Obowiązek ujawniania dodatkowych danych osobowych stron

Obowiązek ujawniania dodatkowych danych osobowych stron (PESEL, KRS,
NIP) po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
W dniu 8 lipca 2013 roku weszły w życie kolejne zmiany ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U z 1964 roku, Nr 43, poz. 296 ze zm., dalej „k.p.c.”). Jedną z wprowadzonych
zmian jest wprowadzenie obowiązku ustalenia przez sąd lub powoda dodatkowych danych
identyfikujących strony postępowania.
Dodatkowe dane identyfikujące strony
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 126 § 2 k.p.c. powód w pierwszym piśmie procesowym w
danej sprawie jest zobowiązany do podania, oprócz miejsca zamieszkania lub siedziby stron,
ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, również swojego
numeru PESEL lub NIP jeżeli jest osobą fizyczną albo numeru KRS, a w przypadku jego braku
numeru NIP, jeżeli jest on osobą prawną lub jednostką organizacyjną niebędącą osobą
prawną ale posiadającą zdolność prawną (np. wspólnota mieszkaniowa, osobowa spółka
kapitałowa). Abstrahując od celu wprowadzenia wskazanego przepisu, jego treść pokazuje
jak burzliwy i chaotyczny może być proces legislacyjny.
W pierwotnym projekcie nowelizacji (druk sejmowy 988) art. 126 § 2 k.p.c. w ogóle nie
przewidywał obowiązku podawania numerów PESEL, KRS czy NIP. Natomiast zakładał on
wprowadzenie grzywny dla strony, jej pełnomocnika lub przedstawiciela w razie błędnego
oznaczenia w złej wierze lub lekkomyślnie adresu zamieszkania lub siedziby stron. Miało to
na celu ograniczenie praktyki polegającej na podawaniu w pozwach nieaktualnych adresów
pozwanych i uzyskiwaniu na tej podstawie nakazów zapłaty lub wyroków zaocznych
doręczanych pozwanemu per aviso (art. 139 § 1 k.p.c.). Projekt nowelizacji wpłynął do Sejmu
w dniu 7 grudnia 2012 roku.
Tymczasem w styczniu 2013 roku Polskę obiegł pewien przypadek z Sochaczewa. Tamtejszy
komornik dokonał egzekucji z rachunków bankowych dłużniczki – Pani Danuty. Nie byłoby w
tym nic nadzwyczajnego, może poza tym, że egzekucja okazała się skuteczna, gdyby nie fakt,
że Pani Danuta nie była w rzeczywistości niczyją dłużniczką. Problem polegał na tym, że w
Sochaczewie zamieszkiwały dwie panie Danuty o takim samym nazwisku, ale różnym adresie
zamieszkania. Komornik natomiast, dysponując tytułem wykonawczym, w którym jedynymi
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
danymi identyfikującymi dłużniczkę było jej imię i nazwisko, nie zaprzątał sobie głowy
dodatkową weryfikacją pozostałych danych osobowych posiadacza rachunku bankowego,
tylko dokonał jego zajęcia, a ściągnięte kwoty przekazał wierzycielowi. Dalszy ciąg tej historii
nie jest już, z punktu widzenia niniejszego artykułu istotny, jednakże możliwe, że Pani Danuta
zechce pozwać Skarb Państwa o odszkodowanie.
Prawdopodobnie w związku z głośnym medialnie przypadkiem Pani Danuty z Sochaczewa, po
pierwszym czytaniu omawianej nowelizacji k.p.c. proponowany art. 126 § 2 uległ znacznej
modyfikacji. W nowym brzmieniu zakładał on bowiem, że powód w pierwszym piśmie
procesowym w sprawie jest obowiązany do podania numeru PESEL lub KRS albo NIP
wszystkich stron postępowania. Natomiast nieprawidłowe oznaczenie tych danych
zagrożone było grzywną. Można sobie wyobrazić, jakie problemy praktyczne wywołałaby
taka zmiana. Niewskazanie nr PESEL lub NIP dłużnika powodowałoby, że pozew zawierałby
braki formalne, których sąd żądałby uzupełnienia w terminie tygodnia od dnia otrzymania
wezwania, po czym dokonywałby zwrotu pozwu. Należy pamiętać, że projektowane zmiany
dotyczyły wszystkich postępowań spornych oraz na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. również
postępowań nieprocesowych, a zatem również postępowań z czynów niedozwolonych, gdzie
poszkodowany często miewa trudności w ustaleniu podstawowych danych identyfikujących
osobę odpowiedzialna za szkodę, nie wspominając od numerze PESEL.
Szczęśliwe w trakcie prac w Senacie ta ewidentna wadliwość projektowanego rozwiązania
została dostrzeżona. Senat zaproponował salomonowe rozwiązanie. Otóż z proponowanego
art. 216 § 2 k.p.c. obowiązek podania dodatkowych danych identyfikujących (nr PESEL, KRS
lub NIP) nie zniknął, ale został ograniczony tylko do danych powoda. A zatem w pozwie (lub
we wniosku w przypadku postępowania nieprocesowego) powód jest zobowiązany do
podania tylko swojego nr PESEL lub NIP jeżeli jest osobą fizyczną lub nr KRS lub NIP jeżeli jest
osobą prawną. Natomiast zgodnie z senacką poprawką obowiązek ustalenia nr PESEL lub KRS
pozwanego został przerzucony na sąd działający z urzędu (art. 208 1 k.p.c.). Naturalną
konsekwencją poprawek senackich stało się również zniesienie grzywny za podanie przez
powoda w pozwie błędnych danych. Zamiast grzywny natomiast zaproponowano sankcję w
postaci zawieszenia postępowania w przypadku, gdy powód nie jest w stanie podać danych,
na podstawie których sąd byłby wstanie ustalić nr PESEL lub KRS dłużnika (art. 177 § 1 pkt 6
k.p.c.).
Zgodnie z senackimi poprawkami, obowiązek podania przez powoda nr PESEL albo KRS
względnie NIP został utrzymany w stosunku do elektronicznego postępowania
upominawczego (art. 50532 § 2 k.p.c.). Również w postępowaniu przed e-sądem powód, jego
przedstawiciel lub pełnomocnik mógł zostać zostać ukarany grzywną za błędne oznaczenie
tych danych.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Ostatecznie zaproponowane przez Senat poprawki zostały, w przedstawionym zakresie,
przyjęte przez Sejm, a 28 maja 2013 roku Prezydent podpisał nowelizację.
Dodatkowe dane identyfikujące strony – ocena zmiany
Przypadek Pani Danuty z Sochaczewa pokazał, że panująca w sądach praktyka oznaczania
w orzeczeniach cywilnych osoby pozwanego jedynie za pomocą imienia i nazwiska albo
nazwy (w przypadku osób prawnych) może prowadzić do niesprawiedliwych konsekwencji.
Komornik bowiem, egzekwując wyrok nie dysponuje pełnymi aktami sądowymi danej
sprawy, a tylko orzeczeniem sądu opatrzonego klauzulą wykonalności. Na podstawie tych
dokumentów komornik jest wstanie jedynie ustalić imię i nazwisko dłużnika oraz kwotę jego
zobowiązania. Pozostałe dane komornik ustala w toku podjętych czynności lub na podstawie
informacji uzyskanych od wierzyciela. W takim układzie w przypadku zbieżności imienia i
nazwiska lub nazwy podmiotu bardzo łatwo o pomyłkę. Przeciwdziała temu oznaczenie
dłużnika również za pomocą przydzielonego mu nr PESEL, KRS względnie NIP, bowiem dane
te, jeżeli nie dojdzie do pomyłki pisarskiej, jednoznacznie identyfikują daną osobę. Zatem
wprowadzenie obowiązku ustalenia tych danych w toku postępowania należy uznać za
celowe i zasadne. Jednakże ostateczny kształt przepisów odchodzi, w mojej ocenie od
pierwotnego celu regulacji.
Ciężko bowiem wyjaśnić w jakim celu powód musi ujawniać swój nr PESEL, KRS lub NIP (art.
126 § 2 k.p.c.) Dane te są zupełnie zbędne z punktu widzenia postępowania sądowego oraz
późniejszej egzekucji. Obowiązek ujawnienia tych danych jest jedynie celowy w przypadku
elektronicznego postępowania upadłościowego, ponieważ dane to służą do weryfikacji
profilu wierzyciela, ale w tym zakresie wymóg podania numeru PESEL lub KRS powoda
obowiązywał przed nowelizacją (art. 50532 § 2 k.p.c. w brzmieniu do 7 lipca 2013 roku).
Natomiast „urzędowe” ustalanie danych pozwanego może okazać się iluzoryczne. Sądy będą
bowiem występować w tym celu do Krajowego Rejestru Sądowego albo Centrum
Personalizacji Dokumentów MSWiA. Wydaje się, że w przypadku osób ujawnionych w KRS
uzyskanie ich danych nie powinno nastręczać trudności pod warunkiem, że powód
dysponuje firmą oraz siedzibą pozwanego. Natomiast ustalanie danych osób fizycznych może
powodować znaczące problemy. Aby ustalić bowiem nr PESEL danej osoby Centrum
Personalizacji Dokumentów MSWiA wymaga podania imion rodziców, nazwiska rodowego
matki oraz daty urodzenia. Podania tych danych może zażądać od powoda sąd pod rygorem
zawieszenia postępowania (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.). Wskazane dane rzadko są ujawniane w
kontaktach biznesowych, nie wymaga się ich się zwykle przy zawieraniu umów stąd powód
może mieć istotne problemy ich uzyskaniem. W konsekwencji sąd zawiesi postępowanie, a
jeśli po roku od zawieszenia powód w dalszym ciągu nie dostarczy nr PESEL lub NIP dłużnika,
lub danych potrzebnych do jego ustalenia to sąd umorzy postępowanie (art. 182 § 1 k.p.c.).
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Jednakże najpoważniejszym zarzutem w stosunku do nowelizacji jest brak wprowadzenia
obowiązku umieszczenia ustalonych w trakcie postępowania danych pozwanego tj. nr PESEL,
KRS lub NIP w orzeczeniu kończącym sprawę. Brak takiego przepisu może doprowadzić do
sytuacji, w której cel analizowanej zmiany nie zostanie osiągnięty. Cóż z tego bowiem, że sąd
w żmudnym postępowaniu ustalił nr PESEL dłużnika skoro w wyroku oznaczył go, zgodnie z
praktyką, jedynie z imienia i nazwiska. W takim kontekście cel nowelizacji nie został
osiągnięty, a przez to przypadek Pani Doroty z Sochaczewa może się powtórzyć.
Autor:
Benedykt Baliga, aplikant radcowski, Kancelaria GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie
prawni sp.p.
(www.ghmw.pl)
Jeśli byliby Państwo zainteresowani przeanalizowaniem tej kwestii prosimy o kontakt
z naszymi ekspertami.
Osoby kontaktowe:
Joanna Mizińska, adwokat
partner w kancelarii „Gach Hulist Mizińska Wawer - adwokaci i radcowie prawni” sp.p.
+48 668 017 220
e-mail: [email protected]