iii. dane podstawowe o gminie wielbark

III. DANE PODSTAWOWE O GMINIE WIELBARK
3.1. PołoŜenie
Gmina Wielbark połoŜona jest w południowej części Pojezierza Mazurskiego ok. 70 km od Olsztyna
na szlaku komunikacyjnym Mrągowo-Szczytno-Warszawa. Wielbark to gmina pogranicza – kiedyś polskopruskiego, dziś kurpiowsko-mazurskiego. Od południa graniczy z mazowieckimi gminami Chorzele i
Czarnia, od zachodu i północy z Janowem, Jedwabnem i Szczytnem. Wschodnim sąsiadem Wielbarka są
Rozogi. Pod względem fizjologicznym obszar ten naleŜy do: mezoregionu Pojezierza Mazurskiego –
Równiny Mazurskiej i mezoregionu Równiny Kurpiowskiej.
Gmina Wielbark naleŜy do powiatu Szczycieńskiego, w skład którego wchodzą równieŜ gminy:
Pasym, Dźwierzuty, Świętajno, Rozogi, Jedwabno.
Powierzchnia gminy 34 789 ha (347,89 km2).
Rys 1. Gmina Wielbark na tle powiatu szczycieńskiego
3.2. Ludność
Według stanu z dnia 1 stycznia 2004 r. obszar gminy Wielbark zamieszkiwany był przez 6 427 osób.
Sam Wielbark zamieszkiwany jest przez 2 877 osób, co stanowi około 43% wszystkich mieszkańców gminy.
Tabela 4. Ludność gminy Wielbark (stan na dzień 31.12.2003 r.)
Ludność
lp.
wyszczególnienie
ludność na 1 km²
Ogółem
%
1
Powiat szczycieński
73318
100
37,92
2
Gmina Wielbark
6427
9,25
19,5
Na terenie gminy zlokalizowanych jest ogółem 35 miejscowości, których zestawienie wraz z liczbą
mieszkańców przedstawiono w tablicy. Poza miejscowością gminną nie ma Ŝadnych wsi, w których liczba
mieszkańców przekraczałaby 300 osób. Wśród jednostek o liczbie mieszkańców powyŜej 200 osób są wsie:
Kucbork, Przeździęk Wielki, Jesionowiec i Szymanki. Wsie o liczbie mieszkańców 150-200 to Baranowo,
Lesiny Wielkie, Piwnice Wielkie, Stachy, Wesołowo, WyŜegi i Zabiele. Strukturę wielkościową wsi
przedstawiono poniŜej.
Znaczna część mniejszych wsi, zwłaszcza we wschodniej części gminy (dawne bagno Łatana), nie
tworzy zwartej zabudowy.
Tablica 5.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Zbiorcze zestawienie wsi w gminie Wielbark i liczba mieszkańców.
Miejscowości
Baranowo
Borki Wielbarskie
Ciemna Dąbrowa
Głuch
Jakubowy Borek
Jesionowiec
Kipary
Kołodziejowy Grąd
Kucbork
Lejkowo
Lesiny Małe
Lesiny Wielkie
Łatana Mała
Łatana Wielka
Łysak
Maliniak
Nowojowiec
Olędry
Ostrowy
Piwnice Wielkie
Przeździęk Mały
Przeździęk Wielki
Róklas
Sędrowo
Stachy
Szymanki
Wesołowo
Wesołówko
Wielbark
WyŜegi
Zabiele
Zapadki
Razem
196
64
144
96
24
204
95
114
277
126
71
162
66
98
20
48
90
64
47
178
91
267
47
93
183
201
162
114
2877
184
177
31
Kobiety
88
33
72
46
15
96
44
58
128
62
33
72
24
45
7
26
43
34
21
83
38
132
26
39
77
105
82
58
1450
82
83
16
MęŜczyźni
108
31
72
50
9
108
51
56
149
64
38
90
42
53
13
22
47
30
26
95
53
135
21
54
106
96
80
56
1427
102
94
15
33.
34.
35.
Zieleniec
Zieleniec Mały
Jankowo
SUMA
Źródło: UG Wielbark.
102
28
14
6 755
45
11
7
3281
57
17
7
3474
3.3. UŜytkowanie terenu
Tablica 6. UŜytkowanie gruntów
Gmina
Wielbark
Pow.
gruntów
ogółem, ha
34 .789
UŜytki rolne
Grunty Sady
orne
12. 007 4. 091
8
Razem
Łąki
trwałe
7. 960
Lasy i grunty
leśne
20.586
Pozostałe
grunty i
nieuŜytki
2 196
Sposób zagospodarowania obszaru gminy Wielbark jest silnie związany z lokalnymi warunkami
naturalnymi. Około 58% powierzchni stanowią lasy i zadrzewienia, zajmujące prawie wszystkie siedliska
boru świeŜego i znaczną część siedlisk boru mieszanego. W znacznie mniejszym stopniu zalesione są
siedliska łęgowe i olsowe, na których spotyka się jednak często naturalne zadrzewienia i zakrzaczenia.
UŜytki rolne stanowią około 35% powierzchni gminy. Zajmują one przede wszystkim siedliska
łęgowe i olsowe oraz część siedlisk boru mieszanego. Stąd teŜ bardzo znaczny udział trwałych uŜytków
zielonych (około 65% uŜytków rolnych). Rozmieszczenie uŜytków zielonych w znacznej mierze pokrywa
się z występowaniem gleb organicznych i aluwialnych. Największe kompleksy łąk i pastwisk znajdują się na
północ i wschód od Wielbarka, w dolinach Wałpuszy, Czarki i Lejkowej Strugi a takŜe na południowych
zachodzie, nad Piwnicką Strugą i rzeką Orzyc. Grunty orne koncentrują się na glebach brunatnych
wyługowanych i czarnych ziemiach zdegradowanych a więc głównie na siedliskach boru świeŜego
mieszanego i częściowo łęgowych.
Znikomy udział w ogólnej powierzchni gruntów mają wody powierzchniowe, stanowiące tylko
około 1%, jak i równieŜ nieuŜytki, których sumaryczna powierzchnia jest takŜe w granicach niewiele ponad
1%.
Tereny zainwestowane zajmują łącznie około 4% obszaru gminy, z czego 1,1% to działki
zabudowane a 2,4% - drogi.
Z powyŜszego skróconego opisu wynika, Ŝe omawiany obszar naleŜy do terenów, na których presja
antropogeniczna jest stosunkowo niska. Ponad połowę obszaru zajmują ekosystemy zbliŜone do naturalnych
(lasy), natomiast znaczna część łąk i pastwisk podlega procesowi stopniowej renaturalizacji.
Tabela 7. Zestawienie gruntów dla gminy Wielbark według danych z ewidencji gruntów
UŜytkowanie
Powierzchnia [ha]
Udział procentowy [%]
Budynki
Drogi
Lasy i zadrzewienia
Łąki IV
Łąki V
Łąki VI
NieuŜytki
Pastwiska IV
Pastwiska V
Pastwiska VI
Grunty orne IV
Grunty orne V
Grunty orne VI
Sady
Wody
Pozostałe
Razem
1,1
2,4
58,2
7,5
6,3
0,5
1,1
2,1
5,6
0,8
0,2
7,4
5,0
0,0
1,0
0,8
391,6316
839,3759
20228,3130
2608,3195
2185,3810
171,9539
381,0151
735,0734
1961,8240
277,3945
54,6101
2585,0091
1744,7999
7,7
343,6167
263,7736
34779,7913
100 %
Źródło: SP Szczytno
Tablica 8. Klasy uŜytkowania terenu
Klasy uŜytkowania (pokrycia) terenu
Tereny silnie przekształcone przez człowieka, w
tym
●
tereny mieszkaniowe i usługowe
●
tereny przemysłowe i komunikacyjne
●
kopalnie odkrywkowe, wyrobiska
poeksploatacyjne i obecne budowy
●
tereny zieleni miejskiej i otwartych
obiektów sportowych
Tereny rolnicze, w tym:
●
grunty orne
●
sady i plantacje
●
łąki i pastwiska (uŜytki zielone)
●
ogrody działkowe
Lasy i ekosystemy półnaturalne, w tym:
●
lasy
●
zespoły roślinności drzewiastej i
krzewiastej
●
tereny otwarte pozbawione roślinności
Tereny podmokłe, czyli bagna i torfowiska
Obszary wodne, w tym:
●
cieki
●
jeziora naturalne
●
zbiorniki sztuczne
Powierzchnia w gminie
(ha)
Odsetek powierzchni
gminy (%)
391,63
839,38
1,1
2,4
4384,42
7,7
7939,93
12,6
20228,31
58,2
3.3.1. Lasy
Tablica.9. Powierzchnia gruntów leśnych i lesistość w Gminie Wielbark
22,8
gmina
Wielbark
Pow.
w ha
gminy
Ogółem,
w gminie
34,789
20586
Powierzchnia gruntów leśnych w ha
stanowiących stanowiących
stanowiących
własność
własność
własność
Skarbu
gminy
prywatną
Państwa
19767
5,3
834
Lesistość
w%
58
Najbardziej zwarte kompleksy leśne występują w zachodniej i południowej części gminy. Lasy
gminy Wielbark stanowią część rozległych zalesionych terenów sandrowych, ciągnących się niemal
nieprzerwanie od Bemowa Piskiego przez Pisz i Szczytno do Nidzicy i Ostródy. Wschodnia cześć tego pasa,
w tym lasy wielbarskie, to historycznie obszar Puszczy Piskiej.
3.3.2. Rynek pracy
Struktura gospodarki i zatrudnienia
Gospodarka gminy Wielbark jest mocno związana z wykorzystaniem lokalnych zasobów
naturalnych i opiera się głównie na rolnictwie i leśnictwie. Na około 3700 osób w wieku produkcyjnym było
niecałe 3100 osób (85%) aktywnych zawodowo, tj. pracujących lub poszukujących pracy oraz niecałe 2350
(63%) osób pracujących. Wśród pracujących największą grupę (ok. 1300 i 57%) stanowiły osoby pracujące
w rolnictwie. Drugą, choć znacznie mniej liczną grupę (ok. 270 i 11%) stanowią osoby pracujące w handlu i
róŜnych usługach. Trzecie pod względem liczby miejsc pracy (ok. 180 i 8%) jest leśnictwo, w tym ALP i
zakłady usług leśnych. W tym dziale dokładne ustalenie poziomu zatrudnienia jest zresztą szczególnie
trudne, m.in. ze względu na to, Ŝe roczniki podają jedynie dane zagregowane dla leśnictwa i rolnictwa oraz
na sezonowy charakter pracy w zakładach usług leśnych.
Produkcja, w tym produkcja przemysłowa, jest w gminie Wielbark na dość odległym miejscu w
strukturze rynku pracy. Funkcjonuje tu szereg nieduŜych zakładów, zajmujących się głównie przetwórstwem
drewna, produktów rolnych, ziół, runa leśnego, i tworzyw sztucznych. Pracuje w nich przypuszczalnie około
150 osób (6% pracujących). W sektorze budowlanym funkcjonuje około 40 małych prywatnych firm, które
przypuszczalnie dają pracę 3% ogółu pracujących.
Znaczącą pozycję na rynku pracy ma sfera budŜetowa, w której pracuje około 200 osób (8%), z
czego najwięcej w dziale edukacji.
Tablica 10. Struktura rynku pracy w gminie Wielbark
Dział gospodarki
Rolnictwo
Handel i usługi
Leśnictwo
Obsługa nieruchomości i firm
Produkcja
Edukacja
Budownictwo
Transport, składowanie i łączność
Administracja publiczna i inne
Ochrona zdrowia i opieka społeczna
Razem pracujący w tym:
Pracownicy najemni
Pracujący na własny rachunek w rolnictwie
Liczba
osób
1332
268
180
30
143
133
83
77
68
21
2335
794
1292
Udział [%] w liczbie osób
pracu- aktywnych
w wieku
jących
zawodowo produkcyjnym
57
11
8
1
6
6
4
3
3
1
100
32
51
43
9
6
1
5
4
3
2
2
1
75
25
41
36
7
5
1
4
4
2
2
2
1
63
22
34
Pracujący na własny rachunek poza rolnictwem
414
17
13
11
Bezrobotni zarejestrowani
616
20
17
Pozostałe osoby w wieku produkcyjnym
611
17
RAZEM
3695
100
100
100
Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wielbark
Rozmieszczenie działalności gospodarczej
Dane dotyczące rozmieszczenia działalności gospodarczej dostępne są jedynie w odniesieniu do
podmiotów gospodarczych a nie zatrudnienia.
Pozarolnicza działalność gospodarcza jest bardzo silnie skoncentrowana w miejscowości gminnej.
Spośród 229 podmiotów, jakie wg WUS Olsztyn funkcjonowały na terenie gminy w 1999 r. , 158 (69%)
miało siedziby w Wielbarku, gdzie mieszka 43% ludności gminy. Pozostałe 71 podmiotów zarejestrowane
było w 26 wsiach, przy czym najwięcej z nich (8) miało siedziby w Wesołowie. Do wsi, w których były
zarejestrowane co najmniej trzy podmioty naleŜały ponadto: Kucbork, Piwnice Wielkie i Zabiele (po 5),
Głuch, Szymanki, Wesołówko i WyŜegi (po 4) oraz Borki Wielbarskie, Jesionowiec i Lesiny Wielkie (po 3).
W 8 miejscowościach posiadających nazwy nie funkcjonowały Ŝadne podmioty gospodarcze.
W Wielbarku zarejestrowanych było m.in. 100% podmiotów zajmujących się hotelarstwem i
gastronomią, sprzedaŜą hurtową, naprawą samochodów i ubezpieczeniami. Poza szkołami podstawowymi
jedynie podmioty zajmujące się pozyskiwaniem i przeróbką drewna w większości zlokalizowane były poza
miejscowością gminną (65%).
Obecnie w gminie Wielbark jest zarejestrowanych 296 podmiotów.
Tablica 11. Jednostki zarejestrowane w systemie REGON (31.12.2004)
Nazwa
ogółe
m
Gmina
Wielbark
296
sektor
sektor
osoby
publiczny prywatny fizyczne
12
227
246
spółki
spółki z spółdziel fundacje
prawa
udziałem
nie
handlowego kapitału
zagranicz
nego
3
-
1
-
stowarzyszenia
i organizacje
społeczne
7
Bezrobocie
Po 1990 r. na Mazurach wystąpiło zjawisko masowego bezrobocia, stając się jednym z
najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych regionu. Bezrobocie to ma charakter strukturalny, tj.
jest zjawiskiem trwałym i związanym z niedostosowaniem struktury gospodarczej do współczesnego rynku,
w tym popytu, konkurencji i wymogów wydajności pracy. W przypadku gminy Wielbark bardzo duŜy udział
w pojawieniu się strukturalnego bezrobocia miała likwidacja państwowych gospodarstw i zakładów
produkcji rolnej, które funkcjonowały w Wielbarku, Stachach, Wesołówku, Przeździęku, Baranowie i
WyŜegach. W wielu miejscowościach ich likwidacja oznaczała zniknięcie największego, a czasem jedynego
pracodawcy. Często rozwiązanie zakładu powodowało pozbawienie pracy wszystkich mieszkańców wsi.
Mieszkańcy okolicznych wiosek, którzy znaleźli się w takiej sytuacji, byli zmuszeni zmienić swoje
kwalifikacje, co było trudne z uwagi na niski poziom wykształcenia, albo teŜ zarejestrować się w biurze
pracy. Obecnie, choć część dawnych PGRów zagospodarowano na inne cele a w części przywrócono
hodowlę, większość byłych pracowników nadal pozostaje bez pracy. Po 1990 r. likwidacji lub
przekształceniom związanym ze zmniejszeniem zatrudnienia uległo obok PGRów takŜe szereg innych
zakładów produkcyjnych, usługowych itp. (m.in. tartak i rzeźnia w Wielbarku, restrukturyzacja zatrudnienia
w Lasach Państwowych związana z wyłączeniem z przedsiębiorstwa usług leśnych) jednak większość z nich
została dość szybko zastąpiona przez nowe firmy o zbliŜonym profilu, co potwierdza porównanie szacunków
przedstawionych w tablicy 12 z danymi z 1987 r. (plan zagospodarowania przestrzennego gminy), z których
wynika, Ŝe liczba pracujących w rolnictwie zmniejszyła się na przestrzeni 10 lat o 400-450 osób (tj. o ok.
25%), natomiast liczba miejsc pracy w pozostałych działach razem wziętych spadła o ok. 5-7%. Z danych z
1987 r. wynika ponadto, Ŝe saldo dojazdów i wyjazdów do pracy było ujemne i wynosiło -205, tj. Ŝe netto
205 osób pracowało wówczas poza gminą. Jest zatem prawdopodobne, Ŝe utrata miejsc pracy poza gminą
jest drugą po likwidacji państwowego rolnictwa przyczyną strukturalnego bezrobocia.
W okresie 1991-99 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wahała się w granicach 600 – 1000 osób.
Z początkiem lat 90-tych krzywa bezrobocia zaczyna gwałtownie rosnąć. Sytuacja ustabilizowała się w
latach 93-94, gdy liczba bezrobotnych zbliŜyła się do 1000. W latach 1995-97 nastąpił znaczny spadek
bezrobocia do poziomu nieco powyŜej 600.
Od 1997 do 1999 r. liczba bezrobotnych utrzymywała się na względnie stałym poziomie (600-630)
co naleŜy uznać za objaw pozytywny w świetle istotnego wzrostu bezrobocia w tym samym okresie w wielu
innych gminach mazurskich.
Charakterystykę bezrobocia w latach 1994-99 według wieku i poziomu wykształcenia przedstawia
tablica 12.
Tabela 12.
Zarejestrowani bezrobotni według wieku, poziomu wykształcenia w latach 1994-99
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
1997
1998
1999
(do pocz. czerwca)
3
364
290
214
90
13
4
978
k. 465
1
276
253
221
70
12
3
836
k. 428
0
224
249
213
78
16
2
780
k. 415
0
150
203
188
62
11
2
616
k. 336
0
206
195
155
61
10
0
627
k. 312
0
206
184
146
54
10
0
600
2
2
124
114
26
23
355
280
471
417
978
836
k. 465 k. 428
Powiatowy Urząd Pracy w Szczytnie
4
123
24
246
383
780
k. 415
2
84
21
183
326
616
k. 336
5
76
9
224
313
627
k. 312
31
93
11
180
313
600
k. 287
Wiek w latach
15-17
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60 i więcej
Ogółem
Wykształcenie
wyŜsze
policealne i średnie zawodowe
średnie ogólnokształcące
zawodowe
podstawowe i niepełne podstaw.
Ogółem
Źródło:
Rolnictwo
Występujące w tych okolicach warunki glebowe (duŜy udział gleb organicznych, nieurodzajne gleby
mineralne) i klimatyczne (skrócony okres wegetacji) spowodowały, Ŝe głównym kierunkiem produkcyjnym
jest hodowla bydła, w tym zwłaszcza mlecznego.
Produkcja roślinna
Produkcja roślinna nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb produkcji zwierzęcej i potrzeb
własnych rolników. Strukturę zasiewów w gminie wg spisu rolnego za 1996 r. przedstawiono poniŜej;
•
•
•
•
śyto
Jęczmień
Ziemniaki
Mieszanki zboŜowe
49%
14%
12%
7%
• Inne (w tym
strączkowe)
• Owies
• PszenŜyto
• Pszenica
• Warzywa gruntowe
7%
6%
3%
1%
1%
Na całym obszarze gminy w gospodarstwach rolnych dominują rośliny zboŜowe, których zasiew
stanowi około 80% powierzchni wszystkich upraw a podstawowym zboŜem jest Ŝyto, (49% udziału w
zasiewach). Dość znaczny jest równieŜ udział jęczmienia (14%), mniejsze areały zajmują owies, mieszanki
zboŜowe i pszenŜyto. Ziemniaki zajmują 12% uprawianych gruntów rolnych a warzywa gruntowe tylko
niecały 1%. 7% zasiewów stanowią inne uprawy, w tym głównie pastewne rośliny strączkowe. Pszenica w
16 z 28 obwodów spisowych w ogóle nie była uprawiana i jedynie w Wesołowie jej udział w strukturze
zasiewów zbliŜył się do 5%.
Produkcja zwierzęca
W gospodarstwach indywidualnych produkcja zwierzęca jest wyraźnie ukierunkowana na hodowlę
bydła i produkcję mleka. Mało zróŜnicowane warunki w obrębie gminy sprawiają, Ŝe struktura hodowli jest
we wszystkich wsiach dość podobna. W 1996 r. obsada bydła była dość wyraźnie mniejsza od przeciętnej w
południowo-zachodniej części gminy oraz w obwodach Szymanki i Jesionowiec na północy. Obsada trzody
była szczególnie niska (poniŜej 5 szt/100ha) na północy gminy, w pasie od Wesołowa po Łysak oraz na
południowym zachodzie (Przeździęk Wielki, Baranowo), natomiast wyraźnie wyŜsza od przeciętnej - w
pobliŜu Wielbarka.
Funkcjonujące dziś duŜe zakłady hodowlane reprezentują róŜne kierunki produkcji: przejęta przez
AGROSOKOŁÓW 3 ferma w Wielbarku hoduje duŜe ilości trzody w technologii bezściołowej. Prowadzona
przez tę samą firmę ferma w Stachach posiada hodowlę bydła jak i trzody, częściowo w systemie
bezściołowym, natomiast ferma w Wesołówku zajmuje się tuczem indyków a ferma w WyŜegach - hodowlą
bydła. Obiekty ostatnich dwóch zakładów są jedynie częściowo wykorzystywane. Na terenie obiektów w
Baranowie działa tartak, natomiast w Przeździęku nie prowadzi się Ŝadnej działalności.
Struktura obszarowa i zatrudnienie w rolnictwie indywidualnym
W 1996 r. w gminie było 580 gospodarstw rolnych (pow. 1 ha) oraz 201 działek rolnych o
powierzchni do 1 ha. Zajmowały one łącznie powierzchnię 10398 ha, z czego na uŜytki rolne przypadało
9128 ha (88% powierzchni). W rolnictwie indywidualnym pracowały 1294 osoby, tj. na 1 pracującego
przypadało ok. 7 ha uŜytków rolnych, w tym na działkach rolnych 0,3 ha a w gospodarstwach - 8,3 ha.
Średnio na 1 gospodarstwo przypadało 15,6 ha uŜytków rolnych a jeśli uwzględnić działki rolne - 11,7 ha.
W skali gminy gospodarstwa o powierzchni ponad 15 ha, których jest około 35%, jeśli wziąć pod uwagę
działki rolne, zajmują około 80% uŜytków rolnych, zatrudniając około 40% osób pracujących w rolnictwie
indywidualnym. Średni areał w tej grupie gospodarstw to 27 ha, a przypuszczalny wskaźnik zatrudnienia 14 ha/osobę. Na drugim końcu skali znajdują się gospodarstwa do 5 ha, w tym działki rolne. W tej grupie
jest 43% gospodarstw, uŜytkujących raptem 4% ogólnej powierzchni gospodarstw indywidualnych a pracuje
tu około 35% osób związanych z rolnictwem indywidualnym. Wskaźnik zatrudnienia wynosi tu mniej
więcej 0,9 ha /osobę.
W gminie Wielbark, podobnie jak w całym kraju, w rolnictwie występuje zjawisko ukrytego
bezrobocia. Jeśli przyjąć, Ŝe w normalnych warunkach 2 osoby są w stanie wydajnie prowadzić
gospodarstwo 30-hektarowe, wówczas moŜna oszacować nadmiar pracujących na ok. 680 osób przy 1300
pracujących w rolnictwie indywidualnym (53%). Sytuacja w tym względzie jest na obszarze gminy
zróŜnicowana. Według przyjętego kryterium, stopa ukrytego bezrobocia jest generalnie wyŜsza w północnej
części gminy (Szymanki, Wesołowo, Jesionowiec, Ciemna Dąbrowa) oraz w Wielbarku a niŜsza od
przeciętnego na wschodzie (Łysak, Łatana, Borki, Zieleniec, Kipary, Olędry), a takŜe w Piwnicach i
WyŜegach. Jeśli chodzi o liczby bezwzględne, to według przyjętego kryterium nadmiar pracujących w
rolnictwie jest największy w samym Wielbarku (ponad 100 osób) i pokaźny w takich wsiach, jak Wesołowo
(61), Lesiny (50) oraz Przeździęk Wielki, Jesionowiec, Szymanki, Kucbork, Ciemna Dąbrowa i Łatana
(powyŜej 30 osób).
Tabela 14. Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych.
L.p.
Grupy obszarowe
gospodarstw w
[ha]
1
Działki rolne (do 1 ha)
2
1-2
3
2-3
4
3-4
5
4-5
6
5-7
7
7 - 10
8
10 - 15
9
15 - 20
10
20 - 30
11
30 - 50
12
50 - 100
13
100 - 200
14
200 - 500
15
500 - 1000
16
1000 i więcej
RAZEM
Źródło: Spis rolny 1996
Liczebność gospodarstw
rolnych wg grup
obszarowych
201
49
31
26
27
32
42
106
91
121
45
8
1
1
781
Procentowy udział w liczbie
gospodarstw
26
6
4
3
4
4
5
14
12
15
6
1
0
0
100
Otoczenie rolnictwa
Otoczenie rolnictwa jest słabo rozwinięte. Jeszcze na początku lat 90-tych GS prowadził skup zboŜa
i Ŝywca. Kilka lat temu punkty skupu zlikwidowano a zboŜe i Ŝywiec sprzedawane jest innymi kanałami,
m.in. na jarmarkach w Chorzelach (17 km od Wielbarka). Przerzedzeniu uległa sieć zlewni mleka - obecnie
działają trzy (Wielbark, Piwnice i Zabiele). Mleko skupowane jest głównie przez mleczarnie w Szczytnie,
Myszyńcu i Nidzicy. W kilku punktach gminy prowadzi się sezonowy skup runa leśnego. Bardzo duŜa część
runa sprzedawana jest jednak bezpośrednio przy drogach. Nawozy sprzedaje prywatny przedsiębiorca w
Wielbarku.
Na terenie gminy działa jedna lecznica weterynaryjna, której personel zajmuje się równieŜ
inseminacją. W siedzibie UG Wielbark raz w tygodniu przyjmuje rolników pracownik ODR Szczytno.
Handel i usługi dla ludności
Głównym ośrodkiem handlu i usług świadczonych przez sektor prywatny jest Wielbark. Obiekty
handlowo - usługowe skupione są w centrum Wielbarka, a liczba podmiotów świadczących róŜnego rodzaju
usługi dla ludności wynosi około 90. Dominują wśród nich podmioty zajmujące się handlem detalicznym
(około 40, w tym stacja benzynowa, apteka, księgarnia i około 10 sklepów specjalistycznych). W
miejscowości znajduje się 1 motel oraz kilka placówek gastronomicznych. WaŜnym dla gospodarki gminy
podmiotem jest Bank Spółdzielczy. Inne firmy usługowe zarejestrowane w Wielbarku to między innymi:
•
•
•
•
•
•
•
•
zakłady fryzjerskie i kosmetyczne (4)
krawiec
magiel
fotograf
siłownia i solarium
zakłady mechaniki pojazdowej (4)
firmy instalatorskie (5)
firmy zajmujące się przewozem osób (w tym taksówkarze) (17)
• firmy prowadzące działalność pomocniczą w zakresie ubezpieczeń (3)
Poza Wielbarkiem funkcjonują w zasadzie wyłącznie małe sklepy spoŜywczo-przemysłowe,
zlokalizowane w 18 spośród 34 miejscowości. Dostęp do sklepu we własnej wsi ma 67% osób spoza
Wielbarka (2600 osób). Około 20% osób spoza Wielbarka mieszka w odległości większej niŜ 1,5 km od
najbliŜszego sklepu. Sklepy działają we wszystkich wsiach liczących ponad 100 mieszkańców. Nieliczne
(około 25) firmy usługowe zarejestrowane poza Wielbarkiem mają w większości profil umoŜliwiający im
prowadzenie działalności na całym obszarze gminy lub szerzej (głównie usługi instalatorskie i budowlane
oraz transportowe).
Turystyka
Mimo dobrych warunków klimatycznych i znacznego udziału lasów, potencjał rozwoju turystyki w
gminie Wielbark jest niewielki. Wynika to przede wszystkim z braku jezior oraz silnej konkurencji
atrakcyjniejszych pod tym względem pobliskich gmin Pojezierza Olsztyńskiego, Mrągowskiego czy Krainy
Wielkich jezior Mazurskich. RównieŜ zabytki gminy nie przyciągają obecnie turystów, choć zabudowa
śródmiejska Wielbarka oraz drewniane budownictwo wiejskie mogłyby pod pewnymi warunkami stać się
atrakcją. W niewielkim stopniu jak dotąd wykorzystywany jest szlak kajakowy Omulwi i jego odgałęzienie Sawica. Dość intensywnie są natomiast w sezonie penetrowane lasy wielbarskie, szczególnie wzdłuŜ
głównych dróg. Największą atrakcją lasów jest bogactwo runa - grzyby, jagody, maliny, jeŜyny,
przyciągające oprócz mieszkańców takŜe ruch turystyczny.
Infrastruktura związana z turystyką jest prawie nieobecna. W Wielbarku przy drodze krajowej
funkcjonuje motel z restauracją a innej bazy noclegowej w zasadzie nie ma - brak jest kempingów, pól
namiotowych i gospodarstw agroturystycznych. Jedynie we wsi Kucbork część zabudowy ma charakter
letniskowy. Zaznaczone na mapach turystycznych szlaki rzadko zahaczają o gminę - wyjątkami są rzeka
Omulew oraz droga Wielbark-Jedwabno i Szczytno-Chorzele. Te dwa ostatnie szlaki na terenie gminy
pełnią jednak raczej funkcję tranzytu. Przy drodze do Jedwabna, między Wielbarkiem a Głuchem urządzono
niedawno leśną ścieŜkę dydaktyczną.
3.4. Infrastruktura komunalna
Elektroenergetyka
Punktami zasilania w energię elektryczną odbiorców na terenie gminy Wielbark są:
• główny punkt zasilający 110/15 kV Szczytno,
• główny punkt zasilający 110/15 kV Nidzica
Na obszarze gminy funkcjonuje 90 stacji transformatorowych o łącznej mocy 6 503 kV. Według
informacji ZE stan techniczny linii elektrycznych powietrznych jest dobry i nie stwarza większych
problemów pod względem pewności zasilania odbiorców. Wszystkie linie energetyczne na terenie gminy są
napowietrzne. Część odcinków wymagać będzie w przyszłości modernizacji z uwagi na kolizyjność i
bezpieczeństwo. Dotyczy to zwłaszcza tych odcinków, gdzie trasy linii przechodzą przez tereny leśne i są
naraŜone na awarie, z uwagi na bardzo bliskie sąsiedztwo drzewostanu a takŜe odcinków na terenach
zabudowanych, gdzie ze względu na estetykę wskazane jest poprowadzenie linii podziemnych. W północnej
części Wielbarka linie SN kolidują z istniejącym zagospodarowaniem (kompleks boisk sportowych). W
części sołectw (Szymanki, Piwnice, Przeździęk Mały, Lesiny Wielkie, Lesiny Małe, Stachy) nie ma
moŜliwości dwustronnego zasilania. Załącznik 5 zawiera wykaz wszystkich stacji transformatorowych
zlokalizowanych na terenie gminy.
Gazownictwo i ciepłownictwo
Gmina Wielbark nie jest zgazyfikowana. Ludność korzysta z gazu płynnego propan - butan w
butlach, który jest systematycznie dowoŜony bezpośrednio do uŜytkowników przez prywatnych dostawców.
W miejscowości Wielbark mieści się jedyny w gminie punkt dystrybucji butli.
Gospodarka cieplna w gminie opiera na indywidualnych źródłach ciepła. Podstawowym paliwem
jest węgiel, uzupełniającym - drewno. Udział tego ostatniego szacowany był przez niektóre źródła na ok.
30%. Inne odnawialne źródła energii nie są wykorzystywane. Udział kotłowni olejowych jest znikomy spotyka się je przede wszystkim w nowym budownictwie indywidualnym. Choć brak jest na ten temat
dokładniejszych danych, moŜna przypuszczać, Ŝe gros budynków w Wielbarku wyposaŜone jest w z małe
kotłownie domowe, natomiast poza Wielbarkiem w większości starszych budynków nadal wykorzystywane
są piece kaflowe.
Większa kotłownia funkcjonuje jedynie na osiedlu mieszkaniowym byłego PGR w Wielbarku,
dostarcza ona ciepło do czterech bloków; druga kotłownia ogrzewająca blok komunalny znajdująca się
równieŜ w Wielbarku.
Wszystkie większe obiekty uŜyteczności publicznej korzystają z ciepła wyprodukowanego we
własnych kotłowniach.
Zaopatrzenie w wodę
Dla celów pitnych ludności, potrzeb inwentarza oraz przemysłu rolno-spoŜywczego
wykorzystywana jest woda wgłębna z utworów czwartrzędowych. Studnie cechuje stosunkowo duŜa
wydajność (30-70m3/h). Ujmowane wody w większości studni zawierają ponadnormatywną ilość związków
Ŝelaza (Fe) i manganu (Mn) w związku z czym przed dostarczeniem jej do odbiorców muszą być poddane
procesom uzdatniania. Ponadto, w sąsiedztwie byłych i istniejących duŜych ferm stwierdzano
zanieczyszczenia wód podziemnych związkami azotowymi natomiast w większości płytkich studni
zagrodowych stwierdzano złą lub niepewną jakość wody (WUS Olsztyn), przypuszczalnie równieŜ ze
względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne.
Na terenie gminy jest obecnie 6 zbiorowych wodociągów wiejskich:
• Wielbark. Gminne ujęcie w Wielbarku, dysponujące 2 studniami o łącznych zatwierdzonych
•
•
•
•
•
zasobach 148 m3/h jest największym ujęciem na terenie gminy i jedynym, przy którym
funkcjonuje stacja uzdatniania wody z prawdziwego zdarzenia. Przy współczynnikach
nierównomierności dobowej i godzinowej wynoszących odpowiednio 1,3 i 3 ujęcia te mogą
sprostać średniodobowemu zapotrzebowaniu na około 900 m3 wody, co przy jednostkowym
zuŜyciu 150 l/M wystarcza na zaopatrzenie w wodę ok. 6000 równowaŜnych mieszkańców (RM).
Z ujęcia tego zaopatrywany jest Wielbark (2877 mieszk.) oraz wsie Kucbork i Stachy (460
mieszk.). Długość sieci wodociągowej związanej z ujęciem w Wielbarku wynosi 23,1 km.
Przeździęk Wielki. Ujęcie, stacja wodociągowa i wodociąg (2,1 km) rozprowadzający wodę we
wsi (267 mieszk.). Zatwierdzone zasoby - 52 m3/h. ,
Szymanki (2,5 km, 201 mieszk.) - wodociąg doprowadzony z ujęcia we wsi Szymany w gminie
Szczytno,
Jesionowiec. Ujęcie główne (72 m3/h) i hydrofornia oraz sieć wodociągowa o łącznej długości
7,8 km, zaopatrująca wsie Jesionowiec, Ciemna Dąbrowa, Zabiele i Kołodziejowy Grąd (639
mieszkańców)
Wesołowo - Wesołówko (3,2 km, 276 mieszkańców, 54 m3/h),
Baranowo (3,8 km, 196 mieszkańców) woda kupowana jest spoza gminy a wodociąg
poprowadzony ze wsi Wasiły - Zawady
Z wodociągu zakładowego korzysta część mieszkańców wsi WyŜegi (osiedle b. PGR).
We wsi Lesiny Wielkie (162 mieszk.) wywiercona została studnia zaopatrzona w wylewkę, która
obsługuje ograniczoną ilość uŜytkowników. W późniejszym czasie planowane jest wykonanie w tym obrębie
wodociągu. Według miejscowego planu zagospodarowania tego typu publiczne studnie wiercone znajdują
się takŜe we wsiach Piwnice Wielkie, WyŜegi i Róklas (ok. 320 mieszk.).
Ponadto na terenie gminy istnieje szereg ujęć zakładowych, m.in. przy byłych PGRach, Fermie w
Wielbarku, dawnym tartaku w Wielbarku. Część z nich pełni obecnie funkcję ujęć awaryjnych.
Część ludności, szczególnie na małych wsiach, zaopatruje się w wodę z indywidualnych źródeł płytkich przydomowych studni kopanych. Wg danych z 1999 r (UG) zagrodowych studni kopanych jest 377.
Tereny niezwodociągowane to przede wszystkim południowo-wschodnia część gminy o silnie rozproszonej
zabudowie.
Miejscowe plany zagospodarowania wsi i gminy Wielbark wprowadziły wokół wszystkich studni
wierconych i kopanych ujmujących wodę, jak i budynków stacji wodociągowych strefy sanitarne - ochrony
bezpośredniej 8 - 10 m oraz, w przypadku braku naturalnej izolacji (2m) - strefy ochrony pośredniej o
promieniu 70 m od granicy strefy bezpośredniej.
Gospodarka ściekowa
Gmina Wielbark ma nieuporządkowaną gospodarkę ściekową. Brak jest kanalizacji sanitarnej. Z
początkiem lat 90 - tych wybudowano około 1 km kanalizacji na osiedlu nowych domków jednorodzinnych
przy ul. Mazurskiej i Warmińskiej w Wielbarku. Jednak moŜe być ona uŜytkowana dopiero w momencie
wybudowania pierwszego etapu sieci kanalizacyjnej w centrum Wielbarka. Ze względu na wysoki poziom
wód gruntowych władze gminy przyjęły koncepcję kanalizacji podciśnieniowej dla Wielbarka. Ścieki w
zwodociągowanych miejscowościach gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych (szambach w ilości
440 sztuk). Do niedawna były one wywoŜone na gminne wylewisko, połoŜone ok. 2 km na południe od
Wielbarka, na terenie, gdzie brak jest izolacji wód podziemnych, w sąsiedztwie zmeliorowanego kompleksu
łąk, skąd woda odpływa rowami do rzeki Omulew. W 1998 r wybudowano I etap gminnej oczyszczalni
ścieków z nitryfikacją, denitryfikacją i chemicznym usuwaniem fosforu. Przepustowość nominalna I etapu
to 160 m3/d (Qdśr) i 70 kg BZT/d, natomiast przepustowość docelowa - 208 kgBZT/d. Wartości te
odpowiadają odpowiednio RLM = 1157 i RLM = 3472. Obecnie na oczyszczalnię trafia do 140 m3/d
(przeciętnie 110-120 m3/d) ścieków dowoŜonych a średniodobowy ładunek w nich zawarty jest
przypuszczalnie równy projektowanemu obciąŜeniu. Są to niemal wyłącznie ścieki z samego Wielbarka.
PoniewaŜ ścieki odbierane są regularnie od ok. 3/4 mieszkańców miasteczka, moŜna szacować, Ŝe połowa
ładunku z opróŜnianych szamb z Wielbarka nie dociera do oczyszczalni lecz trafia do gruntu. Brak
kanalizacji powoduje, Ŝe oczyszczalnia pracuje w bardzo trudnych warunkach - dobowe i godzinowe
wahania obciąŜenia są bardzo wysokie a zimą temperatura ścieków jest na tyle niska, Ŝe praktycznie
uniemoŜliwia nitryfikację. Ścieki oczyszczone odprowadzane są do rzeki Omulew poniŜej Wielbarka.
Poza oczyszczalnią gminną istnieje jeszcze tylko mała zakładowa oczyszczalnia o przepustowości
15 m3/d przy spółce „WARMEX” i przyjmująca wyłącznie ścieki zakładowe.
Gospodarka odpadami
Podstawową kategorię odpadów wytwarzanych w gminie stanowią odpady komunalne
Wg informacji UG zorganizowanym odbiorem odpadów komunalnych objętych było 88%
mieszkańców gminy. Tereny nie objęte systemem zbiórki odpadów to sołectwa Ciemna Dąbrowa,
Nowojowiec, Łatana Wielka, Olędry, Sędrowo i Kipary (ok. 900 osób), gdzie wywóz utrudniają złe drogi
i/lub rozproszona zabudowa, a takŜe część zabudowy (głównie kolonie) w innych częściach gminy.
Tabela 15. Zestawienie ilości odpadów powstałych w Gminie Wielbark (objętych ewidencją)
lp.
wyszczególnienie
1
Powiat szczycieński
73218
Ilość odpadów
w
rok u 2003
Mg
16 479
2
Wielbark
6427
1485
ludność
●
wg wskaźnika 0,223 Mg/1 mieszkańca/rok dla terenów wiejskich
Źródło: Starostwo Powiatowe, Urzędy Gmin
Tablica 16. Gospodarka odpadami komunalnymi w Gminie Wielbark
Teoretyczna ilość
odpadów
w roku 2003*
1 433
21 933
Gmina
Gm. Wielbark
Mieszkańcy
Ogółem
6427
Zorganizowany
odbiór
odpadów
Mieszkańcy %
5 642
88
Sposób gromadzenia
odpadów
Mieszane
Selektywne
x
Miejsce składowania
odpadów
komunalnych
składowisko w Linowie,
MaŜanach i Łęgajnach
Odbiorem odpadów komunalnych i ich transportem na składowiska zajmuje się Przedsiębiorstwo
Gospodarki Miejskiej w Olsztynie na podstawie porozumienia z Zarządem Gminy i umów z mieszkańcami.
Zbiórka nieczystości odbywa się systematycznie co dwa tygodnie. SłuŜą do tego specjalistyczne samochody
o pojemności 15 m3. Odpady gromadzone są w metalowych pojemnikach dwóch typów:
• do odbioru indywidualnego SN - 110
- pojemność 110 litrów,
• do odbioru zbiorowego PA 1100
- pojemność 1100 litrów
Odpady komunalne ze zbiórki zorganizowanej kierowane są na składowisko rejonowe w Linowie
(gmina Szczytno) oraz składowiska w MaŜanach i Łęgajnach.
Na terenie gminy, w pobliŜu Wielbarka, istnieje wysypisko, na które trafiają odpady z ulic i placów,
zbierane przez ZGKiM Wielbark oraz część odpadów z gospodarstw domowych nie objętych
zorganizowaną zbiórką. Do niedawna miejsce to słuŜyło równieŜ jako wylewisko ścieków i nie spełnia
wymogów ochrony środowiska.
Odpady przemysłowe powstają w niewielkich ilościach. Są to m.in. odpady z zakładów przeróbki
drewna, przetwórstwa ziół i runa. Odpady te są niemal w całości zagospodarowywane przez zakłady lub
przekazywane do wykorzystania firmom współpracującym.
Brak jest w gminie systemu odbioru odpadów niebezpiecznych z rolnictwa (opakowania po
pestycydach itp.), które są palone i/lub zakopywane w gospodarstwach. Niejasna jest sytuacja dotycząca
utylizacji padliny. DuŜe zakłady hodowlane oddają padlinę do utylizacji do zakładu w Długim Borku (gm.
Świętajno) natomiast część padłych zwierząt z gospodarstw indywidualnych jest zakopywana.
Na terenie gminy nie prowadzi się selektywnej zbiórki odpadów nadających się do recyklingu ani
niebezpiecznych składników znajdujących się w odpadach komunalnych. Do niedawna skup makulatury
prowadziła GS, lecz zaniechano tej działalności z powodu trudności ze zbytem.
Telekomunikacja
W zasadzie wszystkie miejscowości w gminie posiadają telefony, ale głównie ich uŜytkownikami są
sołectwa, leśniczówki lub sklepy. Tylko nieliczni rolnicy indywidualni podłączeni są bezpośrednio do
centrali telefonicznych.
Do niedawna w Wielbarku funkcjonowała centrala ręczna, którą pod koniec 1999 r. zastąpiła
centrala automatyczna. Centrale ręczne moŜna jeszcze spotkać w Zabielach i Lesinach Wielkich.
Na razie przełączeni zostali pod nią dotychczasowi abonenci, ale w niedługim czasie planowana jest
telefonizacja w obrębie całej gminy.
Dodatkowo teren gminy objęty jest zasięgiem telefonii komórkowej systemu Era GSM, działającym
od roku 1998. Maszt antenowy znajduje się w Wielbarku.
3.5. Drogi i koleje
Drogi
Gminę obsługują drogi publiczne krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne oraz drogi zakładowe.
PoniŜej podano długości dróg wynikające z analizy materiałów kartograficznych.
Łączna długość dróg publicznych wynosi ok. 270 km, a w tym odpowiednio:
• droga krajowa Nr 57 Biskupiec - Szczytno - Wielbark - Pułtusk, w granicach gminy odcinek o
długości 19,0 km, w całości o nawierzchni bitumicznej
• drogi wojewódzkie Nr 508 Olsztyn - Jedwabno - Wielbark i Nr 604 Nidzica - Wielbark, które w
granicach gminy mają łączną długość 22,0 km i nawierzchnię bitumiczną. Droga 604 moŜe na
odcinku między Przeździękiem a granicą gminy słuŜyć jako awaryjne lądowisko.
• drogi powiatowe o łącznej długości 96,5 km, w tym 64,8 km dróg utwardzonych (w większości
o nawierzchni bitumicznej) i 31,7 km dróg gruntowych
• drogi gminne o łącznej długości 114,3 km bez ulic w Wielbarku, które w ogromnej większości
są drogami gruntowymi; tylko niecałe 4 km dróg posiada nawierzchnie bitumiczne lub betonowe
W sieci drogowej najwaŜniejsze znaczenie ma droga krajowa Nr 57 w osi północ - południe,
biegnąca trasą Biskupiec - Szczytno - Przasnysz - Pułtusk, która na terenie gminy przebiega przez Szymanki,
Wielbark, Piwnice Wielkie i WyŜegi. Jest to droga najbardziej obciąŜona, przyjmująca ruch tranzytowy
regionalny oraz ruch lokalny. Droga ta stanowi część jednego z najkrótszych szlaków łączących Mazury i
Olsztyn z Warszawą; jej znaczenie dla ruchu krajowego jest jednak ograniczone ze względu na
konkurencyjne szlaki Warszawa-Olsztyn-Nidzica oraz Warszawa-Ostrołęka-Szczytno, posiadające lepsze
parametry techniczne.
Poza drogą krajową duŜe znaczenie dla komunikacji regionalnej mają dwie drogi wojewódzkie
przebiegające w zachodniej części gminy, stanowiące odgałęzienia głównej arterii, tj. droga 508 łącząca
Wielbark z Jedwabnem, przechodząca przez wsie Wesołowo, Wesołówko i Głuch oraz droga 604 Nidzica Wielbark, której trasa zahacza o Przeździęk Wielki.
W gminie sieć komunikacyjną uzupełnia kilka dróg powiatowych, które mają duŜe znaczenie z
punktu widzenia komunikacji wewnątrzgminnej oraz, w niektórych wypadkach - regionalnej. Są to głównie
drogi łączące Wielbark z innymi waŜniejszymi ośrodkami w gminie i poza granicami gminy, ewentualnie
łączące między sobą ośrodki wspomagające Wielbark. WyróŜnić tu naleŜy:
• drogę 26637 łącząca się z drogą krajową i obsługująca północno - wschodnią strefę gminy z
miejscowościami Kołodziejowy Grąd, Jesionowiec i prowadzącą do duŜej wsi Lipowiec poza
granicami gminy,
• ciąg dróg Nr 26640, Nr 26641 i Nr 26642 łączących miejscowość gminną bezpośrednio ze
wsiami Stachy, Sędrowo i pośrednio z miejscowościami Borki Wielbarskie, Lejkowo,
Zieleniec, Kipary, i Lesiny Wielkie, które znajdują się we wschodniej strefie gminy. Droga
26640 znajduje się w ciągu łączącym Wielbark z miejscowością gminną Rozogi.
• drogę 26649 z Wielbarka do Kucborka
• drogę 26650 od drogi krajowej do Kucborka
• drogę Nr 26646 odchodzącą od drogi wojewódzkiej 604 w Przeździęku Wielkim i dalej
biegnącą na południe w kierunku Baranowa,
• drogę Nr 26644 od drogi krajowej przez WyŜegi do Baranowa
• drogę Nr 26650 od drogi krajowej przez Kucbork do Wesołowa
Spośród wymienionych dróg większość ma nawierzchnię bitumiczną; wyjątkami są: droga 26644,
fragment drogi 26650 z Kucborka do Wesołowa oraz fragment drogi 26642 między Łataną Wielką a
Kiparami.
Pozostałe drogi powiatowe (ok. 25 km) pełnią funkcje podrzędne, w większości łącząc między sobą
mniejsze miejscowości na terenie gminy lub będąc fragmentami szlaków łączących mało znaczące
miejscowości poza terenem gminy. Około 60% z nich to drogi nieutwardzone.
Drogi gminne łączą ze sobą mniejsze wsie bądź zabudowę kolonijną z wsiami, rzadziej prowadzą
bezpośrednio do waŜniejszych ośrodków obsługi ludności. Szczególne znaczenie mają drogi gminne we
wschodniej części gminy, gdzie dominuje bardzo rozproszona zabudowa. Drogą gminną posiadającą istotne
znaczenie dla komunikacji regionalnej jest droga nr 2655007, biegnąca od drogi powiatowej 26641 przez
Lesiny Wielkie do miejscowości gminnej Czarnia.
Miejscowość gminna Wielbark leŜy na skrzyŜowaniu dróg: krajowej 57, wojewódzkich 604 i 508 i
powiatowych 26649, 26643 i 26640. Ulice w ciągu tych dróg stanowią podstawowy układ komunikacyjny
wsi i mają charakter ulic klasy L (lokalnych). Istotne elementy mające wpływ na układ komunikacyjny i
moŜliwości jego rozwoju to linia kolejowa, przecinająca Wielbark z północy na południe oraz rzeki Sawica i
Omulew. Główny i najbardziej obciąŜony ciąg stanowi biegnąca z północy na południe przez centrum droga
krajowa (ulice Kopernika, Jagiełły, Nowowiejskiego, 1 Maja). Tereny zabudowane, głównie mieszkaniowe,
na zachód od drogi krajowej obsługiwane są przede wszystkim przez drogi 508 (ul. Kętrzyńskiego) i 26649
(ul. 11 listopada); mniejsze znaczenie dla ruchu lokalnego ma droga 604 (ul. Chotkiewicza). Natomiast
jedyną drogą łączącą wschodnią część Wielbarka (za torami) z centrum jest droga powiatowa 26640 (ul.
Nowowiejskiego). Łączna długość ulic opisanego podstawowego układu komunikacyjnego wynosi około 6
km.
Łączna długość ulic dojazdowych wynosi około 7,2 km (wraz z niektórymi waŜniejszymi ciągami
pieszo-jezdnymi). Część z nich (ok. 3,2) km nie posiada utwardzonych nawierzchni. Są to m.in. ulice
dojazdowe do posesji w rozbudowywanych kwartałach Wielbarka oraz droga gminna do Kolonii Wielbark,
która w perspektywie moŜe stanowić waŜną ulicę obsługującą wschodnią część Wielbarka.
Obszar gminy jest obsługiwany przez komunikację autobusową, zwłaszcza na trasach:
•
•
•
•
Wielbark - Głuch - Wesołowo - Jedwabno,
Wielbark - Piwnice - Chorzele,
Wielbark - Szczytno,
dodatkowe połączenia lokalne - tylko na terenie gminy ułatwiające komunikację pomiędzy
miejscowością gminną Wielbark, a okolicznymi wsiami
Gmina posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Olsztynem, Szczytnem, Nidzicą,
Ostrołęką, Mrągowem i Ciechanowem.
Koleje
Przez teren gminy przebiega linia kolejowa z kierunku Szczytno - Wielbark - Ostrołęka i Wielbark Nidzica. Obie linie mają obecnie niewielkie znaczenie. Główna stacja kolejowa znajduje się w Wielbarku, a
przystanki w Przeździęku Wielkim i Jesionowcu.
Rys. 2. Sieć dróg w gminie Wielbark