ROMANICA CRACOVIENSIA 10/2010

ROMANICA CRACOVIENSIA 10/2010
TABLE DES MATIÈRES
Avis au lecteur
Marcela ŚWIĄTKOWSKA .....................................................................................................
7
Ière PARTIE : Varia linguistica
CZOPEK Natalia : A modalidade é a alma da frase – alguns processos de expressão da
modalidade nas línguas espanhola e portuguesa ...........................................................
DĘBOWIAK Przemysław : Les couleurs dans les noms de lieux habités en France ...........
KLÍMOVÁ Eva : Note sulla funzione della diatesi passiva in italiano e in inglese a livello
della prospettiva funzionale dell’enunciato (PFE) ........................................................
MALINOWSKA Maria : Rimodellamento semantico di alcuni italianismi in polacco – uno
studio contrastivo ...........................................................................................................
STALA Ewa : Los dobletes “indirectos” (1611–1739). Aportaciones al estudio de los
dobletes en español .......................................................................................................
ZIELIŃSKI Andrzej : Dos caras opuestas de la misma centuria. Notas sobre la morfología española del siglo XIII .............................................................................................
11
22
45
61
72
90
IIe PARTIE : Varia sociolinguistica
HENNEL-BRZOZOWSKA Agnieszka : Per rimediare alle differenze culturali: alla ricerca
di strategie psicologiche individuali ..............................................................................
LEŚNIAK Paulina : Linguaggio della Seconda Repubblica nel panorama della comunicazione politica all’alba del nuovo millenio ..................................................................
SOSNOWSKI Roman : Errori dovuti a interferenze negli scritti degli apprendenti polacchi
(livello intermedio e avanzato). Ricerca corpus based ..................................................
WÓJTOWICZ Katarzyna : La situation de l’aranais par rapport à l’occitan de France ......
107
124
135
157
IIIe PARTIE : Varia litteraria
FAJKIS Sonia : La traduction de Lazarillo de Tormes en polonais. Sur le polissage de
quelques griffes aigües du malin Lazarillo-Łazik .........................................................
MAŚLANKA-SORO Maria : Il tragico nell’Orbecche di Giambattista Giraldi Cinzio ........
ROUGÉ Dominique : René Laforgue lecteur de Baudelaire et Rousseau. Une lecture autobiographique ? ................................................................................................................
SOSIEŃ Barbara : La décapitation du roi, source des fantasmes post-lumières : du politique au poétique ...........................................................................................................
165
174
186
194
Romanica Cracoviensia 10/2010
ABSTRACTS/STRESZCZENIA
Avis au lecteur
Marcela ŚWIĄTKOWSKA .....................................................................................................
7–8
Ière PARTIE : Varia litteraria
CZOPEK Natalia : A modalidade é a alma da frase – alguns processos de expressão da
modalidade nas línguas espanhola e portuguesa ........................................................... 11–21
Summary
The modality is the soul of the sentence – some processes of expression of modality
in the Spanish and Portuguese languages
The principal purpose of the essay is to analyze the processes of the expression of modality in the
Spanish and Portuguese languages and to present some linguistic means that the speaker can use in
order to express his attitude towards the content of the message. The analysis includes the usage of
verbal periphrasis, intonation, auxiliary verbs of modality, some tenses of the indicative mood, modal
adverbs and modal particles. The paper puts emphasis on the role of the modal attitude of the speaker
and different ways of expression provided by the aforementioned processes.
Streszczenie
Modalność jest duszą zdania – niektóre procesy wyrażaniu modalności
w językach hiszpańskim i portugalskim
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie procesów wyrażania modalności w językach hiszpańskim
i portugalskim, czyli opis środków językowych, dzięki którym mówiący może zaprezentować swoje
stanowisko wobec wyrażanych treści. Proponowana analiza skupia się na funkcjach modalnych
peryfraz czasownikowych, intonacji, czasowników posiłkowych modalności, niektórych czasów trybu
oznajmującego, przysłówków oraz partykuł modalnych. W pracy podkreśla się przede wszystkim rolę
stosunku mówiącego do treści wypowiedzi oraz szerokie możliwości jego wyrażania, których dostarczają opisane procesy.
DĘBOWIAK Przemysław : Les couleurs dans les noms de lieux habités en France ........... 22–44
Summary
The colours in the inhabited place names in France
The paper intends to present a colourful image of metropolitan France, based on 378 inhabited place
names found in the European part of the French territory in which exists a reference to any colour.
The studied toponymes, collected in their majority from the index attached to a road atlas of Europe,
are analysed from etimological and formal point of view (corresponding, respectively, to division
according to colour and classification in three groups: simple colour names, derivatives from colour
names and composed names). The final considerations contain conclusions resulting from the
analysis, sustained by several statistics and accompanied by two provisory maps illustrating some of
indicated phenomena.
3
Romanica Cracoviensia 10/2010
Streszczenie
Kolory we francuskich ojkonimach
Artykuł stanowi próbę naszkicowania „kolorowego” obrazu Francji metropolitalnej na podstawie 378
ojkonimów, które nawiązują do nazwy jakiegoś koloru, znajdujących się w europejskiej części
francuskiego terytorium. Nazwy miejscowości składające się na badany korpus, w większości zebrane
z indeksu dołączonego do atlasu drogowego Europy, są analizowane z punktu widzenia etymologicznego (klasyfikacja według kolorów) oraz formalnego (podział na trzy grupy: proste nazwy kolorów,
derywaty od nazw kolorów i nazwy złożone). Rozważania końcowe zawierają podparte statystykami
wnioski z analizy korpusu, a także dwie prowizoryczne mapki ilustrujące niektóre ze wskazanych
zjawisk.
KLÍMOVÁ Eva : Note sulla funzione della diatesi passiva in italiano e in inglese a livello
della prospettiva funzionale dell’enunciato (PFE) ........................................................ 45–60
Summary
Notes on the function of the passive in Italian and in English
from the Functional Sentence Perspective (FSP) point of view
The article deals with the passive in Italian and in English from the Functional Sentence Perspective
point of view. While all the other verbal categories perform a function within the communicative
units of the theme and the transition proper, the function of the passive is different: it may be observed as a means of changes within the syntactic structure of the sentence and, at the same time, as
a means of changes in the sentence perspective. The conclusion is that the passive is more often used
in English with the aim to change the fixed, i.e. grammaticalized word order. As a result the sentence
prospective changes as well. In Italian the word order is more flexible and the passive is used
especially with the aim to make anonymous the agent.
Streszczenie
Uwagi o funkcji strony biernej w języku włoskim i angielskim
w ujęciu funkcjonalnej perspektywy zdania
Artykuł omawia stronę bierną w języku włoskim i angielskim w ujęciu funkcjonalnej perspektywy
zdania. Chociaż wszystkie inne kategorie czasownikowe spełniają jakąś funkcję w obrębie jednostek
komunikacyjnych tematu i właściwego przechodzenia strony, funkcja strony biernej jest inna: można
ją postrzegać jako sposób zmieniania struktury skłaniowej zdania, a jednocześnie jako sposób zmieniania perspektywy zdania. Wniosek jest taki, że strony biernej częściej używa się w języku angielskim w celu zmieniania stałego, czyli zgramatykalizowanego szyku wyrazowego. W konsekwencji
zmienia się także perspektywa zdania. W języku włoskim szyk wyrazowy jest luźniejszy, a strona
bierna jest używana głównie w celu uogólnienia wykonawcy czynności.
MALINOWSKA Maria : Rimodellamento semantico di alcuni italianismi in polacco – uno
studio contrastivo ........................................................................................................... 61–71
Summary
Semantic change in some lexical borrowings from Italian in Polish – contrastive approach
This paper analyzes the problem of semantic adaptation of some Italian lexical borrowings in Polish in
comparison with Italian source lexemes. The differences in meaning are illustrated not only by
definitional evidence from dictionaries but also by citational evidence from the Korpus języka polskiego PWN and the Corpus della Repubblica. The analysis aims at presenting processes of semantic
Romanica Cracoviensia 10/2010
change that Italian lexical borrowings underwent in Polish due to linguistic or extralinguistic factors.
The analyzed lexical borrowings from Italian are used with referential value (gastronomic borrowings
that undergo the process of specialization), appear as citations naming strictly Italian items (omerta,
kamorra), copy the polysemy of the source lexemes (getto, mafia) or undergo semantic generalization
and acquire a Polish specific meaning (kawaler) or differ in connotational meaning (faszyzm).
Streszczenie
O adaptacji semantycznej niektórych italianizmów w języku polskim – analiza kontrastywna
Autorka podejmuje tematykę adaptacji semantycznej niektórych italianizmów we współczesnej
polszczyźnie w porównaniu z włoskim słowem źródłowym. Badane leksemy należą do zasobów
aktywnego słownictwa użytkowników języka polskiego, na co wskazują nie tylko ich definicje słownikowe, ale również ich obecność w korpusie języka polskiego PWN. Z analizy kilku badanych
italianizmów oraz ich pierwowzorów wynika, że wszystkie przechodzą adaptację semantyczną
(choćby w niewielkim stopniu), co jest spowodowane zmianą kręgu kulturowego (inne realia
pozajęzykowe konkretne lub kulturowe). Powyższa adaptacja jest również spowodowana wymogami
kontekstualizacji w różnych otoczeniach semantyczno-składniowych w języku docelowym. Analizowane italianizmy są używane w znaczeniu referencyjnym (pożyczki kulinarne – zawężenie znaczenia)
lub jako cytaty dotyczące rzeczywistości Włoch (omerta, kamorra). Odzwierciedlają polisemię wzoru
leksykalnego (getto, mafia), bądź przechodzą znaczną ewolucję semantyczną (kawaler) albo zmieniają znaczenie konotacyjne (faszyzm).
STALA Ewa : Los dobletes “indirectos” (1611–1739). Aportaciones al estudio de los
dobletes en español ....................................................................................................... 72–89
Summary
The “indirect” doublets (1611–1739). Contribution to the study of Spanish doublets
This paper aims to highlight a phenomenon related with the Spanish etymological doublets: in
contrast to the classical situation when a doublet originates of an identical Latin form, the subject of
the study are the doublets in which one component is directly derived from classical Latin whereas
the other from Vulgar or Medieval Latin. The analysis covers 15 doublets and comprises the
following aspects: etymology and 1st documentation of both the popular and scholar form and their
phonetic and semantic differences.
Streszczenie
Dublety „pośrednie”(1611–1739). Przyczynek do analizy dubletów hiszpańskich
Artykuł ma na celu naświetlenie zjawiska z zakresu dubletów etymologicznych: w przeciwieństwie do
klasycznej sytuacji, w której etymonem dubletu jest identyczna forma łacińska, tematem studium są
dublety, w których jeden z elementów wywodzi się bezpośrednio z łaciny klasycznej, a drugi
z niezaświadczonej łaciny ludowej bądź z łaciny średniowiecznej. Analiza obejmuje 15 dubletów,
a w jej skład wchodzą następujące aspekty: etymologia i pierwsza dokumentacja zarówno formy ludowej, jak uczonej, ich zróżnicowanie fonetyczne oraz semantyczne.
ZIELIŃSKI Andrzej : Dos caras opuestas de la misma centuria. Notas sobre la morfología española del siglo XIII .............................................................................................90–104
5
Romanica Cracoviensia 10/2010
Summary
Two different faces of the same age. Notes on the Spanish morphology of XIII century
The main purpose of this study is to show the development of the morphology of the Castilian of XIII
century, which can be separated on two large episodes: archaic and innovative. Analyzing the texts
of that period, the author will demonstrate the impact of Spanish king Alfonso X of Castile’s work on
the morphological paradigm through the innovation of linguistics forms which resulted, above all, by
establishing Spanish as the official language in the Kingdom of Castile and León.
Streszczenie
Dwa różne oblicza tej samej epoki. Uwagi na temat hiszpańskiej morfologii w XIII wieku
Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie rozwoju morfologii trzynastowiecznej hiszpańszczyzny, którą dzieli się na dwa główne etapy: archaiczny i innowatorski. Analizując teksty z danej
epoki, autor próbuje również odpowiedzieć, jak dzieło króla Alfonsa X Mądrego wpłynęło na kształt
paradygmatów morfologicznych języka kastylijskiego poprzez innowację form językowych, które
wyniknęły – przede wszystkim – dzięki nadaniu hiszpańskiemu charakteru oficjalnego języka w Królestwie Kastylii i León.
IIe PARTIE : Varia sociolinguistica
HENNEL-BRZOZOWSKA Agnieszka : Per rimediare alle differenze culturali: alla ricerca
di strategie psicologiche individuali ..............................................................................107–123
Summary
Searching for Coping Strategies in the Culture Differences Situation
Migration, as a phenomenon analyzed mostly from the macroeconomic, sociological and legal
perspective has also specific psychological aspects. To describe the migrant’s coping strategies while
encountering culture differences, some theoretical models are presented (Culture Shock Model
according to Kalvaro Oberg, and three Culture Differences Models: according to Geert Hofstede,
John Mole and Richard Gesteland), followed by some practical conclusions, deriving also from the
author’s experience as a psychologist counseling migrants.
Streszczenie
Poszukiwanie strategii radzenia sobie z różnicami kulturowymi
Migracja, zjawisko rozpatrywane najczęściej z perspektywy makroekonomicznej, socjologicznej
i prawnej, ma również specyficzne aspekty psychologiczne.
Aby opisać poszukiwanie strategii radzenia sobie z różnicami kulturowymi w sytuacji bycia migrantem, zaprezentowano kilka modeli teoretycznych (Model Szoku Kulturowego według Kalvaro
Oberga i trzy modele różnic kulturowych według: Geerta Hofstede, Johna Mole i Richarda Gestelanda) oraz pewne wnioski praktyczne, związane także z doświadczeniem autorki jako psychologa
udzielającego konsultacji migrantom.
LEŚNIAK Paulina : Linguaggio della Seconda Repubblica nel panorama della comunicazione politica all’alba del nuovo millenio ..................................................................124–134
Romanica Cracoviensia 10/2010
Summary
The language of the “Second Republic”
against a background of the political communication on the eve of the new millenium
The main focus of the article is to depict the changes in the political communication in Italy that
happened at the beginning of the 90’s, as an aftermath of Mani pulite investigation and the changes
within the voting system. The language, used by the politicians of the so-called “Second Republic”
and the persuasive techniques they use to gain support of the electors, have undergone some
modifications, due to the strong impact of the mass media, but also the new socio-political situation.
According to the rules of marketing policy, communication is based on the construction of the image
that would live up to the recipients’ expectations. Political communication remains under the
influence of personalization and spectacle – the political language is the language of the leaders of
different parties. However, the language itself is simple, comprehensible for most of the citizens. One
of the politicians who have strong impact on the political situation in Italy is, undoubtedly, Silvio
Berlusconi. He gained tremendously big support in short time period, by following the rules of
marketing policy and using proper communication strategies.
Streszczenie
Język Drugiej Republiki na tle komunikacji politycznej u progu nowego tysiąclecia
Celem artykułu jest opisanie zmian w komunikacji politycznej we Włoszech po wydarzeniach
z początków lat 90., takich jak śledztwo Mani pulite czy zmiana systemu wyborczego. Silny wpływ
mass mediów oraz nowa sytuacja socjopolityczna znacznie zmodyfikowały język, którym posługują
się politycy tzw. Drugiej Republiki oraz techniki perswazji stososowane przez nich w celu zdobycia
poparcia wyborców. Zgodnie z zasadami polityki marketingowej komunikacja opiera się na budowie
wizerunku, który odpowiadałby wymaganiom odbiorców. Komunikacja polityczna ulega silnej spektakularyzacji oraz personalizacji – język polityczny to język liderów poszczególnych partii. Sam język
jest prosty, wręcz kolokwialny, jasny dla większości obywateli. Jednym z polityków, którzy mieli
znaczący wpływ na komunikację polityczną we Włoszech, jest Silvio Berlusconi. Dzięki zastosowaniu polityki marketingowej oraz odpowiednich strategii komunikacyjnych w bardzo krótkim czasie
osiągnął niebywałe poparcie.
SOSNOWSKI Roman : Errori dovuti a interferenze negli scritti degli apprendenti polacchi
(livello intermedio e avanzato). Ricerca corpus based ..................................................135–156
Summary
Errors due to interferences in writings of Polish students
(intermediate and advanced level). Corpus based research
This corpus-based research attempts at presenting errors of Polish intermediate and advanced students
that can be found in Gran VALICO corpus. Only errors due to linguistic interference were taken into
account. They were considered at the morphological, syntactic and lexical levels. Although interference is mostly present in the initial stage of language learning, some persistent errors were found
also in writings with high overall evaluation. The problems involve, among others, use of ‘congiuntivo’ and ‘condizionale composto’, auxiliary verbs, spatial deictics and various types of the so-called
false friends. It is also argued that corpus-based approach with a morphosyntactically annotated
corpus is much more effective for managing linguistic data and sometimes reveals unexpected
interference patterns.
7
Romanica Cracoviensia 10/2010
Streszczenie
Błędy wynikające z interferencji w tekstach pisanych polskich studentów
(poziom średniozaawansowany i zaawansowany). Analiza na podstawie korpusu
Artykuł poświęcony jest błędom Polaków uczących się włoskiego na poziomie średniozaawansowanym i zaawansowanym. Analiza, przeprowadzona na podstawie korpusu Gran VALICO, skupia się
na błędach spowodowanych interferencją języka ojczystego. Choć interferencja jest obecna głównie
we wczesnych stadiach nauki języka, znaleziono kilka rodzajów błędów tego typu również w tekstach
napisanych przez studentów zaawansowanych. Odnalezione i opisane problemy dotyczą użycia
„congiuntivo” i „condizionale composto”, wykładników deiksy przestrzennej oraz różnych typów
tzw. „fałszywych przyjaciół”. W artykule dowodzi się także, że praca z korpusem oznakowanym
morfosyntaktycznie ułatwia wyszukiwanie danych i pozwala odkryć interferencje, które w analizie
niekorpusowej prawdopodobnie nie zostałyby udokumentowane.
WÓJTOWICZ Katarzyna : La situation de l’aranais par rapport à l’occitan de France ......157–162
Summary
The situation of the Aranese language in comparison with Occitan
The Aranese language is one of the varieties of gascon regiolect, used in the Vall d’Aran on the Spanish Catalonia’s territory. Its situation is specific, comparing to the other varieties of the Occitan
language. It is due to the fact, that Aranese is not submitted to French dominance. Also, in the Vall
d’Aran, Spanish and Catalan are spoken too, provoking the situation of the trilingualism. During the
history, the statut of the Aranes have not changed, it never was seriously endangered. The majority of
Vall d’Aran’s inhabitants is able to use it, or possess the passive knowledge. The Aranese is taught in
schools and the Generalitat’s laws assure for him the presence in public space. It is not visible,
though, in the culture and art.
The situation of the Aranese differs from its position in France – its stronger and the linguistic
identity of locutors is higher.
Streszczenie
Sytuacja języka arańskiego w stosunku do oksytańskiego
Język arański jest jedną z odmian regiolektu gaskońskiego, używaną w dolinie Val d’Aran na terenie
hiszpańskiej Katalonii. Sytuacja arańskiego jest specyficzna, w porównaniu z innymi wariantami
języka oksytańskiego, gdyż nie jest on zdominowany przez język francuski, natomiast w samej Val
d’Aran, oprócz niego, oficjalnie mówi się także po katalońsku i po hiszpańsku, co daje sytuację
trójjęzyczności. W historii statut arańskiego się nie zmieniał i język ten praktycznie nigdy nie znalazł
się w poważnym niebezpieczeństwie. Większość mieszkańców Doliny nadal potrafi się nim posługiwać albo ma przynajmniej bierną znajomość. Arański jest nauczany w szkołach, ustawy Generalitat
gwarantują mu miejsce w przestrzeni publicznej. Nie jest jednak obecny w sztuce i kulturze.
Sytuacja arańskiego różni się od sytuacji oksytańskiego we Francji – jego pozycja jest silniejsza,
a tożsamość językowa lokutorów wyższa
IIIe PARTIE : Varia litteraria
FAJKIS Sonia : La traduction de Lazarillo de Tormes en polonais. Sur le polissage de
quelques griffes aigües du malin Lazarillo-Łazik .........................................................165–173
Romanica Cracoviensia 10/2010
Summary
The translation of Lazarillo de Tormes in Polish.
On filing the sharp claws of malicious Łazik
The first translation of Spanish masterpiece Lazarillo de Tormes appeared in Poland belatedly, in
1923, i.e. over 350 years after the earliest known edition from 1554. It seems that Maurycy Mann
udertaking the translation of Łazik z Tormesu did not fully comprehend the complexity of the novel.
The article takes a closer look at the way the hunger haunting the main character affects his perception of time. Making use of specific syntaxical, lexical and phonetic constructions the author
succeeded in creating the atmosphere of acute prolongation of time. Those, among others, will
become challenge for the translator of Polish version of the novel.
Streszczenie
Przekład Lazarillo de Tormes na język polski.
O przypiłowaniu kilku ostrych pazurów złośliwemu Łazikowi
Pierwsze tłumaczenie hiszpańskiego arcydzieła Lazarillo de Tormes pojawiło się w Polsce późno, bo
dopiero w 1923 roku, czyli ponad trzy i pół wieku po najwsześniejszej, zachowanej do dzisiaj edycji
z roku 1554. Maurycy Mann, podejmując się przekładu Łazika z Tormesu, zdaje się, nie docenił
bogactwa powieści. W artykule przyjrzymy się szczegółowo, w jaki sposób głód prześladujący
głównego bohatera wpływa na jego percepcję czasu. Dzięki zastosowaniu odpowiednich konstrukcji
syntaktycznych, leksykalnych, fonetycznych autorowi udało się oddać atmosferę nieznośnego wydłużenia czasu. Właśnie te zabiegi, między innymi, staną się wyzwaniem dla tłumacza polskiej wersji
powieści.
MAŚLANKA-SORO Maria : Il tragico nell’Orbecche di Giambattista Giraldi Cinzio ........174–185
Summary
The in Giambattista Giraldi Cinzio’s Orbecche
The article presents an analysis and interpretation of the tragic element in Giambattista Giraldi
Cinzio’s Orbecche, the most renowned of this writer’s tragedies and the work which was the Senecan
pioneer in the Italian Cinquecento, opening up a new chapter both in the history of this genre in the
Renaissance and in his own oeuvre. The influence of Seneca may be observed above all at the level of
its poetics of tragedy, in the characters, the conflict between furor and ratio, the sinister visions of the
prologue, and the bloodthirsty scenes of violence and horror, some of them actually performed
directly onstage in breach of the principle of decorum. One of Giraldi’s patent innovations is his
departure from the mythological and historical subjects and focus on what might be termed “novelistic” subjects (the plot of Orbecche alludes to one of his novelle, while another would supply the story
of Shakespeare’s Othello). Aristotle’s Poetics and its theory of tragedy was an important source of
inspiration for Orbecche. Giraldi devoted a considerable amount of attention to an interpretation
of the Aristotelian theory, especially its aspect of katharsis, in one of his theoretical works, Discorso
intorno al comporre delle commedie e delle tragedie, and hence for a better understanding of the
essence of the tragic in Orbecche this analysis makes numerous references to Discorso.
Streszczenie
Tragizm w Orbecche Giambattisty Giraldiego Cinzia
W artykule została przedstawiona analiza i interpretacja tragizmu w Orbecche (1541) Giambattisty
Giraldiego Cinzia, która to tragedia (najsłynniejsza spośród tych, jakie wyszły spod pióra tego
pisarza) otwiera nowy rozdział w historii tego gatunku w epoce Renesansu, a także w twórczości
samego autora. Zapoczątkowuje ona mianowicie nurt senekański we włoskim Cinquecento; wpływ
9
Romanica Cracoviensia 10/2010
rzymskiego tragediopisarza zaznacza się przede wszystkim na poziomie poetyki tragizmu i dotyczy
m.in. takich kwestii, jak charaktery postaci, konflikt pomiędzy furor i ratio, obecność ponurych wizji
w prologu, krwawe i przerażające sceny rozgrywające się niekiedy na oczach widza wbrew zasadzie
decorum. Niewątpliwym novum Giraldiego jest odejście od tematyki mitologicznej czy historycznej
i zwrot ku treściom, które określić można jako „nowelistyczne” (akcja Orbecche nawiązuje do jednej
z jego nowel; inna nowela Giraldiego dostarczy w przyszłości tematu dla szekspirowskiego Otella).
Ważnym źródłem inspiracji dla Orbecche jest także Poetyka Arystotelesa z jej teorią tragedii. Interpretacji tej teorii, przede wszystkim problematyce związanej z katharsis, Giraldi poświęcił wiele
miejsca w jednym ze swoich pism teoretycznych, zatytułowanym Discorso intorno al comporre delle
commedie e delle tragedie, toteż w naszej analizie odwołujemy się często do niego dla lepszego
zrozumienia istoty tragizmu w omawianej sztuce.
ROUGÉ Dominique : René Laforgue lecteur de Baudelaire et Rousseau. Une lecture autobiographique ? .................................................................................................................186–193
Summary
René Laforgue reading Baudelaire and Rousseau. An autobiographical reading?
Psychoanalysis of reading of the opus does not have a good reputation in our times. For the most part
it stems from the fact that analyses have never stopped being full of themselves and have demanded
a right to say the final word for a subject of the scrutinizing opus placing emphasis on the author’s
personality. René Laforgue, who belongs to the first fraternity of french psychoanalysts, was doing
research connected with artists like Baudelaire or Jean-Jacques Rousseau treating them not as the
artists but as patients. This analyse, which was carried out by Laforgue, is created to put the final
touch to his own conception of the neurosis of defeat criticizing by Freud. It is possible also to read
authors mentioned above by Laforque in his biographical context. His suspicious connections with
the occupier during the second world war ruined his reputation and resulted in his personal failure. It
seems that a reason of this self-destruction was inattentive Freud’s attitude to himself as well as his
work.
Streszczenie
René Laforgue czytający Baudelaire’a i Rousseau. Lektura autobiograficzna?
Psychoanalityczne odczytanie dzieła literackiego nie cieszy się w naszych czasach dobrą reputacją.
W dużym stopniu wynika to z faktu, że te analizy nigdy nie grzeszyły skromnością i rościły sobie
prawo do powiedzenia ostatniego słowa na temat danego dzieła, kładąc nacisk na osobowość autora.
René Laforgue, który należał do pierwszego kręgu francuskich psychoanalityków, prowadził badania
poświęcone twórcom takim jak Baudelaire czy Jean-Jacques Rousseau, traktując ich nie jak artystów,
lecz jak pacjentów. Analiza prowadzona przez Laforgue’a ma na celu nadanie ostatniego szlifu
wypracowanej przezeń koncepcji neurozy klęski, koncepcji krytykowanej przez Freuda. Można się
również przyjrzeć odczytaniu wymienionych autorów przez Laforgue’a w kontekście autobiograficznym. Jego podejrzane kontakty z okupantem podczas drugiej wojny światowej zrujnowały mu
reputację i doprowadziły do osobistej klęski. Wydaje się, że powodem owej autodestrukcji był lekceważący stosunek Freuda zarówno do niego samego, jak i jego dzieła.
SOSIEŃ Barbara : La décapitation du roi, source des fantasmes post-lumières : du politique au poétique ...........................................................................................................194–201
Romanica Cracoviensia 10/2010
Summary
The decapitation of the king, as a source of post-Enlightenment fantasms: from the political to the poetic
The decapitation of the Louis XVI, regardless of its political dimension, constitutes one of important
sources of the Romantic imagination, not only French. In the literature of this period, in various
functions and contexts, the images of the cut head appear in the works of Ch. Nodier, J. Janin,
V. Hugo, A. Dumas-father, H. Balzac, A. Esquiros, G. de Nerval, Ch. Baudelaire, Lautréamont,
Villiers de l’Isle-Adam... What is characteristic, in French historical novels, those representations
become particularly frequent only since years 20. of the 19th century. A separate place is given to
works which deal not with the relatively recent execution of Louis XVI by guillotine, but with the
decapitation of the English king, in days of Cromwell, so one and a half years before, in London. One
of those novels is Dumas’ Vingt ans après (Twenty Years After). However we must pay closer
attention to three Dumas’ novels from the Revolution’s time, namely La Comtesse de Charny (The
Countess de Charny), Chevalier de Maison-Rouge (The Knight of the Red House) and Le Drame de
Quatre-vingt-treize (Drama of 1793; not translated in Polish), as well as a less known novel of
Ballanche L’Homme sans nom (The Man without a Name; not translated in Polish). The word “head”
appears in those works first in expressions and contexts which seemingly have nothing common with
the decapitation; however a gradual dramatization and poeticization of this motif come after. By
referring to the category of the dynamic symbolic imagination, we would say that the cut royal head,
as one of the important mythemes, become, at the same time, one of the grains of mythical basis of
the civilisation.
The literary representations of the death of Louis XVI on the scaffold, as Dumas and others
propose, correspond quite closely with views of the Jean-Paula Roux, French specialist of Cultural
Studies, well known to Polish reader thanks to the translations of his books Le sang. Mythes,
symboles et réalité and Le roi, mythes et symboles.
Streszczenie
Dekapitacja króla, źródło fantazmatów pooświeceniowych: od polityczności do poetyckości
Dekapitacja Ludwika XVI, niezależnie od wymiaru politycznego, stanowi jedno z ważnych źródeł
wyobraźni romantycznej, nie tylko francuskiej. W literaturze tego okresu obrazy uciętej głowy
pojawiają się w rozmaitych funkcjach i kontekstach u Ch. Nodiera, J. Janina, V. Hugo, A. Dumasaojca, H. Balzaca, A. Esquirosa, G. de Nervala, Ch. Baudelaire’a, Lautréamonta, Villiers de l’Isle-Adama... Co znamienne, we francuskich powieściach historycznych przedstawienia te stają się
szczególnie częste dopiero począwszy od lat dwudziestych XIX w. Osobne miejsce zajmują utwory,
w których mowa nie o stosunkowo niedawnym zgilotynowaniu Ludwika XVI, lecz o ścięciu króla
angielskiego, dokonanym w czasach Cromwella, a więc półtora wieku wcześniej, w Londynie. Należy
do nich powieść Dumasa Vingt ans après (Dwadzieścia lat później). Na baczniejszą uwagę zasługują
natomiast trzy powieści Dumasa z czasów rewolucji, mianowicie La Comtesse de Charny (Hrabina
de Charny), Chevalier de Maison-Rouge (Kawaler de Maison-Rouge) oraz Le Drame de Quatrevingt-treize (Dramat z roku 1793; nietłumaczony), a także mało znana powieść Ballanche’a L’Homme
sans nom (Człowiek bezimienny; nietłumaczona). Słowo „głowa” pojawia się w tych utworach
najpierw w wyrażeniach i kontekstach niemających pozornie żadnego związku z dekapitacją; następuje jednak stopniowa dramatyzacja i poetyzacja tego motywu. Odwołując się do kategorii dynamicznej wyobraźni symbolicznej, powiemy, że ucięta królewska głowa, jako jeden z ważnych mitemów,
staje się zarazem jednym z ziaren mitycznego podłoża cywilizacji.
Literackie przedstawienia śmierci Ludwika XVI na szafocie, jakie proponuje Dumas i nie tylko
on, korespondują dość ściśle z poglądami francuskiego kulturoznawcy Jeana-Paula Roux, znanego
polskiemu czytelnikowi dzięki przekładom; chodzi mianowicie o Krew, mity, symbole, rzeczywistość
oraz o studium Król. Mity i symbole.