaangaŜowania
mieszkańców w sprawy gminy, MoŜliwość korzystania z obiektów sportowych.
Badania gmin Morawica, Masłów, Gnojno wykazały iŜ na sukces konkurencyjny
gmin mają wpływ następujące czynniki: Wpływ otoczenia na procesy rozwojowe
(polityka rządu, integracja europejska itd.), Wpływ czynników wewnętrznych na
procesy rozwojowe, rola przedsiębiorców lokalnych, inwestorów zewnętrznych,
instytucji otoczenia ,,liderów lokalnych i innych podmiotów (poza samorządem
gminnym) wpływ samorządu na rozwój lokalny”, Wpływ gospodarki finansowej
68
gminy na procesy rozwoju lokalnego, Wpływ planowania, formalnego i nieformalnego, wyznaczania celów, określania wizji rozwoju i innych działań planistycznych na procesy rozwojowe gminy, Wpływ przywództwa liderów samorządowych na procesy rozwojowe w gminie, Wpływ ukształtowanych struktur organizacyjnych gminy i współpracy z innymi podmiotami w gminie i na zewnątrz na
procesy rozwojowe, Wpływ promocji, marketingu na procesy rozwojowe.
An Assessment of the Local Development Management by the Example of
Analyzing Development Processes of Selected Communes in the Świętokrzyski Voivodship in 2003-2009
The global superiority of competitive enterprises relies on the application of instruments of competition on a worldwide scale. The content-related requirements
of the methodology adopted suggested examining the development degree
of communes in the Świetokrzyski region according to the following indicators: an
increase in the index of business acumen, an improvement in the efficiency
of human potential, the execution of considerable investments, an increase in the
population rate, a growth of interest in the problems of a commune among its inhabitants, access to sports objects. Studies of communes of Morawica, Masłów,
and Gnojno show that their competitive progress is affected by the following factors: influence of the surroundings on development processes (government’s policy, European integration, etc.), influence of internal agents on development processes, role of local businessmen, external investors, institutions of the environment, ‘local leaders and other subjects (apart from the communal government),
self-government’s influence on the local development’, influence of financial
management of a commune on processes of local development, influence of formal and informal planning, setting out the commune’s aims and objectives, determination of visions of development and other planning activities affecting development processes of a commune, influence of self-government leaders on development processes of a commune, influence of formed organizational structures
of a commune, cooperation with other subjects in a commune and outside on development processes, influence of promotion and marketing on development processes.
PhD Agnieszka Predygier, junior lecturer, The Jan Kochanowski University of
Humanities And Natural Sciences in Kielce.
69