Edukacja dla bezpieczeństwa

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA
Z
EDUKACJI DLA BEZPIECZEŃSTWA
1. W ocenianiu stosuje się skalę przyjętą w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania.
2. Wszystkie oceny są jawne i służą informowaniu ucznia oraz jego rodziców o postępach w
zdobywaniu wiedzy i umiejętności.
3. Najdłuższą formą sprawdzenia wiadomości uczniów są całogodzinne sprawdziany,
zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem. W semestrze planuje się do 2 takich prac
pisemnych.
4. Sprawdzone prace oddaje się uczniom do wglądu i dokonuje poprawy pisemnej lub ustnej.
Sprawdziany pozostają w pracowni biologicznej do końca roku szkolnego. Rodzice mają
możliwość obejrzenia prac podczas wywiadówek i rozmów indywidualnych.
5. Uczeń ma prawo do poprawy oceny niedostatecznej ze sprawdzianu w ciągu dwóch tygodni
od daty oddania sprawdzianu.
6. Podczas oceny prac pisemnych stosuje się progi procentowe:
- na ocenę celującą -98% (plus zadanie dodatkowe)
- na ocenę bardzo dobrą – 90-97%
- na ocenę dobrą – 70-89%
- na ocenę dostateczną – 55-69%
- na ocenę dopuszczającą – 40-54%
7. W ciągu roku szkolnego uczeń uzyskiwał będzie również oceny za:
kartkówki (niezapowiedziane, krótkie odpowiedzi pisemne, do 3 w semestrze, obejmują
materiał z trzech ostatnich lekcji.)
 odpowiedzi ustne (obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji)
 ĆWICZENIA PRAKTYCZNE
 prace domowe
 aktywność na lekcji
 prace dodatkowe podejmowane z własnej inicjatywy oraz zaproponowane przez nauczyciela.

7. Oceny śródroczne i końcoworoczne wystawia nauczyciel przedmiotu w oparciu o załączone
kryteria.
8. Na miesiąc przed klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej uczeń i jego rodzice są
informowani o ocenie przewidywanej na koniec semestru lub roku szkolnego.
9. Nauczyciel informuje ucznia o możliwości uzyskania oceny wyższej niż przewidywana. Z
każdym uczniem nauczyciel analizuje jego oceny i ustala formy pracy i terminy ich
realizacji. W celu podwyższeni oceny uczeń może mieć zaproponowane m.in.: poprawę
sprawdzianów, wykonanie prezentacji multimedialnej, wykonanie pomocy naukowej,
napisanie referatu lub inną formę.
10. Uczeń ma prawo do zgłoszenia nie przygotowania do lekcji jeden raz w ciągu semestru bez
podania przyczyny.
11. Uczeń powinien otrzymać w ciągu semestru przynajmniej 3 oceny cząstkowe, jeśli
systematycznie uczęszcza na zajęcia. Zastrzega się mniejszą ilość ocen przy 1 godzinie
tygodniowo lub gdy uczeń jest często nieobecny.
12. Uczeń, który opuścił zajęcia ma obowiązek uzupełnić braki spowodowane nieobecnością. Jeśli
uczeń opuścił pracę pisemną ma obowiązek ją zaliczyć w terminie uzgodnionym z nauczycielem.
Ma przy tym prawo zwrócić się o pomoc do nauczyciela.
13. Uczeń może poprawić oceny cząstkowe z dłuższych prac pisemnych po uwzględnieniu
przyczyn i uzgodnieniu z nauczycielem terminu i formy sprawdzenia wiadomości. W przypadku
pozostałych ocen może poprawiać tylko oceny niedostateczne.
14. Brak pracy domowej oznacza się minusem. Trzy minusy są równoważne z
niedostateczną.
15. Dłuższe prace domowe będą oceniane zgodnie z istniejącym systemem ocenienie.
oceną
16. Uczeń aktywnie pracujący na lekcji wyróżniany jest pochwałą ustną i plusem, przy czym trzy
plusy oznaczają ocenę bardzo dobrą.
17. Uczniowie, w stosunku do których podjęto decyzję o dostosowaniu wymagań edukacyjnych są
traktowani według odrębnych kryteriów uwzględniających ich specyficzne trudności w
uczeniu się i zalecenia Poradni Psychologiczno -Pedagogicznej. Uczniom przysługuje:
- wydłużenie czasu pracy podczas sprawdzianów
- możliwość zamiany odpowiedzi ustnej na pisemną i odwrotnie
- dostosowanie prac domowych
Dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zastosowane zostaną
dodatkowo obniżone progi procentowe podczas prac pisemnych:
- na ocenę bardzo dobrą – 86-100%
- na ocenę dobrą – 70-85%
- na ocenę dostateczną – 50-69%
- na ocenę dopuszczającą – 30-49%.
W stosunku do wszystkich uczniów z dysfunkcjami zastosowane zostaną zasady
wzmacniania poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, motywowania do pracy.
18. Rodzice są informowani o postępach dziecka w nauce poprzez zapisy w dzienniczku ucznia,
konsultacje indywidualne i zebrania wywiadówkowe.
Henryk Śnieżek
Program nauczania
EDUKACJI DLA BEZPIECZEŃSTWA
w gimnazjum
Wydawnictwo Edukacyjne
Zofii Dobkowskiej
Spis treści
Charakterystyka programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów
i szkół ponadgimnazjalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Treść podręcznika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Przewidywane osiągnięcia, ich kontrola i ocena . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Uwagi o realizacji programu nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Wykaz podstawowych pomocy i środków dydaktycznych
niezbędnych do realizacji treści programowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2
Charakterystyka programu
Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że młodzież uczęszczająca do szkół ogólnokształcących i zawodowych podlega obowiązkowi odbywania edukacji dla bezpieczeństwa. Jest
ona obowiązkowym przedmiotem nauczania w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych.
Edukacja dla bezpieczeństwa w gimnazjum ma na celu: zapoznanie
uczniów z problematyką powszechnej samoobrony i obrony cywilnej, przygotowanie ich do działania ratowniczego oraz ukształtowanie umiejętności
udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.
Niniejszy program została opracowany na podstawie następujących dokumentów normatywnych:
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 grudnia 2008
r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009
r. w sprawie dopuszczania do użytku programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia
(Dz.U. z 2009 r. Nr 4, poz. 18).
Przygotowując niniejszy program, przyjęto poznawczą koncepcję człowieka i poznawcze podejście w pedagogice. W myśl tych koncepcji styl życia i funkcjonowanie człowieka zależą przede wszystkim od tego, w jakim
stopniu rozumie on zdobywane informacje o sobie i świecie oraz czy posiada umiejętność przetwarzania i wykorzystywania ich do rozwiązywania różnych problemów, zarówno teoretycznych, jak i praktycznych. Skuteczność
tych działań określają takie wartości jak życie, zdrowie, prawa człowieka,
pomoc człowiekowi w trudnej sytuacji, obrona ojczyzny, odpowiedzialność
za stan środowiska naturalnego i poszanowanie prawa
Program uwzględnia cele kształcenia – wymagania ogólne, treści nauczania – wymagania szczegółowe, ujęte w podstawie programowej, metody ich
kontroli i oceny, a także uwagi o realizacji programu.
Na realizację programu przeznacza się 30 godzin w ciągu jednego roku
nauki (najlepiej w drugiej klasie gimnazjum).
W programie i podręczniku sporo miejsca poświęcono zasadom i metodom udzielania pierwszej pomocy przed przybyciem lekarza w przypadku
obrażeń i nagłych zachorowań, gdyż zamiarem autora jest nauczenie prak-
3
tycznego udzielania pierwszej pomocy, zgodnie z aktualnymi standardami
obowiązującymi w Unii Europejskiej (Wytyczne 2005 Europejskiej Rady Resuscytacji) i Polskim Czerwonym Krzyżu (Podręcznik pierwszej pomocy
Polskiego Czerwonego Krzyża, Zarząd Główny PCK, Warszawa 2007).
4
Podstawa programowa kształcenia ogólnego
dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
Edukacja dla bezpieczeństwa
III etap edukacyjny – gimnazjum
Cele kształcenia – wymagania ogólne
III. Znajomość powszechnej samoobrony i obrony cywilnej.
III. Uczeń rozumie znaczenie powszechnej samoobrony i obrony cywilnej.
III. Przygotowanie do działania ratowniczego.
III. Uczeń zna zasady prawidłowego działania w przypadku wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia.
III. Nabycie umiejętności udzielania pierwszej pomocy.
III. Uczeń umie udzielać pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.
Treści nauczania –- wymagania szczegółowe
1. Główne zadania ochrony ludności i obrony cywilnej. Uczeń:
1. 1) omawia podstawy prawne funkcjonowania ochrony ludności i obrony
cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej;
1. 2) wymienia podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie
obrony cywilnej na świecie.
2. Ochrona przed skutkami różnorodnych zagrożeń. Uczeń:
1. 1) przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi, pożaru, itp.;
1. 2) omawia zasady ewakuacji ludności, zwierząt z terenów zagrożonych;
1. 3) wyjaśnia zasady zaopatrywania ludności ewakuowanej w wodę i żywność:
1. 4) charakteryzuje zagrożenie pożarowe w domu, szkole i najbliższej okolicy;
1. 5) wyjaśnia, jak należy gasić zarzewie ognia;
1. 6) wyjaśnia, jak należy gasić odzież palącą się na człowieku;
5
1. 7) omawia zasady zachowania się podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych, technicznych i innych;
1. 8) uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice.
3. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki. Uczeń:
1. 1) omawia wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę;
1. 2) wymienia sposoby zabezpieczania żywności i wody przed skażeniami,
1. 3) wyjaśnia znaczenie pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja;
1. 4) wyjaśnia, na czym polegają zabiegi sanitarne i specjalne;
4. Oznakowanie substancji toksycznych na środkach transportowych i magazynach. Uczeń:
1. 1) wymienia rodzaje znaków substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania;
1. 2) rozpoznaje znaki substancji toksycznych na pojazdach i budowlach;
1. 3) wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami
toksycznymi;
1. 4) wykorzystuje różne materiały na zastępcze środki ochrony dróg oddechowych i skóry.
5. Ostrzeganie ludności o zagrożeniach, alarmowanie. Uczeń:
1. 1) definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych;
1. 2) charakteryzuje zasady zachowania się ludności po ogłoszeniu alarmu;
1. 3) umie zachowywać się w szkole po ogłoszeniu alarmu.
6. Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc. Uczeń:
1. 1) uzasadnia znaczenie udzielania pierwszej pomocy;
1. 2) omawia zasady postępowania aseptycznego i bezpiecznego dla ratownika;
1. 3) wzywa odpowiednią pomoc;
1. 4) rozpoznaje stopień zagrożenia osoby poszkodowanej i wyjaśnia zasady bezpiecznego postępowania w rejonie wypadku;
1. 5) omawia zasady zabezpieczenia miejsca wypadku:
1. 6) wyjaśnia, jak należy udzielać pierwszej pomocy w wypadku drogowym, podczas kąpieli, załamania lodu, porażenia prądem;
1. 7) omawia sposób wynoszenia poszkodowanego ze strefy zagrożenia;
1. 8) rozpoznaje stan przytomności, bada oddech i tętno;
1. 9) wymienia zagrożenia dla osoby nieprzytomnej;
1. 10) układa osobę nieprzytomną w pozycji bezpiecznej;
6
1. 11) wykonuje samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową;
1. 12) udziela pomocy osobie porażonej prądem;
1. 13) wyjaśnia, dlaczego duży krwotok i wstrząs pourazowy zagrażają życiu;
1. 14) tamuje krwotok za pomocą opatrunku;
1. 15) udziela pomocy przy złamaniach i zwichnięciach;
1. 16) udziela pomocy przy zatruciach pokarmowych, lekami, gazami, środkami chemicznymi;
1. 17) omawia skutki działania niskiej i wysokiej temperatury na organizm
ludzki;
1. 18) udziela pomocy osobie poszkodowanej przy oparzeniu termicznym
i chemicznym.
7
Treści podręcznika
I. Zagrożenia czasu pokoju
1. Główne zadania ochrony ludności i obrony cywilnej.
Narodziny i rozwój obrony cywilnej. Prawne podstawy funkcjonowania
obrony cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Cele i zadania obrony cywilnej w czasie pokoju i wojny. Struktura organizacyjna obrony cywilnej.
2. Zagrożenia spowodowane siłami przyrody.
Powódź. Lawina. Burza. Mgła. Gołoledź. Susza. Mróz. Trzęsienie ziemi.
3. Zagrożenia chemiczne
Niebezpieczne substancje chemiczne. Zanieczyszczenie środowiska. Przeciwdziałanie powstawaniu skażeń chemicznych.
4. Zagrożenie pożarowe
Przyczyny powstawania pożarów. Tragiczne skutki pożarów. Obowiązki administracji terenowej i ludności w zakresie zapobiegania pożarom. Postępowanie w przypadku powstania pożaru. Podręczny sprzęt gaśniczy. Ratowanie
ludzi i dóbr z rejonu pożaru.
5. Zagrożenie powodziowe
Przyczyny i rodzaje powodzi. Zapobieganie powodzi. Stopnie zagrożenia
powodziowego. Ewakuacja ludności. Indywidualna ochrona przed powodzią. Zaopatrywanie dotkniętych powodzią w wodę i żywność. Wspomaganie odbudowy zniszczonych gospodarstw.
6. Katastrofy i wypadki
Klasyfikacja katastrof. Przyczyny katastrof i wypadków. Zasady zachowania się podczas wypadków i katastrof. Ataki terrorystyczne na szkoły.
7. Zapobieganie panice
Przyczyny wybuchu paniki. Postępowanie w przypadku wybuchu paniki.
8. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki
Biologiczne skutki napromieniowania organizmu. Skutki napromieniowania zwierząt. Skażenie roślin. Skażenie żywności i wody. Zadania władz państwowych i samorządowych oraz zachowanie się ludności w przypadku
skażeń promieniotwórczych.
8
9. Zabezpieczenie żywności i wody przed skażeniami
Izolacja pomieszczeń. Opakowania żywności. Zabezpieczenie źródeł poboru wody i ujęć wodnych.
10. Likwidacja skażeń i zakażeń oraz szkodników
Zabiegi sanitarne. Zabiegi specjalne. Zabiegi weterynaryjne. Deratyzacja.
11. Oznakowanie substancji
Klasyfikacja i oznakowanie niebezpiecznych substancji chemicznych. Oznakowanie miejsc przechowywania substancji niebezpiecznych. Oznakowanie
środków transportu. Postępowanie w przypadku emisji niebezpiecznych substancji chemicznych
12. Środki ochrony przed skażeniami
Zastępcze środki ochrony dróg oddechowych. Środki ochrony skory.
13. Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach
Rodzaje alarmów i komunikatów ostrzegawczych. Zachowanie się ludności
po ogłoszeniu alarmu
II. Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc
14. Znaczenie udzielania pierwszej pomocy
Bezpośrednie zagrożenie życia: utrata przytomności, brak oddechu, duży
krwotok, oparzenia, ból w klatce piersiowej, trucizny, udar. Istota i cele
udzielania pierwszej pomocy.
15. Podstawowe zasady i psychologiczne aspekty udzielania pierwszej
pomocy
Etyczne i prawne aspekty udzielania pierwszej pomocy. Nawiązanie kontaktu z poszkodowanym. Niwelowanie lęku. Współpraca z członkami rodziny i świadkami wypadku. Zapewnienie stałej opieki.
16. Zapewnienie bezpieczeństwa
Upewnienie się, czy sytuacja jest bezpieczna. Unikanie zakażenia. Przenoszenie poszkodowanego w nagłych wypadkach.
17. Ocena stanu poszkodowanego
Ocena przytomności poszkodowanego. Sprawdzanie oddechu. Kontrola tętna. Odwracanie poszkodowanego na plecy. Pozycja bezpieczna.
9
18. Wezwanie kwalifikowanej pomocy
Alarmowe numery telefonu do służb dyżurnych. Treść wezwania telefonicznego.
19. Uciśnięcia klatki piersiowej i oddechy ratownicze
Uciśnięcia klatki piersiowej. Oddechy ratownicze. Uciśnięcia klatki piersiowej i oddechy ratownicze.
20. Omdlenie
Istota omdlenia. Schemat postępowania ratowniczego. Poprawa krążenia
u poszkodowanego w pozycji siedzącej.
21. Zadławienie
Objawy zadławienia. Techniki usuwania ciała obcego z dróg oddechowych.
Zadławienie u niemowląt i dzieci.
22. Krwotoki
Zagrożenia dla poszkodowanego. Uciśnięcia w miejscu krwawienia. Zastosowanie opatrunku uciskowego.
23. Krwawienie z nosa
Przyczyny krwawień z nosa. Schemat postępowania ratowniczego.
24. Rany skóry
Zakażenia ran i ich objawy. Opatrunek ochronny. Czynności ratownika
w przypadku zranienia. Opatrywanie ran z ciałem obcym.
25. Oparzenia
Zagrożenia dla poszkodowanego. Stopnie oparzeń i ich objawy. Czynności
ratownika w przypadku oparzeń.
26. Skutki oddziaływania niskiej temperatury na organizm ludzki
Odmrożenia miejscowe i ich stopnie. Wychłodzenie organizmu, jego przyczyny i objawy
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku odmrożenia. Zasady postępowania w przypadku wychłodzenia organizmu.
27. Urazy kości, mięśni i stawów
Udzielanie pierwszej pomocy. Udzielanie pomocy przez osoby przeszkolone, gdy kwalifikowana pomoc przybędzie ze znacznym opóźnieniem.
28. Zatrucia
Zapobieganie zatruciom. Udzielanie pierwszej pomocy.
10
29. Utonięcia
Zasady bezpiecznej kąpieli. Sposoby ratowania (wyciągania) tonącego.
Czynności ratownicze.
30. Załamanie lodu
Charakterystyka lodu. Bezpieczeństwo na tafli lodowej. Udzielanie pomocy poszkodowanemu.
31. Wypadek komunikacyjny
Zabezpieczenie pojazdu ratownika. Zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu
zdarzenia. Udzielanie pierwszej pomocy.
11
Przewidywane osiągnięcia, ich kontrola i ocena
Realizacja procesu nauczania i uczenia się powinna być podporządkowana osiągnięciu określonych celów każdej jednostki lekcyjnej, a także opanowaniu umiejętności praktycznych i stosownych zachowań.
Przyjęto taksonomię celów (według B. Niemierki (1991), Cele kształcenia (w) Sztuka nauczania, PWN), zgodnie z którą można wyróżnić następujące kategorie:
A – zapamiętywanie wiadomości – oznacza gotowość ucznia do przypomnienia pewnych terminów, faktów, praw, zasad działania,
B – zrozumienie wiadomości – oznacza, że uczeń potrafi je uporządkować, streścić, uczynić podstawą prostego wnioskowania,
C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych – oznacza opanowanie
przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami,
D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych – oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności rozwiązywania problemów oraz świadczy o tym, że uczeń zna, rozumie i potrafi zastosować wiedzę w sytuacjach
nietypowych.
Kryteria oceniania:
• ocena dopuszczająca – spełnienie wymagań kategorii A,
• ocena dostateczna – spełnienie wymagań kategorii A i B,
• ocena dobra – spełnienie wymagań kategorii A, B i C,
• ocena bardzo dobra – spełnienie wymagań kategorii A, B, C i D,
• ocena celująca – spełnienie wymagań kategorii A, B, C, i D,
wykorzystanie wiadomości z innych przedmiotów i znaczące osiągnięcia
w konkursach i zawodach.
Na podstawie powyższych kryteriów są opracowane Karty ćwiczeń.
Wymienione kategorie są uporządkowane hierarchicznie (od A do D), co
oznacza, że osiągnięcie celu wyższego jest także osiągnięciem celu niższego. Wszystkie kryteria oceny powinny być znane uczniom
Przewidywane osiągnięcia
Po zrealizowaniu tematów z działu I „Zagrożenia czasu pokoju”
uczeń powinien:
1. Główne zadania ochrony ludności i obrony cywilnej
A – wymienić podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie
obrony cywilnej na świecie,
12
B – omówić zasady prawne funkcjonowania ochrony ludności i obrony
cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej,
C – sklasyfikować podstawowe zadania obrony cywilnej w czasie pokoju i wojny,
D – dowieść, że zadania obrony cywilnej związane z ochroną ludności
mają charakter humanitarny.
2. Zagrożenia spowodowane siłami przyrody
A – wymienić rodzaje zagrożeń naturalnych,
B – wymienić rodzaje zagrożeń naturalnych na terenie swojego miasta
(powiatu),
C – umieć zdefiniować poszczególne zagrożenia spowodowane siłami natury,
D – ustalić, które z tych zagrożeń są najbardziej niebezpieczne i dlaczego.
3. Zagrożenia chemiczne
A – wymienić główne przyczyny zanieczyszczenia środowiska,
B – wiedzieć, co nazywamy toksycznymi środkami przemysłowymi,
C – rozumieć pojęcie świadomość ekologiczna i wiedzieć, jak ją kształtować,
D – zaproponować sposoby zapobiegania skażeniom chemicznym.
4. Zagrożenie pożarowe
A – znać podstawowe przyczyny powstawania pożarów,
B – wyjaśnić, jak należy gasić zarzewie ognia,
C – wyjaśnić, jak należy gasić odzież palącą się na człowieku,
D – zaproponować działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu
pożarów.
5. Zagrożenie powodziowe
A – wiedzieć, co to jest powódź i wymienić jej rodzaje,
B – wyjaśnić, na czym polega ochrona przed powodzią,
C – wyjaśnić, co oznaczają poszczególne stopnie zagrożenia powodziowego,
D – zaproponować działania zmierzające do indywidualnej ochrony
przed powodzią.
6. Katastrofy i wypadki
A – wiedzieć, jakie zdarzenia nazywamy wypadkami i katastrofami,
B – omówić podstawowe przyczyny katastrof i wypadków,
C – zaproponować czynności świadka katastrofy drogowej,
D – zaproponować czynności na wypadek katastrofy budowlanej.
13
7. Zapobieganie panice
A – wiedzieć, gdzie tkwią źródła paniki,
B – umieć określić, kiedy występują momenty krytyczne w sferze zachowań ludzkich,
C – przedstawić możliwości środków masowego przekazu w przeciwdziałaniu panice,
D – zaproponować czynności w przypadku, gdy ludzi ogarnia panika.
8. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki
A – wiedzieć, co nazywamy promieniotwórczością i komu ona zagraża,
B – omówić wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta,
żywność i wodę,
C – ocenić zagrożenie promieniotwórcze na terenie swojego powiatu,
D – zaproponować działanie władz państwowych i samorządowych w sytuacji wskazującej na skażenie promieniotwórcze.
9. Zabezpieczenie żywności i wody przed skażeniami
A – wymienić sposoby zabezpieczania żywności i wody prze skażeniami,
B – przedstawić czynności, które należy wykonać, aby zabezpieczyć studnię pompową,
C – ocenić właściwości ochronne niektórych opakowań,
D – zaproponować czynności, które należy wykonać, aby móc pobierać
wodę ze skażonego dużego zbiornika wodnego.
10. Likwidacja skażeń i zakażeń oraz szkodników
A – wyjaśnić znaczenie pojęć: odkażanie, dezynfekcja i deratyzacja,
B – wyjaśnić na czym polegają zabiegi sanitarne i specjalne,
C – przedstawić znaczenia pojęcia dezaktywacja i podstawowe sposoby
jej wykonywania,
D – zaproponować etapy deratyzacji i opisać każdy z nich.
11. Oznakowanie substancji
A – wymienić rodzaje znaków substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania,
B – wiedzieć, jak oznacza się pojemniki i zbiorniki stosowane do przechowywania niebezpiecznych substancji chemicznych,
C – rozpoznać znaki substancji toksycznych na pojazdach i budowlach,
D – wyjaśnić zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi.
14
12. Środki ochrony przed skażeniami
A – wymienić podstawowe zastępcze środki ochrony dróg oddechowych
i skóry,
B – wiedzieć, przed jakimi substancjami chronią one całkowicie,
C – ocenić materiały, z których są wykonane poszczególne przedmioty
codziennego użytku, pod kątem wykorzystania ich jako zastępcze
środki ochrony dróg oddechowych i skóry,
D – skompletować z przedmiotów codziennego użytku zestaw środków
ochrony skóry.
13. Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach
A – wymienić rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych,
B – umieć rozpoznać podawane sygnały alarmowe za pomocą syreny,
gongu i dzwonów kościelnych,
C – wiedzieć, jak należy zachować się po usłyszeniu alarmu,
D – umieć zachować się podczas alarmu w szkole.
Po zrealizowaniu tematów z działu II „Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc” uczeń powinien:
14. Znaczenie udzielania pierwszej pomocy
A – wymienić podstawowe cele udzielania pierwszej pomocy,
B – wiedzieć, w jakich sytuacjach mamy do czynienia z bezpośrednim zagrożeniem życia,
C – uzasadnić, dlaczego duży krwotok i wstrząs pourazowy uważa się
za stan bezpośredniego zagrożenia życia,
D – uzasadnić, dlaczego jest niezbędna znajomość zasad i umiejętności
udzielania pierwszej pomocy jest w społeczeństwie.
15. Podstawowe zasady i psychologiczne aspekty udzielania pierwszej
pomocy
A – wymienić etyczne aspekty udzielania pierwszej pomocy,
B – przedstawić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy,
C – scharakteryzować formy współpracy ratownika z rodziną poszkodowanego i świadkami wypadku,
D – umieć zapewnić stałą opiekę poszkodowanemu.
16. Zapewnienie bezpieczeństwa
A – wiedzieć, na czym polega zabezpieczenie miejsca wypadku,
B – omówić sposób wynoszenia poszkodowanego ze strefy zagrożenia,
C – wiedzieć, w jaki sposób unikać zakażenia,
15
D – omówić zasady zapewnienia bezpieczeństwa podczas pożaru budynku, porażenia prądem elektrycznym i wypadku komunikacyjnego.
17. Ocena stanu poszkodowanego
A – wiedzieć, w jaki sposób nawiązać kontakt z poszkodowanym leżącym nieruchomo bezpośrednio na podłożu,
B – wiedzieć, co należy zrobić, gdy poszkodowany zareaguje na próby
nawiązania z nim kontaktu,
C – umieć udrożnić drogi oddechowe poszkodowanego i ułożyć go w pozycji bezpiecznej,
D – umieć ocenić oddech poszkodowanego.
18. Wezwanie kwalifikowanej pomocy
A – wiedzieć, jak wezwać kwalifikowaną pomoc,
B – wiedzieć, w jakich sytuacjach wzywa się pomoc natychmiast po przybyciu do rejonu wypadku,
C – wezwać odpowiednią pomoc do konkretnego wypadku,
D – uzasadnić, dlaczego podanie pełnego zakresu informacji o rodzaju
wypadku, miejscu zdarzenia oraz stanie poszkodowanego jest tak
ważne dla jego dalszego leczenia.
19. Uciśnięcia klatki piersiowej i oddechy ratownicze
A – wymienić podstawowe parametry podczas wykonywania resuscytacji
krążeniowo-oddechowej (głębokość ucisku, częstotliwość, czas ucisku i zwolnienia ucisku, czas wdmuchiwania, stosunek uciśnięć
do oddechów ratowniczych),
B – wiedzieć, w którym momencie akcji ratowniczej ratownik przystępuje do resuscytacji krążeniowo-oddechowej,
C – omówić czynności wykonywane przez ratownika podczas uciskania
klatki piersiowej i oddechów ratowniczych,
D – wykonać samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową.
20. Omdlenie
A – wymienić podstawowe przyczyny omdlenia,
B – wymienić zagrożenia dla poszkodowanego nieprzytomnego,
C – omówić czynności ratownika w sytuacji, gdy omdlały poszkodowany odzyskał przytomność,
D – umieć udzielić pomocy omdlałemu.
21. Zadławienie
A – wymienić rodzaje zadławień,
B – wiedzieć, jakie zagrożenia dla poszkodowanego powoduje zadławienie,
16
C – przedstawić schemat postępowania ratownika w przypadku zadławienia,
D – umieć udzielić pierwszej pomocy osobie zadławionej.
22. Krwotoki
A – wiedzieć, jak rozpoznać krwotok,
B –wiedzieć, kiedy dochodzi do wstrząsu krwotocznego,
C – opisać sposoby tamowania krwotoków
D – umieć zatamować krwotok za pomocą ucisku w miejscu krwawienia
i opatrunku uciskowego.
23. Krwawienie z nosa
A – wymienić najczęściej występujące przyczyny krwotoku z nosa,
B – wiedzieć, w jakich przypadkach poszkodowany powinien skontaktować się z lekarzem,
C – przedstawić schemat postępowania ratowniczego,
D – umieć udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwawienia z nosa.
24. Rany skóry
A – wymienić zagrożenia spowodowane przez rany,
B – omówić zasady postępowania aseptycznego i bezpiecznego dla ratownika,
C – umieć udzielić pomocy poszkodowanemu w przypadku ran kończyn
i głowy,
D – umieć udzielić pomocy poszkodowanemu w przypadku rany z ciałem obcym.
25. Oparzenia
A – wiedzieć, jakie zagrożenia powodują oparzenia,
B – umieć udzielić pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym,
C – umieć udzielić pomocy poszkodowanemu przy oparzeniach termicznych,
D – umieć udzielić pomocy poszkodowanemu przy oparzeniach chemicznych.
26. Skutki oddziaływania niskiej temperatury na organizm ludzki
A – wymienić czynniki sprzyjające odmrożeniom i wychłodzeniu organizmu,
B – omówić skutki działania niskiej temperatury na organizm ludzki,
C – przedstawić schemat postępowania ratowniczego w przypadku odmrożenia np. małżowin usznych,
D – umieć udzielić pomocy w przypadku odmrożenia kończyn i wychłodzenia organizmu.
17
27. Urazy kości, mięśni i stawów
A – wymienić podstawowe urazy kości, mięśni i stawów,
B – zaproponować schemat postępowania ratowniczego w przypadku podejrzenia urazu głowy, szyi i pleców,
C – umieć udzielać pierwszej pomocy przy skręceniach,
D – umieć udzielić pierwszej pomocy przy złamaniach i zwichnięciach.
28. Zatrucia
A – wiedzieć, jakimi drogami może nastąpić zatrucie organizmu,
B – wiedzieć, jak zapobiegać zatruciom pokarmowym, lekami, połkniętymi środkami chemicznymi i przez drogi oddechowe,
C – umieć udzielić pierwszej pomocy przy zatruciach spalinami w garażu,
D – umieć udzielić pierwszej w przypadku zatruć pokarmowych, lekami,
gazami i środkami chemicznymi.
29. Utonięcia
A – wymienić etapy tonięcia,
B – wiedzieć jakie są przyczyny utonięcia,
C – wyjaśnić, jak należy udzielać pierwszej pomocy tonącemu,
D – umieć udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu tonącemu po wyciągnięciu go na brzeg.
30. Załamanie lodu
A – wiedzieć, kiedy pokrywa lodowa jest dostatecznie bezpieczna,
B – wiedzieć, jakie są zasady bezpiecznego zachowania się na pokrywie
lodowej,
C – wyjaśnić, jak należy udzielać pierwszej pomocy podczas załamania
lodu,
D – umieć postępować z poszkodowanym, którego wyciągnięto na brzeg
po załamaniu się lodu.
31. Wypadek komunikacyjny
A – wymienić fazy udzielania pierwszej pomocy podczas wypadku drogowego,
B – umieć zabezpieczyć pojazd ratownika, udzielającego pierwszej pomocy podczas wypadku drogowego,
C – wyjaśnić, w jaki sposób należy udzielić pierwszej pomocy w wypadku drogowym,
D – umieć ewakuować poszkodowanego, który nie oddycha i udzielić mu
pierwszej pomocy.
18
Uwagi o realizacji programu nauczania
Kontrola i ocena osiągnięć uczniów
Systematyczna, metodyczna kontrola i ocena nabytych przez uczniów
wiadomości i umiejętności oraz procesu kształtowania się ich postaw stanowi ważne ogniwo procesu dydaktyczno-wychowawczego.
Przedmiotem oceny uczniów jest zakres wiedzy i umiejętności uczniów,
a w szczególności ogólna znajomość faktów, widoczne postępy w nauce,
ogólny rozwój umysłowy, inteligencja osobista, zainteresowania, umiejętność wykorzystania teorii w praktyce, zdolność samodzielnego myślenia
i działania oraz umiejętność rozwiązywania problemów.
Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa są: pytania ustne, prace pisemne i ćwiczenia
praktyczne.
Wypowiedzi ustne pozwalają sprawdzić, czy uczeń rozumie treści nauczania, potrafi wyciągać właściwe wnioski i rozwiązywać problemy w konkretnych sytuacjach. Uczeń powinien formułować odpowiedzi w sposób
zwięzły, używając przyjętej terminologii.
Prace pisemne mogą mieć charakter tzw. kartkówki, sprawdzianu, klasówki lub testu dydaktycznego. Polegają one na pisemnym sprawdzeniu wiadomości i umiejętności wszystkich uczniów w klasie za pomocą
identycznych zazwyczaj pytań. Różnią się od siebie jedynie zakresem sprawdzanego materiału nauczania. Kartkówka obejmuje przeważnie ostatnią lekcję, sprawdzian – do 3 tematów, a klasówka określoną część materiału
nauczania. Test dydaktyczny różni się od wymienionych form prac pisemnych tym, że zawarte w nim pytania są z reguły pytaniami zamkniętymi,
ograniczającymi swobodę wypowiedzi ucznia. Najczęściej stosowanymi pisemnymi sprawdzianami wiadomości są testy: luk, wyboru, systematyzacji,
identyfikacji i problemowy. Analiza prac pisemnych, zwłaszcza analiza prowadzona w formie tabelarycznego zestawienia popełnionych przez uczniów
błędów, ujawnia obok niedostatków w opanowaniu materiału także błędy
typowe dla uczniów danej klasy. Znajomość tych dwóch kategorii błędów
pozwoli zastosować działania korektywne.
Kontrola czynności praktycznych często daje lepsze wyobrażenie o rezultatach nauczania niż inne metody kontroli. Obejmuje ona m.in. posługi-
19
wanie się sprzętem gaśniczym, zastępczymi środkami ochrony dróg oddechowych i skóry oraz udzielanie pomocy przedmedycznej.
Obserwację bieżącą prowadzi się podczas każdej lekcji w celu poznania
warunków pracy uczniów, ich zdolności, postępów, zachowania, możliwości i sposobów działania w określonych sytuacjach. Wzbogaca ona i uściśla
wyobrażenia nauczyciela o uczniach, ich wiadomościach, umiejętnościach,
poglądach i przekonaniach.
Uwagi o realizacji programu nauczania
Program powinien być zrealizowany w ciągu jednego roku, najlepiej
w drugiej klasie. W kształtowaniu pożądanego zaangażowania uczniów
i osiąganiu wysokich wyników bardzo pomocne są aktywizujące metody nauczanie (np. debata, dyskusja, inscenizacja, metoda sytuacyjna, nauczanie
problemowe) i środki dydaktyczne/ m.in. plansze, wykresy, foliogramy, przeźrocza, fragmenty filmów).
I. Zagrożenia czasu pokoju
Od kiedy pojawiło się życie na naszej planecie, zamieszkującej ją ludności towarzyszyły rożnego rodzaju zjawiska przyrodnicze, katastrofy i wypadki. Szczególny ich wzrost obserwuje się w ubiegłym stuleciu, wskutek
szybkiego rozwoju nauki i techniki oraz związanych z nimi takich dziedzin,
jak: energetyka, komunikacja, budownictwo, przemysł chemiczny.
Niektórym zagrożeniom, choć można je wcześniej rozpoznać po poprzedzających je symptomach, człowiek nie może się skutecznie przeciwstawić. Inne
można zminimalizować, odpowiednio zabezpieczając się przed ich skutkami.
Zapoznając uczniów z rodzajami potencjalnych zagrożeń, należy wskazać
ich źródła, metody przeciwdziałania ich powstawaniu oraz zasady postępowania w przypadku ich wystąpienia i po ustąpieniu.
Ukazując przyczyny zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, należy podkreślić, że znaczna ich część jest. następstwem beztroskiej działalności człowieka. Celowe jest uświadomienie uczniom roli społecznej świadomości
zagrożeń oraz możliwości działań proekologicznych na małą i dużą skalę.
Przygotowując uczniów do działania w sytuacji wystąpienia zagrożeń, należy również zapoznać ich z psychologicznymi skutkami sytuacji kryzysowych, a mianowicie z panika. Szczególnie wyeksponowane powinny być
przyczyny paniki oraz postępowanie w przypadku jej wybuchu.
20
W toku realizacji kolejnych tematów należy przekazać wiadomości dotyczące: likwidacji skażeń i zakażeń, ewakuacji oraz ratowania ludzi i dóbr
z rejonu pożaru, budowli ochronnych, oraz ochrony ludności przed skutkami powodzi. Ugruntowaniu tych wiadomości dobrze służy zorganizowanie
wycieczki do obiektów obrony cywilnej.
Wprowadzeniem do tego bloku jest uświadomienie uczniom, roli obrony
cywilnej w systemie obronnym państwa. Należy wyeksponować cele, skalę
zadań i różnorodność niezbędnych przedsięwzięć realizowanych przez obronę cywilną.
Tematem zamykającym ten dział może być realizacja treści z zakresu
ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniach. Wykorzystując ręczną
syrenę alarmową należy wyemitować określone sygnały i omówić zasady
postępowania po ich ogłoszeniu (w domu, szkole, na ulicy, w polu itd.).
Należy pamiętać, że w tym dziale trzeba nauczyć wielu umiejętności praktycznych, takich jak np. posługiwanie się podręcznymi środkami ochrony
dróg oddechowych i skóry, podręcznym sprzętem gaśniczym i ewakuacja
poszkodowanych z płonącego budynku.
Realizacja powyższych tematów powinna uświadomić uczniom konieczność wspólnych działań organów władzy państwowej, samorządów terytorialnych, przedsiębiorstw, sił politycznych, organizacji społecznych
i obywateli. Należy także wyeksponować humanitarną rolę obrony cywilnej, a także zintegrowanie jej działań z działaniami innych ogniw systemu
obronnego, a przede wszystkim z siłami zbrojnymi.
II. Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc
Nieszczęśliwy wypadek może zdarzyć się człowiekowi o każdej porze
dnia i nocy, w trudno dostępnym miejscu, położonym daleko od siedzib ludzkich i placówek służby zdrowia, podczas wykonywania obowiązków służbowych lub podczas wypoczynku – słowem wszędzie. Z danych
statystycznych wynika, że liczba nieszczęśliwych wypadków wzrasta wprost
proporcjonalnie do rozwoju cywilizacyjnego.
W zastraszającym tempie rośnie liczba wypadków drogowych. W Polsce
co roku w wypadkach komunikacyjnych ginie ponad 7 tys. osób (tyle mieszkańców ma małe miasteczko). Codziennie traci życie około 20 osób (w tym
jedno dziecko), a ponad 200 zostaje rannych.
Zagrożenia czasu pokoju zmuszają do szkolenia całego społeczeństwa,
szczególnie dzieci i młodzieży, w udzielaniu pierwszej pomocy. Tym umie-
21
jętnościom nadano wysoką rangę w niniejszym programie (ok. 57 % czasu
przeznaczonego na edukację dla bezpieczeństwa).
Realizyjąc tematy z tego działu, należy wykorzystać treści przyswojone
przez uczniów z innych przedmiotów nauczania (m.in. z biologii, chemii,
fizyki) jako podbudowę szkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy
oraz standardy przyjęte w krajach Unii Europejskiej.
W przypadkach utraty przytomności, zatrzymania oddychania i krążenia
lub dużych krwotoków o losie poszkodowanego decydują pierwsze minuty
po wypadku, dlatego należy wyczulić uczniów, aby przy każdym urazie
i chorobie kontrolowali czynności życiowe poszkodowanego.
Podstawowym zadaniem nauczania tego działu jest wyrobienie samodzielności postępowania ucznia (po przeszkoleniu ratownika) w czasie udzielania pierwszej pomocy. Zadanie to zostanie wykonane, jeżeli ukształtujemy
u uczniów umiejętności i nawyki:
a) szybkiej oceny sytuacji,
b) zapewnienia bezpieczeństwa w miejscu wypadku,
c) kontroli podstawowych czynności życiowych,
d) rozpoznawania urazów i chorób na podstawie ich objawów.
e) właściwego i terminowego wzywania kwalifikowanej pomocy,
f) wykonywania niezbędnych zabiegów ratowniczych oraz
g) właściwej opieki nad poszkodowanym do czasu przybycia służb medycznych.
Bardzo pomocne jest nauczenie postępowania ratowniczego zgodnie
z ustalonymi schematami.
Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne w małych grupach, poprzedzone niezbędnymi informacjami teoretycznymi. Treści teoretyczne nie mogą jednak zdominować lekcji. Ćwiczenia powinny być
osadzone w warunkach rzeczywistych, spotykanych podczas wypadków,
awarii, wycieczek i biwaków, prac domowych, rolnych itp. Niezmiernie ważną czynnością nauczyciela jest odpowiednie, realistyczne przygotowanie
miejsca zdarzenia oraz pozoranta.
Aby nauczyć udzielania pierwszej pomocy, niezbędne jest odpowiednie
wyposażenie pracowni w środki opatrunkowe i sprzęt, w tym szczególnie
fantomy, w przyrządy wskazujące poprawność wykonania określonych czynności oraz środki pozoracji urazów i chorób.
Uzupełnieniem i rozszerzeniem wiedzy i umiejętności uczniów zdobywanych podczas lekcji powinno być uczestnictwo w kółkach pierwszej pomocy PCK oraz udział drużyn szkolnych w zawodach ratowniczych.
22
Wykaz podstawowych pomocy
i środków dydaktycznych niezbędnych
do realizacji treści nauczania
W zależności od liczebności klasy (grupy) i koncepcji prowadzonej lekcji nauczyciel powinien zgromadzić odpowiednią liczbę pomocy i środków
dydaktycznych.
1. Środki słowne:
– podręczniki
– karty do ćwiczeń
– opracowania związane tematycznie z lekcją
2. Środki wzrokowe:
– przekroje anatomiczne, np. głowy ludzkiej
– tablice poglądowe
– schematy
– wykresy
– foliogramy
– typowe zestawy środków pozoracji
3. Mechaniczne środki wzrokowe:
– aparat fotograficzny
– grafoskop
– diaskop
– episkop
– kamera filmowa
– komputer
4. Środki słuchowe:
– magnetofon
– filmy dźwiękowe
– magnetowid
– syrena ręczna
5. Sprzęt:
– respirator przemysłowy
– torba sanitarna
– opaski (bandaże)
– bandaże elastyczne
– kompresy różnych rozmiarów
23
– wata i wata celulozowa
– chusty trójkątne
– fantomy różnych typów
– maseczki do sztucznego oddychania, w tym do nauki na fantomach
– rękawiczki ochronne różnych typów
– koce termoochronne (przeciwwstrząsowe)
– opatrunki samoprzylepne
– opatrunki codofix rożnych rozmiarów
– sprzęt opatrunkowy (nożyczki, ostrze skalpelra, pinceta)
– agrafki lub zapinki do bandaży
– opatrunki osobiste
– środki do odkażania fantomów
24