zobacz - Projekt badawczy

XVI Konferencja
Stratygrafia plejstocenu Polski
Strefa marginalna lqdolodu zlodowacenia warty
i pojezierza plejstocenskie na po+udniowymPodlasiu
Zirnna Woda k. Lukowa, 31.08 - 4.09.2009
Panstwowy Instytut Geologiczny
Panstwowy Instytut Badawczy
Warszawa 2009
Komitet honorowy:
Dyrektor Panstwowego Instytutu Geologicznego - Panstwowego Instytutu Badawczego
doc. dr hab. Jerzy NAWROCKI
J.M. Rektor Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej prof. dr hab. Andrzej DABROWSKI
Dziekan Wydzialu Biologii i Nauk o Ziemi UMCS prof. dr hab. Anna TUKIENDORF
Dyrektor Przedsiebiorstwa Geologicmego Polgeol SA Zaklad w Lublinie rngr inz. Jan WILGAT
Komitet naukowy:
prof. dr hab. Maria LANCZONT, prof. dr hab. Leszek MARKS, doc. dr hab. ~ r z ~ s z tK
o fR U P ~ S K I
Komitet organizacyjny:
Przewodniczqcy:
dr Marcin ZARSKI
dr
hab. Slawomir TERPILOWSKI, rngr Marzena MALEK
Wiceprzewodniczqcy:
Sekretariat konferencji: rngr Renata SWADZBA, mgr Joanna PRZASNYSKA, rngr Anna TEKIELSKA
Czlonkowie:
dr hab. Radoslaw DOBROWOLSKI, dr Irena A. PIDEK, dr Hanna WINTER,
rngr Andrzej ALBRYCHT, rngr Anna GODLEWSKA, Michal WYSZOMIERSKI
Redakcja naukowa:
dr Marcin ZARSKI, doc. dr hab. Stanislaw LISICKI
Materialy akceptowal do druku dnia 28.07.2009 r.
Dyrektor Panstwowego Instytutu Geologicznego
doc. dr hab. Jerzy NAWROCKI
O Copyright by Panstwowy Instytut Geologiczny - Pdstwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2009
Projekt i opracowanie typograficzne: Teresa Lipniacka, Anna Majewska
ISBN 978-83-7538-635-6
Pro-jekt loga konferencji: Renata Swadiba
Projekt okladki: Renata Swadiba (I strona), Lukasz Chabudzinski i Anna Godlewska (IV strona)
Na okladce:
)
Quenstedtoceras (EboraciceI strona - widok z mostu w Jeziorzanach w strone Wieprza fit. M. ~ a r s k i oraz
ras) henrici Douville, Jura Srodkowa, kelowej, Lukow, Coll. M. ~elichowskaze zbiorow Muzeum Panstwowego Instytutu Geologicznego, det. H. Makowski fit. Renata Swadiba);
n-strona - Mapa jednostek fizycznogeograficznych na tle maksymalnego zasiegu lqdolodu zlodowacenia
\\anyna pdudniowym Podlasiu. Opracowanie grajiczne: L. Chabudzinski i A. Godlewska (2009)
WEASCIWOSCI TEKSTURALNE I PETROGRAFlCZNE GLIN BAZALNYCH
w STANOWISKU ROZENTAL KOEO LUBAWY, NW C Z ~ S CGARBU LUBAWSKIEGO
Karol TYLMANIV, Wojciech WYSOTA
Instytut Geografii, UMK, Tomi
W polnocno-zachodnim skraju Garbu Lubawskiego, ok. 5 krn na p6lnoc od Lubawy znajduje siq
stanowisko Rozental. Jest to wyrobisko zlokalizowane w zachodniej czqSci wydhzonego wzgorza,
w ktorym odslaniajq siq kilkunastometrowej miqzszoSci osady piaszczysto-zwirowe, pokryte ok.
2,5-metrowq warstwq gliny morenowej. Stanowisko to bylo przed laty przedmiotem badan Pasierbskiego (1984), a ostatnio bardziej szczegolowe badania prowadzil tu Galqzka (Galqzka i in., 2006).
Obydwaj autorzy interpretowali glinq lodowcowq przykrywajqcq seriq piaszczysto-zwirowq w Rozentalu jako jeden poziom litostratygraficzny ostatniego zlodowacenia. W Swietle najnowszych ustalen okazuje siq, ze ten poldad gliny morenowej ujawnia obecnoSC trzech odrqbnych warstw glin bazalnych (od d o h ku gorze): R2a, R2b i R2c, rozdzielonych powierzchniami niezgodnoici, podkreslonymi wystqpowaniem klin6w mrozowych z pienvotnym wypelnieniem piaszczystym (Tylmann,
2008; Tylmann, Wysota, 2008). Poster przedstawia wlaSciwoSci teksturalno-petrograficzne wyroinionych glin bazalnych (orientacja dhzszej osi klastow, cechy uziarnienia, sklad petrograficmy zwirow, obtoczenie ziarn kwarcu).
Ukierunkowanie dhzszej osi klastow w glinach R2a, R2b i R2c pokazuje zmiennoSC lokalnego
kierunku ruchu lodu podczas kolejnych nasuniqC lqdolodu na tym obszarze. W glinie R2a wystqpuje
kierunek polnocny z lekkim odchyleniem ku zachodowi, w glinie R2b dominujq kierunki potnocno-zachodnie, a w glinie R2c - kierunki zachodnie. Sila orientacji klastow (parametr S1)slabnie w kolejnych mlodszych warstwach glin. W glinie R2a obsenvujemy wysoki stopien orientacji, w glinie
R2b sila orientacji klastbw jest zr6znicowana, zaS w glinie R2c jest raczej slaba.
W skladzie petrograficznym analizowanych glin bazalnych przewazajq wapienie paleozoiczne
(46,5-57,5%) nad skandynawskimi skalami krystalicznymi (21,3-34,4%). Udzial dolomitow paleozoicznych osiqga najwiqksze wartoSci w glinie R2b (do 9,0%), a w glinach R2a i R2c wynosi Srednio
5,8 i 5,5%. ZawartoSc piaskowcow pohocnych ksztahje siq na poziomie kilku procent, a frekwencja
kwarcow polnocnych i lupkow paleozoicznych jest znikoma. Udzial materiah lokalnego w tych glinach wynosi od kilku do kilkunastu procent. Najbardziej zroznicowanym skladem petrograficznym
charakteryzuje siq glina R2b. W warstwie tej wartosci wspolczynnikow petrograficznych
OIK-KIW-AIB wahajq siq w stosunkowo szerokim zakresie: od 1,604,70-1,22 do 3,12-0,33-2,78.
Sklad petrograficzny glin R2a i R2c jest bardziej jednorodny. WartoSci wspolczynnikow petrograficznych w glinie R2a wynoszq: 1,99-0,54-1,61 oraz 2,22-0,46-2,11, a w glinie R2c:
1,81-0,58-1,60 oraz 2,16-0,48-1,94. USrednione charakterystyki petrograficzne glin R2a, R2b i R2c
wykazujq bardzo duze podobienstwo, a Srednie wspolczynniki petrograficzne OIK-KIW-AIB
(2,10-0,50-1,84 dla gliny R2a, 2,33-0,45-1,95 dla gliny R2b oraz 1,98-0,53-1,76 dla gliny R2c) sugerujq raczej depozycjq tych jednostek podczas zlodowacenia wisly.
Matriks glin R2a, R2b i R2c charakteryzuje siq bimodalnym rozkladem uziarnienia. Ten typ
rozkladu jest charakterystyczny dla glin bazalnych. W glinach R2a i R2b wiqksza moda wystqpuje
w obrqbie frakcji piasku drobnego, zas moda mniejsza wystqpuje we frakcji i h grubego. W glinie R2c
moda wiqksza jest zwiqzana z frakcjq i h grubego, a moda mniejsza wystqpuje we frakcji drobnego
piasku, co Swiadczy o bardziej drobnoziarnistym matriksie. Obtoczenie ziaren kwarcu frakcji 0,54,8
rnm pokazuje, ze w glinach przewazajq grupy ziaren pogrednich: SA i SW w klasyfikacji Powersa
(1957) oraz EWEL i EM/RM w klasyfikacji Mycielskiej-Dowgiallo i Woronko (1998). Charakterystyczny jest znikomy udzial ziaren bardzo ostrokrawqdzistych (VA) oraz ziaren obtoczonych
134
Postery
blyszczqcych (EL). ZawartoSd ziaren pqkniqtych (C) zwieksza siq w glinach R2b i R2c w stosunku do
gliny R2a.
Reasumujqc, nalezy zauwaiyd, ze cechy teksturalne i petrograficzne glin bazalnych R2a, R2b
i R2c w roznym stopniu potwierdzajq ich odrqbnoSC litostratygraficznq. Obserwujemy wyrazne zroznicowanie ukierunkowania dluzszej osi klastow w poszczegolnych warstwach glin. Glina R2c odroznia sic pod wzglqdem cech uziarnienia od glin R2a i R2b. Z drugiej strony uiredniony sldad petrograficzny glin R2a, R2b i R2c jest niemal identyczny, a roznice w stopniu obtoczenia ziaren kwarcu sq
bardzo niewielkie.